مطالعات زبان و گویش های غرب ایران

این مقاله جهت بررسی سیر تحول نام گذاری در دوره ای 12 ساله ، در شهر مهاباد تهیه و تدوین گشته است. بدین منظور، 4682 نام متولدین سال های ۱۳۷۴ الی 1385 از مدارس این شهر گردآوری شد. نام ها از منظر هویت، در چهار گروه هویتی دسته بندی شدند. داده ها در هر یک از گروه های هویتی هم به صورت کلی و هم به تفکیک جنسیت با روش های آمار توصیفی و آزمون استنباطی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان داد که نام های برگرفته از هویت ملی بالاترین فراوانی را داشته و پس از آن نام های مذهبی قرار دارند. نام های کردی سومین گروه از نظر فراوانی بوده و پس از آن، نام های برآمده از هویت فراملی قرار دارند. با این وجود، بررسی سیر تحول نام ها نشان داد نام های با هویت ملی و هویت مذهبی، در هر دو جنس، در طول این دوره زمانی روندی کاهشی داشته اند. پژوهش همچنین نشان می دهد گرایش به نام های با هویت کردی، در هر دو جنس سیری افزایشی داشته و گرایش به استفاده از نام های فراملی در نام گذاری دختران، افزایش و در نام گذاری فرزندان پسر، روندی کاهشی در پیش گرفته است. در خصوص نام های با هویت کردی و ملی که به زیرمقوله نام های کهن، مشاهیر، طبیعت و مفهومی تقسیم شد، مشاهده گردید گرایش به استفاده از نام های کهن، در این دو گروه هویتی، برای هر دو جنس افزایش یافته است.

هدف از نگارش این مقاله، بررسی ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در گونه های زبان فارسی بر اساس واج شناسی زایشی است. در این پژوهش 11 گونه زبانی به طور هدفمند انتخاب شده و داده های آنها از طریق منابع مکتوب، از جمله مقاله، پایان نامه و سایر کتاب های موجود در مورد این گونه ها استخراج شده اند. در هر یک از این گونه ها، قواعد واجی آنها استخراج و در مرحله بعد عکس آن قواعد در همان گونه یا گونه های دیگر ذکر شده است. در مرحله بعد، بر اساس اصول واج شناسی زایشی و معیارهای ینسن (2004: 117) به تحلیل واجی قواعد برای کشف قاعده طبیعی پرداخته شده است. با بررسی های صورت گرفته در این زمینه دو نوع ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در این گونه ها یافت شده است که در این مقاله به بررسی این دو نوع ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده، محیط ایجاد این قواعد و نوع واژگونی قاعده پرداخته می شود. برخی نتایج به دست آمده عبارتند از: 1) طبیعی ترین قاعده از نظر آوایی لزوماً ساده ترین قاعده نیست؛ یعنی سادگی شرط لازم برای طبیعی بودن قاعده است ولی شرط کافی نیست. 2) از لحاظ هم زمانی می توان تبدیل /a/ به [e] را واژگونی قاعده تبدیل /e/ به [a] محسوب کرد، ولی از لحاظ درزمانی و تاریخی این دو قاعده یکی هستند.

یکی از پیچیده ترین مباحثی که نظریه مفهومی با آن روبروست، ماهیت بازنمود زمانی است. همان طور که زمان اغلب نمونه ای از مفاهیم انتزاعی مطرح است، بررسی اینکه چگونه زمان در نظام مفهومی بشر نمود می یابد، منجر به رخداد برخی مسائل مهم در حوزه علوم شناختی شده است. استعاره مفهومی زمان در آثار شاعران قرون مختلف، به صورت های متفاوتی بروز یافته است. آشنایی با نوع نگرش و دیدگاه آنها مطمئناً در درک و شناخت ویژگی های زبانی و فرهنگی هر دوره کارساز خواهد بود. از این رو پژوهشگر، اخوان ثالث و ناصرخسرو را که به دو دوره زمانی مختلف تعلق دارند، برگزیده و با بررسی آثار آخر شاهنامه و از این اوستای اخوان ثالث و دیوان اشعار ناصرخسرو، 160 استعاره مفهومی در حوزه زمان استخراج کرده که 12 نگاشت نام از اخوان و 14 نگاشت نام از ناصرخسرو به دست آمد. از بررسی نگاشت نام های مزبور این نتیجه حاصل شد که نگرش این دو شاعر به زمان در برخی موارد متفاوت و در مواردی نیز مشابه است که می توان گفت این تفاوت نگرشی ناشی از تفاوت تجارب واقعی این دو شاعر از دنیای اطراف خود باشد.

این جستار با هدف آشکارسازی روابط پنهان قدرت و ساخت های زبانی ایدئولوژیک موجود در متون زبانی در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به بررسی بازتاب برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در رسانه مطبوعاتی متعلق به دو گفتمان اصول گرا و اصلاح طلب می پردازد. داده های این پژوهش را متون تولیدشده در روزنامه کیهان متعلق به گفتمان اصول گرا و روزنامه شرق متعلق به گفتمان اصلاح طلب در بازه زمانی مشخص (تیرماه 1394 تا بهمن ماه 1394) حول محور برجام تشکیل می دهد. دو پرسش عمده این پژوهش از این قرار است: 1- تفاوت های ایدئولوژیک در ارتباط با برجام چگونه در روزنامه های مربوط به دو گفتمان رقیب (اصلاح طلب و اصول گرا) بازنمایی شده اند؟ 2- این دو گفتمان رقیب از چه استراتژی های زبانی با توجه به موضع ایدئولوژیک خود در خصوص برنامه برجام بهره گرفته اند؟ تجزیه و تحلیل داده ها بیانگر آن بود که هر دو گفتمان رقیب در متون تولیدشده خود کوشیده اند با بهره گیری از استراتژی های زبانی همچون روابط مفهومی واژه ها اعم از باهم آیی ها، تشبیه، کنایه، علائم سجاوندی، نقل قول و ... موضع ایدئولوژیک خود را نشان دهند و به تخریب وجهه گفتمان رقیب بپردازند. گرچه کاربرد بعضی استراتژی ها در گفتمان اصول گرا بیشتر به چشم می خورد. گفتمان اصلاح طلب بیشتر سعی در بازنمایی مثبت برجام داشته و کمتر به ارزشیابی منفی گفتمان رقیب پرداخته است.

هدف از مقاله حاضر بررسی و تبیین شیوه تولید خوانش منفی و پرسشی در آن دسته از جملات پرسشی بلی-خیر در فارسی است که در آنها فعل تحت فرایندی نقشی-کلامی پیش گذاری می شود و در حاشیه سمت چپ جمله در جایگاه قبل از فاعل قرار می گیرد. داده های مورد استناد در این پژوهش برگرفته از گونه گفتاری فارسی معیار و چارچوب نظری مورد استفاده، نظریه بازبینی مشخصه ها در برنامه کمینه گرای چامسکی (1995، 2000، 2001a و 2001b) و نیز فرضیه گروه متمم نمای انشقاقی ریتزی (1997) است. بدین منظور، نخست این ایده مطرح می گردد که فعل پیش گذاری شده در ساخت های پرسشی بلی-خیر مثبت و منفی در جایگاه هسته گروه تأکید فرود می آید. در ادامه، پیشنهاد می شود که به دلیل عدم امکان حرکت آشکار فعل منفی به جایگاه هسته گروه منظوری به منظور فراهم نمودن خوانش پرسشی، مشخصه [+پرسشی] بر روی فعل به تنهایی با هدف بازبینی و ارزش گذاری مشخصه [-پرسشی] هسته گروه منظوری به این جایگاه حرکت می کند و مشخصه [منفی] را در جایگاه گروه تأکید باقی می گذارد. این سازوکار تضمین می کند که مشخصه [منفی] بر روی فعل، مشخصه [+پرسشی] را تحت تسلط سازه ای قرار ندهد و از این طریق، از تولید خوانشی غیرقابل قبول جلوگیری شود.

سنت بشارت و تبشیر که معادل آن در فارسی مژده دادن است، در قرآن کریم از سنت های قطعی و حتمی خداوند متعال محسوب می شود. سنت به معنای راه و روش و شریعت است و بشارت به معنای خبرهاى نشاط انگیز است. در رویکرد کاربردشناسی به قرآن، پیش از آنکه به واژگان، معانی آنها و نوع ارتباطات نحوی بین آنها پرداخته شود، بر روی ویژگی های متکلم و مخاطب، شرایط گفتگو و بافت حاکم بر آن تأکید می شود. در تببین بافت پیرامون تحقق بشارت باید گفت که مبشر اصلی در قرآن خداوند است و خداوند متعال از فرشتگان، بادها، و انبیاء به عنوان مبشران خویش نام برده است. در این تحقیق برآنیم تا علاوه بر ترسیم بافت پیرامونی کارگفت بشارت، شرایط لازم برای تحقق کارگفت بشارت را تبیین نماییم و نشان دهیم که چگونه گوینده متن، یعنی خداوند متعال، مخاطب و دیگر شنوندگان همگی در فهم این شرایط متفق اند. مبنای نظری پژوهش حاضر بر اساس نظریات آستین (1975) و سرل (1969) در خصوص نظریه کارگفت می باشد. روش پژوهش به کار گرفته شده از نوع توصیفی-تحلیلی است که داده های مورد بررسی ما شامل آیاتی از سوره های نساء، اعراف، اسرا، توبه، یونس، زمر، شوری، انفال، کهف و فصلت است که در آنها خداوند به نوعی به مخاطبان خود بشارت داده است.

از دیدگاه هلیدی (1994)، زبان انسان دارای سه نقش اصلی بازنمودی، بینافردی و متنی است که هر یک به ترتیب توسط ساخت گذرایی، ساخت وجهی و ساخت موضوعی تحقق می یابند. در سال های اخیر، بر اساس این فرض که تصاویر نیز نوعی گفتمان به شمار می روند، کرس و ون لیوون به موازات سه فرانقش بالا، فرانقش های بازنمودی، تعاملی و ترکیبی را برای مطالعه تصاویر مطرح ساخته اند که توجه بسیاری از محققین را به خود جلب نموده است. هدف این مطالعه بررسی 20 تصویر از کتاب فارسی پایه اول دبستان بر اساس چارچوب ارائه شده توسط کرس و ون لیوون (1996) است. نتایجِ تحلیل سه نقش بازنمودی، تعاملی و ترکیبی بیانگر آن است که تصاویر این کتاب برآنند تا الگوهای مسلط فرهنگ ملی را به مخاطبان کودک خود ارائه و تفهیم نمایند. تصاویر غالباً انسان های عادی و زندگی روزمره و سنتی ایرانی را به نمایش می گذارند و به لحاظ جنسیتی نیز مردان بیش از زنان بازنمود یافته اند. از مجموع 20 تصویر تحلیل شده، موضوع اصلی 19 تصویر انسان بوده و تنها یک تصویر به موضوع حیوانات پرداخته است. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که این تصاویر، تصویری نسبتاً واقعی از زندگی مخاطبان منعکس می کنند. جایی که افراد، کنش ها و روابط اجتماعی آنها نقش و جایگاه مرکزی دارند.