مهندسی جغرافیایی سرزمین

مقدمه:   یکی از راه های مهم در حل مشکلات شهری نظیر ترافیک، عدم شناخت آن مساله و متغیرها و عوامل تاثیرگذار بر آن می باشد، که یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در مشکلات ترافیکی شهرها، تقسیمات کالبدی- فضایی آنها می باشد. بدیهی است با شناخت بهتر نه تنها به حل سریع مساله کمک می کند بلکه از اتلاف هزینه های مدیریتی هم می توان کاست. هدف:  هدف این مقاله اثرگذاری تقسیمات کالبدی- فضایی بر مشکلات ترافیکی شهر تالش است. روش شناسی :  روش تحقیق پژوهش حاضر کتابخانه ای- میدانی و نوع پژوهش به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی اثرگذاری شرایط تقسیمات کالبدی-فضایی بر مشکلات ترافیکی در شهر تالش می باشد. جامعه آماری مطالعه حاضر، شهروندان شهر تالش را تشکیل می دهند. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر شهر تالش است. یافته ها و بحث:   نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده آزمون تی نشان می دهد که گویه های تقسیمات کالبدی-فضایی از دیدگاه شهروندان شرایط مطلوبی ندارد و زمینه ایجاد ترافیک را در شهر تالش مهیا کرده است. براساس نتایج رگرسیون دو متغیره و تحلیل عامل تقسیمات کالبدی-فضایی تاثیر زیادی بر مشکلات ترافیکی شهر تالش دارد. و در نهایت براساس نتایج بدست آمده از نظر متخصصان، شاخص های بدست آمده از مطلوبیت بالایی از نظر خبرگان و متخصصان در زمینه موضوع پژوهش حاضر برخوردار بوده، و از قدرت تبیین کنندگی لازم برخوردار است؛ زیرا میانگین کل حاصل از سنجش شاخص ها  برابر با 4.51 می باشد. نتیجه گیری:  شرایط تقسیمات کالبدی- فضایی شهر تالش باعث ایجاد و افزایش مشکلات ترافیکی این شهر شده است. لذا، معضل ترافیکی هم مشکلات اقتصادی و زیست محیطی را به شهر تحمیل می نماید و هم آثار سوء اجتماعی و فرهنگی دارد و در مواردی که این مسئله به یک معضل جدی تبدیل می شود، محدودیت بیش تری را در مقابل برنامه ریزان اجرایی شهر تالش قرار می دهد.

مقدمه:   تنوع بخشی به اقتصاد سکونتگاه های روستایی در کشورهای در حال توسعه، سبب بهبود فرصتهای شغلی غیرکشاورزی در مناطق روستایی شده و همینطور تأثیر مهمی در رفاه خانوارهای روستایی دارد. امروزه، توسعه ی بخش های غیر کشاورزی و تنوع بخشی به فعالیت ها در روستاها، راه حل اساسی توسعه روستایی در بسیاری از جوامع است. هدف:  بررسی اثر تنوع بخشی فعالیت های اقتصادی در معیشت پایدار خانوارهای روستایی شهرستان ملکشاهی استان ایلام است. روش شناسی : تحقیق حاضر به لحاظ ماهیت کاربردی و به روش توصیفی - تحلیلی می باشد. روش گردآوری داده ها در این تحقیق شامل روش کتابخانه ای و روش پیمایش مقطعی است. حجم نمونه انتخابی از مردم محلی، در این پژوهش 308 نفر می باشد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه ها تعیین شد. برای آزمون فرضیات از آزمون های T تک نمونه ای  و دو نمونه ای، ویلکاکسون، رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده گردیده است. پردازش داده های تحقیق به کمک نرم افزار SPSS انجام خواهد شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر روستاهای شهرستان ملکشاهی استان ایلام است. یافته ها و بحث:   با توجه به آزمون ناپارامتریک فریدمن، سطح معناداری 95 درصد برای شاخص های نقش دامداری و معیشت خانوار وجود دارد. از طریق آزمون تی تک نمونه ای و با در نظر گرفتن خروجی ها، اینگونه استدلال نمود که از منظر مسئولین، توسعه دامداری توانسته اند بر روی وضعیت اقتصادی اثر بگذارد. نتیجه گیری: نتایج آن حاکی از مسئله می باشد که مطابق آزمون های آماری گرفته شده، هم فرضیه نقش دامداری در معیشت خانوارهای روستایی و هم فرضیه ارتباط تنوع فعالیت اقتصادی و معیشت پایدار خانوار روستایی تأیید می شوند و این ساختار ها توانسته اند موجبات معیشت پایدار خانوارهای روستایی منطقه را فراهم آورند که نشان از نیازمندی در راستایی برنامه ریزی مجدد در این راستا می باشد.

مقدمه:   امروزه اهمیت محیط زیست سالم و ضرورت تلاش برای حفظ آن بر کسی پوشیده نیست. حفاظت ازمحیط زیست کره زمین بدون مشارکت تمامی کشورها و مردم امکان پذیر نمی باشد. به همین دلیل در اسناد حقوقی بین المللی از جمله اعلامیه ریو، دستور کار 12 و ... بر اصل مشارکت عمومی در حفظ محیط زیست تأکید شده است. هدف:  هدف پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه تمدن بوم شناختی و  محیط زیستی در ورزش می باشد . روش شناسی :  این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی و به روش میدانی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش نخبگان مدیریت ورزشی کشور آگاه به حوزه محیط زیست، برخی مدیران و کارشناسان سازمان های ورزشی از جمله مدیران وزارت ورزش و جوانان و همچنین فدراسیون های ورزشی بودند که تعداد آنان با توجه به تعداد 51 فدراسیون فعال در کشور، شامل 298 نفر بودند. با توجه به جدول حجم نمونه کوکران، تعداد 169 نفر بر اساس روش نمونه گیری دردسترس به عنوان نمونه پژوهش مشخص گردیدند. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر وزارت ورزش و جوانان است. یافته ها و بحث:   نتایج تحلیل نشان داد که اثر مستقیم توسعه بوم شناختی بر توسعه پایدار برابر با 36/0 و با توجه به مقدار(48/8t = ) در سطح 01/0 معنادار است. همچنین اثر مستقیم توسعه  محیط زیستی بر توسعه پایدار برابر با 29/0 و با توجه به مقدار(79/5t = ) در سطح 01/0 معنادار است. همچنین میزان واریانس تبیین شده توسعه پایدار در ورزش در این پژوهش برابر با 43/0 است که نشان می دهد 43 درصد از تغییرات توسعه پایدار در ورزش توسط متغیرهای موجود در مدل تبیین می گردد. نتیجه گیری:  در مسیر بهبود توسعه پایدار در ورزش می بایستی از ظرفیت های تمدن بوم شناختی و محیط زیستی در ورزش نهایت استفاده را داشت. بدون شک استفاده از تمدن بوم شناختی و محیط زیستی در ورزش می تواند بستر مهمی در جهت شکل گیری و ارتقا توسعه پایدار ایجاد گردد.

مقدمه:   در طی سال های اخیر در مجامع علمی جهان علاقه و توجه وافری به تحلیل رابطه مکان و بزهکاری و مطالعه تاثیر متقابل انسان و محیط و شرایط و زمینه ها در شکل گیری الگوهای مکانی بزهکاری به وجود آمده است. این نگرش نو سبب شده است تا اقدامات پلیسی و اعمال قانون برای مقابله با بزهکاری بر این پایه استوار شود. هدف:  هدف این پژوهش آگاهی از نقاط جرم زای کانونی و نحوه اشاعه فضایی کانون های جرم زا و نیز پی بردن به علل اصلی و تاثیر گذار در کمیت نوع جرائم در محلات با توجه به شکل منطقه مورد بررسی بوده است. روش شناسی :  این تحقیق از نظر ماهیت و نوع، کاربردی است و با روش توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده است.  برای جمع آوری اطلاعات از مطالعات اسنادی و میدانی در قالب اصلاح نقشه پایه استفاده شده است. در این نوع تحقیقات، مدل تحقیق براساس تعریف متغیرهای تحقیق و نوع ارتباط بین آنها طراحی می شود و سپس با جانمایی داده های واقعی در آن، نتایج لازم به دست می آید. مدل ریاضی مورد استفاده در این تحقیق مدل نزدیک ترین همسایه در نرم افزار Spss بوده و برای ترسیم پراکندگی وقوع جرم از GIS  استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  پژوهش منطقه4 شهر رشت را به صورت نمونه انتخاب کرده و به بررسی ویژگی های کالبدی و جغرافیایی آن که می تواند زمینه ساز وقوع جرم باشد پرداخته است. یافته ها و بحث:   یافته های مطالعه نشان می دهد که برخلاف فرضیه تحقیق، کانون های جرم زا از مرکز منطقه به پیرامون اشاعه نیافته است و در حاشیه های منطقه به طور مستقل کانون هایی مستعد برای بزهکاری شکل می گیرد که با منطق نزدیکترین همسایه در تحلیل مکانی، تاثیرات آن چنان بر مرکز منطقه ندارد. نتیجه گیری:  تحلیل ها نشان داد که برخی مکان های حاشیه ای منطقه به دلیل ساختار کالبدی خاص و همچنین ویژگی های اجتماعی و اقتصادی ساکنان آن، امکان و فرصت بیشتری برای وقوع جرم دارند. در نقطه مقابل برخی مکان ها مانع و بازدارنده فرصت های مجرمانه هستند. همین امر موجب می شود تا بزهکاران در انتخاب محل بزهکاری خود به دنبال کم خطرترین و مناسب ترین فرصت ها و شرایط مکانی برای ارتکاب عمل مجرمانه باشند.

مقدمه:   در چند دهه گذشته و به ویژه در دوه دهه ی اخیر گردشگری به عنوان ابزاری برای کمک به توسعه ی اقتصادی و اجتماعی نواحی روستایی مورد توجه بسیاری از متخصصان توسعه ی روستایی و دولت ها قرار گرفته است. هدف:  هدف از این پژوهش تدوین برنامه راهبردی توسعه صنعت گردشگری روستایی در شرایط اقتصاد ایران است. روش شناسی :  پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و روش بررسی تحقیق، توصیفی – تحلیلی است. در این پژوهش از روش مطالعه اسنادی و میدانی جهت گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز تحقیق استفاده شده است. اطلاعات جهت تحلیل از طریق تشکیل جلسه و مصاحبه با مسئولین و کارشناسان  این صنعت و استفاده از روش طوفان ذهنی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدات صورت گرفته است. جامعه مورد بررسی دراین پژوهش، 20 نفر از مسئولین و کارشناسان این صنعت در سال ۱۳۹۸ بوده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده از ابزارهایی همچون ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، ماتریس SWOT و ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی (QSPM)، بوده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر ایران است. یافته ها و بحث:   براساس یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل عوامل داخلی و خارجی، 2۰ راهبرد برای توسعه صنعت گردشگری روستایی در شرایط اقتصاد ایران بدست آمد نتیجه گیری:  با توجه به موقعیت صنعت گردشگری روستایی در ماتریس SPACE، این صنعت در موقعیت تهاجمی ضعیف قرار گرفت. از این رو، ممکن است در آینده به سمت استراتژی محافظه کارانه نیز حرکت کند. با توجه به ماتریس QSPM، اولویت استراتژی های تهاجمی این پژوهش ابتدا با استراتژی ۱ (اقدامات لازم جهت بهره گیری مناسب از توانمندی ها و منابع گردشگری روستاها) است، سپس با توجه به پیشرفت صنعت گردشگری روستایی، پبشنهاد می شودتا درصورت فرصت، به ترتیب استراتژی های تدوین برنامه های لازم جهت تشویق بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در صنعت گردشگری، تبلیغات مناسب جهت شناسایی نقاط طبیعی و تاریخی روستاها در ایران و استفاده از نیروی متخصص و تحصیلکرده بومی و مشارکت در توسعه گردشگری روستایی انجام گردد.

مقدمه:   امروزه پدیده  خشکسالی به عنوان مسئله ای ملی و فراملی حائز اهمیت و مورد توجه محافل علمی و حتی سیاسی است. هدف:  هدف این مقاله بررسی پدیده خشکسالی با  استفاده از داده های دما و بارش روزانه مربوط به سه ایستگاه سینوپتیک رشت،  انزلی و ماسوله و چهار ایستگاه تبخیرسنجی رشت، کسما، چوبر و قلعه رودخان و نه ایستگاه هیدرومتری پارامترهای بارش و رواناب در یک بازه زمانی ۳۰ ساله(۲۰۱۸- ۱۹۸۸) پرداخته  شده است. روش شناسی :  در این تحقیق به. روش تحلیل داده ها و روند تغییر عناصر اقلیمی و پایش خشکسالی با استفاده از روش من- کندال، SPI و RDI با استفاده از نرم افزار SPSS ،  EXCELL و DIP انجام گرفته است . قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محدوده مورد مطالعه در این تحقیق حوضه تالاب انزلی در استان گیلان است. این محدوده به عنوان اولین تالاب جهانی از جنبه های مختلف دارای اهمیت است. یافته ها و بحث:   نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که در ایستگاه رشت اگرچه تغییرات محسوس در پارامتر بارش مشاهده نمی گردد اما بصورت کلی نشان دهنده روند منفی و نزولی در میزان آن می باشد. از طرفی پیش بینی حاکی از کاهش بارش و دما تا سال 2050 به میزان 48 میلیمتر و   79/0 درجه سانتی گراد می باشد.  از طرفی نتایج ایستگاه انزلی نشان از عکس وضعیت موجود در رشت می باشد با این تفاوت که تغییرات در آن ایستگاه  با جهش های کوتاه مدت متوالی و نامنظم می باشد. و برخلاف ایستگاه رشت، بارش متوسط سالانه و ماهانه در این دوره روند صعودی تقریبی 1/0 درصد در سال به میزان 63 میلیمتر افزایش می یابد و دمای میانگین سالانه آن نیز حاکی از افزایش 43/1 درجه سانتیگراد بیشتر از متوسط مشاهداتی است. بررسی خکسالی ها نیز نشان دادند که روش RDI شرایط واقعی اقلیمی منطقه را با توجه به اینکه دما و تبخیر و تعرق پتانسیل در مراحل محاسباتی این شاخص دخیل اند بهتر نشان می دهد. نتیجه گیری:  شدت و حجم خسارت ها و روند فزاینده ی تغییرات بطئی عوامل تاثیرگذار به گونه ای است که ایجاب می کند تدابیر مؤثرتر و اساسی تری به خصوص جهت پیشگیری ازآثار این وقایع به عمل آورد نهایت با توجه به اهمیت موضوع تغییر اقلیم در سال های اخیر در مجامع ملی و بین المللی، تعیین آسیب پذیری سیستم طبیعی تالاب انزلی به تغییر اقلیم گزینه های مناسب مدیریتی برای سازگاری با این پیامد شوم در راستای اهداف تخصصی این مطالعه ارائه گردید.

مقدمه:   یکی از مسائل اصلی در شهرهای امروز، افول کیفیت محیطی در محله های شهری است.  در پاسخ به این مسئله در سال 1980، جنبش نوشهرگرایی مطرح شد.  این جنبش بسیار سریع در بسیاری از کشورها مورد بررسی و در برنامه ریزی شهری، مورد استفاده قرار گرفت. هدف:  هدف اصلی از انجام این پژوهش بررسی میزان انطباق محله های شهر رشت با اصول نوشهرگرایی بود. روش شناسی:   در این زمینه 15 شاخص انتخاب شد.  برای گردآوری اطلاعات نیز از نقشه کاربری زمین و همچنین تکنیک پرسشنامه استفاده شد.  تحلیل اطلاعات نیز با استفاده از مدل تاپسیس انجام شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محلات شهری کلانشهر رشت می باشد. یافته ها و بحث:   منطقه شماره 2 که در واقع بافت تاریخی و محله های درونی شهر رشت را شامل می شوند با نمره میانگین 466/0 نسبت به سایر مناطق از انطباق بیشتری با اصول نوشهرگرایی برخوردار هستند. منطقه سه و در واقع مناطق دربرگیرنده نواحی و محلات شرقی شهر رشت، با نمره میانگین 345/0 در رتبه دوم قرار گرفت. نهایتاً مناطق چهار، یک و پنج به ترتیب در رتبه های سوم تا پنجم قرار گرفتند. نتیجه گیری:  نمره میانگین نهایی برای شهر رشت نیز برابر با 342/0 برآورد شد. از آنجا که امتیازات مدل تاپسیس بین صفر تا 1 است، می توان گفت به طور کلی محلات شهر رشت از انطباق بسیار پایینی با اصول نوشهرگرایی دارند. در پایان پژوهش نیز پیشنهاداتی همچون جلوگیری از افزایش تراکم ساختمانی در محدوده ساختمان های با ارزش و تاریخی، تقویت حمل و نقل عمومی، حفظ و تقویت فضاهای باز عمومی و سبز، افزایش تراکم ساختمانی بهینه در ساخت و سازهای نوین، افزایش کیفیت پیاده روها و افزایش ایمنی و امنیت عابران پیاده برای بهبود وضعیت محله های شهر رشت براساس اصول نوشهرگرایی ارائه شد.

مقدمه:   افزایش جمعیت شهرنشینی، صنعتی شدن، تغییر خصوصیات رفتاری مردم باعث شده است که استفاده از تفریح و تفرج به شکل جدیدی مورد توجه قرار گیرد. هدف:  تعیین و ارزیابی توان اکولوژیک گردشگری استان کردستان است. جهت ارزیابی توان اکولوژیکی استان کردستان از مدل مخدوم استفاده شد. روش شناسی :  پژوهش حاضر یک تحقیق توصیفی پیمایشی و میدانی می باشد. گردآوری اطلاعات شامل تهیه نقشه توپوگرافی، نقشه زمین شناسی، داده های هواشناسی تهیه شده از اداره هواشناسی استان کردستان، خاک و پوشش گیاهی تهیه شده ازسازمان حفاظت محیط زیست استان کردستان از طریق مراجعه به ارگان های مربوطه اطلاعات جمع آوری شد. همچنین اطلاعات آماری از طریق مرکز آمار کشور تهیه شد. جهت ارزیابی توان اکولوژیک از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر استان کردستان است. یافته ها و بحث:   یافته ها نشان داد استان کردستان توان بالایی برای استقرار کاربری گردشگری متمرکز طبقه اول با مساحت 55/06/14819 کیلومتر مربع که 570/51 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است. از طرف دیگر با توجه به اینکه برای ارزیابی توان تفرج گسترده، عوامل مؤثر در ارزیابی کمتر بوده و محدودیت بیشتری برای مناطق ایجاد می کنند، پتانسیل کمتری برای این نوع تفرج در منطقه مطالعه وجود دارد. طبقه نامناسب با مساحت 928/23277کیلومترمربع و 87/80 درصد بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری:  با توجه به اطلاعات بدست آمده، استان کردستان توان بالایی برای استقرار کاربری گردشگری متمرکز طبقه اول با مساحت 55/06/14819 کیلومتر مربع که 570/51 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه را به خود اختصاص داده است، را دارد. در بررسی اولی ه از مدل مخدوم استفاده شد و در بررسی نهایی ع لاوه ب ر پارامتره ای م دل مخدوم، عوامل دسترسی به جاده، منابع آب و کاربری اراضی به عنوان عوامل اقتصادی و اجتماعی تأثیرگذار بر ارزیابی توان تفرج ی منطق ه م ورد مطالعه استفاده گردید.

مقدمه:   یکی از مهمترین مسائل زیست محیطی در ایران (بخصوص کلان شهر تهران) معضل آلودگی هوا است. فضای سبز شهری، اثرات قابل توجهی در کنترل بهبود هوای شهرها را دارا می باشند. یکی از کارکردهای فضاهای سبز در شهرها، کارکردهای زیست محیطی آنها در کاهش آلودگی هوای شهری است، درحقیقت فضاهای سبز ریه های تنفس شهرها به شمار می آیند. هدف:  این تحقیق با هدف بررسی تاثیر الگوهای فضای سبز بر روی میزان شاخص آلاینده های آلودگی هوا در کلانشهر تهران در سال93 صورت گرفته است. روش شناسی : روش مطالعه در این تحقیق یک روش تحلیلی توصیفی می باشد که با بهره گیری از مدل های مکانی- فضایی به بررسی موضوع مورد نظر پرداخته است. با کسب داده های غلظتی آلودگی هوا و سپس اعمال تصحیحات، داده های ماهانه داده های فصلی تهیه شده است. باتوجه نقطه ای بودن داده ها در اولین قدم با روش های اینترپولاسیون، پهنه های هر آلاینده به تفکیک فصل مشخص شد. به منظور مقایسه آلاینده ها با واحد یکسان و نرمال سازی و همچنین از بین بردن عدم قطعیت در داده ها همه لایه ها (آلاینده ها) فازی ساز شد. برای بررسی ارتباط آلاینده با فضاهای سبز موجود فعلی لایه NDVI  را از تصاویر لندست در دو فصل بهار و فصل پاییز استخراج کرده و رگرسیون مابین آلاینده ها به تفکیک فصل و نوع آلاینده باNDVI  تهیه شد که دارای همبستگی تقریبا معنادار می باشد. همچنین باتوجه همبستگی قابل توجه بین الگوی وضعیت ترکم معابر شهری تهران با همه آلاینده ها نهایتا الگوی معابر شهری فعلی بعنوان الگوی توسعه فضاهای سبز درنظر گرفته شد و با در نظر گرفتن ضریب همبستگی ها توسعه فضاهای سبز مد نظر قرار گرفت. آلاینده  PM2.5به عنوان نمونه موردی بررسی و خروجی های آن تهیه و بررسی شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر کلانشهر تهران است. یافته ها و بحث:   نتایج نشان می دهد با در نظر گرفتن ضرایب همبستگی مابین فضاهای سبز شهر و آلاینده های آلودگی هوا و همچنین ضرایب مابین آلاینده های آلودگی هوا و تراکم معابر شهری، استفاده از الگوی معابر شهر به عنوان الگویی برای توسعه فضاهای سبز منجر به کاهش میزان آلاینده های آلودگی هوا می شود و هم چنین نتایج آن نشان از بهبود بالای وضعیت میزان آلاینده در سطح کلانشهر تهران نیز می باشد. نتیجه گیری:  ایستگاه های سنجش آلودگی در سطح شهر تهران هم از نظر تعداد و هم از نظر موقعیت مکانی مناسب نیستند، همچنین در بسیاری از مناطق به دلیل خرابی و مشکلات گاها مشاهده می شود چندین ماه بعضی از آلاینده ها سنجش نمی شود. به منظور مطالعات دقیق تر در آینده بجاست در سطح شهر تهران تعداد ایستگاهای سنجش آلودگی افزایش یابد همچنین موقعیت مکانی احداث آنها با روش علمی مکانیابی گردد.

مقدمه:   در طی سال های اخیر رویکرد حق به شهر به مثابه مفهومی موثر در بازتولید روابط اجتماعی و حق به زندگی، همواره مشارکت شهروندان را در شکل دهی به زندگی روزمره خود محور اساسی خود تعریف می کند. در این میان سکونتگاه های غیررسمی با سطح محرومیت بالا در دسترسی به خدمات، عملکردها و فعالیت های متنوع زندگی شهری، از ملزومات مهم در فرآیند مدیریت و برنامه ریزی شهری محسوب می گردد. هدف:  تحقیق حاضر با هدفی کاربردی و روشی توصیفی-تحلیلی در تلاش است تا به ارزیابی تطبیقی محلات مطالعانی از منظر میزان دسترسی و برخورداری از مولفه های رویکرد حق به شهر بپردازد. روش شناسی : روش تحقیق از نظر هدف کاربردی واز نظر محتوی توصیفی-تحلیلی وگردآوری بر روش های مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه است. تحلیل آزمون های بر اساس نمونه ازگروه های متخصصین شهری و شهروندان براساس تکنیک سوارا، فریدمن و ویکور صورت گرفته است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محلات کشتارگاه و اسلام آباد ۲ شهر ارومیه به واسطه اهمیت آن، محور مطالعاتی تحقیق را تشکیل می دهند.  یافته ها و بحث:   یافته ها نشان داد مولفه های تفاوت در عرضه خدمات عمومی و اثربخشی به ترتیب بیشترین و کمترین سطح اهمیت را به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری:  همچنین محله اسلام آباد 2 نسبت به محله کشتارگاه در وضعیت مناسب تری در برخورداری از مولفه های رویکرد حق به شهر قرار دارد .

مقدمه:   یکی از اهداف مهم برنامه ریزی کاربری اراضی شهری تأمین مناسب خدمات عمومی است. خدمات آموزشی به عنوان یکی از اساسی ترین خدمات شهری است که با رشد شتابان جمعیت هماهنگی نداشته و سطوح اختصاص یافته به این خدمات، کمتر از نیاز جمعیت لازم تعلیم است. نتیجه چنین کمبودی کاهش سرانه فضاهای آموزشی و از طرف دیگر توزیع نامتعادل مکانی - فضایی مراکز آموزشی و نهایتا تقلیل مطلوبیت و کارایی این فضاها است. هدف:  هدف از پژوهش حاضر سنجش و مکان یابی بهینه کاربری آموزش عالی در راستای توسعه پایدار در شهر ساری می باشد. روش شناسی:   این پژوهش از بعد هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و میدانی که با هدف مکان یابی مؤسسات آموزش عالی به منظور توسعه پایدار شهر ساری صورت پذیرفته و دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری بعنوان نمونه در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است. در روش میدانی با توزیع پرسشنامه میان 20 متخصص شهرسازی و جغرافیا و برنامه ریزی شهری (11 نفر دکتری و 9 نفر کارشناسی ارشد) که 57 درصد پاسخ دهندگان و 15 متخصص معماری (9 نفر دکتری و 6 نفر کارشناسی ارشد) که 43 درصد پاسخ دهندگان را شکل داده اند. بدین منظور برای وزن دهی و تعیین اندازه اثر متغیرهای مورد مطالعه در هدف نهایی پژوهش، از مدل FAHP استفاده شده است. برای تهیه لایه نهایی با استفاده از گزینه Raster Calculator و استفاده از عمل گر جمع، لایه ها به روش همپوشانی با یکدیگر تلفیق شده است. در گام بعد مکان های پیشنهادی، طبق اهمیت معیارهای مدنظر مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته و ماتریس گزینه ها نسبت به زیرمعیارها تشکیل و وزن آنها به دست آمده است. سپس با به دست آوردن وزن نهایی گزینه ها، زمینی که بیشترین سازگاری را با معیارهای موردنظر داشته است، به عنوان بهترین گزینه انتخاب گردید. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو پژوهش حاضر شهر ساری می باشد که کاربری آموزش عالی در این شهر مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها و بحث:   معیارهای مورد نیاز برای انتخاب مکان مناسب برای کاربری آموزش عالی به سه بخش کلی بعد محیطی - اکولوژیکی، بعد فرهنگی - اجتماعی و بعد کالبدی- فیزیکی تقسیم شده است. بر اساس تحلیل پاسخ های حاصل از پرسشنامه ها، زیرمعیار «گسل» در معیار محیطی اکولوژیکی، زیرمعیار «مجاورت با سایر مراکز دانشگاهی» در معیار فرهنگی اجتماعی و زیرمعیار «نزدیکی به شبکه دسترسی» در معیار کالبدی فیزیکی، از ارجحیت بالاتری نسبت به دیگر معیارها برخوردار هستند و در مکان یابی مراکز آموزش عالی توجه بیشتری را می طلبند. اراضی متعلق به کاربری آموزش عالی با مساحت بالای سه هزار مترمربع در سطح شهر ساری که نزدیک به مرکز شهر ساری بوده، جهت ارزیابی و بهینه سازی فضای این کاربری مورد بررسی قرار گرفته و انتخاب شده اند. از میان شش زمین انتخابی، زمین B که دارای بیشترین وزن می باشد، سازگاری بیشتری را با زیرمعیارهای موردنظر دارد. از این رو می توان بین شش زمین مورد بررسی، زمین B را برای کاربری آموزش عالی (دانشگاه آزاد اسلامی) مناسب تر دانست. نتیجه گیری:  نتایج تحلیل FAHP در ارتباط با مکان کاربری آموزش عالی (دانشگاه آزاد اسلامی) در سطح شهر ساری مشخص کرده است که زمین B بیشترین سازگاری را با معیارهای مورد پژوهش داشته و نسبت به پنج گزینه دیگر، بالاترین اولویت را به خود اختصاص داده است.

مقدمه:   امروزه کشاورزی در اکثر کشورهای در حال توسعه به تنهایی نمی تواند فرصت های اشتغال و منابع درآمدی کافی برای رفع تمامی نیازهای مناطق روستایی را تأمین نماید، از این رو، گردشگری به عنوان راهبردی برای توسعه روستایی و بازساخت روستاها است. در این راستا از آنجایی که شغل غالب جمعیت روستایی محدوده مورد مطالعه کشاورزی می باشد شکل گیری و توسعه فعالیت های گردشگری کشاورزی، بهره برداری و استفاده درست از منابع و توان های انسانی ومحیطی، مدیریت خردمندانه محیط و کاربری صحیح منابع می تواند راهبرد مناسبی برای ارتقاء کیفیت محیط و پایداری محیطی باشد. هدف:  هدف این مقاله تبیین نقش گردشگری کشاورزی در آمایش محیطی مناطق روستایی شهرستان رودسر است. روش شناسی : پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی تحلیلی می باشد. جامعه آماری سه گروه شامل گردشگران، مدیران محلی روستاها و کارشناسان متخصص بودند. 16 روستا از 382 روستای دارای سکنه شهرستان رودسر با شیوه هدفمند و قضاوتی انتخاب شدند. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و توزیع تصادفی بین 384 نفر مورد تجزیه و تحلیل گردید و با استفاده از روش های آمار ی از جمله نرم افزار SPSS و مدل TOPSIS، مؤلفه های کیفیت بخش محیط در محدوده مطالعاتی ارائه و در راستای آمایش محیطی روستاها اولویت بندی شدند. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر مناطق روستایی شهرستان رودسر است. یافته ها و بحث: یافته های تحقیق حاکی از آن است که در ارزیابی مؤلفه های کیفیت بخش محیط روستاها برای رونق گردشگری کشاورزی، با استفاده از مدل کمّی تاپسیس، مؤلفه های زیبایی شناختی با کسب امتیاز 9637/0 = * C در رتبه اول، مؤلفه های عملکردی ساختاری و فعالیتی با کسب امتیاز 5760/0 = * C در رتبه دوم و مؤلفه های زیست محیطی با کسب امتیاز 4251/0 = * C در رتبه سوم قرار گرفتند. و همچنین با توجه به امتیاز ریزمولفه ها روستاهای دارای پتانسیل گردشگری کشاورزی به ترتیب اولویت بندی شدند. نتیجه گیری: نتایج نهایی تحقیق نشان می دهد روستاهایی که دارای کیفیت محیطی مطلوب هستند، شرایط مناسب و لازم برای اجرای موفق گردشگری کشاورزی و در نهایت توان های لازم برای توسعه گردشگری روستایی را با حفظ ابعاد پایداری محیط برخودارند.

مقدمه:   در برنامه ریزی برای نواحی روستایی با توان گردشگری نیز باید اهدافی نظیر توسعه پایدار روستایی و حفاظت از محیط طبیعی و افزایش کیفیت محیطی مورد توجه واقع شود. زیرا توجه به این موارد از یک سو زمینه ساز نگهداشت جمعیت روستایی بوده و از سوی دیگر به جذب گردشگر در مقصدهای روستایی کمک می کند. هدف:  این پژوهش بدنبال ارزیابی کیفیت محیطی روستاهای بخش ماهان استان کرمان در جهت توسعه گردشگری می باشد. روش شناسی : روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و ابزار تحقیق پرسشنامه خود ساخته و نرم افزار Excel می باشد.جامعه آماری این پژوهش، شامل 24 کارشناس حوزه گردشگری است که به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند. جمع آوری اطلاعات به صورت پیمایشی و اسنادی بوده است. در این تحقیق،کیفیت محیطی به عنوان متغییر مستقل،در سه بعد زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی با 19 شاخص و گردشگری به عنوان متغییر وابسته در نظر گرفته شد و با استفاده از مدل های FAHP و FDEMATEL، به تحلیل داده های پژوهش پرداخته شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر روستاهای بخش ماهان استان کرمان است. یافته ها و بحث:   براین اساس، بیشترین وزن، به شاخص اجتماعی با دارا بودن وزن 0.578 و کمترین وزن به شاخص اقتصادی با وزن0.173 اختصاص داده شد. و بیشترین تاثیر گذاری و تاثیرپذیری و بالاترین اهمیت از لحاظ شاخص های سه گانه به شاخص اجتماعی با میانگین5.315 و کمترین اهمیت مربوط به شاخص زیست محیطی با میانگین0947 اختصاص داده شد. نتیجه گیری:  بر مبنای نتایج یافته ها می توان در خصوص عوامل اقتصادی لزوم حمایت از کسب و کارهای خلاق و بهره مندی از افراد نوآوری که نیاز به حمایت مالی دارند را ارائه نمود و در رابطه با افزایش قیمت زمین در روستاها هم می توان گفت برای احداث واحد گردشگری در روستا می توان ارائه تسهیلات کم بهره را در نظر گرفت. و در حوزه های اجتماعی و زیست محیطی به ارائه آموزش های در رابطه با لزوم حفظ محیط روستایی توسط انجمن های مردمی و رسانه های جمعی محلی و تدوین مقررات در جهت تشویق افراد خلاق و مقابله با افراد متخلف در سطح روستا اشاره کرد.

مقدمه: پارک ها یکی از کاربری های مؤثر در کیفیت فضایی مناطق شهری و شاخصی برای ارتقای فضای زندگی و توسعه جامعه محسوب می شوند که از نظر طراحی از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. بنابراین، در طراحی آنها باید به فکر ایجاد پارک هایی بود که از کارایی اکولوژیک بالا و بویژه آثار بیوکلیماتیک چشم گیر برخوردار باشند. هدف : هدف اصلی این پژوهش بررسی عوامل مؤثر در ارتقاء کیفیت زیست محیطی، ایمنی و بهداشت اکوپارک های شهرستان دزفول است. روش شناسی: روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها توصیفی-پیمایشی است. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است که روایی آن از طریق روایی محتوایی و پایایی آلفای کرونباخ به میزان بالاتر از 70/0 تأیید شده است. جامعه ی آماری پژوهش را کارشناسان و متخصصان زیست محیطی و ساکنان شهر دزفول تشکیل می دهد که تعداد 12 نفر از کارشناسان به شیوه تمام شمار و 402 نفر از ساکنان با استفاده از فرمول کوکران به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون رگرسیون گام به گام در نرم افزار SPSS انجام شد. قلمرو جغرافیایی: قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر شهر دزفول است. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد که رعایت استاندارد های مرتبط با اکوپارک ها به میزان 51 درصد مهم ترین عامل تأثیرگذاری، و سایر متغیرها به ترتیب مشارکت و نظارت، درمان و علوم پزشکی و سازمان های مرتبط، عوامل اجتماعی - فرهنگی، عوامل اقتصادی - خدماتی، مدیریت شهری، تبلیغات، شناخت و آگاهی زیست محیطی، اولویت های بعدی تأثیرگذاری بر ارتقاء کیفیت زیست محیطی، ایمنی و بهداشت اکوپارک های شهرستان دزفول می باشند. نتیجه گیری: در طراحی اکوپارک شهرستان دزفول لازم است به رعایت استانداردهای مرتبط با اکوپارک ها پایبند بود و سایر عوامل تأثیرگذار را نیز درنظر داشت.

مقدمه:   یکی از معیارهای کلیدی توسعه پایدار برقراری  امنیت اجتماعی به همین منظور مکان یابی پاسگاه های انتظامی در نواحی روستایی یکی از عوامل مهم برنامه ریزی در امر توسعه فضایی- مکانی مناطق و نواحی تلقی می گردد. هدف:  مکان یابی پاسگاه های انتظامی در نواحی روستایی شهرستان روانسر است. روش شناسی :  روش پژوهش توصیفی-تحلیلی از نوع کاربردی است. روش گرداوری داده ها و منابع از طریق کتابخانه ای و میدانی است. جامعه اماری شامل 150 روستای شهرستان روانسر است. برای تعیین مناطق مناسب برای ایجاد پاسگاه های روستایی از رویکرد جغرافیایی که در آن دو عامل طبیعی(ارتفاع، شیب، کاربری اراضی، دوری از گسل) در عامل انسانی ضریب دسترسی و تعداد جمعیت به عنوان مولفه های مورد مطالعه بوده اند برای تبیین و تحلیل از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی، روش AHP و برنامه ریزی خطی استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو پژوهش 150 آبادی شهرستان روانسر واقع شمال غربی استان کرمانشاه است. یافته ها و بحث:   برای ادراک از وضعیت طبیعی منطقه ابتدا روستاهای را بر مبنای ارتفاع، شیب، دوری از گسل، نحوه کاربری اراضی را در فضای GIS به صورت نقشه نمایش و در نهایت از طریق لایه های همپوشانی موقعیت مناسب طبیعی برای ایجاد پاسگاه ها مشخص گردید. در بخش انسانی نیز در ابتدا پراکندگی فضایی و تراکم جمعیت روستایی در سطح دهستان ها مشخص و ضریب دسترسی هریک تعیین و از طریق لایه های همپوشانی موقعیت انسانی دهستان ها برای تعیین پاسگاه ها مشخص گردد در پایا از طریق برنامه ریزی خطی با کمک لایه های موجود در ابعاد طبیعی و انسانی هشت موقعیت بهینه پاسگاه های انتظامی مشخص گردید. نتیجه گیری:  نتایج نشان داد که برای تعیین مکان های بهینه نه تنها معیارهای امنیتی بلکه به معیارها و پهنه یندی جغرافیایی منطقه توجه داشت. از طرف دیگر برای افزایش بهره وری و اثر بخشی  بیشتر در دهستان هایی که تراکم جمعیت بیشتر است مانند حسن آباد در محورهای مواصلاتی و ارتباطی با توجه به موقعیت استراتژیک (بازارچه مرزی)شهرستان روانسر و نزدیکی آن با مرز عراق، همچنین موقعیت بین راهی شهرستان های پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی با مرکز استان(کرمانشاه) است پیشنهاد می گردد برای ایجاد امنیت بیشتر پاسگاه های موقت بین راهی ضروری به نظر می رسد.