جواد زروندی

 انقلاب اسلامی ایران، یکی از پدیده های سیاسی اجتماعی مهم صد سال اخیر جهان، نیز مانند تمام انقلاب های دیگر دارای الگوی راهبردی است که شناسایی و تدوین آن برای تداوم حرکت دایمی انقلاب اسلامی و تحقق تمام آرمان های انقلاب در همه زمینه ها و الگو شدن برای سایر ملت ها ضروری است؛ زیرا انقلاب اسلامی ایران زمینه ای را فراهم کرد که در آن، به دست ملت ایران، سایر انسان ها به رحمت های معنوی الهی دست یابند. بنابراین برای ادامه موفقیت آمیز مسیر تکامل و مواجهه با چالش ها و رویدادهای پیش روی انقلاب اسلامی، الگوی راهبردی حاصل از تحلیل و مرور تجربیات کشور در طول این سال ها با توجه به مؤلفه های اصلی قدرت انقلاب اسلامی، یعنی ولایت فقیه و قانون اساسی، باید تدوین شود. بر این اساس، هدف پژوهش تدوین «الگوی راهبردی انقلاب اسلامی» برپایه گفتمان ولایت فقیه و قانون اساسی است. این تحقیق از نظر هدف، توسعه ای و از نظر روش توصیفی تحلیلی با رویکرد اکتشافی است. جامعه آماری تحقیق رهنمودها و تدابیر حضرت امام خمینی (ره)، حضرت امام خامنه ای (مد ظله العالی) و قانون اساسی انقلاب اسلامی است. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از روش کیفی و نرم افزار مکس کیودا استفاده شده است. یافته های تحقیق در سه مقوله ارزش های بنیادین، اهداف و سیاست های انقلاب اسلامی تقسیم و پیشنهادهایی در این خصوص بیان شد.  

امروزه شبکه های اجتماعی مروج طیف مختلفی از سبک های زندگی هستند که گاهی گونه های آرمانی آن از منظر طراحان این شبکه ها به شدت نیز تبلیغ می شود. بدیهی است که این طیف از سبک زندگی، بسیار گسترده تر از سبک زندگی ای است که انسان ها در واقعیت، در قالب آن جای می گیرند و در زندگی روزمره خویش با آن مواجه می شوند. در این راستا پژوهش هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر شبکه های اجتماعی بر سبک زندگی دریکی از دانشگاه های کشور است. این پژوهش کاربردی با روش آمیخته متوالی کیفی-کمی انجام شده است. مرحله کیفی باهدف شناسایی مؤلفه ها و شاخص های سبک زندگی انجام شده است. مشارکت کنندگان این مرحله 15 نفر از اساتید با روش هدفمند قضاوتی (داشتن تألیفات در زمینه سبک زندگی و شبکه های مجازی) بوده است. اطلاعات این مرحله با مصاحبه نیمه ساختاریافته گردآوری و با روش تحلیل مضمون تجزیه وتحلیل شدند. این الگو در بخش کمی اعتبارسنجی شد و تأثیر شبکه های اجتماعی بر سبک زندگی رتبه بندی شدند. جامعه آماری این مرحله را 380 نفر از دانشجویان یکی از دانشگاه های دولتی تشکیل داده اند. نمونه گیری با استفاده از فرمول کوکران و روش تصادفی انجام شد. داده های این مرحله با کمک پرسشنامه گردآوری و با روش مدل معادلات ساختاری در نرم افزار پی.آل.اس تجزیه وتحلیل گردید. تأثیر شبکه های اجتماعی در سه طبقه اصلی دسته بندی شدند: باورها و اعتقادات (خداباوری، اخلاق باوری، هویت و خودباوری)، ارزش ها و هنجارها (ارزش های کاری، ارزش های خانواده) و عوامل رفتاری و نمادها (مد، مصرف، وظایف اجتماعی، مسئولیت اجتماعی). یافته های کمی نیز نشان داد دسته بندی انجام شده قابل تأیید است. رتبه بندی میزان تأثیرگذاری این عوامل نیز به ترتیب عبارت اند از اعتقادات و باورها، ارزش ها و عوامل رفتاری. توجه به شبکه های اجتماعی می تواند به ارتقای سبک زندگی دانشجویان مساعدت کند. توجه به این موضوع در این دانشگاه ها موجب بهبود سلامت روانی دانشجویان، ارتقای پویایی و نشاط در این محیط ها خواهد شد.

قرآن کریم از طرف خداوند متعال در دوره ای نازل شد که انسان عصر جاهلی از نظر فرهنگی شرایط نامساعدی داشت. تعالی انسانی مغفول مانده بود. صاحب تواریخ مختلف اشاره کرده اند که انسان عصر نزول با تعالیم نورانی قرآن کریم در مدت زمان کوتاهی به مرحله ای رسید که گوی سبقت را از خیلی افراد دیگر در طول تاریخ گرفت. گویا که اصلاً دوره جاهلیتی در کار نبوده و تاریخ به خود آن دوره را هرگز ندیده است. در همین راستا، پژوهش با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با نگاه تحلیلی عمیق به تاریخ، کتب مستند و متقن، ابتدا به بیان ویژگی های سبک زندگی انسان عصر جاهلی قبل نزول قرآن و سپس به بیان ویژگی های سبک زندگی انسان عصر جاهلی بعد از نزول قرآن پرداخته است. نتایج و یافته های پژوهش نشان داد که قرآن کریم با راهبردهایی مانند الگو دهی مناسب، تبلیغ مناسب، توجه به کانون های تاثیرگذار در جامعه، استفاده از روش های مرحله به مرحله،... در مدت زمان بسیار کوتاهی دگردیسی بسیار عظیم و سترگی را در سبک زندگی انسان عصر جاهلی به وجود آورده است؛ و این حاکی از این مطلب می باشد که قرآن کریم با این ظرفیت عظیم خود، توانایی هر نوع تغییر مثبت و موثر در سبک زندگی انسان در هر عصر و دوره را دارد؛ زیرا قرآن، منبعی وحیانی برای همه اعصار و همه انسان ها در همه مکان ها می باشد و این همان موضوع مورد اشاره رهبری در تغییر سبک زندگی افراد جامعه و حلقه مفقوده جامعه ما در بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب می باشد.

روحیه ی مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و ستمگران از جمله صفات فطری و اخلاقی می باشد که در نهاد همه ی افراد استقلال طلب وآزادی خواه وجود دارد که بدون تردید براساس شواهد و گزارش های تاریخی و تجربه می توان گفت که گروه ها و کشورهای مسلمان با توجه به فرهنگ غنی اسلامی و معارف الهی همواره در طول تاریخ جزء سرآمدترین افرادی بوده اند که در برابر دشمنان از خود مقاومت و ایستادگی نشان داده اند. لذا در پژوهش حاضر با ذکر این ویژگی که مسلمانان دومین جمعیت بزرگِ ادیان الهی به شمار می آیند و از نقش مهّم و تعیین کننده ای در مسائل مختلف: سیاسی، اجتماعی، امنیتی و... در نقاط مختلف و حسّاس جهان برخوردار می باشند با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی تلاش گردیده است که با تمرکز و محوریّت قرآن کریم و روایات معصومین(ع) علاوه بر شناسایی، به بررسی و تحلیل چالش های و آسیب های نظامی-امنیّتی فرا روی فرهنگ مقاومت اسلامی در دو بُعد درونی چون: دشمن هراسی، برتر پنداری کاذب، خوش بینی و... و بُعد بیرونی از قبیل: ترور، شایعه پراکنی، تطمیع و... که هر یک به نحوی می تواند فرهنگ مقاومت اسلامی را در تقابل با دشمنان با چالش های جدّی و آسیب پذیری روبرو نماید پرداخته شود.

امروزه سبک زندگی اهمیت شایان توجهی را به خود اختصاص داده و توجه پژوهشگران و نخبگان جامعه را بیشتر از پیش، به خود جلب کرده است؛ زیرا در دنیای پیچیده امروزی، روش و سبک زندگی افراد، قسمت مهمی از فرهنگ جوامع مختلف را در برگرفته است. با توجه به اهمیت این موضوع، نویسندگان این مقاله تلاش کرده اند شاخص های سبک زندگی در بیانات رهبر معظم انقلاب را که در مراسم های مختلف از سال 1369 تا 1398 ایراد نموده اند، احصا و بررسی نمایند. روش تحقیق حاضر، شامل تحلیل محتوای کمی و کیفی است. در بخش اول یعنی تحلیل محتوای کمی، واژگان مهم و کلیدی و نیز مقدار فراوانی آن ها با توجه به متون موردنظر، احصا شده و مورد تحلیل قرار گرفته اند. بخش دوم یعنی تحلیل محتوای کیفی، بر رهیافت نظام مند استراوس و کوربین (1998) برای نظریه مبنایی تأکید دارد. در این پژوهش، کلیه رهنمودها و سخنرانی های منتشرشده از سوی حضرت آیت الله خامنه ای (مد ظله العالی) درباره موضوع موردبررسی، از طریق سایت رسمی ایشان و نرم افزار حدیث ولایت، موردبررسی واقع شده است. به منظور تحلیل محتوای کیفی، ابتدا مجموعه سخنرانی ها، بیانات و پیام های رهبری معظم، سطربه سطر بررسی گردید و درنهایت، مفهوم پردازی و سپس مقوله بندی شد. همچنین نویسندگان با توجه به خصوصیات مشترک و ارتباط مفهومی و نیز میزان مشابهت میان کدهای باز، توانستند مفاهیم و مقولات را تعیین نمایند.

رهبر انقلاب اسلامی با بینش حکیمانه خود در برهه های زمانی مختلف و بیانات گوناگون از جمله بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، ضرورت ایجاد جامعه اسلامی مطلوب را خاطر نشان نموده اند. پژوهش حاضر با هدف تبیین جامعه اسلامی مطلوب در اندیشه مقام معظم رهبری شکل گرفته و به دنبال پاسخگویی به این سوال است که جامعه اسلامی مطلوب در اندیشه رهبری از بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی دارای چه ابعاد، مؤلفه ها و مفاهیمی است؟ روش تحقیق، داده بنیاد بوده و جامعه آماری اختصاص به متن کامل بیانیه گام دوم انقلاب داشته و حجم نمونه شامل بخش هایی از بیانیه است که مقام معظم رهبری در آن به تشریح ویژگی ها یا خصیصه های جامعه اسلامی مطلوب می پردازد. روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و ابزار پژوهش، فیش برداری است. بر این اساس، تعداد 128 خصیصه (داده) برای جامعه اسلامی استخراج شد. نتایج کدگذاری ها، به ترتیب منجر به استخراج 36 مفهوم، 13 مؤلفه و 6 بُعد گردید.

موضوع تعلیم و تربیت از جمله موضوعاتی است که دارای اهمیت خاصی بوده و در این میان ارزش ها بخش مهمی از تعلیم و تربیت را شکل می دهند که بررسی آن در میان مکاتب و اندیشه های مختلف، دارای اهمیت قابل توجهی است. پژوهش حاضر از نوع تحقیق کیفی و روش آن تحلیلی - توصیفی است،به بررسی و مقایسه دیدگاه های اسلام و اگزیستانسیالیسم در زمینه تعلیم و تربیت ارزش ها پرداخته است؛ نتایج پژوهش نشان می دهد دین اسلام، هدف از تعلیم و تربیت ارزش ها را رشد هماهنگ ابعاد مختلف وجودی انسان و سوق دادن او به سوی خدا میداند و مکتب اگزیستانسیالیست بر یگانگی و آزادی فرد در برابر گروه، جماعت یا جامعه توده وار تأکید می کند و نقاط قوتی مانند تأکید بر آزادی خواهی، ارزشمند دانستن انسان و اجتناب از ابزارانگاری و شی انگاری دارد، اما به دلیل عدم توجه به ابعاد گوناگون وجود انسان، تعریف ناکاملی بیان کرده است و برنامه جامعی برای تعلیم و تربیت ارزش ها ارائه نداده است؛ در این پژوهش، روش جمع آوری اطلاعات، به صورت کتابخانه ای می باشد بدین طریق که با استفاده از کتب و مقالات تخصصی منتشر شده در این زمینه و با تمسک به متون و منابع اسلامی، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شده است.

امروزه در زمینه موضوع بی هوشی و بی حسی فرد محکوم به قصاص، حد و تعزیرات، دیدگاههای متنوع و مختلفی وجود دارد؛ از همین رو این نوشته با نگاهی فقهی، با تمسک به آیات قرآن کریم و روایات در پی پاسخ دادن به این مساله مهم و کاربردی نوظهور می باشد که، آیا بی هوشی یا بی حسی افراد محکوم به قصاص، حد و تعزیرات پیش از اجرا حکم، جایز می باشد یا خیر؟ در جواب به این سوال در مقاله،  ابتدا به دلایل قائلان به عدم جواز بی هوشی و بی حسی در قصاص، حد و تعزیرات پرداخته و نقد شده است و سپس ادله قائلان به جواز بی هوشی و بی حسی در افراد محکوم به قصاص، حد و تعزیرات تبیین شده است. در ادامه در مرحله سوم، درباره دلایل قائلان به جواز بی هوشی یا بی حسی افراد محکوم به قصاص یا حد و تعزیرات، بحث و تبادل نظر شده است. در پایان پس از استناد به آیات، روایات و بیان نظرات گرانبهای فقها در این باب، این نتیجه برآمده که، بی هوش کردن و یا بی حس کردن فرد محکوم به قصاص جایز می باشد اما درباره افراد  محکوم به حدود و تعزیرات باید بیان نموده که، بی حس کردن و یا بی هوش کردن آنان درست نمی باشد.

این پژوهش که به دنبال تحلیلی دینی درباره فرهنگ انتظار در جامعه زمینه ساز ظهور است، جامعه آماری خود را دانش آموزان پسر مدارس راهنمایی ناحیه 4 شهر شیراز قرار داده است. روش پژوهش نیز به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و روش آن، توصیفی و پیمایشی است. در این پژوهش، مباحث نظری با استفاده از منابع کتاب خانه ای و مقاله های مختلف مرتبط با موضوع پژوهش گردآوری شده است. در روش میدانی نیز پرسش نامه، جمع آوری و پس از آن، روی اطلاعات نهایی تجزیه و تحلیل صورت گرفته است. برای تحلیل استنباطی داده های به دست آمده، از ابزار اندازه گیری آزمون میانگین یک جامعه آماری برای مناسب بودن یا نبودن وضعیت فرهنگ انتظار و ابعاد آن در جامعه آماری مورد نظر استفاده شده است. هم چنین آزمون فریدمن برای رتبه بندی ابعاد این موضوع و شناسایی اولویت بندی از نظر مخاطبان به کار رفته است. به طور کلی، نتایج تحقیق نشان می دهد که وضعیت مؤلفه های فرهنگ انتظار در جامعه مورد نظر در حدّ متوسط قرار دارد.

امروزه پژوهشگران برای بررسی پدیده های پیرامون، به انتخاب روش تحقیق میپردازند. در دهه های اخیر رویکرد کمّی در قلمرو پژوهش های علوم انسانی، تسلط زیادی داشته است؛ اما ازآنجایی که تمام پدیده های علوم انسانی به ویژه پدیده هایی که با رفتار انسانی سروکار دارند را نمیتوان به شیوة کاملاً عینی مشاهده نمود، محققان پژوهش های کیفی را نیز مورد توجه و بررسی قرار داده و تلفیقی از هر دو روش را تحت عنوان روش ترکیبی پیشنهاد میکنند. در این مقاله سعی شده است به بررسی دو رویکرد پژوهشیِ مطرح در روش شناسی علوم انسانی پرداخته شود. در این راستا برخی از دشواریهای پژوهش های کمّی که منجر به ناکامی آنها در پژوهش های علوم انسانی شده است، مطرح و مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.

امروزه دنیا شاهد تحولات و دگرگونیهای گسترده و شگفت آوری در عرصه اقتصاد، ارتباطات، فرهنگ، سیاست، معاهدات و امور بین الملل در راستای جهانی شدن است. به علت وقوع این تغییرات و تحولات گسترده در جهان و اهمیت موضوع جهانی شدن، نمیتوان آن را نادیده گرفت و از بحث و گفت و گو درباره آن چشم پوشید. واقع بینی آگاهانه نسبت به ابعاد گوناگون و پیچیده جهانی شدن، شناخت وضع موجود، درک کاستیها و ناکارآمدیهای آن، به کارگیری مواضع سنجیده و برخورد آگاهانه و فعال در برابر آن، نیازمند شناخت عمیق و همه سویه آن است. در جهان معاصر، مدعیان و نظریه پردازان جهانی شدن رو به فزونی نهاده اند. شیعه نیز با ارائه نظریه «حکومت جهانی حضرت مهدی» در طول قرن ها و سال های متمادی، داعیه دار اصلی جهان شمولی در عرصه های فرهنگی، سیاسی و... بوده است؛ زیرا در اسلام، به ویژه در مکتب تشیع، توجه به آینده و تشکیل حکومت جهانی واحد بر اساس قسط و عدل و تحت رهبری امام معصوم، جایگاهی ویژه دارد. این مسئله در تاریخ اسلام، به نام مهدویت مطرح شده است. این اعتقاد از توانمندترین عوامل رشد و بالندگی جامعه اسلامی است و بقای اسلام و شیعه در گرو این حقیقت بزرگ است. از این رو در این نوشتار برآنیم از بحث های مطرح در زمینه جهانی شدن، ضمن ارائه چشم اندازی از آن، پلی برای فهم و درک حکومت جهانی مهدوی بزنیم و بررسی کنیم که جهانی شدن با آن حکومت عدل جهانی حضرت مهدی که در آیات قرآن کریم و روایات اسلامی بارها و بارها با عناوین مختلف به آن اشاره شده است، چه وجه اشتراک و امتیازاتی دارد.