مطالعات حسابداری و حسابرسی

حسابداری خارج از ترازنامه یکی از مهمترین چالشهای حرفه حسابداری کنونی به شمار میرود. مدیران بنا به دلایلی از قبیل افزایش جریانهای نقدی، بهبود نسبتهای مالی اهرمی، کاهش هزینههای استقراض و مدیریت مالیات درگیر فعالیتهای حسابداری خارج از ترازنامه میشوند. روشهای حسابداری خارج از ترازنامه به چهار گروه کلی روش ارزش ویژه، حسابداری اجارهها، حسابداری مزایای بازنشستگی و واحدهای تجاری با اهداف خاص تقسیم میشود و برای تأمین مالی خارج از ترازنامه نیز ابزارهایی مانند اجارههای عملیاتی، فروش حسابهای دریافتنی، تأمین مالی پروژههای خاص، برونسپاری و تبدیل داراییها به اوراق بهادار استفاده میشود. حسابداری خارج از ترازنامه پیامدهای زیانباری همچون کاهش مطلوبیت گزارشگری مالی، کاهش صلاحیت حرفه حسابداری، تضعیف بازار سرمایه و وقوع بحرانهای مالی را به دنبال دارد. برای مقابله با این پیامدها، بازنگری و بسط تعاریف داراییها و بدهیها، توجه به رجحان محتوا بر شکل استانداردها و فعالیتهای تجاری، افزایش دامنه تلفیق صورتهای مالی و توسعه دامنه افشای اطلاعات پیشنهاد شده است.

نتایج پژوهشهای تجربى در بازار سرمایه بیانگر آن است که قیمتگذارى اوراق بهادار به گونهاى است که کسانى ریسک بیشترى پذیرفتهاند، در بلندمدت بازده بیشترى نیز به دست میآورند. از اینرو تاکنون مدلهای مختلفی جهت تبیین رابطه بین ریسک و بازده مطرح بوده که در راستای این مدلها، مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای اصلاح شده (MCAPM) به عنوان دیگر مدلهای قیمتگذاری و همچنین به عنوان یکی از نسخههای مدل قیمتگذاری داراییهای سرمایهای (CAPM) مطرح شده است. از اینرو پژوهش حاضر به بررسی آزمون تجربی این مدل در بورس تهران گام برداشته که نتایج نشان میدهد مدل MCAPM قدرت توضیحدهندگی بیشتری در مقایسه با CAPM سنتی در رابطه با بازده سهام داشته است. به عبارتی دیگر افزودن یک متغیر در مدل سنتی منجربه بهبود آن گردیده است.

در این تحقیق به بررسی فلسفی مسأله فرصت طلبی مدیریتی و تشریح پارادوکس مدیر اجرایی فرصت طلب در زمانی که مدیرعامل را بتوان "مجرم آینده" درنظر گرفت، پرداخته می شود. همچنین بررسی خواهد شد که مکانیزم های حاکمیتی تا چه اندازه در جلوگیری از فرصت طلبی مدیریتی به ویژه از طریق بسته های جبران خدمات "هویج های مالی" سهم دارند. سپس، دیدگاه الیور ویلیامسون در زمینه فرصت طلبی تجزیه و تحلیل خواهد شد، زیرا تئوری وی شیوه تعریف فرصت طلبی مدیریتی در تئوری های نمایندگی را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار داده است. در ادامه شکاف موجود در بررسی سه نوع اصلی فرصت طلبی (خودگرای اسمیتی، خودگرای هابزی و خودگرای ماکیاولی) بررسی گردیده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که خودگرای اسمیتی تلاش می کنند به تعادلی میان منافع شخصی و شفقت و دلسوزی دست یابد، درحالی که خودگرای هابزی توسط منافع شخصی، قدرت طلبی و گرایش به احتیاط برانگیخته می شود. خودگرای ماکیاولی همواره در جستجوی قدرت و ایجاد ترس در پیروان است. در واقع اگر مدیرعامل به شیوه خودگرای اسمیتی، هابزی یا ماکیاولی عمل کند، ساختارها و مکانیزم های حاکمیتی که باید طراحی و اجرا شوند می توانند کاملا متفاوت باشند. گرایش مدیر اجرایی ارشد به ارتکاب جرایم مالی ممکن است در هریک از این حالت ها متفاوت باشد، ریسک کم (خودگرای اسمیتی)، ریسک متوسط (خودگرای هابزی) یا ریسک زیاد (خودگرای ماکیاولی). فلسفه اسمیت، هابز و ماکیاولی به این دلیل انتخاب شده است که تئوری نمایندگی گاهی اوقات هنگام تعریف مفهوم فرصت طلبی، به این فلسفه اشاره کرده است. مفاهیم فلسفی دیگری را نیز می توان تجزیه و تحلیل کرد تا مشخص شود این مفاهیم فلسفی تا چه اندازه به سوی فرصت طلبی راهگشا هستند (برای مثال اسپینوزا).

سود گزارششده ازجمله اطلاعات مالی مهم است که در هنگام تصمیمگیری توسط افراد در نظر گرفته میشود. تحلیل گران مالی عموماً سود گزارششده را بهعنوان یک عامل برجسته در بررسیها و قضاوتهای خود مدنظر قرار میدهند. هدف این پژوهش مطالعه اثر مدیریت ریسک و حاکمیت شرکتی بر نوسان سود شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران است. پژوهش انجامشده از حیث هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و محتوا از نوع همبستگی میباشد. انجام پژوهش در چارچوب استدلالات قیاسی- استقرایی صورت گرفته است و برای تجزیهوتحلیل فرضیه ها از تحلیل پانلی کمک گرفتهشده است. بر اساس اطلاعات گردآوریشده از 157 شرکت پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1388 الی 1394 فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفت نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها حاکی از وجود رابطهی معنیدار و مثبت بین عدم اطمینان محیطی و نوسان بازده بود ولی بین حاکمیت شرکتی و نوسان بازده رابطهای وجود ندارد. همچنین عدم اطمینان محیطی بر رابطهای حاکمیت شرکتی و نوسان بازده اثر میگذارد.

هدف این تحقیق بررسی تاثیر رقابت بازار محصول بر کارایی سرمایه گذاری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. بدین منظور چهار فرضیه برای بررسی این موضوع تدوین و دادههای مربوط به 118 شرکت عضو بورس اوراق بهادار برای دورهی زمانی بین سالهای 1386 تا 1394 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. الگوی رگرسیون پژوهش با استفاده از روش دادههای تلفیقی، بررسی و آزمون شد. نتایج نشان داد که، معیارهای در نظر گرفته شده در این پژوهش شامل، شاخص هرفیندال و هیرشمن، شاخص لرنر، شاخص موانع ورود به صنعت و شاخص کیوتوبین تاثیر منفی معناداری بر کارایی سرمایه گذاری شرکت دارد. افزون بر این، به دلیل اینکه شاخصهای بیان شده معیاری معکوس برای رقابت است میتوان ادعا کرد، رقابت در بازار محصول با توجه به تاثیری که در ایجاد شفافیت در محیط اطلاعاتی و تصمیمگیری شرکت دارد، سبب ایجاد تاثیری مثبت و معنادار بر کارایی سرمایه گذاری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میشود.

در این پژوهش به بررسی تاثیر بکارگیری موسسان و متولیان واحد تجاری در سمت عناصر سرپرستی و تصمیمگیر واحد اقتصادی تحت تملک خود بر قیمتگذاری سهام آن واحدها در زمان ورود به بورس اوراق بهادار تهران، پرداخته میشود. به بیانی دیگر تحقیق حاضر، تاثیرپذیری قیمت-گذاری سهام عرضه اولیه از مبدا و منشا ارکان راهبری را مورد بررسی قرار میدهد. نمونه پژوهش شامل 127 شرکت دولتی و غیردولتی عرضه اولیه شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1382 تا 1395 است. یافتههای تحقیق حاکی از عدم تاثیرپذیری کمترقیمتگذاری سهام شرکت-های عرضه اولیه در بورس اوراق بهادار تهران از عضو هیات مدیره بودن موسسان، حضور موسسان در ارکان راهبری و اندازه هیات مدیره است. نتیجه پژوهش عملکرد مناسب جایگاه نظارتی بورس را در ارزشگذاری حقوق مالکان و حفظ آن نشان میدهد.

درحالیکه یافتههای برخی مطالعات حاکی از معایب چکلیستهای حسابرسی است، نتایج سایر پژوهشها مزایای استفاده از چکلیستها در اجرای حسابرسی را تأیید میکند. با توجه به تضاد بین برخی از دیدگاههای منفی نسبت به چکلیستها در ادبیات حسابرسی و شواهد موجود در سایر رشتهها مبنی بر دیدگاههای مثبت و استفاده موفق از چکلیستها، شناسایی عوامل مؤثر بر اثربخشی چکلیستهای حسابرسی ضرورت دارد. بررسی ادبیات استفاده از چکلیستهای حسابرسی و سایر رشتهها بیانگر آن است که بهبود طراحی و بکارگیری چکلیستها، منجر به افزایش اثربخشی آنها میشود. با توجه به اهمیت شناسایی عوامل مؤثر بر اثربخشی چکلیستهای حسابرسی، در مقاله حاضر براساس مرور و تحلیل ادبیات استفاده از چکلیستها در حسابرسی و سایر رشتهها، چارچوبی برای استفاده اثربخش از چکلیستها شامل ماهیت کار حسابرسی، طراحی چکلیست، بهکارگیری چکلیست و عوامل زمینهای ارائه میشود. در این مقاله ابتدا به بیان مفاهیم علائم هشداردهنده تقلب، چکلیستها، مزایا و معایب استفاده و انواع چکلیستها پرداخته میشود. در ادامه، عوامل مؤثر بر اثربخشی چکلیستها تشریح خواهد شد. در خاتمه نیز، نتیجهگیری و پیشنهادهایی در راستای افزایش اثربخشی چکلیستها ارائه میشود.