ابراهیم بهمنی

این پژوهش به صورت ترکیبی و با هدف طراحی الگوی رهبری فرماندهان دوران دفاع مقدس انجام شده است. در بخش کیفی پژوهش از روش نظریه داده بنیاد استفاده شده و جامعه مورد مطالعه، فرماندهان دوران دفاع مقدّس یکی از یگانهای نیروی زمینی ارتش است که 18 نفر از آنها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب، و داده ها به روش مصاحبه عمیق، گردآوری و با استفاده از نرم افزار  NVivo 10 شناسه گذاری و تحلیل شد. جامعه آماری بخش کمّی پژوهش، فرماندهان و کارکنان آن یگان هستند که اعضای نمونه آماری به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شده اند. داده ها با توزیع و بازگشت 351 پرسشنامه محقق ساخته، گردآوری شد.  نتایج تحلیل داده ها حاکی است که مقوله جهان بینی ایثار، پدیده محوری الگوی رهبری فرماندهان دوران دفاع مقدّس است که بعد از تأثیرپذیری از شرایط علّی، مداخله گر و زمینه ای، باعث اتخاذ راهبردهای رفتاری مانند خدمت و توجه به پیروان، تعهد اخلاقی، صداقت، ارتباطات عاطفی و معنوی، شجاعت و خطرپذیری از سوی فرماندهان شده و در ادامه تحقق پیامدهایی مانند پیروزی در میدان نبرد، انسجام جامعه و افزایش قدرت بازدارندگی نظامی را به همراه داشته است. یافته های معادلات ساختاری در بخش کمّی، تأییدکننده روابط مؤلفه های الگوی رهبری طراحی شده است.

رهبری اثربخش از مهم ترین عوامل تعیین کننده ی موفقیت سازمان های نظامی است. در این پژوهش مؤلفه های کلیدی رهبری اثربخش یک سازمان نظامی با استفاده از روش پژوهش کیفی داده بنیاد و با انجام 18 مصاحبه عمیق با فرماندهان یکی از یگان های ارتش جمهوری اسلامی ایران معرفی و تبیین شده است. مشارکت کنندگان در پژوهش که مسئولیت فرماندهی سطوح عملیاتی یگان خود را در دوران دفاع مقدس برعهده داشته اند، به شکل هدفمند و با روش نمونه گیری نظری انتخاب شده اند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است؛ رهبران اثربخش نظامی، از بعد فردی دارای شخصیتی معنویت محور، توسعه یافته و هوشمند بوده اند. این رهبران نظامی، بعد از تأثیرپذیری از عوامل فردی، سازمانی و اجتماعی، باور و اعتقاد درونی به ایثار داشته اند. آن ها در ادامه، راهبردهای رفتاری خاصی مانند اصول گرایی، اعتمادسازی، ایجاد فضای تعاملی سازنده، توانمند سازی و متقاعدسازی پیروان و اعمال نفوذ کارکردی را در تعامل با نیروهای خود به کار گرفته اند. اتخاذ راهبردهای رفتاری ذکرشده توسط رهبران نظامی، باعث تحقق پیامدهای فردی و سازمانی در ابعاد نگرشی، رفتاری و عملکردی، مانند تعهد و رضایت شغلی و سازمانی، رفتار شهروندی سازمانی و درنهایت انجام موفقیت آمیز مأموریت و پیروزی نظامی شده است. یافته های این پژوهش قابل استفاده ی سازمان های نظامی و غیرنظامی در تدوین طرح های جذب، پرورش و توسعه رهبری است.