مهندسی جغرافیایی سرزمین

رشد روز افزون و بی رویه ی شهرها معلول رشد جمعیت و مهاجرت از روستاها به شهرها است. افزایش جمعیت یعنی افزایش تقاضا و نیاز، اغلب با عرضه ی خدمات در شهرها متناسب نیست. این عدم تناسب مشکلات زیادی در بردارد؛ نابرابری در دسترسی به خدمات افزایش سفرهای درون شهری و در نتیجه افزایش ترافیک، آلودگی صوتی و آلودگی هوا از جمله این مشکلات هستند. یکی از کاربری های پرتقاضای شهرها کاربری آموزشی است.کمبود فضاهای آموزشی در بسیاری از شهرها به مشکلات شهر دامن زده است.به علاوه مکان یابی نامناسب این کاربری می تواند آسایش استفاده کنندگان آن را با مشکل مواجه و یا مختل کند. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطالعات اسنادی و میدانی می کوشد، موقعیت مکانی مدارس دوره ی متوسطه ناحیه ی دو شهر رشت را بر مبنای معیارهای سازگاری، مطلوبیت و ظرفیت ارزیابی کند و به منظور انجام محاسبات کمّی و کیفی، از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) سود جسته است. برای این منظور ابتدا با توجه به اهمیت کاربری ها از نظر سازگاری و مطلوبیت به وزن دهی اقدام کرده است و با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی نتایجی در قالب نقشه های GIS به دست آمد. نتیجه ی حاصل از این تحقیق نشان می دهد که با توجه به جمیع معیارهای مکان یابی، 2 مدرسه (18/18 درصد) در وضعیت کاملاً مناسب، 4 مدرسه (45/45 درصد) در وضعیت مناسب، چهار مدرسه (

یکی از عوامل مهم اسیب پذیری سکونتگاه های روستایی در کشور در دهه های اخیر، مخاطرات طبیعی چون زلزله، بروز خشکسالی ها ، سیلاب ها بوده است و موجب تخلیه روستاها و تخریب زیادی شده است. به نظر می رسد علل افزایش این بحران ها ناشی از عدم توجه به رویکردهای پایین به بالا، محلی، مشارکتی و دانش ها و تجربیات بومی مردمان در مدیریت بحران ها بوده است. در این راستا روستاهای بخش مرکزی شهرستان جیرفت در دهه-های اخیر با مخاطراتی همچون سیل و خشکسالی مواجه بوده اند که معیشت روستاییان را تحت تأثیر قرار داده است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی ارزیابی دانش بومی روستاییان جهت کنترل مخاطرات طبیعی و کاهش آسیب پذیری روستاها انجام شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جامعه آماری شامل سرپرستان خانوارهای روستایی بخش مرکزی شهرستان جیرفت است که از 12 روستای نمونه ، 261 خانوار با فرمول کوکران و به روش تصادفی ساده تعیین حجم و انتخاب شدند. داده های بدست آمده از طریق عملیات میدانی (پرسشنامه) به کمک روش های آماری تحت نرم افزار SPSS پردازش و تحلیل شد. نتایج حاکی از آن است که خطرات خشکسالی و سیل عمده ترین خطرات طبیعی از نظر مردم منطقه بوده است که در حد بالایی سبب آسیب پذیری روستاها شده است و میزان دانش مخاطره شناسی بومی و میزان تأثیرگذاری آن در محدوده مورد مطالعه، بالاتر از حد متوسط (3) ارزیابی گردید و میزان دانش بومی مردم با سن آنها رابطه معناداری مثبت داشته ولی با جنسیت و نوع شغل رابطه معناداری تایید نشد.

اکوتوریسم پایدارترین شکل توریسم است، به گونه ای که امروز از آن به عنوان یکی از ملاک های مهم توسعه یافتگی نام برده می شود. میان اکوتوریسم و توسعه پایدار رابطه متقابل و دو سویه وجود دارد، به گونه ای که می توان گفت هر چقدر کشوری از درجه ی توسعه یافتگی بیشتری برخوردار باشد، به همان نسبت از تعداد اکوتوریسم های بیشتری نیز برخوردار است. روش تحقیق در پژوهش حاضر به صورت کاربردی و رویکرد حاکم بر آن تحلیلی است، جهت تحلیل های مکانی از نرم افزار ARC/GIS10 و برای تعیین وزن های موثر هر فاکتور از مدل AHP استفاده گردیده است. در این پژوهش از 7 فاکتور شامل شیب، جهات شیب، پوشش گیاهی، کاربری اراضی، خاک، فاصله از مناطق حفاظت شده و دما در سامانه اطلاعات جغرافیایی جهت عملیات مکان یابی بهینه مناطق مستعد اکوتوریسم استفاده شده است. نتایج نشان می دهد اولویت کم اهمیت با 16/5 درصد، اولویت متوسط با 14/9 درصد، اولویت قوی با 67/32 درصد، اولویت بسیار قوی با 25/33 درصد و اولویت فوق العاده قوی با 76/19 درصد مساحت منطقه را به خود اختصاص داده اند. با توجه به اولویت بندی منطقه سیستان در رابطه با اکوتوریسم روستایی، قسمت های شرقی و غربی منطقه مورد مطالعه مستعدترین منطقه در سیستان جهت اکوتوریسم می باشد و اهمیت فوق العاده قوی را به خود اختصاص داده است.

سرمایه انسانی یکی از مهم ترین عناصر در فرایند توسعه شناخته می شود. پرورش انسان های خلاق، مستعد در گرو داشتن جامعه ای با تضمین سلامت جسمی، بهداشتی و برخوردار از امنیت است. امنیت یکی از بارزترین وجوه بالندگی یک جامعه و زمینه ساز رشد، توسعه و ثبات آن محسوب می گردد. برنامه ریزی برای توسعه، پیشرفت و هر گونه فعالیتی که می تواند عاملی مؤثر برای بهبود اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سایر ابعاد جامعه باشد، در سایه استقرار امنیت می باشند، که یکی از وجه اصلی امنیت ، امنیت غذایی است. در این میان شناخت عوامل موثر در امنیت غذایی پیش نیازی ضروری جهت تحقق امنیت غذایی در جامعه می باشد. در تحقیق حاضر به تحلیل عوامل جغرافیایی موثر در امنیت غذایی خانوارهای روستایی پرداخته شده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی، از نظر ماهیت و روش به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر خانوارهای روستاهای شهرستان زنجان می باشد. شهرستان زنجان در سال 1390، دارای 97225 نفرجمعیت روستانشین، 26429 خانوار، 13 دهستان و 248 روستای دارای سکنه میباشد. 54 روستا، 290 خانوار بااستفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه تحقیق انتخاب شدند. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه)، جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی ،برای محاسبه میزان امنیت غذایی از روش مقیاس ناامنی غذایی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد، 33.5 درصد خانوارها دارای امنیت غذایی بوده و عوامل جغرافیایی فاصله از مراکز خرید، محل استقرار روستا و کیفیت راه ارتباطی موثر می باشد.

از این رو تحقیق حاضر باهدف تحلیل اثرات خزش شهری در ناپایداری سکونتگاه های روستایی شهرستان رضوانشهر تدوین شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام، توصیفی تحلیلی است. در این تحقیق جامعه آماری، سکونتگاه های روستایی شهرستان رضوانشهر است. در این مطالعه پراکنده رویی شهری در سکونتگاه های روستایی با بهره گیری از داده های سنجش از دور مورد تحلیل قرار گرفت. جهت تحلیل داده ها از الگوریتم ماشین بردار پشتیبان و GIS استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که نخست، کاربری اراضی کشاورزی در بازه زمانی 17 سال در شهرستان رضوانشهر روند کاهشی داشته و برعکس کاربری های انسان ساخت در حال افزایش است. به طوری که میزان کاربری اراضی کشاورزی در سال 1379(10766 هکتار) و درسال 1396 به میزان(9832 هکتار) کاهش داده است. همچنین نتایج حاصل از تحلیل تصاویر ماهواره ای نشان داد که تا سال 1379 شهر رضوانشهر توسعه فضایی به سمت نواحی روستایی نداشته و از سال 1386 توسعه فیزیکی شهر آغاز و در سال 1396 به طور کامل دو روستای بزرگ اردجان و پونل از دو سمت در محدوده فضایی شهر واقع شده اند. این وضعیت اقتصاد نواحی روستایی را ضعیف و مهاجرت های روستا شهری را توسعه می دهد و در بلند مدت ناپایداری سکونتگاه های روستایی را موجب می گردد. بنابراین با توجه به وضعیت فعلی، متخصصان و مدیران باید سیاست گذاری های خود را در راستای تثبت اراضی کشاورزی منطقه، معطوف کنند.

شهرهای امروز، نیازمند فضاهای سبز جهت سلامتی و بهبود حس مکانی شهروندان می باشند. از آنجا که خیابان ها و پیاده روها مهم ترین فضاهای عمومی شهر به شمار می روند؛ بنابراین انتخاب بهترین گونه گیاهی به منظور زیباسازی خیابان ها ضروری است. شهر زاهدان با توجه به اقلیم گرم و خشک، نیازمند گونه های سازگار با این نوع اقلیم است. به این منظور از شاخص های 11 گانه برای این انتخاب مناسب، استفاده گردید. هدف این مقاله انتخاب گونه های مناسب تر برای پیاده روهای شهر زاهدان و سایر فضاهای عمومی است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و نوع تحقیق، کاربردی است. برای سطح بندی گزینه ها و انتخاب گونه های گیاهی مناسب تر از مدل Topsis استفاده گردید. نتایج نشان داد که گونه های کهور، زبان گنجشک و اکالیپتوس به ترتیب با وزن 714/0، 688/0 و 649/0 مطلوب ترین و گونه های زالزالک، کنار و سنجد به ترتیب با وزن 254/0، 387/0 و 378/0 کمترین مطلوبیت را به لحاظ شاخص های 11 گانه مورد بررسی کسب کرده اند. بنابراین پیشنهاد داده می شود که در کاشت و طراحی درختان و گونه های گیاهی در سطح شهر زاهدان از گونه های کهور، زبان گنجشک و کاج به منظور زیباسازی محیط شهری استفاده گردد.

امروزه رش د شهرنشینی و ازدیاد وسایل نقلی ه در شهرها باعث تنزل کیفیت محیط از منظرهای مختلف گردیده است. حال اینکه، با ایجاد پیاده راه می توان تا حدودی این مشکلات را سامان داد. در همین خصوص شهر توریستی سرعین از این امر مستثنی نیست و در فصول گردشگری با این مساله مواجه است.این در حالی است که برای احداث پیاده راه نمیدانیم کدام خیابان یا گزینه باید انتخاب شود. در این راستا، هدف اصلی این تحقیق در ابتدا شناسایی معیارها و سپس شناسایی مسیرهای اولیه برای ایجاد پیاده راه و نهایتا انتخاب مسیر پیشنهادی برای ایجاد پیاده راه شهر سرعین در راستای بهبود کیفیت محیط شهری می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هرف کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل های تصمیم گیری چندمتغیره استفاده شد. به این صورت که برای وزن دهی معیارها از روش آنتروپی، برای اولویت بندی از مدل های ویکور، الکتر و تاپسیس استفاده شد و در نهایت برای رسیدن به اجماع به منظور اولویت بندی از روش ادغامی کپلند استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که وزن دهی از بین معیارهای مختلف، معیارهای حمل و نقل و عوامل جغرافیایی بیشترین وزن را به خود اختصاص می دهد. علاوه بر این، نتایج اولویت بندی یا رتبه بندی مدل ها حاکی از این است که تقریبا در هر سه مدل نتایج رتبه بندی مشابه هم بودند و در مدل کپلند خروجی نشان داد که خیابان ولیعصر بهترین مسیر برای احداث پیاده راه و خیابان های سلامت و بش باجیلار در مراتب بعدی احداث پیاده راه قرار دارند.

واقع شدن شهر زنجان بر روی کمربند زلزله ی آلپ – هیمالیا از یک سو و قرارگرفتن چندین گسل فعّال در اطراف آن از سوی دیگر ، ضرورت انجام بررسی های مربوط به آسیب پذیری لرزه ای این شهر را آشکار می کند. با توجّه به اهمّیّت موضوع ارزیابی آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله ، در این مقاله سعی شده است تا با بکارگیری روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) ، برآورد مناسبی از آسیب پذیری بافت قدیم شهر زنجان در برابر زلزله با استفاده از ویژگی های کالبدی و عناصر اصلی و رفتاری ساختمانی و تعیین تأثیر هر کدام از آن ها در میزان آسیب پذیری ارائه شود. روش مطالعاتی این تحقیق مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی بوده و از منابع اطّلاعاتی طرح تفصیلی شهر زنجان و بهنگام سازی آن با استفاده از یافته های میدانی نگارندگان استفاده گردید. تحلیل های صورت گرفته در پژوهش حاضر مبتنی بر تلفیق تحلیل سلسله مراتبی در محیط نرم افزار ARCGIS بوده است. نتایج به دست آمده ، نشان داد که حدود 67/1 درصد از واحدهای ساختمانی بافت قدیم شهر زنجان دارای آسیب پذیری خیلی زیاد ، 9/7 درصد زیاد، 1/15 درصد متوسّط ، 22/16 درصد کم و 04/59 درصد دارای آسیب پذیری خیلی کم در برابر زلزله می باشد. بر این اساس ، نگارندگان بکارگیری سیاست ها و تمهیداتی به منظور تشویق ساکنین در نوسازی و مقاوم سازی واحدهای مسکونی را از سوی مسئولین و دست اندرکاران پیشنهاد نموده اند.

امروزه بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه از گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. در پژوهش حاضر به امکان سنجی و برنامه ریزی راهبردهای گردشگری شهرستان ماکو پرداخته شده است، این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، و براساس ماهیت توصیفی – تحلیلی است، جمع آوری اطلاعات بر اساس مطالعات کتابخانه ای- اسنادی و پیمایشی صورت گرفته و با تبین نقاط قوت(S) ، ضعف(W) فرصت ها (O)و تهدیدات(T) گردشگری در محدوده مورد مطالعه با استفاده از ابزار تحلیلی SWOT، که جمعا 38 شاخص (قوت11،فرصت10،صعف8 و تهدیدات 9عامل) مطرح گردید، به ارائه استراتژیها و راهبردهایی برای توسعه این صنعت پرداخته شده است، همچنین جامعه آماری مورد مطالعه بر اساس فرمول کوکران شامل 383نفر می باشد. نتایج بر اساس مدلSWOTبیانگر آن است که نقاط ضعف بر نقاط قوت برتری داشته و تهدیدات نسبت به فرصتها بیشترین امتیاز را دارند؛ لذا وضعیت گردشگری شهر ماکو نامطلوب برآورد می شود، و گردشگری از لحاظ موقعیت استراتژیک و در ماتریس ارزیابی داخلی و خارجی(EFE- IFE)از نوع استراتژی تدافعی (WT)می باشد.و از میان عوامل مطرح شده برای استراتژی سوات عوامل،S3،W1،O1،T7 بیشترین امتیاز را دارا می باشند.لذا وجود نگرانیهای اقتصادی،اجتماعی، و زیست محیطی در منطقه همچنان به عنوان چالش های اساسی در زمینه توسعه گردشگری پایدار غالب است. بنابراین میتوان گفت که رسیدن به گردشگری موفق و پایدار در شهرستان ماکو نیازمند 3 رکن اصلی(دولت،NGOو مشارکت مردم)می باشد.

این تحقیق به تحلیل فضایی حوادث سوختگی در شهر رشت در طی پنج سال اخیر پرداخته است و هدف این تحقیق تعیین درصد و علل و فراوانی سوختگی در نقاط مختلف شهر می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر اینست که در طی پنج سال اخیر در شهر رشت در مجموع 697 نفر دچار انواع سوختگی گشته اند که از این تعداد 99/65 درصد بر اثر مایعات داغ ،32/9 درصد آتش سوزی، 89/8 درصد انفجار یا نشت گاز، 59/6 درصد بوسیله اجسام داغ ،29/2درصد اسید، 15/2 درصد برق گرفتگی، 57/0درصد مواد شیمیایی و 71/0 درصد مواد منفجره، 86/0درصد آب رادیاتور خودرو، 28/0 درصد اشعه، 29/2 درصد نیز به وسیله سایر موارد دچار سوختگی گشته اند. از نظر محل وقوع حادثه 92.39 درصد سوختگیها در منزل مسکونی، 1.6درصد در اماکن و مراکز تجاری، 2 درصد در معابر و گذرگاهها، 1.72 درصد در کارگاهها و کارخانه و2.29 درصد در سایر مکانها رخ داده است.