پژوهش های ادبی

پژوهش های ادبی

پژوهش های ادبی سال هجدهم بهار 1400 شماره 71 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

طبقه بندی و تحلیل بنمایه مرگ عشّاق در منظومه های عاشقانه فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادبیات غنایی منظومه های عاشقانه بنمایه مرگ عشاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۵۱۶
یکی از بنمایه های داستانی منظومه های عاشقانه "مرگ عشّاق" است. سراینده در این متون هنر خود را به کار می گیرد تا مرگ قهرمان را همانند تولّد او، حادثه ای به یادماندنی توصیف کند. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی به این سؤالات پاسخ می دهد که بنمایه مرگ عشّاق در منظومه های عاشقانه فارسی را چگونه می توان طبقه بندی کرد و هر زیرگونه آن چه نقشی در روایت داستان ایفا می کند. برای این منظور کتاب " یک صد منظومه عاشقانه فارسی" (ذوالفقاری،1394) مبنای کار قرار گرفت و این نتیجه به دست آمد که سه گونه مرگ طبیعی، خودکشی و قتل به همراه زیرگونه ها و عللی برای عشّاق اتّفاق افتاده است.
۲.

بررسیِ دلایل اُفت شعر مهدی اخوان ثالث پس از از این اوستا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مهدی اخوان ثالث نقد تاریخی تطور سبک شخصی عوامل اُفت هنری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۶۷
مهدی اخوان ثالث یکی از نامداران شعر معاصر است که شعرش در طول زمان تحولات قابل توجهی پذیرفته. او بعد از روی آوردن به شعر نیمایی و پس از اوج چشمگیری که در از این اوستا نشان داد، در مجموعه های بعدی به تدریج از آن اوج فاصله گرفت. با توجه به جایگاه رفیع شعر اخوان ثالث مسلماً باید عوامل مهمی این اُفت هنری را رقم زده باشند. پژوهش پیش رو در پی یافتن این عوامل با رویکرد «نقد تاریخی برون مبنا» و با بیان این مسئله که پیوند متقابلی میان آثار با موقعیت فرهنگی و اجتماعی مقطع تاریخی آفرینش آن ها وجود دارد، به سراغ زندگی و شعر اخوان ثالث رفته است. بر این مبنا، مسائل و عواملی محیطی ای که بر روحیه و عاطفه اخوان تأثیر گذاشته و موجب تغییر در ابعاد مختلف شعر وی شده، تحت عنوان «عوامل فرامتنی» و عواملی که درنتیجه عوامل فرامتنی ظهورشان در شعر اخوان، منجر به افول شعر وی شده است، تحت عنوان «عوامل متنی» تقسیم و بررسی شده اند. در پایان مشخص گردیده است که شرایط محیطی ای که پس از از این اوستا در زندگی اخوان به وجود می آید، موجب می شود که وی با همه مهارت و تسلطش، انگیزه و توان لازم را جهت سرودن اشعاری هم تراز با اشعار این مجموعه نداشته باشد.
۳.

نقد و بررسی زمینه های دیالکتیکی غزلیات حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: دیالکتیک در شعر حافظ زمینه های دیالکتیکی در نظم فارسی جمال شناسی غزلیات حافظ انواع دیالکتیک در شعر فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۲۶۹
در این مقاله زمینه های دیالکتیکی غزلیات حافظ، بر اساس عناصر دیالکتیک و نوع سنتز آنها بررسی شد است. در این بررسی مشخص شده که مهمترین زمینه های دیالکتیکی غزلیات حافظ را زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبه کاری و توبه شکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان، عقل و عشق، شطح گویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بیریایی، دولت و فقر، عشق زمینی و عشق الهی، جبر و اختیار، درست دیدن و بددیدن، مرگ اندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری تشکیل می دهد که از این تعداد در پنج زمینه زهد و زندقه، تشرّع و عرفان، توبه کاری و توبه شکنی، شرع و خلاف شرع، مدح و عرفان دیالکتیک از نوع اول است؛ یعنی تز و آنتی تز از بین می رود و سنتزی نو به وجود می آید. در سه زمینه عقل و عشق، شطح گویی و مخالفت با آن، ریاکاری و بی ریایی دیالکتیک از نوع دوم است؛ یعنی تز و آنتی تز از بین نمی رود، بلکه در سنتزی نو ارتقا می یابد. در زمینه دولت و فقر، دیالکتیک از نوع سوم است؛ یعنی تز و آنتی تز در سنتزی الزاماً پارادوکسیکال جمع شده است. در زمینه عشق زمینی و آسمانی، دیالکتیک از نوع چهارم است؛ یعنی تز و آنتی تز اجزایی از کل (سنتز) به شمار می رود. در جبر و اختیار، درست دیدن و بددیدن، مرگ اندیشی و عرفان، حافظ قرآن و حافظ درباری، دیالکتیک از نوع پنجم است؛ یعنی تز و آنتی تز به تناوب اثبات می شود، اما همدیگر را نفی نمی کند و حتی به سنتز روشنی نمی رسد. بنابراین می توان گفت در غزلیات حافظ با توجه به تقابلهای دوگانه، انواعی از دیالکتیک وجود دارد و همین زمینه دیالکتیکی یکی از مبانی جمال شناسی شعر اوست.
۴.

بازنمایی قدرت در قصاید مدحی براساس نظریه کنش های گفتاری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کنش های گفتاری و مدح شاعران رابطه قدرت و مداحی شاعران نظریه کنش گفتاری و شعرفارسی قصاید مدحی و کنش گفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۲۵۲
در این پژوهش، کنشهای گفتاری در منتخب قصاید مدحی تحلیل شد تا بسامد و کارکرد کنشهای مختلف در چگونگی بیان دیدگاه های شاعر، نوع مفاهیم و اهداف برجسته شده وجایگاه شاعر در برابر حاکمیت در شعر مدحی بازنمایی شود؛ بدین منظور، شش شاعر برجسته متعلق به دوره های رونق مدح از آغاز تا پایان قرن ششم شامل فرخی، منوچهری، انوری، سنایی، خاقانی و کمال اسماعیل برگزیده، و از هر شاعر، بیست قصیده مدحی انتخاب شد. براساس نتایج، شاعران از کنشهای گفتاری برای تبیین جایگاه حکومتی و معنوی ممدوح بهره برده و با کنش تصریحی بر موقعیت ممدوح تأکید و اهداف ایدئولوژیکی مدح را برجسته کرده اند. شاعران با کنش عاطفی کوشیده اند با ابراز احساسات مثبت به ممدوح از فاصله خود و ممدوح بکاهند و توجه او را جلب کنند. براساس رابطه فرادستی و فرودستی ممدوح و شاعر، بسامد کنش ترغیبی، اندک و بیشتر کاربرد آن نیز به دعوت کردن ممدوح به شادی یا دشمنان او به اطاعت مربوط است. به طورکلی، شاعران با کاربرد کنشهای گفتاری، همسو با گفتمان قدرت به برجسته سازی ممدوح و پیگیری اهداف مدح اقدام کرده اند.
۵.

منبع خطاهای فعلی فارسی آموزان سطوح مبتدی، میانی و پیشرفته(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل خطای فارسی آموزان فعل فارسی آموزان منبع خطای فارسی آموزان سطح زبان آموزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۳۱۴
پژوهش با هدف تعیین منبع خطاهای فعلی فارسی آموزان سطوح مبتدی، میانی و پیشرفته شکل گرفته است و سعی می کند به این پرسش پاسخ دهد. که خطاهای فعلی فارسی آموزان سطوح مبتدی، میانی و پیشرفته از چه منبعی نشأت می گیرد. بدین منظور انشا هایی از پیکره بین المللی بنیاد سعدی به نشانی الکترونیکی http://sfcorpus.ir انتخاب شد. این داده ها توسط مدرسان بنیاد در سالهای 94و95 در سامانه این بنیاد درج شده است و به زبان آموزان عرب، چینی، پاکستانی، هندی و ترک دوره فارسی آموزی در شش سطح (پایه، پیش میانی، میانی، فوق میانی، پیشرفته و فوق پیشرفته) متعلق است. با توجّه به موضوع پژوهش، 210 انشا متعلق به پنج فارسی آموز از کشورهای عربستان، چین، پاکستان، هند و ترکیه انتخاب شد که از هرفارسی آموز14برگه و در مجموع 70 برگه در هر سطح زبان آموزی (مبتدی، میانی و پیشرفته) با موضوعات مختلف برگزیده شد؛ سپس داده ها براساس انگاره تحلیل خطا 1 (کشاورز 2 ،1994) به روش توصیفی تحلیل، و نتایج به صورت کیفی و کمی ارائه شد. نتایج این بررسی نشان می دهد که خطاهای فعلی فارسی آموزان در سطح مبتدی از منبع برون زبانی 3 نشأت می گیرد و در سطح میانی به راهبرد یادگیری 4 و در نهایت در سطح پیشرفته به بافت یادگیری 5 مربوط است. حاصل این بررسی می تواند مورد توجّه مدرسان، مؤلفان و برنامه ریزان آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان قرار گیرد تا به شناخت بهتری از نقاط ضعف فارسی آموزان به منظور انتخاب روش تدریس مناسب و تدوین کتابهای آموزشی دست یابند.
۶.

فراخوانی شخصیتهای دینی و اسطوره ای در شعر پایداری سید ابوطالب مظفری (مطالعه موردی: دیوان عقاب چگونه می میرد؟)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فراخوانی شعر پایداری افغانستان شخصیت های دینی شخصیت های اسطوره ای سید ابوطالب مظفری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۲ تعداد دانلود : ۳۲۳
این جستار به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. در این پژوهش ضمن کشف و طبقه بندی شخصیت های دینی و اسطوره ای در شعر پایداری سید ابوطالب مظفری، ارتباط آنها با اندیشه مقاومتی شاعر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که شاعر به بازآفرینی شخصیت های دینی و اسطوره ای پرداخته و الگوهای دیروزین را با واقعیت های امروزین جنگ پیوند داده، و در این راستا برای غنابخشی ادبی به شعر و دلالت های زبانی آن، و پیوند اندیشه مقاومتی با فضای خفقان زای جامعه افغانستانی، در تلاش به فراخوانی این شخصیت ها برای خدمت به موضوع ادبی و هویت سازی آن است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۲