علی احمد ناصح

علی احمد ناصح

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۷ مورد.
۱.

تفسیر تاریخی -تطبیقی «أُولُوا الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْض» ( احزاب: 6)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه اولوالارحام احزاب: ۶ امامت در قرآن ارث در قرآن اهل بیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۴
عبارت «وَأُولُوا الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ ...» در آیه ششم سوره احزاب در طول تاریخ تفسیرهای گوناگونی یافته است. این پژوهش شش دیدگاه تاریخی درباره دلالت این آیه را بررسی می کند: (۱) برخی آن را ناسخ ارث بردن به واسطه هجرت و ایمان و دال بر ارث خویشاوندان دانسته اند؛ (2) گروهی، بدون پذیرش نسخ، آیه را بیانگر ارث خویشاوندان و تبیین کننده مادر بودن همسران پیامبر تفسیر کرده اند؛ (3) عده ای بر این باور رفته اند که آیه بر این دلالت دارد که یکی از شرایط جانشینی پیامبر قرابت با اوست؛ ۴) دیدگاهی دیگر شرایط جانشینی را ایمان، هجرت و قرابت می شمارد؛ (5) برخی از آیه معنایی عام برداشت کرده اند که هم شامل ارث و هم شرایط جانشینی می شود؛ (۶) نظریه ای نیز آیه را، براساس دیدگاه استعمال لفظ در بیش از یک معنا، هم دال بر ارث و هم دال بر ولایت می داند. این پژوهش، با روش تفسیر تاریخی تطبیقی، دیدگاه های مذکور را واکاوی کرده و با توجه به قرائن موجود، به این نتیجه رسیده دیدگاه ششم به واقعیت نزدیک تر است. 
۲.

تحلیل انتقادی مبنای معرفت شناختی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن با تأکید بر آرای سروش و مجتهد شبستری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مبنای معرفت شناختی نوگرایان شکاکیت نسبیت حیرت آفرینی زبان قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۳۰
در اعتبارسنجی هر دیدگاهی بازخوانی شالوده های فکری آن تعیین کننده است. تنقیح بنیاد معرفت شناختی و تحلیل و نقادی ابعاد متعدد آن نقشی مؤثر در پایش زبان قرآن دارد. متأثر از پایش نگره معرفت شناختی، انتساب حیرت آفرینی به زبان قرآن مورد تردید واقع می شود و شالوده های زیرین معرفتی و ادراکی قرآن به منظور مفاهمه گری و فیصله بخشی زبان قرآن استحکام افزون تری می یابد. در این نوشتار پس از تحلیل انتقادی مبنای یادشده از طریق کاربست ملاحظات دقیق عقلی، سستی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن برجسته شده است. روش پژوهش مقاله، اسنادی و تحلیلی است و یافته های تحقیق حاکی از این است که مبنای معرفت شناختی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن دچار چالش های جدی است: ۱. از حیث گونه شناسی شکاکیت پیچیده است؛ ۲. از لحاظ تبارشناسی نگرشی نوکانتی است؛ ۳. از نظر روش شناسی رهیافتی معیارگریز قلمداد می شود؛ ۴. خودشکنی خصیصهٔ ذاتی آن است؛ ۵. دفاعیات مربوط به آن معیوب است. بنابراین دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن بر مبنایی مخدوش و مردود واقع شده است.
۳.

تحلیل انتقادی مبنای هستی شناختی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مبنای هستی شناختی نواندیشان به کلی دیگر حیرت آفرینی زبان قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۹۰
از مهم ترین ملاکات اساسی در سنجش اعتبار یک دیدگاه، کاوش انتقادی نمود های معرفتی بیرونی و بازخوانی شالوده ها و مبانی بنیادین فکری آن است. مبنای هستی شناختی یکی از مبانی بنیادی و سزامند کاوش در حوزه حیرت آفرین انگاری زبان قرآن است. مقاله پیش روی می کوشد با کاربست ملاحضات دقیق عقلی مبنای هستی شناختی این دیدگاه را مورد تحلیل انتقادی قرار دهد و بدین سان سستی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن را به اثبات بنشیند. روش پژوهش مقاله اسنادی و تحلیلی است و یافته های پژوهش حاکی از این ست که مبنای هستی شناختی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن دچار چالش های جدی است. از باب نمونه نخست از لحاظ تبارشناسی با نگرش کارل بارت و تیلیش در تمایزانگاری حوزه علم و دین و فراخردبودگی الهیات هم نشین است. دوم دیگر، از حیث هستی شناسی رویکردی غیر فراگیر در معرفت به هستی یادکرد می شود. سوم دیگر، از جهت روش شناسی گرفتار سازوکار مفاهمه ناپذیری در عامه متون و خاصه متن قرآن است. بعلاوه به معارضه با اهداف هدایت گرانه متن وحیانی بر می خیزد. بدین ترتیب دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن مبتنی بر مبنایی مخدوش وقوع یافته است.
۴.

تأمّلی در مصادیق علم پیامبر(ص) بر اساس آیه 113 سوره نساء(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: علم پیامبر (ص) سوره نساء گستره عصمت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۲۶
مفسّران در برداشت حقیقی از گزاره «وَ عَلَّمَکَ ما لَمْ تَکُنْ تَعْلَمُ » در آیه 113 سوره نساء اختلاف نظر دارند. توجه به علم پیامبر (ص) به مثابه موضوعی مهم، قدمتی همزاد با نزول وحی دارد و همواره مورد توجه اندیشمندان قرآنی بوده است. رابطه"علم" پیامبر (ص) با مسأله وحی و اجتهاد آن حضرت محورهای قابل توجه در دیدگاه مفسران مسلمان در طول تاریخ به شمار آمده است. جستار پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی در پی واکاوی مراد خداوند از" علم " در گزاره مورد نظر است. با بررسی تفاسیر فریقین با گرایش ها و روش های گوناگون درباره مقصود خداوند از "علم" با دیدگاه های متعددی مواجه می شویم که می توان آنها را تحت 7 عنوان دسته بندی کرد که عبارت است از: علم اولین و آخرین، علم به امور پنهان، احکام الهی، قوانین شرع و مکنونات ضمائر، تعلیم ویژه، دریافت صحیح تطبیق قواعد کلی بر موارد جزئی، عدم اطلاع از نزول وحی، علم لدنی.  با توجه به سیاق آیه 113 سوره نساء دستاورد پژوهش بیانگر آن است خداوند به پیامبر(ص) قدرت استنباط قضایای کلی و تطبیق آن بر جزیئات امور از جمله قضاوت برای حل و فصل مسائل میان امت و بیان احکام کلی شریعت که نوعی تعلیم ویژه به آن جناب از راه وحی بود عنایت نموده است و این غیر از کتاب قرآن و حکمت است که در آیه به آن اشاره شده است. یکی از مصادیق بارز این علم، بینش ویژه پیامبر(ص) و عصمت آن حضرت می باشد که رابطه ای تنگاتنگی میان این دو برقرار است.
۵.

تحلیل استدلال بلاغی در سوره های مدنی قرآن کریم براساس نظریه استدلالی شاییم پرلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استدلال بلاغی سور مکی شاییم برلمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۲۳
تأثیر گذاشتن بر دیگری و اقناع در گفت وگوهای انسانی یک عنصر فعال و مشهود است از این رو استدلال کردن یکی از وجوه تمایز این گفت و گو ها می باشد. "شاییم پرلمان" یکی از کسانی است که در قرن بیستم به پیروی از ارسطو به بحث خطابه،بلاغت وجایگاه استدلال پرداخته است.می توانیم متن قرآن کریم را گفتمانی استدلالی قلمداد کنیم که در پی پاسخ گویی به گفتمان هایی با محوریت عقائدی همچون مرگ،جهان آخرت، معادجسمانی و... است. شاییم پرلمان یکی از کسانی است که در قرن بیستم به پیروی از ارسطو به بحث خطابه،بلاغت و جایگاه استدلال پرداخته است.بلاغت نقش بسزایی در ساختار گفتمان ها ایفا می کند زیرا با کاربرد زبان و اسالیبی که مرتبط با موقعیت و شرایط ایجاد جمله هستند پیوند می خورد. در تصور استدلالی، بلاغت ارتباط تنگاتنگی با اقناع دارد و این عقیده بسیاری از علمای بلاغت عربی است که آن را محصور در جنبه های زیباشناسانه و تزیینی سخن ندانسته بلکه یک حادثه وابسته به موقعیت می دانند که در پی پربار بودن هر چه بیشتر وجه استدلالی سخن است. اهمیت ابزار بلاغت در گفتمان استدلالی در زیبایی هایی است که بلاغت برای سخن می آفریند که می تواند روان مخاطب را تحریک نماید. در این جستار با روش توصیفی-تحلیلی و طبق نظریه استدلال شاییم پرلمان به تحلیل سازه های بلاغی در سوره های مدنی قرآن کریم پرداخته ایم.نتایج نتایج پژوهش نشان می دهد که سازه های بلاغی مانند تشبیه،استعاره،مجاز و کنایه در مؤثر تر واقع شدن در ذهن مخاطب و رساندن مخاطب به درجه اقناع موفق عمل کرده اند.
۶.

تحلیلی بر تفسیر فرا تاریخی قرآن (با تأکید برنظرات علامه طباطبایی و آیت الله معرفت)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فراتاریخی گزاره های حقیقی گزاره های تاریخی جهان شمولی تعمیم پذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۱۴۶
نوشتار حاضر که به تحلیل تفسیر فراتاریخی قرآن کریم می پردازد، با تأکید بر دیدگاه های علامه طباطبایی و آیت الله معرفت به انجام رسیده است. در قرآن پاره ای از گزاره های حقیقی وجود دارد که به طور ذاتی عمومیت دارند و در عصر نزول ناظر به مصادیق آن عصر بودند و در اعصار دیگر می توانند بر مصادیق دیگر قابل انطباق باشند. همچنین پاره ای از گزاره های قرآن خارجی اند و فقط ناظر به مصادیقی هستند که در عصر نزول وجود داشتند؛ اما از چنین گزاره هایی نیز می توان با الغای خصوصیت به گزاره های عام دست یافت که شامل مصادیق اعصار دیگر هم باشد. برخی از مهم ترین مبانی این تحقیق، جهان شمولی قرآن، برخورداری قرآن از بطون و همراهی با مقتضیاتِ تمامِ اعصار بر اساس زبان فطری و هدایت گری؛ نظریه های نسخ های مشروط وتمهیدیِ آیت الله معرفت و نیز رابطه ی جامعیت قرآن و ختم نبوت است.
۷.

وجه غالب سبکی در سوره آل عمران و نقش آن در انتقال معانی و دلالت ها با رویکرد علم معانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سوره آل-عمران سبک شناسی اسلوب نداء تکرار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۲ تعداد دانلود : ۲۳۴
   سوره آل عمران از سوره مدنی است که غالب محتوای آن در اوامر و نواهی و تبیین برخی از احکام بوده و بخشی از سوره نیز به مورد خطاب قرار دادن اهل کتاب و بخش دیگر به پردازش داستان آل عمران اختصاص دارد. این سوره نسبت به سوره های مکی دارای ویژگی های خاصی است. پژوهش حاضر با بهره گیری از ابزار سبک شناسی و روش توصیفی- تحلیلی می کوشد ویژگی های برجسته سبک این سوره در بُعد علم معانی را مورد مطالعه قرار دهد و کارکرد هر یک از لایه های سبکی را در تبیین معانی مورد نظر بیان کند تا از این زاویه، کارکرد عناصر سبک ساز و ویژگی های برجسته سبک زبانی- بیانی این سوره را به نمایش بگذارد. برآیند پژوهش نشان می دهد که یکی از مهم ترین ویژگی های سبک این سوره، اسلوب «نداء» با ساختارهایی چون: «یا أَهْلَ الْکِتاب »، «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا»، «ربِّ»، «ربنّا» و «یا مریم» است که در هر یک از این پنج اسلوب ندا به فراخور آیات، معانی قصد شده که با این سبک تناسب دارد. به علاوه دقت در سبک ندای مستقیم و غیر مستقیم و تفاوت هر یک در اظهار معانی از جمله دستاوردها و نوآوری های این پژوهش است. افزون بر این، در این سوره در بسیاری از آیات، ترتیب و چیدمان جمله ها آهنگین بوده و گونه های مختلف تکرار و کارکرد شایسته موسیقی معنوی آن در تبیین معانی آیات شایان توجه است.
۸.

تفسیر تطبیقی انتقام از دیدگاه علامه طباطبایی و سید قطب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: المیزان انتقام سید قطب فی ظلال القرآن قصاص علامه طباطبایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۵
«انتقام» به طور فطری در انسان ها و به طور غریزی در بعضی حیوانات وجود دارد. انتقام دارای اقسام گوناگون است، ازجمله انتقام الهی و غیرالهی. در این مقاله، بررسی تطبیقی این موضوع در تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن و استخراج نکات اشتراک و افتراق آنها انجام شده است. این پژوهش به نتایجی رسیده که عبارت اند از: (۱) هر دو مفسر انتقام را جزء سنت های الهی دانسته و برای آن دو قسم فردی و اجتماعی قائل اند. (۲) انتقام های اجتماعی جزء حقوق جامعه شمرده شده است. (۳) عفو و گذشت در موارد انتقام شخصی نیکو، ولی در حقوق اجتماعی نکوهش شده است. (۴) خداوند هنگامی از انسان های مجرم و گناهکار انتقام می گیرد که آیات و نشانه های الهی به آنها یادآوری شده و حجت بر آنها تمام شده باشد. (۵) علامه طباطبایی قصاص را نوعی انتقام می داند، ولی سید قطب قصاص را انتقام نمی داند. (۶) هیچ کدام از دو مفسر متعرض این امر نشده اند که در آنجا که انتقام جنبه اجتماعی دارد و از حقوق جامعه است انتقام گیرنده چه کسی است. (۷) مباحث سید قطب درباره انتقام متداخل و گاهی ناسازگار است، درحالی که در مباحث علامه طباطبایی چنین نیست. «انتقام» به طور فطری در انسان ها و به طور غریزی در بعضی حیوانات وجود دارد. انتقام دارای اقسام گوناگون است، ازجمله انتقام الهی و غیرالهی. در این مقاله، بررسی تطبیقی این موضوع در تفاسیر المیزان و فی ظلال القرآن و استخراج نکات اشتراک و افتراق آنها انجام شده است. این پژوهش به نتایجی رسیده که عبارت اند از: هر دو مفسر انتقام را جزء سنت های الهی دانسته و برای آن دو قسم فردی و اجتماعی قائل اند. انتقام های اجتماعی جزء حقوق جامعه شمرده شده است.  عفو و گذشت در موارد انتقام شخصی نیکو، ولی در حقوق اجتماعی نکوهش شده است.  خداوند هنگامی از انسان های مجرم و گناهکار انتقام می گیرد که آیات و نشانه های الهی به آنها یادآوری شده و حجت بر آنها تمام شده باشد.  علامه طباطبایی قصاص را نوعی انتقام می داند، ولی سید قطب قصاص را انتقام نمی داند.  هیچ کدام از دو مفسر متعرض این امر نشده اند که در آنجا که انتقام جنبه اجتماعی دارد و از حقوق جامعه است انتقام گیرنده چه کسی است.  مباحث سید قطب درباره انتقام متداخل و گاهی ناسازگار است، درحالی که در مباحث علامه طباطبایی چنین نیست.
۹.

تحلیل انتقادی مبنای زبان شناختی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن با تأکید بر آراء عبدالکریم سروش و محمد مجتهد شبستری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مبنای زبان شناختی نوگرایان صامت انگاری حیرت آفرینی زبان قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۲ تعداد دانلود : ۲۱۹
از مهم ترین ملاک های جدی در اعتبارسنجی یک دیدگاه، مطالعه انتقادی نمود های معرفتی بیرونی و بازکاوی مبانی، شالوده ها و زیرساخت های بنیادین فکری آن است. مبنای زبان شناختی یکی از مبانی بنیادی، مهم و سزامند کاوش در حوزه حیرت آفرین انگاری زبان قرآن است. این نوشتار می کوشد با کاربست ملاحظات دقیق عقلی، مبنای یادشده را مورد تحلیل انتقادی قرار دهد و بدین طریق سستی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن را به اثبات بنشیند. روش پژوهش این مقاله اسنادی و تحلیلی است و یافته های تحقیق حاکی از این ست که مبنای زبان شناختی دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن دچار چالش های جدی بسیاری است. به عنوان نمونه نخست از حیث تبارشناسی با هرمنوتیک فلسفی هم آوایی دارد. دوم از لحاظ معناشناسی نگرشی مفاهمه ناپذیر قلمداد می شود. سوم از نظر روش شناسی برخوردار از منطق نسبی گرایی در تفسیر و چالش مندی نفی معنای گوهری متن است. چهارم اشکال روایی تحمیل گری و تحریف در تفسیر را فراروی خود می بیند. بنابراین دیدگاه حیرت آفرینی زبان قرآن به معنای فهم ناپذیری و بی قراری معنایی آن، مبتنی بر مبنایی معیوب تولید شده است.
۱۰.

بازشناسی کتاب «بصائرالدرجات» و بررسی تحلیلی روایات و انتساب آن به صفار قمی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بصائرالدرجات صفار قمی امامت غلو علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۲۸۹
کتاب بصائرالدرجات منسوب به صفار قمی، از جمله کتب متقدم شیعه محسوب و جایگاه مهمی در منظومه اعتقادی شیعه در مسأله امامت دارد و حاوی 1881 روایت است؛ در مورد این کتاب، دو چالش؛ انتساب بصائر به صفار قمی و وجود روایات غلوآمیز در آن، بحث های زیادی را برانگیخته است. پژوهه پیش رو، به صورت توصیفی _ تحلیلی، علاوه بر بررسی شخصیت علمی صفار و نقش او در انتقال معارف اعتقادی شیعه، به بررسی کتاب بصائرالدرجات تنها اثر باقی مانده وی، پرداخته و روایات آن را، بازکاوی و بررسی نموده است. یافته های این پژوهش، نشانگر آن است که انتساب این کتاب به صفار، قطعی می باشد و بحث های چالشی برخی در انتسابِ بصائر به وی، از قرن پنجم نشأت می گیرد که جو حاکم بر محافل امامیه، تحت تأثیر عقل گرایی، این بود که گرایش فکری اهل سنت را آشکارا به چالش نکشند، همین امر سبب شد نسبت به محتوا و ماهیت کتابِ بصائرالدرجات، با نوعی از کتمان، طوری وانمود شده که گویا این کتاب متعلق به صفار قمی نیست. چالش دوم؛ یعنی وجود روایات غلوآمیزِ هر چند اندک در بصائر، ناشی از تفاوت مبانی و روش ابن داوود حلی با وی و متأثر از اختلافِ معنا و مصادیق غلو، نزد محدثان و عالمان قرن چهارمِ شهر قم بوده است.
۱۱.

بررسی و نقد دیدگاه محمدهادی معرفت در آغاز دوره عقل گرایی در تفسیر قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: تأویل تفسیر عقلی تفسیر اجتهادی محمدهادی معرفت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۲۵۵
نظریه پردازی در خصوص آغاز دوره روش های تفسیری از مهم ترین مباحث تاریخ تفسیر است. از دیدگاه استاد محمدهادی معرفت، شروع دوره عقل گرایی یا اجتهاد در تفسیر، هم زمان با عصر تابعین بوده و پیش از آن، روش مرسوم میان صحابه مبتنی بر نقل و روایت گزارش شده است. این نظر با دیگر مباحث ایشان در خصوص ویژگی های تفسیر صحابه – که در کتاب تفسیر و مفسران آمده – مغایرت دارد. به علاوه انطباق این دیدگاه با مستندات تاریخی، روش مفسران شیعه و سنی و نصوص قرآنی محل بحث است. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی برمبنای منابع کتابخانه ای به تحلیل و نقد نظر آیت الله محمدهادی معرفت پرداخته است. نتایج نقد و تحلیل مسأله نشان می دهد که تأکیدات قرآن کریم، توصیه های نبی مکرم(ص) و اهتمام برخی از بزرگان صحابه بر تعقل، استنباط و اجتهاد در کشف مراد آیات موجب شد تا روش عقل گرایی و اجتهاد از همان سال های ابتدای بعثت و هم زمان با حیات پیامبر(ص) مرسوم شود. این شیوه تفسیری به دوره تابعان اختصاص ندارد؛ جز اینکه از گسترش و پردازش بیشتری برخوردار گردید.
۱۲.

تحلیل فرایند «تفسیر» و «تطبیق» قرآن بر اساس کارکرد «سیاق» و «شأن نزول»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تفسیر تطبیق سیاق شأن نزول قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۴۸۹
قرآن کریم، متنی است که مخاطبانش به منظور دریافت مُراد آن نیاز به «تفسیر» دارند. پس از دریافت مُراد، نوبت به فرایند «تطبیق» یا همان بهره بری از مُراد در جهت هدایت می رسد. مسأله آن جاست که فهم تفسیری و پس از آن، دخول در فرایند تطبیق نسبت به «سیاق» و «شأن نزول» آیه چگونه تصویر می شود. این پژوهش که به روش تحلیلی-توصیفی و با بهره بری از ابزار کتابخانه ای به نگارش درآمده است، در تحلیل فرایند تفسیر بدین نتیجه دست یافت که با توجه به نوشتاری یا غیرنوشتاری بودن متن، مفهومی به نام «مقامات تفسیری» مطرح می شود که فهم مراد، تنها در آن مقامات امکان پذیر است. این مقام ها عبارتند از: «سباق»، «شأن و فضای نزول آیه»، «سیاق سوره»، «فضای نزول سوره»، «قرآن در قرآن نوشتاری» و «قرآن در قرآن غیرنوشتاری». در واقع، هیچ یک از مقام ها با دیگری تعارضی ندارد و شکل متکامل تفسیر، تنها با کنار هم نهادن تمامی مقامات ممکن است. امّا نتایج حاصل از تحلیل فرایند تطبیق عبارتند از: اوّلًا فرایند تطبیق در گستره ی تمامی آیات و برای همه ی مخاطبان تعریف می شود؛ ثانیًا از حیطه ی «مدلولات لفظی» و حوزه ی «تفسیر» بیرون می آید؛ ثالثًا تنها با تعیین «مناسبت» و «غایت» به صحنه می آید؛ رابعًا با تشکیل قیاسی استثنایی برای نقوش مطرح در یک آیه تصویر می شود؛ خامسًا تعارض با مقام «سباق» یا «شأن نزول آیه» شرط دخول در فرایند تطبیق است، اما تطبیق نسبت به چهار مقام دیگر همین آیه، مهمل یا لابشرط است؛ سادسًا تطبیق یک آیه آن گاه مقبول می افتد که با مقامات شش گانه در محدوده ی آیات دیگر متعارض نباشد.
۱۳.

بررسی آراء مفسران در تبیین شیوه تربیتی قرآن کریم در وحدت ادیان توحیدی با تأکید بر آیه 19 آل عمران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه 19 آل عمران ادیان توحیدی محورهای توحید

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۲۵۷
آیه 19 آل عمران، حقیقت دین را تعبد و تسلیم دانسته، اختلاف ها را از خودخواهی و ستمگری ناشی می داند. بنابراین اگر چه شرایع در فروع دارای تفاوت هایی هستند، اما دین چیزی جز تسلیم در برابر حق نیست. نگارش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، با استناد به آراء مفسران به بررسی آیه 19 آل عمران پرداخته است. نتایج نشان می دهد که سه محور توحید، معاد و عدل می تواند پیروان ادیان آسمانی را در کنار هم قرار داده، راه تفرقه و تشتت اجتماعی را مسدود نماید. ازاین رو قرآن کریم در شیوه تربیتی خود از باورهای اعتقادی استفاده کرده است. در نتیجه دین در سه قسم اساسی دسته بندی شده است که عبارتند از: دین حق، دین باطل و دین ثابت. با مبنا قرار گرفتن دین ثابت، وحدت اجتماعی می تواند نتیجه وحدت اعتقادی در میان پیروان ادیان توحیدی باشد.
۱۴.

تحلیل و نقد رویکرد محدث فتونی در باب امکان تفسیر قرآن برای غیر معصومین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: امکان تفسیر قرآن برای غیر امام انحصار تفسیر قرآن در امام فتونی مرآه الانوار و مشکاه الاسرار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۴ تعداد دانلود : ۳۷۱
«امکان تفسیر قرآن برای غیر معصومان» از موضوعاتی است که محدث فتونی در مقدمه تفسیر مرآه الأنوار بدان پرداخته و در صدد جمع میان روایاتِ آن برآمده. او با استناد به روایات متعدد، علم به قرآن را منحصر در اهل بیت (ع) دانسته و ادعا می کند که غیر آن بزرگواران، بدون ارشاد ایشان و عنایت خدا، اکثر تنزیل و ظاهر قرآن را نمی فهمند تا چه رسد تأویل و باطن آن را. وی در گام بعد، با ذکر برخی آیات و روایاتی که عموم مؤمنان را به قرآن و تأمل در آن فرا خوانده و با اشاره به صحابه ای که عالم به تأویل قرآن بوده اند، تفسیر و تأویل قرآن را برای کسانی که نزد ائمه (ع) شاگردی کنند و اصول و قواعد تفسیری را از سخنان ایشان استنتاج کنند، ممکن می داند. این مقاله در گام نخست، ادعای اول فتونی را نقد و تکمیل می کند و با استفاده از روایات مورد پذیرش خود او، حتی فهم اندک مخالفین ائمه (ع) از قرآن را هم به آن بزرگواران برمی گرداند و تبیین جامع تری را در جمع روایات مربوطه ارائه می دهد و در گام بعد، بر محور تفکیک «تعلّم اصول تفسیری روایات اهل بیت » از «تعلّم باطنی نزد اهل بیت (ع) و کسب نور از ایشان» و با اثبات ذومراتب بودن این تعلّم و تنوّر، نقد و تکمیلی بر نحوه استدلال فتونی در اثبات امکان تفسیر قرآن برای شاگردان ائمه (ع) دارد.
۱۵.

A Comparative Study on the Tricks and Strategies of the Enemies to Weaken the Foundations of the School of Islam

کلیدواژه‌ها: Enemy Khasm ‘Adow Holy Quran School of Islam

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۲۷۵
The issue of recognizing the enemy has received special attention in the Holy Quran. In general, the principled policy of the enemy to fight against Muslims is continuous and permanent. the methods of the enemy in fighting against Muslims and Islam have not always been unchanged and they have various methods for fighting. One of the tricks and strategies of the enemies of Islam is to weaken the foundations of the school of Islam. From the view point of the Holy Quran, the use of religious subjects, various accusations, fabricating legislation, anti-propaganda measures, slander and reproach, Scorn and disdain, destruction of school bases, fight and struggle, are all considered struggling tactics and methods of the enemies to weaken the foundations of the school of Islam.
۱۶.

مبانی قرآنی «نصرت الهی» در کلام امام خمینی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نصرت الهی امداد غیبی سنت الهی اتکا و توکل اعتماد به وعده های خدا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۳
به نظر می رسد نصرت الهی که از طرق گوناگون با اراده خداوند، نسبت به مؤمنان صورت می گیرد و موجب حیرت همگان می شود، مبتنی بر چند مبناست که در قرآن به آنها اشاره شده است؛ از قبیل ایمان به خدا، عمل به دستورات الهی، اتکا، توکل به خدا، اعتماد به وقوع حتمی وعده های الهی، عزم بر استمرار بر عمل خالص و بالاخره مبتنی به سنت های الهی که در همه زمان ها جاری و ساری است. در این مقاله به صورت توصیفی–تحلیلی این موضوع بررسی گردیده و در مجموع به اثبات می رسد که با نگاهی توحیدی به تاریخ بشر، این واقعیت در مقابل چشمان ما قرار می گیرد که وقتی مؤمنان با تکیه بر این مبانی اقدام کرده اند، از عقبه های سخت و مشکلات سهمگین، سربلند عبور کرده اند. امام خمینی(ره) از ابتدای نهضت اسلامی در ایران شخصاً با اتکا به این مبانی اقدامات خود را انجام داده و در بیانات خود مکرراً این مبانی را گوشزد فرموده است که البته اثرات واقعی آن را مردم دنیا و جهان به چشم خود دیده اند. پیروزی انقلاب اسلامی با محاسبات مادی قابل تحلیل و پیش بینی نبود و همگان رژیم طاغوت را پابرجا می دیدند و ایران را جزیره ثبات می نامیدند، اما امدادهای غیبی الهی و نصرت خداوندی و مجاهدت رهبر و مردم ایران با اتکا به پروردگار و اعتماد به وقوع حتمی وعده الهی مبنی بر نصرتِ مؤمنان در برابر دشمنان، باعث گردید که رژیم گذشته در برابر حیرت دنیای استکبار از هم بپاشد و مردم بتوانند حکومت دلخواه خود را بر سر کار آورند؛ اینها نبود جز نفوذ اراده الهی و جاری شدن یکی از سنت های بزرگ خدای متعال مبنی بر پیروز کردن کسانی که با اخلاص درصدد یاری کردن دین خدا هستند.
۱۷.

رفتار اخلاق گریزانه در تعصب جاهلی و راهکارهای تربیتی قرآن کریم در مقابله با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رفتار اخلاق گریزی تعصب جاهلی راهکارهای تربیتی قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۵۰۶
مبنای تربیتی قرآن کریم بر اصلاح مناسبات رفتاری و اخلاقی مردمان عصر نزول بوده است. «عصبیت» و «تعصب گرایی» از بارزترین خصوصیات رفتاری عرب پیش از اسلام بوده است که با شکل های مختلف در لابلای آیات قرآن کریم منعکس شده است. طرح موضوعاتی مانند جهالت، خشونت، مرده پرستی، قبیله گرایی، تکاثر و تفاخر به اموال و اولاد نشان می دهد که قرآن با حساسیت، تمامی ابعاد بحث را به چالش کشیده و با روش های مختلف به دنبال رفع آنهاست. نکوهش مخاطبین خطاکار، نقل آسیب های رفتاری در اقوام و ادیان گذشته و همچنین تبیین و تشریح موضع گیری مسلمانان در قبال دیگر ادیان، منطق علمی قرآن در تربیت مردمان عصر نزول را تشکیل می دهد. قرآن کریم در مبانی تربیتی خود با ارائه راهکارهایی اندیشمندانه به انسان کمک می کند تا از رذائل عبور کرده، به فضائل منتسب گردد. پذیرش مطلق حاکمیت ربّانی، نفی حاکمیت قوم گرایی، تبعیت از رسول خدا، تکیه بر فضائل فردی، نفی دنیاپرستی و تفاخر جاهلی، ردّ خودخواهی و کبرگرایی، تأکید بر حلم و بردباری از مؤلفه های تربیتی قرآن کریم در خصوص موضوع نهی از تعصبت جاهلی است.
۱۸.

شناخت نامه خصائص نگاری با تأکید بر خصائص نسایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: خصائص خصائص گویی خصائص نویسی نسایی اعتبار سندی برتری امام علی (ع) بر خلفا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۴ تعداد دانلود : ۴۴۰
نوشتار حاضر کوشیده است تا خصائص نویسی را به صورت کلی و خصائص نسایی را به طور ویژه از جهات مختلفی بازشناسی کند. حاصل مطالعه بخش نخست نشان می دهد خصائص نگاری به دلیل معنایی که از انحصار در یک فضیلت خاص افاده می کند، برای آن جایگاه متفاوتی از مناقب نویسی و فضایل نگاری تعریف می شود. بررسی موارد انجام شده در حیطه خصائص نگاری تشیع و تسنن، گواه روشنی است که چنین مسئله ای را کاملاً تایید می کند. بخش دوم مقاله، بازکاوی خصائص نسایی را از جهات گوناگونی از نظر گذرانیده است. اعتبار سندی خصائص و بررسی تطبیقی مضامین آن با برخی از جوامع مهم حدیثی اهل تسنن و اثبات برتری امام علی R بر خلفای اول و دوم و سوم با نظر به روایاتی که نسایی بی هیچ کاستنی و افزودنی گزارش می دهد، بخش هایی است که رهیافت خاص حدیثی خصائص به نمایش می گذارد.
۱۹.

بررسی و تحلیل صنعت تشخیص در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تشخیص استعاره مکنیه مجاز عقلی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۲ تعداد دانلود : ۶۵۷
قرآن کریم به شکل های مختلف به بعضی اشیاء شخصیت انسانی بخشیده که در درک مفاهیم برای مخاطبین بسیار مؤثر است. با توجه به بسامد فراوان صنعت تشخیص در قرآن کریم و سبک های متنوع کاربرد آن و معانی ژرف نهفته در آن که یکی از مستلزمات درک و فهم عمیق کلام وحی است، ضرورت انجام این پژوهش احساس می شود. مقاله پیش رو به دنبال آن است که با روش توصیفی تحلیلی، انواع تشخیص های بکار رفته در قرآن را استخراج نموده، جنبه های گوناگون معنایی، شیوه های کاربرد و اسرار و اغراض بلاغی آن را مورد واکاوی قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد که در آیات متعدد جهت تفهیم مفاهیم به مخاطبین به انحاء گوناگون به اشیاء، شخصیت انسانی داده شده که در این زمینه، فرهنگ اعراب و تجربیات آنان از محیط زندگی شان به زیبایی نمایان است؛ همان گونه که ادبیات عرب زبانان و تشبیهات، استعارات و مجازهای رایج میان آنان نیز در این کتاب آسمانی خودنمایی می کند و نکته مهم آن که تشخیص های به کار رفته در آن، دارای خصیصه فرا زمانی و فرا مکانی می باشد که خود یکی از اسباب اعجاز قرآن است. 
۲۰.

شیوه تربیتی قرآن کریم در تغییر رفتار مخاطبان عصر نزول در آیات نهی از ربا از دیدگاه فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تربیت قرآن کریم رفتار عصر نزول ربا فریقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۲
تأثیرگذاری قرآن بر فرهنگ زمانه و تغییر در رفتار مخاطبان عصر نزول، همواره از مسائل مهم و چالش برانگیز میان مفسران و دانشمندان علوم قرآنی است. این مسئله در پاره ای از موضوعات؛ مانند نهی از ربا و رباخواری جدی تر است؛ چراکه عده ای از سود و منافع آن بهرمند شده اند و دگرگونی آن به راحتی امکان پذیر نیست. مطالعه آیات کریمه و دیدگاه فریقین برای این تحقیق ضروری است. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که شیوه تربیتی قرآن کریم مبتنی بر روش تدریجی، همراه با القای آرامش رفتاری به مخاطب است. در این روش، به صورت گام به گام به موضوعپرداخته و درنهایت، با دستورات تأکیدی، اوامر و نواهی به مخاطب ابلاغ می شود. موضوع نهی از «ربا» و «ربا خواری» نیز در همین قالب دیده شده و مراحل متعددی برای آن درنظر گرفته شده است. بر این اساس، قرآن کریم با روش تربیت تدریجی، موضوع را از«ایجاد قرابت ذهنی» آغاز می کند و تا «نهی نهایی» پیش می برد. بی تردید، شیوه تربیتی قرآن کریم در بسیاری موارد؛ از جمله در موضوع تحریم ربا و ربا خواری، منحصر به فرد بوده و تا آن زمان، رایج نبوده است.  

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان