راهبرد

رهبری اثربخش از مهم ترین عوامل تعیین کننده ی موفقیت سازمان های نظامی است. در این پژوهش مؤلفه های کلیدی رهبری اثربخش یک سازمان نظامی با استفاده از روش پژوهش کیفی داده بنیاد و با انجام 18 مصاحبه عمیق با فرماندهان یکی از یگان های ارتش جمهوری اسلامی ایران معرفی و تبیین شده است. مشارکت کنندگان در پژوهش که مسئولیت فرماندهی سطوح عملیاتی یگان خود را در دوران دفاع مقدس برعهده داشته اند، به شکل هدفمند و با روش نمونه گیری نظری انتخاب شده اند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است؛ رهبران اثربخش نظامی، از بعد فردی دارای شخصیتی معنویت محور، توسعه یافته و هوشمند بوده اند. این رهبران نظامی، بعد از تأثیرپذیری از عوامل فردی، سازمانی و اجتماعی، باور و اعتقاد درونی به ایثار داشته اند. آن ها در ادامه، راهبردهای رفتاری خاصی مانند اصول گرایی، اعتمادسازی، ایجاد فضای تعاملی سازنده، توانمند سازی و متقاعدسازی پیروان و اعمال نفوذ کارکردی را در تعامل با نیروهای خود به کار گرفته اند. اتخاذ راهبردهای رفتاری ذکرشده توسط رهبران نظامی، باعث تحقق پیامدهای فردی و سازمانی در ابعاد نگرشی، رفتاری و عملکردی، مانند تعهد و رضایت شغلی و سازمانی، رفتار شهروندی سازمانی و درنهایت انجام موفقیت آمیز مأموریت و پیروزی نظامی شده است. یافته های این پژوهش قابل استفاده ی سازمان های نظامی و غیرنظامی در تدوین طرح های جذب، پرورش و توسعه رهبری است.

انقلابیون در سال های آغازین قیام مردمی در ایران علیه نظام شاهنشاهی با تاکید و اصرار بر مولفه های سلب مشروعیت از سلسله ی پهلوی، جریان مبارزه را سامان دادند. براین اساس نخبگان انقلابی در طیف مسلمانان پیرو روحانیت مبارز، بدون معرفی اجزای نظام سیاسی جایگزین، کلیت نظام مطلوب را با محوریت ولایت فقیه وارد سپهر سیاسی کشور کردند. شتاب و شدت فرایند فروپاشی رژیم محمدرضا پهلوی، پرسش های متعددی را در ترسیم مولفه های نظام سیاسی موردنظر رهبران انقلاب اسلامی متوجه آنان کرد که پاسخ گویی به آن ها به منظور همراهی ثمربخش و نتیجه ی نهایی نهضت مردمی، ضرورتی انکارناپذیر می نمود. استاد شهید مطهری به عنوان یکی از برجسته ترین شاگردان امام خمینی(ره) و مطرح ترین رهبران فکری انقلاب اسلامی، سعی کرد با مساعی مسئولانه و بهره گیری از اصول اساسی دین اسلام به همراه مقتضیات بومی و ملی ایران، چارچوب مشخصی را برای استقرار الگوی حکمرانی و نظم جایگزین حل مساله و غلبه بر چالش های پیش رو ارائه کند. یکی از مسائل اساسی نظام سیاسی از ابتدای تاسیس تاکنون، وضعیت و شرایط خاص جمهوری اسلامی ایران برای مواجهه و تعامل با مخالفان در بحران های داخلی و دخالت های خارجی بوده که حاکمیت را همواره درمعرض دیدگاه های متناقض از همدلانه تا مغرضانه قرار داده است. این مقاله با درنظرگرفتن نقش بی بدیل اندیشه و سیره ی علمی و عملی استاد شهید مطهری در تکوین فرآیند مبارزه و استمرار تاثیر آن در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛ درصدد پاسخ به این سوال است: «از دیدگاه شهید مطهری، در الگوی حکمرانی نظام جمهوری اسلامی ایران، چرا و چگونه بایستی مدارای سیاسی اعمال شود؟» در ادامه با بهره گیری از روش داده بنیاد و محوریت مفهوم سازی، ضمن تعریف مدارا در اندیشه ی غرب و اسلام و تبیین جایگاه مولفه ی مدارای سیاسی در منظومه ی فکری استاد شهید، کاربست مدارای سیاسی در نظام جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه ایشان در حوزه های سه گانه ی بینش، گرایش و کنش مورد بازخوانی و بازاندیشی قرار گرفته و تجویزهای راهبردی در مواجهه با چالش های موجود در این حوزه ارائه شده است.

این پژوهش با بهره بردن از تجارب کشورهای در مسیر توسعه یا توسعه یافته و با استفاده از نظرات خبرگان دانشگاهی، صنعتی و سیاست گذاری، مدلی مفهومی و بومی برای پساهمپایی فناورانه ارائه خواهد داد. ابتدا با ترکیبی از روش فراترکیب و تحلیل داده بنیاد، مدلی با استفاده از مقالات موجود در زمینه پساهمپایی در مجلات معتبر بین المللی استخراج شد. سپس برای تکمیل مدل، از مصاحبه های عمقی براساس نمونه گیری نظری خبرگان شرکت توربو کمپرسور نفت استفاده شد. این مدل پارادایمی دارای 95 کد اولیه و 21 مقوله محوری است. بدین ترتیب که برای شرایط علی، دو بعد عوامل داخلی و عوامل خارجی؛ برای شرایط مداخله گر، سه دسته عوامل سازمانی، مهارت های مدیریتی و قابلیت های فناورانه؛ برای شرایط زمینه ای ، شش دسته عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناورانه، محیطی و قانونی؛ برای پدیده، بعد الگوها؛ برای استراتژی ها، شش دسته استراتژی شامل فناورانه، بازاریابی، تولید، نوآوری، توسعه، مدیریت دانش و پژوهش و درنهایت برای بعد پیامدها، دو بعد پیامدهای داخلی و خارجی شناسایی شد. مدل پارادایمی براساس نظرات خبرگان دانشگاهی اعتبارسنجی شده و براساس نظرات خبرگان شرکت توربو کمپرسور نفت، بومی سازی شد. این مدل، بیانگر الزامات و جنبه های تعیین کننده ورود این صنعت به مرحله پساهمپایی فناورانه است و برای الگوگیری در صنایع پیچیده مشابه در شرایط تحریم مفید خواهد بود.

شفافیت در آشکارشدن چگونگی تصمیم گیری حاکمان در عرصه قدرت به عنوان شاخصی از کیفیت سیاست و حکمرانی، یکی از پایه های اصلی دموکراسی و جمهوریت و از عوامل ارزیابی اجتماعی در ایجاد حکمرانی مطلوب است. شفافیت به عنوان یکی از ابزارهای نظارت مردمی بر پارلمان و تاثیرگذار بر فرایند تصمیم گیری در کشورهاست و می تواند بستر تحول در عرصه قانون گذاری را آماده کرده و فرصتی برای آغاز اصلاحات ساختاری در بخش های مختلف جامعه باشد. مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از قوای اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران، در فرایند تصمیم گیری های کشور، نقشی اساسی را به عهده دارد که این مهم در کلیه اصول فصل ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است. از آنجا که شفافیت آرای نمایندگان از عوامل تعیین کننده در فرایند تصمیم گیری مجلس شورای اسلامی است، در این تحقیق، به بررسی ابعاد مختلف شفافیت و نقش آن در کارآمدی مجلس شورای اسلامی از طریق آرای نمایندگان، در چارچوب نظریه حکمرانی مطلوب پرداخته می شود. در این مقاله این پرسش را مطرح کرده ایم که: شفافیت آرای نمایندگان چه نقشی در کارآمدی مجلس شورای اسلامی از منظر حکمرانی مطلوب دارد؟ در پاسخ به پرسش فوق این فرضیه را مطرح کرده ایم که به نظر می رسد شفافیت آرای نمایندگان مجلس علاوه بر تحقق حق ذاتی مردم در آگاهی داشتن و نظارت بر وکلای خود، امکان اطلاع همه مردم از فرایند قانون گذاری و نظارت بر آن را فراهم می آورد و سلامتی و کارایی مجلس را تضمین می کند. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده است.

جامعه مهاجرین ایرانی در خارج از کشور از نظر میزان تحصیلات، یکی از باکیفیت ترین جوامع دور از وطن را تشکیل داده است. بسیاری از این افراد، پس از مهاجرت به کشورهای پیشرفته به تحصیلات تکمیلی می پردازند. بازگشت این افراد به ایران از طریق بالا بردن سرمایه انسانی کشور، راه توسعه را هموارتر خواهد کرد. هدف پژوهش حاضر، تحلیل آینده نگرانه مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی است. مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی ناظر به پدیده ی بازگشت افراد پس از اخذ مدرک دکتری در خارج از کشور است. در این پژوهش با روش تحلیل لایه ای علت ها و با استفاده از ابزار مصاحبه ی نیمه ساختاریافته به بررسی استعاره/اسطوره ها، گفتمان/جهان بینی و علل کلان اجتماعی مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی در ذهن اعضای هیئت علمی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در خارج از کشور تحصیل کرده اند؛ می پردازیم. با توجه به حقوق دریافتی پایین اعضای هیئت علمی دانشگاه ها در مقایسه با سایر کشورها، عدم امکان جذب در دانشگاه ها، دوگانگی بین زندگی خصوصی و زندگی اجتماعی افراد در ایران، نگرانی نسبت به آینده فرزندان، پیچیدگی و عدم شفافیت، ناپایداری اقتصادی و سیاسی کشور، بوروکراسی فرایند جذب در دانشگاه ها و عدم امکان فعالیت در بخش صنعت کشور، روند مهاجرت معکوس نخبگان دانشگاهی به کشور، در ذهن مصاحبه شوندگان از چشم انداز روشنی برخوردار نیست. همچنین در تلاش برای به تصویر کشیدن آینده های بدیل، مصاحبه شوندگان بر عواملی مانند رونق اقتصادی، امنیت سیاسی، برگرداندن اعتماد از دست رفته در عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، تعامل با سایر کشورها، پذیرش و سازگاری با واقعیت های جدید جامعه، بهبود و تقویت ارتباط دانشگاه و صنعت و به روزرسانی شرایط استخدام و به کارگیری اعضای هیئت علمی تاکید داشتند.

کلان شهرهای ایران به رغم مزیت های نسبی فراوان به علت فقدان رویکرد راهبردی و نگاه به آینده در حوزه مدیریت شهری و بی توجهی به نقش حکومت های محلی در ارتقای توان رقابتی، ضعف قابل توجهی درروند بین المللی شدن دارند. هرچند این روند به ساختار نهادی، اقتصادی و موقعیت ژئوپلیتیکی آنها بستگی دارد، اما بستر اصلی موفقیت و کارآمدی تا حد زیادی به سبک حکمرانی، میزان آزادی عمل، اختیارات و رقابت پذیری حکومت های محلی وابسته است. تدوین استراتژی های بین المللی سازی کلانشهرهای ایران هدف اصلی تحقیق است. روش تحقیق موردی- زمینه ای با رویکرد آمیخته است. داده ها به روش میدانی و ابزار مصاحبه و پرسشنامه گردآوری شد. با تحلیل مضمون، 217 مضمون پایه، 62 مضمون تفسیری و 7 مضمون محوری استخراج و با تعیین فرصت ها و چالش ها، نقاط قوت و ضعف حکمرانی محلی در ارکان نهادی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی؛ راهبردهای بهبود عملکرد رقابتی و افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی در سطح بین الملل ارائه شد. یافته ها بیانگر غلبه نقاط ضعف حکومت های محلی بر نقاط قوت و تفوق فرصت های محیطی بر چالش ها است و با استفاده از فرصت ها، می توان تاحدودی بر نقاط ضعف حکومت های محلی فائق گردید.