انقلاب اطلاعات

امروزه دنیا شاهد تحولات و دگرگونیهای گسترده و شگفت آوری در عرصه اقتصاد، ارتباطات، فرهنگ، سیاست، معاهدات و امور بین الملل در راستای جهانی شدن است. به علت وقوع این تغییرات و تحولات گسترده در جهان و اهمیت موضوع جهانی شدن، نمیتوان آن را نادیده گرفت و از بحث و گفت و گو درباره آن چشم پوشید. واقع بینی آگاهانه نسبت به ابعاد گوناگون و پیچیده جهانی شدن، شناخت وضع موجود، درک کاستیها و ناکارآمدیهای آن، به کارگیری مواضع سنجیده و برخورد آگاهانه و فعال در برابر آن، نیازمند شناخت عمیق و همه سویه آن است. در جهان معاصر، مدعیان و نظریه پردازان جهانی شدن رو به فزونی نهاده اند. شیعه نیز با ارائه نظریه «حکومت جهانی حضرت مهدی» در طول قرن ها و سال های متمادی، داعیه دار اصلی جهان شمولی در عرصه های فرهنگی، سیاسی و... بوده است؛ زیرا در اسلام، به ویژه در مکتب تشیع، توجه به آینده و تشکیل حکومت جهانی واحد بر اساس قسط و عدل و تحت رهبری امام معصوم، جایگاهی ویژه دارد. این مسئله در تاریخ اسلام، به نام مهدویت مطرح شده است. این اعتقاد از توانمندترین عوامل رشد و بالندگی جامعه اسلامی است و بقای اسلام و شیعه در گرو این حقیقت بزرگ است. از این رو در این نوشتار برآنیم از بحث های مطرح در زمینه جهانی شدن، ضمن ارائه چشم اندازی از آن، پلی برای فهم و درک حکومت جهانی مهدوی بزنیم و بررسی کنیم که جهانی شدن با آن حکومت عدل جهانی حضرت مهدی که در آیات قرآن کریم و روایات اسلامی بارها و بارها با عناوین مختلف به آن اشاره شده است، چه وجه اشتراک و امتیازاتی دارد.

منطقه گرایی اقتصادی، از موضوعات معماگونه ای است که با وجود جذب علاقه پژوهشی فراوان، هنوز تعریف چندان قابل قبولی را کسب نکرده است. این موضوع، نه تنها با پرسش های عدیده پژوهشی روبرو است، بلکه نتایج ناهمگونی را نیز در جهان توسعه نیافته نسبت به جهان توسعه یافته پدید آورده است. با این حال، به نظر می رسد بحران مالی جهانی سال 2008 میلادی بتواند بخشی از ماهیت معماگونه آن را آشکار سازد. در پژوهش حاضر، نگارنده با استفاده از روش ""پژوهش با شیوه های ترکیبی"" و بررسی تحولات منطقه گرایی اقتصادی در یکصد و پنجاه سال گذشته، معتقد است که منطقه گرایی اقتصادی با قرار گرفتن در خدمت صاحبان انقلاب صنعتی و منطقه طبیعی اقتصادی، تاکنون چهار موج متمایز تاریخی را پشت سر گذاشته است که آخرین موج، حکایت از شکل گیری ""نامنطقه گرایی"" به جای منطقه گرایی دارد. با وجود این، به نظر می رسد بحران مالی جهانی سال 2008 میلادی، موج پنجم منطقه گرایی اقتصادی را در جهان به شکل منطقه سازی های فرهنگی، حول محور حکمرانی شایسته اجتناب ناپذیر کرده است

گسترش فزاینده فناوری اطلاعات و ارتباطات دگرگونی در حیات بشری را در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی به بار آورده است. این چارچوب، در اثرِ گسترش فزاینده فناوری اطلاعات و ارتباطات مسائل و موضوعات جدیدی را پیش آورده که خارج از ظرفیت کنترلی و مدیریتی دولت ملت ها و نهادهای بین المللی دولتی است. مسائل جدید یا وظایف اداره امور در زمینه قاعده مندسازی ، کنترل و نظارت بر موارد استفاده از اینترنت و تضمین امنیت اطلاعات ، نوع جدید منازعات بین دولتی و یا نابرابری های فزاینده در درون و میان ملت ها، چشمگیرتر شده است . به همین دلیل، نظام های موجود اداره امور بین المللی که بر اساس گفتمان دولتِ سرزمینی تأسیس شده اند، نمی توانند به این مسائل جدید پاسخ دهند.بر همین اساس، سؤال پژوهش حاضر این است که گسترش فزاینده فناوری اطلاعات و ارتباطات چه تأثیری بر کارآمدی و سودمندی گفتمان اداره امور بین المللی گذاشته است؟ فرضیه پژوهش این است که در عصر اطلاعات، گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات گذر از اداره امور بین المللی به اداره امور جهانی را به بار آورده است؛ در این چارچوب، استدلال می شود که گفتمان اداره امور بین المللی در عصر اطلاعات دیگر نخواهد توانست از عهده حل مسائل و مدیریت سیاست جهانی بر آید و در نتیجه، گذر از اداره امور بین المللی به اداره امور جهانی که مبتنی بر برونداد شبکه غیرسلسله مراتبی نهادهای درهم تنیده بین المللی و فراملی است، بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات بنیادی کاربردی است و از روش توصیفی تحلیلی استفاده خواهد شد.

بی شک یکی از مسائلی که در دنیای کنونی از اهمیت شایان توجهی بر خوردار بوده و بسیاری از مسائل نظامی، اقتصادی و سیاسی را جهت داده و برآن تاثیر می گذارد، پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات است. انقلاب اطلاعات را مجموعه ای از دگرگونی های اساسی در حوزه اطلاعات و اطلاع رسانی تعریف کرده اند که سرعت فوق العاده، گستردگی و وسعت انتشار آزاد مطالب، مهم ترین ویژگی آن است. این تکنولوژی علاوه بر افزایش شمار بازیگران در حوزه عمومی قواعد بازی جدید را ایجاد کرده و عرصه و حوزه ای جدید را به وجود آورده که واقعاً جهانی است. از آن جا که این تکنولوژی در ذات خودش امری سیاسی است که می تواند آثار سیاسی را نیز در سطوح فردی، دولتی و بین المللی داشته باشد، هدف اصلی ما در این مقاله بررسی دیدگاه های نظری در حوزه روابط بین الملل در خصوص تاثیر این انقلاب بر مقوله امنیت ملی است.