International Multidisciplinary Journal of Pure Life (IMJPL)

در عصر حاضر با توجه به رشد روزافزون بیماری های روحی و جسمی، پرداختن به مفهوم بیماری از منظر آموزه های اسلامی و تبیین جایگاه آن در برنامه درسی مدارس، ضروری به نظر می رسد. بنابراین هدف پژوهش حاضر، تبیین ضرورت آموزش مفهوم بیماری از منظر آموزه های اسلامی و بررسی آن در سند تحول بنیادین جمهوری اسلامی ایران است. بررسی مفاهیم و مصادیق بیماری جسمی و پیامدهایی که بر روح و روان دارد، عموماً به عنوان یک امر گریزناپذیر چرخه زندگی عموم افراد را شامل می شود که در این زمینه می توان با ارائه تصویری صحیح از مفهوم بیماری مطابق با آموزه های اسلامی میزان سازگاری آن ها را افزایش داد و باورها و عقاید دینی را در سپری کردن دوران بیماری، اثربخش دانست. در پژوهش حاضر با روش توصیفی انجام یافته، مفهوم بیماری در سه مقوله تأثیر معنویت از دیدگاه پژوهشگران، ثمرات آن از منظر آیات و روایات و لزوم پرداختن به آن در برنامه درسی دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به آموزه های اسلامی، مفاهیم مختلفی از بیماری استنباط شد که عبارتند از ابتلا و آزمایش، مصلحت الهی، کفاره و تطهیر گناهان، تنبیه و تأدیب، رشد و کمال، تلنگر، توجه به خداوند، اجر و پاداش و عنایت الهی. از طرف دیگر، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به عنوان سند بالادستی آموزش و پرورش با تأکید بر مفاهیم شناسایی شده از مفهوم بیماری از منظر اسلام مورد تحلیل قرار گرفت و نتایج آن نشان داد در بخش های مختلف سند، به این مفهوم پرداخته نشده است.

دین اسلام ، دین عقل و خرد و عقلانیت و منطق است و در کتاب آسمانی آن که قرآن کریم است، تمامی راه حل ها و دستورالعمل های لازم برای بشر فرستاده شده که با تدبر و تفکر عمیق می توان به مفاهیم آن دست یافت و به سعادت رسید و در مورد بیماری کرونا نیز قرآن کریم راه حل هایی کاربردی دارد که سعی شده به شکل ساده و شیوا و پُربار بیان شود؛ لذا کتاب بشارت و هدایت و انسانیت و تکامل و تفکر است و انسان ها را به سمت زندگی امن و زیبا و مملو از آرامش و صحت و سلامتی سوق می دهد. به همین سبب، هر گاه و در هر زمان به سخنان و رهنمودهای قرآن کریم عمل شد، سعادت و نیکبختی به سوی بشر سرازیر شد و هر گاه قرآن مهجور ماند، مشکلات و بیماری ها و مصائب گوناگون دامن بشر را گرفت. از طرف دیگر، خدای متعال همواره برای کمک به انسان ها و مؤمنان آماده است و لطفش گسترده است و هر چند انسان ها دیدار و عبادت با پروردگار را به تأخیر می اندازند؛ اما خداوند همیشه به اصطلاح برخط است و منتظر پیغام اتصال بندگی انسان هاست؛ لذا در مشکلات و سختی ها انسان را رها نمی کند و با نگاه مهربانه به بندگان می نگرد. بندگان ممکن است گاهی از خداوند غافل شوند؛ ولی خدای متعال هیچ گاه از بندگان غافل نمی شود. بر این اساس، بلاها و مشکلات و بیماری هایی نظیر آنفلوآنزا، ویروس کرونا و دیگر بیماری ها نیز برای آزمون گرفتن و ارزشیابی از بندگان است که اگر امید به آینده روشن و امید به زندگی در جامعه تزریق شود، می توان بر این ویروس پیروز شد و آن را شکست داد. در این مقاله تلاش شد با این طرح کلیت بحث به بررسی فرصت ها و چالش های مواجهه با چنین بیماری های نوظهوری با تمسک به آیات قرآن کریم پرداخته شود.

یکی از مسائل بشر در تمامی اعصار نحوه مواجهه با سختی ها و شدائد بوده است که کیفیت مواجهه را به سوی آزمون و خطا در نحوه مدیریت وقایع و حوادث سوق داده است؛ اما وقتی این وقایع به سوی مصیبت در غم از دست دادن عزیزی و یا مهیا کردن زمینه عصیان و گناه و یا نافرمانی و سایر آثار مترتب بر زندگی در سرای مادی پیش می رود، بر صعب و سختی آزمون و ابتلا افزوده می شود؛ لذا انسان با اعطای نعمت ویژه ای از جانب خداوند، مزین به نعمت صبر و حلم و استقامت شد که می توانست او را از مواجهه با هر گونه سختی و مضیقه ای موفق کند و با افزودن بر قدرت کنترل درونی و کنترل تمامی قوا به ویژه خشم و غضب در مسیر بازگرداندن آرامش و سکینه و طمأنینه به زندگی گام بردارد. بنا به اهمیت این موضوع که نقش مهمی در رشد مادی و معنوی در زندگی فردی و خانوادگی و اجتماعی دارد، پژوهش حاضر که با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و روش تحقیق توصیفی تدوین شد، تلاش نمود با بررسی مقوله به ابتنای مصادر ثقلین کبیر- قرآن و روایات- به تبیینی از آثار و تأثیرات صبر و ایستادگی بر زندگی فردی و اجتماعی بپردازد که نتایج تحقیق نشان گر اهمیت «عاملیتی» فضیلت حلم و بردباری و استقامت و خصایص آن در دین اسلام و فطرت انسانی بود که به مثابه فصل مشترک خلقت انسان در مواجهه با تنگناهای تاریخی است؛ تحقق مقامی که صابران و استقامت ورزان با مزین شدن به آن به ویژه در مواجهه با بلایای همه گیری مثل شیوع ویروس کرونا که به مثابه یکی از خانواده سلسله شرور طبیعی، بلای عصر معاصر شده است، مسیر گشوده سازی برکات الهی را در منطق کیفی سفر معراجی به عالم معنا با پای دل طی می کنند و به همین منظور به ارائه بحثی مستوفا در کیفیت مواجهه با ویروس کرونا پرداخته شد.

هر پدیده ای در جهان هستی بر اساس اراده و مشیت الهی تحقق می یابد و خداوند اراده خود را بر اساس قانون علیت و اسباب و علل پیاده می کند و علت های مادی جزئی از اراده الهی و زیرمجموعه مشیت خداوند است؛ پس همان گونه که بروز حوادث طبیعی به واسطه اسباب طبیعی و بر اساس نظام اراده الهی است، جلوگیری از بروز آن و یا کم نمودن آثار تخریبی آن نیز بر اساس قوانین مادی و ذیل نظام مشیت الهی است. بر این اساس، در مقاله حاصر با بررسی و واکاوی حوادث طبیعی مثل ویروس کرونا با عدل الهی، ضمن تبیین معنایی و کاربرد واژگان کلیدی پژوهش و پاسخ به شبهه مرتبط با عدل الهی و بلاهای طبیعی، بیان شد که هدف از بروز حوادث ناگوار طبیعی مثل سیل و زلزله و بیماری های همه گیری هم چون ویروس کرونا تنها عذاب الهی نیست؛ بلکه آثار متعددی مانند یادآوری نعمت های الهی، بیداری از خواب غفلت، شکوفایی استعدادها، استمرار حیات در کره خاکی و عذاب ظالمان و سایر جنبه ها را به دنبال دارد که همگی می توانند از اهداف بروز حوادث طبیعی محسوب گردند. علاوه بر این، وقوع چنین حوادثی نه تنها منافاتی با عدل الهی ندارد، بلکه عین عدل الهی است؛ زیرا عذاب الهی نیز بر اساس سنت الهی و نظام اسباب و مسببات نازل می گردد.

وجود شرور در عالم همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده است و از جمله متدینان که به دنبال فلسفه ای می گردند تا با اوصاف خدای حکیم و عادل در تضاد نباشد. منکران نیز این مسئله را پناهگاه خوبی برای الحاد یافته و در هر زمان با پیدایش شر جدید به اعتقادات دینداران می تازند و باعث ایجاد شبهه و یا بی دینی برخی می شوند. از طرفی، ویروس نوظهور کرونا یکی از مصادیق شرور طبیعی و یا حتی شرور اخلاقی می تواند باشد که جواب هایی که به مسئله شر داده می شود، می تواند جواب این ویروس ویروس نیز باشد. کرونا مانند دیگر پدیده های عالم، لازمه لاینفک طبیعت است و مثل سیل و زلزله از قوانین طبیعی تبعیت می کند و از آن جا که کره زمین بهترین زیستگاه انسان است و انسان در این کره خاکی می تواند به کمال برسد، پس هر چیزی که در این کره وجود دارد، خیر آن بیشتر از شرش است؛ از این رو خداوند با اراده تکوینی به آن اجازه ورود داده است. بر این اساس، در تحقیق حاضر تلاش شد علاوه بر جواب هایی که از رهگذر پاسخ به شرور طبیعی و اخلاقی داده شد، استفاده شود؛ هم چنین به بیان برخی فواید آشکار ویروس کرونا پرداخته شد و عدم منافات وجود چنین ویروسی با وجود عدالت الهی به اثبات رسید.

شیوع ویروس کرونا و همه گیری و تهدید سلامت افراد جامعه موضوعی است که با حفظ جان انسان ها ارتباط دارد؛ به طوری که با شیوع این ویروس، مکان های اجتماع عمومی از جمله مساجد و مشاهد مشرفه را به تعطیلی کشانده است. بر این اساس، هدف این پژوهش رویکردی فقهی به حکم تعطیلی اماکن مقدسه بود که جریان حضور فقه در زندگی اجتماعی مردم را نشان می دهد؛ از این رو عقل مستقلاً حکم می کند جلوی ضرر و اضرار گرفته شود. از سوی دیگر و با توجه به جایگاه رفیع مساجد در دین اسلام و احکام اولیه نسبت به مسجد، تعطیلی این مکان مقدس با حکم ثانویه است که معلول شیوع این ویروس با شرایط اضطرار است که بعد از برطرف شدن این عارضه حکم اولیه به قوت خود باقی است. هم چنین در حکومت اسلامی حفظ جان افراد و مصلحت اجتماع چنین اقتضا دارد که مراکز تجمع انسانی موقتاً تعطیل شود تا شرایط عمومی مردم و جامعه به حالت عادی و اولیه بازگردد.

رفاه و آسایش معقول آحاد جامعه از منظر ادیان الهی و سیره عقلا موضوعی ضروری است که وجوب نفقه زنان و کودکان بر پدر خانواده، وجوب وجوهات شرعی اعم از زکات و خمس و کفارات بر اغنیا و دولت ها در راستای برخورداری همگان از رفاه معقول و متعارف از قراین مسئله است. در این میان و با گسترش تمدن و ابداع و ازدیاد امکانات زندگی و نقش آن ها در تأمین رفاه معقول، این پرسش راهبردی طرح می شود که آیا تهیه امکانات جدید بر سرپرست یا دولت واجب است؟ رسیدن به پاسخ این پرسش و بیان حکم نیازمند طرح قاعده ای با عنوان «تأمین رفاه» است که از مجموع ادله اربعه اعم از کتاب، سنت، عقل و اجماع قابل استنباط است؛ مقوله ای که در این پژوهش، به ویژه با توجه به رسالت حکومت ها ناظر به شرایط خاص تحریمی و فشارهای اقتصادی از یکسو و ناهمواری های ایجاد شده ناشی از ویروس کرونا که تنگناهای اقتصادی به دنبال داشته، مورد فحص و بررسی قرار گرفته است.

من المسائل التی ینبغی الخوض فیها وبیان حقائقها وخفایاها، مسألة الذات الالهیه من حیث الخواص لواجب الوجود والتی تختلف عما تتصف به الممکنات من الإحتیاج والترکیب والإحاطة والحصر والکیفیة فی التکوین من وجود وماهیة؛ ولما کانت الآثاره لکثیر من الأسئله تدعو الى بیان الأسئله التالیه: من خلق الله؟ ما هو الله؟ أین الله؟ لماذا لا نرى الله؟ ولما کانت الإجابات لا تعدو ان تکون غیر مقنعه وبما ان الجیل الجدید یطلب إجابه واضحه وحصر تلک الإجابات بامثله من الواقع مما یجدر بنا الخوض فی هذا المسلک، وان نفدم الأمثلة والبیان؛ رغم أن هذه الموضوعات تقتضی خلفیه فی علم المنطق والفلسفه ونوع من العقائد لذا ینبغی أن نستخدم اسلوب الإیجاز الوافی بقدر الإمکان وحصر المسائل وبیانها کی یزول ای غموض وما توفیقی إلا بالله العلی القدیر.