با گسترش فضای مجازی و افزایش راه های ارتباطی، دسترسی به مطالب و محتواهای علمی و هنری بسیار آسان شده است. با استفاده از این ظرفیت عظیم می توان با بهره گیری از قالب های هنری به ترویج و گسترش غیر مستقیم آموزه های دینی پرداخت. یکی از انواع هنرهای دینی که در صورت عرضه مناسب توانایی جذب و تأثیرگذاری بالایی دارد، ادبیات آیینی است؛ این گونه ادبی علاوه بر غنای محتوایی، جذابیت لفظی و شنیداری نیز دارد و می تواند سبب جذب مخاطبان مختلف به محتواهای دینی شود؛ هم چنین می توان با بهره گیری هوشمندانه از امکانات متنوع فضاهای مجازی، محتوای والا و گیرای ادبیات آیینی را به سهولت و گستردگی در اختیار مخاطبان قرار داد که سایت ها و وبلاگ ها، نرم افزارهای کاربردی و شبکه های اجتماعی از جمله امکاناتی هستند که می توان با عرضه انواع مختلف ادبیات آیینی در این برنامه ها، طیف های مختلفی از کاربران و مخاطبان را تحت تأثیر قرار داد و به ترویج و تعمیق عواطف مذهبی و دانش های دینی در آن ها همت گماشت. در این پژوهش، به همین مسئله- قابلیت های ادبیات آیینی در ترویج معارف دینی و بهره مندی از امکانات فضای مجازی برای عرضه این نوع ادبی- پرداخته و پیشنهادهایی برای بهره مندی حداکثری از این قابلیت ها و امکانات ارائه شده است.
عصر حاضر با بسیاری از رسانه های جمعی و فضاهای مجازی با تنوع و قابلیت های گوناگون مواجه است. ارتباط گرفتن در دهکده جهانی اکنون و تبادل نظر و در کنار آن ارائه فرهنگ ها و تبلیغات غلط و غرض ورزانه درباره جناح، گروه، اشخاص و به طور خاص دین، بسیار رایج و قابل دسترس است؛ آن چه که همیشه مورد هجمه و آسیب بوده است، فرهنگ و متن اصلی دین و باورهای الهی است که در فضای مجازی نیز دستخوش آسیب و تبلیغات ضد دین شده است. عرفان های نوظهور، پدیده داعشیسم و بسیاری از شبکه ها و گروه های شبه دینی با تغییر ظاهر و پوسته دین آن را به صورتی دیگر به جهانیان- مخصوصاً- جوانان نشان داده اند و در این میان، هجمه و آسیبی که به دین اسلام وارد می کنند، قابل توجه است؛ در چنین وضعیتی فضای مجازی باید بتواند با راه اندازی شبکه ها، گروه ها و لینک های صحیح ترویج فرهنگ اسلام و ارائه صحیح از تفاسیر و منابع قرآنی، چهره واقعی دین مبین را نشان داده و همزمان با تبلیغات ضد دینی مبارزه کند. پژوهش حاضر تلاش نمود ابتدا با بیان آسیب های وارد شده به فرهنگ و باور مذهبی از طریق شبکه های اجتماعی و خطرات آن برای نسل جوان، روش برخورد با چنین فضاهایی را تبیین نموده و سپس با ارائه راهکارهای مناسب، تبلیغ صحیح دین در این فضاها را ارائه و روش صحیح استفاده از این فضا در راستای فرهنگ دینی را به جوانان آموزش دهد.
پژوهش حاضر، پاسخ فقهی به این مسئله بود که آیا دولت اسلامی در دوران غیبت یا اشخاص حقیقی، حق و اجازه شرعی را دارند تا صفحات وب، تلویزیون های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی مجازی که در پی آموزش های غیر دینی و یا ضد دینی هستند را فیلتر کرده و مسدود نمایند؟ بر اساس این پژوهش، می توان نتیجه گرفت اصل اولی، حرمت منع کردن دیگران از دسترسی به صفحات وب، تلویزیون های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی مجازی است؛ اما با علم به منکر بودن صفحات وب، تلویزیون های ماهواره ای و شبکه های اجتماعی مجازی در صورتی که ضرر و مفسده ای از فیلتر کردن در میان نباشد، فیلتر کردن و منع دیگران از آموزش پذیری و دسترسی به این صفحات، تلویزیون ها و شبکه ها، لازم می شود.
امر به معروف و نهی از منکر بنا به نص آیات قرآن کریم و روایات اسلامی از فرائض دینی و عامل استحکام حکومت و گسترش هنجارهای صحیح به لحاظ مسئولیت پذیر نمودن جامعه است؛ از طرف دیگر، با ظهور فناوری های نوین ارتباطاتی مانند شبکه های اجتماعی و آسیب ها و تهدیدهای حاصل از آن، احیا و گسترش این امر علاوه بر محیط واقعی در فضای مجازی نیز ضرورت می یابد که با توجه این که عرصه مجازی با فضای حقیقی متفاوت بوده و دارای پیچیدگی های خاص خود است، سازمان ها و نهادهای مختلفی که در جمهوری اسلامی ایران مسئولیت فعالیت در حوزه امر به معروف و نهی از منکر دارند، لازم است راهبرد مشخصی اتخاذ نموده و علاوه بر آن اولویت های راهبردی را با توجه به ظرفیت های محدود برای برنامه ریزی و اقدام، تدبیر نمایند. این پژوهش کیفی با روش SWOT و با دریافت نظرات 32 نفر از نخبگان حوزه دینی و فضای مجازی سعی نمود اهم نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدات را برشمرده و متناسب با آن ضمن احصای وضعیت فعلی، راهبرد متناسبی را پیشنهاد نماید؛ راهبردها نیز در دو حوزه کمی و کیفی ارائه شده است که دو راهبرد اصلی شامل شناخت و تبیین معروف و منکر در فضای مجازی و آموزش و تبلیغ معروف و منکر در فضای مجازی می شود.
امروزه با پیشرفت تکنولوژی و استفاده روز افزون مردم- به ویژه جوانان- از ابزارهای پیشرفته ارتباطی هم چون فضای مجازی، کشورهای اسلامی با حملات گسترده ای از سوی دشمنان داخلی و خارجی مواجه هستند. این حملات و تهدیدها به حدی گسترده است که مقام معظم رهبری از آن به جنگ نرم تعبیر کرده اند. در این جنگ و نبرد مجازی، ضرورت ایجاب می کند تمامی کشورهای اسلامی- به ویژه جمهوری اسلامی ایران- با استفاده از امکانات و ظرفیت های موجود و بر اساس یکی از مهم ترین استراتژی های دفاعی- یعنی پدافند غیر عامل- به دفاع در برابر این حملات بپردازند. پدافند غیر عامل نوعی دفاع بدون جنگ افزار نظامی است که یکی از روش های آن در حملات نرم افزاری، استفاده از ظرفیت های موجود در فضای مجازی است. فضای مجازی بستر مناسبی برای تبلیغ معارف دینی، پاسخ به شبهات دینی، آموزش نیروهای متخصص و کاردان در حوزه دین و شریعت است. در این میان نقش حکومت ها و نهادهای دینی واجد اهمیت بیشتری است؛ به طوری که می توان بر اساس مبانی شرعی پدافند غیر عامل در حوزه فضای مجازی، حکم به لزوم و وجوب فعالیت در این حوزه نمود. در این پژوهش بعد از تبیین پدافند غیر عامل در جنگ نرم، ظرفیت های فضای مجازی در حوزه آموزش دینی مورد بررسی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شد که امروزه آموزش دینی در فضای مجازی نوعی دفاع در برابر دشمنان دین محسوب شده و این نوع از فعالیت ها در حوزه فضای مجازی به یک امر لازم تبدیل شده است تا جایی که می توان گفت مهم ترین نقش در این فریضه بر عهده حکومت ها و نهادهای دینی است.
حاولت من خلال کتابه هذه الورقات البحثیه البسیطه ان اجیب عن بعض الأسئله التی تبادرت إلى ذهنی البسیط على قدر معرفتی بموضوع البحث الذی اخترته من بین المواضیع المطروحه فی المؤتمر. وکانت الأسئله کما یلی: العالم الإفتراضی التعرف علیه وماذا نستفاد منه؟ العلم الحضوری وإلى این اصبح مستوى العلم؟ فوائد و مضار العالم الإفتراضی؟ هل معنی التعامل بالعلم الإفتراضی هو تغییر منهج الدراسات الدینیه عن مسارها ودخول الحداثه علیها؟ إلى ای مدى العلم الإفتراضی خدم مستوى الدراسات الدینیه؟
فقد سرنی أن أشارک فی المؤتمر العلمی المزمع انعقاده فی کلیتکم الموقره حول مدى قدره واستیعاب الفضاء الألکترونی فی تعزیزالتعلیم الدینی، على وفق المحاور العلمیه المثبته على کراس المؤتمر، وقد اخترت جانباً حیویاً من جوانب الفضاء الألکترونی وإمکانیه الاستفاده من هذا العالم الرحب، ألا وهو (الجوال)، إذ دخل الإنسان فیه وبقوه، للتعرف على کل جدید، فکان ثوره جدیده فی مجال الإلکترون أو ما یسمى ب الکومبیوتر، واستفاد من تقنیه التعامل مع الالکترون، فتمکن من استعماله بشکل مذهل فی مجالات الاتصالات، وعلى هذا ابتکر الهاتف المحمول الذی یمکن لحامله أن یبقى على اتصال مستمرمع العالم دائماً. لقد تطور هذا الجهاز، وأدخلت فیه من التقنیات ما حوَّلته إلى حاسوب صغیر یخزن فیه صاحبه ما یشاء من المعلومات والمصادر والبرامجیات الحدیثه والمختلفه، فصارالانسان قادراً على حمل مکتبه عظیمه معه أنى سار.لقد کان من جمله ما تم تخزینه فی هذا الجهاز: کتب کثیره وموسوعات ضخمه تضم آلاف الکتب فی العلوم الشرعیه وغیرها، وأهمها کتاب الله جل شأنه (القرآن الکریم) یقرأه حامله بأی وقت، ویخرِّج الآیه التی یرید فی أی وقت، فکان فی ذلک خیر یسیر، وتیسیر کبیر على الناس.لقد حاولتُ فی هذه الدراسه الموسومه ب توظیف الجوال فی تعلم القرآن الکریم بیان حکم قراءه القرآن فی الجوال، وما یتطلبه من أحکام، فجاءت الدراسه فی فصلین.ضم الفصل الأول ثلاثه مباحث، وهی: تحدث عن فضل قراءه القرآن الکریم، مکانه القرآن الکریم عند المسلمین، فتناولت فیه أوقات وأماکن تلاوه القرآن الکریم.فی حین تطرق الفصل الثانی إلى تخزین القرآن الکریم فی الجوال، وإمکانیه استعمال هذه النسخه على اختلاف، فتحدث المبحث الأول: فی مطلبه الأول عن کیفیه التخزین وآلیته والبرامج التی من خلالها یمکن تشغیل تلک النسخه.وتحدثت فی مطلبه الثانی عن اشتراط الطهاره فی لمس الجوال، حیث تبنى هذه المسأله على أمرین: أن یکون الجوال مغلقاً، وأن یکون مفتوحاً، إذ لاتشترط الطهاره فی الأول، وفی الثانی قیاس على لمس القرآن الکریم من وراء حائل، أو مس کتب التفسیر، مع بیان آراء الفقهاء واختلافاتهم فی ذلک.وأوضحتُ فی المبحث الثانی: حکم جعل القرآن الکریم نغمه للجوال وللتنبیه، وحاولت أن أوضح فیه آراء العلماء واختلافهم فی ذلک.وجاء المبحث الثالث: فی بیان حکم قراءه القرآن من الجوال فی الصلاه، وضم مطلبین: فی حکم قراءه القرآن من المصحف فی الصلاه، وفی بیان حکم إلحاق القراءه من الجوال، وبیان اختلاف الفقهاء فیها.وبینت فی الفصل الثالث الموسوم ب توظیف الجوال فی تعلم القرآن الکریم، دور الجوال کموسوعه علمیه متنقله فی تخریج الآیات وبیان معانیها وتفسیرها إجمالاً، وما یتعلق بها من قراءات قرآنیه مشفوعه بالروایات والأحادیث الشریفه، فضلاً عن الاستعمالات المتنوعه الأخرى، کالبرامج الالکترونیه الحدیثه مثل: حقیبه المؤمن وتلاوته بأصوات قرّاء مشهورین وکمنبه وبوصله وغیر ذلک.
یهدف البحث الحال للتعرف على امکانیه توظیف التقنیات الحدیثه لتکنولوجیا التعلیم فی تدریس اللغه العربیه فی المدارس الحکومیه العراقیه، ولتحقیق مرمى البحث اتبعث الباحثه المنهج الوصفی لملائمته لطبیعه البحث، وقد توصل البحث للنتائج الآتیه:
ضعف توافر تقنیات تکنولوجیا التعلم فی المدارس الحکومیه العراقیه.
انخفاض استعمال تقنیات تکنولوجیا التعلم فی التدریس.
انخفاض مستوى مهاره المعلمات فی استعمال تکنولوجیا التعلیم.
ارتفاع المعوقات التی تحول دون استعمال تقنیات تکنولوجیا التعلیم فی التدریس من وجهه نظر عینه البحث.
وفی نهایه البحث توصی الباحثه بالتوصیات الآتیه:
ان تعمل الجهات المعینه على توفیر تقنیات تکنولوجیا التعلم بکافه المدارس.
اعداد دورات تدریبیه للمعلمین والمدرسین لمواکبه لتطور العلمی والتسارع المعرفی وبما یسهم بتوظیف تکنولوجیا التعلم فی عملیه التدریس بنحو فعال.
اعداد کراسات تتضمن احدث تقنیات التعلم وامکانیه استعمالها فی التدریس.
تدریب المعلمین والمتعلمین على الحاسب الإلکترونی بوصفه ابسط تقنیات تکنولوجیا التعلم.
اعداد دورات تدریبیه للمعلمین والمدرسین بکیفیه اعتماد التعلیم الإلکترونی والإفاده من مواقع التواصل الإجتماعی مع المتعلمین.
The 21st century, no doubt, witnessed a rapid transformation generally and particularly in Information and Communication Technology (ICT). This has resulted in the emancipation of globalization in the entire world. The primitive ways of disseminating Information and Communication attitudes have been enhanced to a greater extent. Acquiring information has gone electronic whereby one can reach every part of the world to source information from his local point. Teachers and books are no longer the only sources of information. Educational accessibility is now vast the most students are seemingly more informed than their teachers. Currently, education or learnedness has no boundary and as such no apex, all for in the impact of ICT. The present study is meant to deal with the concept of information and communication Technologies (ITC) and sought to examine the important role of it in promotion of religious education. It will also analyze the advantages and disadvantages of ICT and provide some suggestive measures to make better use of ICT for the promotion of Religious Education (RE
This paper, that will be presented in the First International Conference of Capacity and Impact of Cyberspace in Promoting Religious Education, October 19-20, 2017 in Al-Mustafa Open University, Iran, has an hypotesis that Islam is the great religion that could give the solid foundation for human being among modernism ideas and to describe the local wisdom that is always giving a good benefit to the moslem life and their surroundings in the digital or Internet time. This view had been analyzed on the ideas of Syeikh Muhammad Abduh, a great muslim scholar, revolutionary fatwa maker and also a great ulama in Egypt. To analyze his ideas and local wisdom, this paper use qualitative method with the combination of sources from academic journals, books and news about how moslem people nowadays can absorb the highlight ideas of Islam and local wisdom based on Abduh’s thougts. On the analysis part, this paper will write the short biography and the ideas of Abduh, especially his concept of “one ummah”, the definition of local wisdom based on Al-Quran and Hadist and the concept of modernism related to current islamic fatwa concerning local wisdom. Besides, this paper will relate those thoughts of Abduh with the condition of Indonesian moslems nowadays, based on current statistics and surveys, to value how much is Indonesian moslems think about the modern islamic political issues in the digital or Internet time. This paper is hoped to spread ideas that Islam is a good religion that can maintain local wisdom, eventhough at the same time, moslem people have to do jihad to defend their tauhid. Besides, this paper is also hoped to be a new perspective to the concept of local wisdom in the mind of western philosophy based on UN SDGs Agenda to preserve local wisdom, so that in the UN General Assembly, the honorable delegations could think about Islamic values within their policies about local wisdom in the digital or Internet time.
