ارائه مدل پیشنهادی تار عنکبوتی: الگوی تکاملی با کاربست مدل پیاز پژوهش (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
چکیده گسترده مقدمه و اهداف: در حوزه روش شناسی تحقیق، مدل های متعددی برای هدایت پژوهشگران در طراحی و اجرای مطالعات علمی توسعه یافته اند. یکی از مدل های شناخته شده، مدل پیاز پژوهش ساندرز است که مراحل مختلف فرآیند تحقیق را به صورت لایه های پیاز توصیف و به محققان کمک می کند تا با در نظر گرفتن ابعاد مختلف تحقیق، از جمله فلسفه، رویکرد و استراتژی ها، پژوهش های خود را به صورت نظام مند پیش ببرند. باوجوداین، در سال های اخیر، این چهارچوب با توجه به تحولات روش شناختی و انتقادات واردشده، نیاز به توسعه و بازنگری داشته است. با توجه به پیچیدگی فزاینده محیط پژوهش و ظهور روش های جدید، این پژوهش با استفاده از روش مرور دامنه ای، مطالعات انجام شده در این حوزه را بررسی کرده و مدلی جدید تحت عنوان «مدل تار عنکبوتی پژوهش» پیشنهاد داده است که با بهره گیری از پیوستار «ذهنی تا عینی» در روش شناسی تحقیق، به پژوهشگران امکان می دهد تا با توجه به ماهیت مطالعه خود، مناسب ترین روش ها را انتخاب و در صورت لزوم، از ترکیب مدل های مختلف بهره برداری کنند. این مدل از سه لایه اصلی تشکیل شده است: لایه عینی، لایه ذهنی و لایه ذهنی-عینی. لایه عینی بر داده های عینی، قابل اندازه گیری و کمّی تأکید دارد و از روش های علمی دقیق و سیستماتیک برای تحلیل داده ها استفاده می کند. لایه ذهنی به ابعاد ذهنی و تفسیری تحقیق پرداخته و به پژوهشگر کمک می کند تا به جای تمرکز صرف بر داده های عینی، به تجربیات ذهنی افراد نیز اهمیت دهد. لایه ذهنی-عینی، ترکیبی از دو رویکرد ذهنی و عینی در پژوهش استفاده می کند. روش: در این پژوهش از روش مرور دامنه ای یا سریع، پیرامون مفاهیم کلیدی روش و مدل های تحقیق، به منظور یافتن منابع اصلی و انواع شواهد، مطابق با مراحل پنجگانه ارائه شده توسط آرکسی و اومالی، پایگاه های علمی و استنادی داخلی و موتورهای جستجوی علمی گوگل اسکالر و ساینس دایرکت، در بازه زمانی دو دهه اخیر (2024-2004) مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از کلیدواژه های مرتبط با سؤالات تحقیق، مطالعات مروری و پراستناد و همچنین با استفاده از عملگرهای بولین[1] یا ترکیبی و به کارگیری «جستجوی پس رونده»، بررسی فهرست منابع مقالات مرتبط انجام شد و در هر مرحله، از نمودار PRISMA-ScR 9 (برنامه توسعه یافته پریزما برای مرور دامنه ای) استفاده شد. در فرایند بررسی و مطالعه دقیق انبوه مقالات یافته شده، صرفاً مقالاتی که به پاسخ سؤالات تحقیق می پرداختند، مورد بررسی بیشتر قرار گرفت و سایر مقالات غیرمرتبط حذف شد. سرانجام به منظور ثبت و طبقه بندی نتایج، تعداد مطالعات گزینش شده در سه دسته مقالات کیفی، کمّی و آمیخته تقسیم بندی شدند و مطابق با مراحل مرور سیستماتیک پریزما اصلاح یافته و سرانجام 25 مطالعه جهت انجام تحقیق ثبت و طبقه بندی شد. نتایج: با توجه به نقاط ضعف پیاز پژوهش ساندرز، این پژوهش در پی آن است تا با ارائه مدل پیشنهادی تار عنکبوتی ضعف های پیازپژوهش را مرتفع نموده و ضمن بازطراحی، آن را توسعه دهد. مدل تار عنکبوتی پیشنهادی، سه لایه را به عنوان مبنای چهارچوب مدل قرار داده است که به ترتیب از داخلی ترین لایه به خارجی ترین لایه (از هسته به پوسته های خارجی)، لایه 1: لایه عینی؛ لایه2: لایه عینی – ذهنی؛ لایه3: لایه ذهنی می باشد. 1. لایه عینی بر داده های عینی، قابل اندازه گیری و کمّی تأکید دارد. در این لایه، محقق از روش های علمی دقیق و سیستماتیک برای جمع آوری و تحلیل داده ها استفاده می کند تا به دقت و عینیت در نتایج تحقیق، امکان تعمیم پذیری یافته ها به جامعه بزرگ تر بپردازد. این لایه به پژوهشگر کمک می کند تا نتایجی قابل اعتماد و عینی ارائه دهد که برای تصمیم گیری های علمی و عملی مفید است. 2. لایه ذهنی، به ابعاد ذهنی و تفسیری تحقیق مربوط می شود. در این لایه، محقق به دنبال درک عمیق تر از پدیده ها از طریق تجربیات، باورها، و دیدگاه های افراد می باشد. استفاده از این لایه به پژوهشگر کمک می کند تا به جای تمرکز صرف بر داده های عینی، به تجربیات ذهنی افراد نیز اهمیت دهد. این لایه به ویژه در تحقیقات علوم اجتماعی و انسانی مورد توجه قرار دارد. 3. در لایه ذهنی- عینی (ترکیبی)، که ترکیبی از دو لایه ذهنی و عینی است، به محقق اجازه می دهد تا از مزایای هر دو رویکرد بهره برداری کند. استفاده از این لایه به بهبود روش تحقیق کمک می کند؛ زیرا بین عمق و دقت تعادل را ایجاد کرده و به محقق امکان می دهد تا از روش های ترکیبی استفاده کند و به درک جامع تری از پدیده ها منجر می شود؛ به ویژه در مسائل پیچیده ای که نیاز به تحلیل چندبعدی و تلفیق دیدگاه های مختلف دارند. بحث و نتیجه گیری: مدل پیاز پژوهش ساندرز به عنوان یک چهارچوب روش شناختی جامع، در ادبیات پژوهش مورد استقبال گسترده ای قرار گرفته است. این مدل به پژوهشگران کمک می کند تا تصمیمات منسجمی در مورد فلسفه، رویکرد، استراتژی، روش ها و تکنیک های پژوهش اتخاذ کنند. باوجوداین، این مدل با محدودیت هایی نیز مواجه است که نیاز به توسعه و تکمیل دارد. پژوهش حاضر، با توجه به پیچیدگی ها و تنوع موجود در پژوهش های علمی، با ارائه مدل پیشنهادی تار عنکبوتی و الگوی تکاملی باکاربست مدل پیاز پژوهش، استفاده از مدلی متنوع و ترکیبی را ارائه کرده است که می تواند به بهبود کیفیت و دقت نتایج منجر شود. این مدل با انعطاف پذیری بیشتر و استفاده از سه لایه ذهنی، عینی، ذهنی- عینی می تواند برای طیف وسیعی از پژوهش ها استفاده شود. این مدل پیشنهادی، به پژوهشگران کمک می کند با توجه به ماهیت مطالعه خود، مناسب ترین روش ها را انتخاب و در صورت لزوم، از ترکیب مدل های مختلف بهره برداری کنند. با وجود تلاش برای پوشش جامع پیشنهادات مطرح شده در مطالعات، پژوهش حاضر با محدودیت هایی مانند پیچیده بودن برای پژوهشگران تازه کار به دلیل ساختار لایه ای و ترکیبی، نیاز به آموزش و آشنایی کامل با مفاهیم روش شناسی ترکیبی و میان رشته ای برای استفاده مؤثر از این مدل و همچنین زمان بر بودن اجرای این مدل به دلیل نیاز به تحلیل های عمیق و چندلایه همراه می باشد. در پایان برای غلبه بر چالش ها و تکمیل شکاف های موجود، پژوهشگران آینده می توانند بر موضوعاتی مانند بررسی امکان تطبیق مدل تارعنکبوتی با حوزه های پژوهشی نوظهور مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و علوم داده، بهبود و یکپارچه سازی این روش ها برای حل مسائل پیچیده دنیای واقعی و افزایش اعتبار و کاربردپذیری با تطبیق و بهبود مداوم استراتژی های پژوهشی تمرکز کنند تا از ترکیب مدل تارعنکبوتی با سایر مدل های روش شناسی برای دستیابی به نتایج دقیق تر و جامع تر استفاده نمایند. تعارض منافع: در این مقاله تعارض منافع وجود ندارد. [1] . Boolean OperatorProposing a Spider Web Model: An Evolutionary Pattern Utilizing the Research Onion Framework
Extended Introduction and Objectives: Within the field of research methodology, numerous frameworks have been designed to guide researchers in planning and conducting scientific inquiries. Among these, Saunders’ Research Onion is one of the most widely cited, conceptualizing the research process through layered stages that address philosophical assumptions, methodological approaches, and research strategies. This model assists researchers in systematically advancing their studies by considering different dimensions of research, including philosophy, approach, and strategies. However, in recent years, this framework has faced the need for development and revision due to methodological advancements and emerging criticisms. In response to the rising complexity of contemporary research and the growth of interdisciplinary methods, this study employs a scoping review to analyze recent methodological literature and introduces a new framework titled the Spider Web Research Model. The proposed model leverages the “subjective-to-objective” continuum in research methodology, enabling researchers to select the most appropriate methods based on the nature of their study and, if necessary, integrate multiple models effectively. This model consists of three main layers: the objective layer, the subjective layer, and the subjective-objective layer. The objective layer emphasizes measurable, quantitative data and employs precise, systematic scientific methods for data analysis. The subjective layer focuses on the interpretive and subjective dimensions of research, encouraging researchers to consider individuals’ subjective experiences alongside objective data. And the subjective-objective layer combines both approaches, offering a balanced perspective for complex research questions. A key distinction between the proposed model and Saunders’ Research Onion is its enhanced flexibility. While Saunders’ model primarily focuses on traditional methods, which may not fully address the needs of modern and interdisciplinary research, the Spider Web Model’s layered and integrative structure allows for greater adaptability to contemporary methodologies. This model is particularly beneficial for studies requiring multidimensional analysis and the integration of diverse perspectives, thereby improving the quality and accuracy of research outcomes. The present study demonstrates that the Spider Web Model can serve as a comprehensive methodological framework, either as a replacement or a complement to traditional models. By aligning with the specific requirements of each research question or hypothesis, this model significantly aids in the proper selection and application of research methods. Furthermore, it provides a structured yet flexible approach that can accommodate the evolving demands of modern research. Finally, it is recommended that future research further develop this model by incorporating additional layers and advanced data analysis techniques, while also evaluating its effectiveness and applicability across various research domains. Method: In this research, the scoping or rapid review method was used to explore key concepts of research methods and models, with the aim of finding primary sources and types of evidence, in accordance with the five-stage process presented by Arksey and O’Malley. Internal scientific and citation databases along with scientific search engines such as Google Scholar and Science Direct were examined over the past two decades (2004-2024). Using keywords related to research questions, review studies, and highly cited works, as well as employing Boolean or combinatorial operators and utilizing “backward searching” to review reference lists of relevant articles, each stage was guided by the PRISMA-ScR diagram (the enhanced PRISMA program for scoping reviews). In the process of reviewing and thoroughly examining the large number of retrieved articles, only those that addressed the research questions were selected for further analysis, and the unrelated articles were excluded. Finally, for recording and classifying the results, the selected studies were categorized into three groups: qualitative, quantitative, and mixed methods. Following the modified PRISMA systematic review process, a total of 25 studies were ultimately registered and classified for conducting the research. Results: Given the weaknesses of Saunders’ Research Onion, this study aims to address these shortcomings by presenting a Spider Web model, redesigning and expanding upon the original concept. The proposed Spider Web model establishes three layers as the foundation of its framework, arranged from the innermost to outermost layer (from core to external shells): Layer 1: Objective Layer - This layer emphasizes objective, measurable, and quantitative data. In this layer, researchers use precise and systematic scientific methods to collect and analyze data to achieve accuracy and objectivity in research results, allowing findings to be generalized to larger populations. This layer helps researchers present reliable and objective results that are useful for scientific and practical decision-making. Layer 2: Objective-Subjective Layer (Mixed) - This layer combines both objective and subjective approaches, allowing researchers to benefit from the advantages of both methodologies. Using this layer improves research methods by creating balance between depth and precision, enabling researchers to employ mixed methods and achieve a more comprehensive understanding of phenomena, especially for complex issues requiring multidimensional analysis and integration of different perspectives. Layer 3: Subjective Layer - This layer relates to the subjective and interpretive dimensions of research. In this layer, the researcher seeks deeper understanding of phenomena through experiences, beliefs, and perspectives of individuals. Using this layer helps researchers value subjective experiences of individuals rather than focusing solely on objective data. This layer is particularly important in social sciences and humanities research. Discussion and Conclusions: Saunders’ Research Onion model, as a comprehensive methodological framework, has been widely embraced in research literature. This model helps researchers make coherent decisions regarding philosophy, approach, strategy, methods, and research techniques. However, this model also faces limitations that require development and completion. The present research, considering the complexities and diversity in scientific research, has presented a proposed Spider Web model and an evolutionary pattern by applying the Research Onion model, offering a diverse and combined model that can lead to improved quality and precision of results. This model, with greater flexibility and utilization of three layers - subjective, objective, and subjective-objective - can be used for a wide range of research studies. This proposed model helps researchers select the most appropriate methods according to the nature of their study and, if necessary, leverage combinations of different models. Despite efforts to comprehensively cover the suggestions presented in previous studies, the present research faces certain limitations. These include its complexity for novice researchers due to its layered and integrative structure, the need for thorough training and familiarity with concepts of mixed-method and interdisciplinary methodologies to effectively utilize this model, and the time-consuming nature of its implementation, which requires deep and multi-layered analyses.
تبلیغات
