احمد سعیدی

در این رساله به تدوین و اعتباریابی الگویی برای توسعه راهبردی مدیریت منابع انسانی برای سازمان صدا و سیما پرداخته شده. روش تحقیق از نوع آمیخته (ترکیبی) است و ابتدا بر اساس روش کیفی و مشخصاً بر مبنای روش کیفی گرندد تئوری یا GT و بر اساس نسخه سیستماتیک و با انجام مصاحبه با خبرگان موضوع، به استخراج مولفه ها و شاخص های توسعه راهبردی مدیریت منابع انسانی پرداخته شده و در مرحله کمّی، با تدوین پرسشنامهء برگرفته از شاخص های کیفی، از 281 نفر مورد پیمایش قرار گرفتند و به اعتباریابی و بررسی ساختار عاملی الگوی مذکور پرداخته . برای تحلیل داده های کیفی از نرم افزار MAXQDA2018 برای تحلیل داده های بخش کمّی از نرم افزار SPSS و AMOS استفاده گردید. برای تحلیل داده های کمّی علاوه بر روش های توصیفی، از آزمون تی تک نمونه ای، تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شد. یافته های تحقیق بخش کیفی نشان داد که الگوی توسعه راهبردی مدیریت منابع انسانی برای سازمان صدا و سیما دارای 5 بعُد و 34 مولفه است. یافته های بخش کمّی نشان دادند که در تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی، بارهای عاملیِ همه شاخص ها بالاتر از 0/3 بود و شاخص های نیکویی برازش الگو نیز، برازش مناسبی را نشان می داد. همچنین شاخص ها، پایایی (میزان آلفای کرونباخ) مناسبی در الگوی مذکور داشتند و می توان گفت که یافته های بخش کمّی نشان از برازش خوب الگوی ساختاریِ با داده های جامعه آماری داشته الگوی مذکور تبیین مناسبی در جامعه آماری دارد.

در عرفان اسلامی، مباحث بسیاری درباره رویا و تأویل و تعبیر آن وجود دارد. ازنظر عارفان مسلمان، جهان (عالم کبیر) و انسان (عالم صغیر)، مراتب و لایه‌های متعددی دارند که با یکدیگر متطابق و متناظرند. یکی از مراتب عالم کبیر، عالم مثال منفصل یا مطلق و مرتبه انسانی متناظر با آن مثال متصل یا مقید است و رویا همیشه به این دو مرتبه مربوط می‌شود. رویا اگر در مثال منفصل دیده شده باشد، بدون تعبیر صادق خواهد بود؛ درحالی‌که در مثال متصل، فقط با تعبیر می‌تواند صادق باشد. غیر از موطن رویا، عوامل دیگری مانند زمان و مکان دیده شدن رویا، بیننده رویا (رائی) و اعتدال مزاجی او، آنچه در رویا دیده شده است (مرئی) و ویژگی‌های آن نیز در نوع رویا تأثیرگذارند و باید برای تعبیر و تأویل رویا درنظر گرفته شوند.

در زمینه تخصیص منابع مالی در آموزش عالی سوال مهم این است که در عمل در خصوص تخصیص منابع مالی درون دانشگاه چه می گذرد. آیا تخصیص منابع مالی درون دانشگاهی از یک منطق اقتصادی تبعیت می کند. به عبارت ساده تر «افرادی که به تخصیص بودجه در درون دانشگاه، در حین تخصیص بودجه، واقعاً به چه چیزی فکر می کنند و دلواپس چه مسئله ای هستند؟». یا یک تخصیص دهنده کلان بودجه (مثلاً هیأت دولت) یا یک تخصیص دهنده خرد (یک رئیس دانشگاه) هر دو در مقام مدیر ( و البته سیاستمدار) آیا در تخصیص منابع مالی، جوانب صرفاً عقلایی – اقتصادی را در نظر می گیرند یا به دنبال منفعت سیاسی از طریق تخصیص نیز هستند. در این مقاله این مسئله که دانشگاه ها در خصوص فرآیند تخصیص منابع چگونه عمل می کنند، مبنای گزینش تئوری های مختلف برای تبیین جنبه های مختلف این فرآیند تصمیم گیری درباره تخصیص منابع درون دانشگاهی قرار گرفته است. در این مقاله، چندین تئوری که مناسب «تبیین مبنای توزیع و تخصیص منابع مالی درون آموزش عالی» است، را مرور می کنیم. در این خصوص اگرچه چندین تئوری در مورد دانشگاه به عنوان یک سازمان وجود دارد، اما دو تئوری وجود دارد که به طور خاص در مورد تخصیص منابع در دانشگاه ها (به ویژه دانشگاه های دولتی) مناسب به نظر می رسند. این دو، تئوری منطقی- سیاسی و تئوری انتقادی- سیاسی هستند. همچنین دو تئوری دیگر (تئوری اقتصادی بنگاه و تئوری وابستگی منابع) نیز که به نظر می رسد با تبیین فرآیند تخصیص منابع درون دانشگاه مرتبط هستند ( اما به عنوان جزئی از دو نظریه قبلی و در درون آنها تشخیص داده شد)، بررسی شده است. در انتهای مقاله مقایسه ای بین این دو رویکرد نظری انجام پذیرفته و با بیان شواهد و یافته های تجربی از تخصیص منابع مالی درون آموزش عالی ایران ، به تحلیل و کاربست این دو تئوری در آموزش عالی کشور پرداخته و توصیه هایی برای آموزش عالی ایران داده شده است

اعتبار فیزیک و ریاضیات، هم از اهداف و غایات اصلی فلسفه استعلایی کانت به شمار می رود و هم از مبادی و پیش فرض های اساسی آن، و این بدان معناست که فلسفه کانت در این زمینه، مبتلا به نوعی دور، مصادره یا همان گویی است؛ زیرا برای پاسخ به شبهات هیوم و بارکلی، و تبیین اعتبار یقینی و عینی فیزیک و ریاضیات، از اعتبار علوم یادشده بهره می گیرد. از سوی دیگر، تکیه بر علوم قرن هیجدهم در استنتاج های فلسفی، سبب از بین رفتن اعتبار بخش های مهمی از فلسفه کانت در اثر تحولات علوم پیش گفته شده است. در نوشتار حاضر، با تبیین رابطه فلسفه با دیگر علوم، به برخی از آسیب هایی اشاره کرده ایم که فلسفه کانت به دلیل تبعیت از علوم طبیعی و ریاضی متحمل شده است

شناخت اراده از جهات مختلف مهم و بلکه ضروری است؛ از جمله اینکه اراده شناسی بخشی از انسان شناسی است و می تواند در جهت تحول علوم انسانی موجود و تولید علوم انسانی اسلامی مؤثر باشد. در این مقاله، دیدگاه های صدرالمتألهین و علامه مصباح یزدی به همراه برخی مبانی تبیین و مقایسه شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد، این دو دیدگاه با اینکه شباهت بسیاری به یکدیگر دارند، با پیامدهای مختلفی در علوم انسانی همراه هستند. صدرالمتألهین اراده را از صفات وجود بماهو وجود می داند و برای آن مفهومی مشکک به تشکیک عامی و حقیقتی مشکک به تشکیک خاص قائل است. بر این اساس، وی برای همه موجودات مجرد و مادی، اراده قائل است، همه اراده ها را به لحاظ حقیقت واحد و از نظر مرتبه و تعین متعدد می شمارد و اراده هر موجود متعینی را جلوه و نشانه ای از اراده حق سبحانه به لحاظ مرتبه آن موجود تلقی می کند، اما علامه مصباح اراده را در همه موجودات ساری ندانسته و آن را از صفات وجودهای مجرد می داند. از سوی دیگر، ایشان حتی وحدت مفهوم اراده در موجودات مجرد را هم نمی پذیرد و برای اراده سه مفهوم عام، خاص و اخص مطرح می کند که تنها یکی از آن ها میان خداوند و مخلوقات مشترک است. همچنین وی متناسب با دیدگاه خود در زمینه تشکیک طولی و عرضی، نوعی ارتباط تشکیکی میان اراده خداوند و اراده های مخلوقات و نوعی تباین بین اراده های مخلوقات هم عرض معتقد است.

همواره یکی از مسائل چالشی در تعلیم و تربیت رسمی کشورها در چند دهه اخیر که عصر پیچیدگی و عدم اطمینان بوده، تأمین منابع آموزش دولتی است. در نظام های آموزشی با کمبود بودجه دولتی رفته رفته نقش بازارها و بخش خصوصی پررنگ شد، تا جایی که برای جلوگیری از نواقص بازاری شدن آموزش و همچنین تأمین بهینه آن، طرح هایی برمبنای انتخاب مدرسه توسط والدین به عنوان مکانیسم ها و ابزار مشارکت بخش خصوصی و دولتی مطرح گردید، مانند ارائه کوپن های آموزشی و انعقاد انواع قراردادها با بخش خصوصی (در قالب کمک های خیرخواهانه) برای تأمین مدارس دولتی تا درصحنه ای رقابتی میان مدارس، کیفیت آموزش تضمین شود. هدف از انجام پژوهش حاضر شناسایی الگوی تأمین منابع نهاد مدرسه در جمهوری اسلامی ایران برمبنای مشارکت مردمی است. این پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است که با مصاحبه با 15 مدیر آموزشی که موافق مدیریت مشارکتی در مدرسه هستند و تحلیل مضامین آن، سازوکارهای مدیریتی برای بهره گیری از ظرفیت های مردمی شناسایی شد. یافته های پژوهش نشان داد که لازم است مدیریت به دور از نقش های سنتی برای راهبری مشارکت جهت تأمین منابع از سازوکارهای آگاه سازی، ظرفیت سازی، فرصت سازی، فضاسازی و نهادسازی، با رعایت اصول رفتاری چون شایستگی محوری، اخلاق محوری، استقلال در عین ارتباط و ارزش محوری بهره مند گردد. بر این اساس الگوی تأمین منابع در مدارس ایران الگویی دولتی با ساختار جدید نیست بلکه الگویی مردمی است.

در یک تقسیم کلی، مباحث عرفان نظری به دو بخش «توحید» و «موحد» تقسیم می شود. بخش دوم به بررسی حقیقت انسان کامل، رابطه او با حق تعالی، و جایگاه او در هستی می پردازد. یکی از مسائل مهم بخش دوم، که در حل و فهم مسائل دیگر نیز نقش چشم گیری دارد، مسئله «سریان انسان کامل در مراتب عالم» است. تبیین این مسئله مهم عرفانی علاوه بر اینکه به فهم روشن تر حقیقت انسان کامل و جایگاه او در چینش نظام هستی کمک قابل توجهی می کند، دستاوردهای علمی دیگری نیز دارد. درک روشن تر و فهم بهتر «علم انسان کامل به حقایق اعیان و اسما»، «قدرت تصرف تکوینی انسان کامل در عالم و تدبیر امور خلق»، «وساطت انسان کامل در رسیدن فیض حق به اعیان و اسما»، «انتساب افعال و صفات سایر مراتب عالم به انسان کامل» و «سبب بودن انسان کامل برای بقای عالم» از مهم ترین استلزامات و دستاوردهای تبیین مسئله سریان انسان کامل در عوالم است که این نوشتار با روش تحلیلی توصیفی آنها را تبیین کرده است.

سعادت به عنوان هدف نهایی افعال انسانی، از دیدگاه آیت الله مصباح، به معنای قرب به خداست. از طرفی، رسالت علوم انسانی، شناسایی حقیقت یک رفتار و توصیه برای دستیابی به رفتار مطلوب است؛ در نتیجه، هر چیزی را که به عنوان سعادت حقیقی انسان در نظر بگیریم، تعیین کننده جهت گیری ما در علوم انسانی و ارکان آن است. هدف، بررسی انواع تأثیرات سعادت بر ارکان علوم انسانی است. در مورد جمع آوری داده ها، از روش اسنادی و در مورد تحلیل داده ها از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. در بُعد موضوع، پذیرش سعادت موجب نگرش به ابعاد الهی انسان و افعال او، ازجمله نیت و باطن اعمال انسان است؛ و در بُعد مسئله، موجب انتخاب مسائل در راستای هدف نهایی و در حل مسائل علوم انسانی توصیفی، موجب تغییر توصیف ما از انسان و افعالش و مسائل مطرح در آن علوم، و در علوم انسانی دستوری، موجب جهت دهی باید و نبایدها به سوی کمال نهایی است؛ در بُعد هدف، موجب نگاه ابزاری به هدف های خرد در علوم انسانی، نسبت به هدف نهایی می شود و در بُعد روش، موجب عدم انحصار در روش های تجربی از قبیل کمّی و توجه به روش های دیگر، همچون روش های نقلی و شهودی است.

این پژوهش با هدف شناسایی ابعاد و مؤلفه های توسعه راهبردی مدیریت منابع انسانی[1] در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران و درراستای ارتقای وضع موجود انجام شده است. پژوهش حاضر، ازنظر هدف، کاربردی؛ ازنظر نوع داده ها، کیفی و ازنظر شیوه پژوهش، تحلیل محتواست. مشارکت کنندگان در این پژوهش براساس قاعده و اصل اشباع نظری شامل 15 نفر از افراد صاحب نظر و خبرگان دردسترس در حوزه توسعه راهبردی مدیریت منابع انسانی در سازمان صداوسیما بودند که با روش نمونه گیری هدف مند و نظری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساخت مند است. داده ها با استفاده از نرم افزارMAXQDA ، در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی، تجزیه وتحلیل شد. اعتبار داده ها با استفاده از روش تأییدپذیری توسط مشارکت کنندگان صورت پذیرفت. براساس یافته های پژوهش، ابعاد و مؤلفه های توسعه راهبردی مدیریت منابع انسانی در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در پنج بعد شامل: بعد توسعه راهبردی منابع انسانی، بعد شرایط علّی، بعد شرایط زمینه ای، بعد عوامل مداخله گر و بعد پیامدها و نتایج، شناسایی شد.

صدرالمتألهین به عنوان مبدع مسئله سرنوشت ساز و پرکاربرد تشکیک در فلسفه اسلامی شناخته می شود. او با ابتکار مثال زدنی تشکیک را بر پایه اصالت وجود بنا نهاد. امروزه در بین مفسران، تفاسیر متعددی از تشکیک صدرایی وجود دارد. در میان این تفاسیر، تفسیر استاد فیاضی مقارنت ویژه ای با وحدت شخصی وجود یافته است. در تفسیر مدعایی ایشان تشکیک به معنای موجودیت همه موجودات به عین وجود واجب تعالی است. در حقیقت یک وجود بسیط و بحت اطلاقی، بیشتر محقق نیست و کثرات علی رغم موجود بودن، وجودی غیر از وجود حق تعالی ندارند و به عین وجود او موجود هستند. به نظر استاد فیاضی این نظریه، باور نهایی صدرالمتألهین در این زمینه است. ایشان همچنین عباراتی از صدرا که به منزله دلیل برای اثبات این تشکیک است را برای اثبات تفسیر مدعایی خود ارائه می دهند. در این عبارات صدرالمتألهین درصدد اثبات موجودیت همه وجودات به وجود خداوند و یا به بیان دیگر، وجود بودن وجود خداوند برای همه موجودات است. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به بررسی این ادله خواهیم پرداخت.

شیخ اشراق ادراک حسی را- دست کم در محدوده ابصار- از مقوله علم حضوری می داند. صدرالمتألهین با نقد دیدگاه وی، تصویری حصولی از ادراک حسی را می پذیرد. ایشان بر این باور است نفس در ادراک حسی صورت هایی مجرد را که مماثل با صورت های موجودات مادی هستند در صقع خود انشا می کند. مطابق این بیان، محسوس بالذات از نگاه شیخ اشراق صورتِ خارجیِ مادی و از منظر صدرالمتألهین صورتِ ذهنیِ مجردِ مماثل با صورت خارجی مادی است. در این مقاله پس از تبیین مختصر دیدگاه شیخ اشراق درباره حقیقت ادراک حسی، شش اشکال عمده صدرالمتألهین بر دیدگاه مزبور را بررسی کرده و نشان داده ایم اشکالات مزبور دست کم با کمک مبانی حکمت متعالیه قابل پاسخ هستند. سپس با طرح برخی ایرادهای دیدگاه صدرالمتألهین ثابت کرده ایم دیدگاه ایشان گرچه می تواند برای ادراک خیالی تبیینی مناسب به شمار آید، برای توجیه ادراک حسی ناکافی است. هدف از این پژوهش آن است که نشان دهد دیدگاه شیخ اشراق در زمینه ادراک حسی با کمک مبانی صدرالمتألهین قابل دفاع است و اندیشه های این دو حکیم برجسته، بیشتر مکمل هم اند تا نافی یکدیگر.

انسان راه های معرفتی متنوعی به سوی شناخت واقع، ازجمله شناخت خود دارد و هریک از راه های معرفتی نیز در جای خود مزیت نسبی دارد. در مقاله «چیستی انسان شناسی» برای اثبات مزیت انسان شناسی نقلی نسبت به انسان شناسی های عقلی، شهودی و تجربی، اولاً، امتیاز ها و ویژگی هایی برای انسان شناسی نقلی، و ثانیاً، بحران ها و مشکلاتی برای سایر انواع انسان شناسی بیان شده است. تقریباً همه امتیازاتی که در مقاله یادشده برای انسان شناسی نقلی ذکر شده و همه مشکلاتی که برای انواع دیگر انسان شناسی، ازجمله انسان شناسی عرفانی بیان شده درخور مناقشه اند. مهم ترین اشتباهی که در محور اول مقاله مزبور صورت گرفته، این است که برداشت های ظنی دانشمندان، دارای جامعیت، اتقان و اعتبار یقینی تلقی شده اند. مهم ترین اشتباهی که در محور دوم مقاله صورت گرفته این است که تفاوت میان علم حضوری با ترجمه و تفسیر آن نادیده گرفته شده است. در نوشتار حاضر، برای دفاع از اهمیت و اعتبار انسان شناسی های غیرنقلی، به ویژه انسان شناسی عرفانی، بخش هایی از ادعاهای مقاله مزبور را نقل و بررسی کرده ایم.

«انسان و کنش های او» به عنوان موضوع علوم انسانی دارای جنبه هایی متفاوت است که شناخت هر یک از این جنبه ها می تواند تأثیر بسزایی در هر یک از دو بعد توصیفی و توصیه ای علوم انسانی داشته باشد. یکی از این جنبه ها که کمتر به آن پرداخته شده و تأثیر آن در علوم انسانی کمتر مورد بحث قرار گرفته است، وحدت یا کثرت نوعی نفوس انسانی است. در این مقاله ابتدا سه دیدگاه درمورد وحدت یا کثرت نوعی نفوس انسانی بیان شده و با توجه به اختلاف افراد انسانی در حدوث و بقا، دیدگاه «کثرت نوعی نفوس در حدوث و بقا» مورد پذیرش قرار گرفته است. سپس نشان داده شده است که پذیرش وحدت یا کثرت نوعی نفوس در بعد توصیفی علوم انسانی تأثیرگذار است و ازآنجا که بعد توصیه ای علوم انسانی مبتنی بر بعد توصیفی بوده و حتی این دو، دو روی یک سکه هستند، تأثیرگذاری این مبنا در علوم انسانی توصیه ای نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با توجه به اینکه از میان اقوال، کثرت نوعی نفوس در حدوث و بقا مورد پذیرش قرار گرفته، نشان داده شده است که پذیرش این مبنا در هر دو جنبه توصیفی و توصیه ای علوم انسانی تأثیرگذار بوده و باعث متفاوت شدن توصیه ها و توصیف ها دست کم در برخی از علوم انسانی مانند روان شناسی خواهد بود.