علوم ادبی

تحلیل ساختاری پراپ روش عملی و دقیقی است که می توان آن را بر روی قصّه های ادب فارسی، به خصوص منظومه های غنایی و حکایات عرفانی و تعلیمی نیز اعمال کرد. هدف از این تحقیق آن است که همای و همایون خواجوی کرمانی و سلامان و ابسال جامی طبق الگوی پیشنهادی پراپ و براساس نقد ساختار گرایانه وی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور ابتدا مقدمه ای دربارة تعریف و تبیین ریخت شناسی، روایت شناسی، روش مطالعاتی پراپ، و معرفی خواجوی کرمانی و قصّة همای و همایون و معرفی جامی و قصّة سلامان و ابسال مطرح شده است. برای مقایسة ساختاری این دو داستان از نظر کارکردها، صحنة آغازین، راه های ترکیب حکایات، بسط داستان، شخصیّت ها و صفات شخصیّت ها جداولی تنظیم گردید تا تفاوت ها و شباهت های ساختاری این دو اثر براساس جدول ها، تحلیل و بررسی شود. یافته های این پژوهش گویای تطابق داستان همای و همایون و سلامان و ابسال با کارکردهای ریخت شناسانة پراپ است. مقایسة ساختاری داستان همای و همایون با سلامان و ابسال بیانگر این است که هر دو اثر از نظر خویشکاری ها، شخصیّت ها، و صفات اشخاص قصَه، ساختار حکایات، نوع بسط و صحنة آغازین ساختاری مشابه دارند.

۷۰۶۶.

وین، دیر، دین

نویسنده: سید محمد دبیرسیاقی

منبع: نامه فرهنگستان ۱۳۷۹ شماره ۱۵

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی تصحیح و نقد متون

تعداد بازدید : ۱۱۸۴ تعداد دانلود : ۷۸۰

بیت های دهم و یازدهم آغاز داستان سیاوش در شاهنامه فردوسی، صرف نظر از اختلاف ضبط آنها در نسخه های متعدد، چنین است: اگر زندگانی بود دیرباز در این وین خرم بمانم دراز یکی میوه داری بماند ز من که بارد همی بار او بر چمن از کلمات این دو بیت، که در نسخه های کهن به صورت های مختلف آمده، آنچه قابل بحث و بررسی است کلمه ای است از مصراع دوم بیت اول که در برخی از نسخه های کهن «دین» و در برخی دیگر «دیر» آمده است و در شاهنامه چاپ شوروی (ج 3، ص 60) به نقل از نسخه ای که ادعای کهن بودن آن شده، «وین» آورده شده و شادروان عبدالحسین نوشین برای این کلمه به توسع معنی «باغ» قایل گردیده است. دوست دانشمند و پژوهنده دقیق ما، آقای دکتر بهمن سرکاراتی، طی مقاله ای که ثانیا در کتاب سایه های شکار شده (ص 225 تا 235)- مجموعه مقالات با ارج ایشان- درج شده، صورتی را که در شاهنامه چاپ شوروی آمده است به دلایلی، که فهرست وار بدانها اشاره خواهد شد، نپذیرفته اند و از دو صورت دیگر، یکی «دیر» و دیگری «دین»، صورت «دین» را اصلی می دانند و گمان دارند که ضبط «دیر» هم همان «دین» بوده است که نسخه نویسان به تسامح به صورت «دیر» تحریر کرده اند و به نظر ایشان «دین» در این مقام معنی شیوه و روش و راه دارد و با صفت «خرم» که همراه آن آمده است می تواند مجموعا «سنت مرضیه» معنی شود، معنایی مناسب مقام و موقع، و «وین» را تصحیح قیاسی مصححان چاپ شوروی می دانند که متکی به نسخه ای نیست...

۷۰۶۷.

بازآفرینی اسطوره «عولیس» در شعر معاصر عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی نجفی ایوکی مهوش حسن پور

منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی (نقد و ادبیات تطبیقی سابق) سال دوم بهار ۱۳۹۱ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: اسطوره پایداری شعر معاصر آوارگی عولیس خوانش سیاسی - اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۸۵ تعداد دانلود : ۶۱۷

پژوهش حاضر می کوشد چگونگی حضور شخصیّت اسطوره ایِ «عولیس» و شیوه های فراخوانی و به کارگیری آن را از سوی سه شاعر مهمّ معاصر عربی، همچون محمود درویش (1941-2008) محمّد عمران (1962-1983) و یوسف الخال (1917-1987) مورد بررسی و نقد قرار دهد؛ بدین جهت که نامبردگان برای القای مفاهیم مورد نظر خود به مخاطب از این چهره اسطوری بهره ها بردند و کوشیدند با کمک آن، رمزگونه به ترسیم دغدغه های شخصی و غیر شخصی بپردازند. چنین استنباط می شود که این شاعران از اسطورة یاد شده خوانش سیاسی- اجتماعی داشته اند و با الهام گیری از تجربه های سنّتی وی، در پی رسیدن به «پنه لوپة» معاصر خویش، یعنی سرزمین غصب شدة کشورشان هستند. «عولیس» در شعر آنان شخصیّتی میهن خواه و پر دغدغه ای است که از دردی مشترک می نالد و همچون پیش، تلاش و انتظار در دستور کار خود دارد. از سویی دیگر آنان به کمک این اسطوره، سعی داشتند اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی را به چالش بکشانند و در همان حال که کوشیدند با بیان سمبولیک، ادبیّت متن شعری خود را دو چندان کنند.

۷۰۶۸.