مطالعات زبان و ترجمه

مطالعات زبان و ترجمه

مطالعات زبان و ترجمه سال چهل و ششم بهار 1392 شماره 1 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

اندازه گیری رشد توانش ترجمه ای با درنظرگرفتن الگوی تربیت مترجم تکلیف محور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توانش ترجمه ای تمارین متنی تمارین فنی تربیت مترجم تکلیف محور متون خاص متون گروه بسط معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 191 تعداد دانلود : 61
هدف از انجام این تحقیق، اندازه گیری رشد توانش ترجمه ای با درنظرگرفتن الگوی تربیت مترجم تکلیف محور است. این مطالعه شامل دو مرحله می باشد: در مرحلة اول، پرسش نامة توانش ترجمه ساخته شد و اعتبار ساختاری آن با استفاده از تجزیه وتحلیل فاکتور عاملی، ثبات درونی و مدل سازی معادلات ساختاری سنجیده شد. در مرحلة دوم، دو نوع تمرین ترجمه به نام های تمارین متنی و تمارین فنی انتخاب گردیدند و به طور جداگانه، بر روی دانشجویان دو گروه آزمایش کار شدند. درابتدا و انتهای آزمایش، هر دو گروه پرسش نامة توانش ترجمه را دریافت کردند و از آن ها خواسته شد تا به آن پاسخ دهند. تجزیه و تحلیل آماری اطلاعات حاصل نشان داد بین میانگین نمرات پیش آزمون و پس آزمون در 05/0= α، اختلاف آماری معناداری وجود داشته است. همچنین، با درنظرگرفتن اجزای توانش ترجمه ای دو گروه تمارین متنی و مفهومی، افزایش چشمگیری در آزمون ثانویه نسبت به پیش آزمون در 05/0 = α وجود داشت. به همین-صورت، همة اجزای توانش ترجمه ای، در گروه تمارین فنی در پس آزمون نسبت به پیش آزمون پیشرفت آماری معناداری داشتند. درنهایت، همة اجزای توانش ترجمه ای به-صورت تک تک در هر دو گروه آزمایش بررسی شدند. نتایج نشان داد در گروه متنی، اجزای «توانش دوزبانگی» و «توانش ابزاری» رشد بیشتری داشته اند؛ درحالی که در گروه فنی، در چهار اجزای دیگر، در توانش ترجمه ای رشد بیشتری وجود داشته است.
۲.

مبانی معناشناختی نقد ترجمه در ایران معاصر(1357-1330)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معناشناسی ترجمه هنجار نقد ترجمه تاریخ پژوهشی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری معنی شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط ترجمه شناسی
تعداد بازدید : 294 تعداد دانلود : 209
تاریخ پژوهی ترجمه ازجمله حوزه هایی است که در سال های اخیر توجه ترجمه-پژوهان را به خود جلب کرده است. یکی از محورهای قابل بررسی در این زمینه نقد ترجمه است که می توان آن را مهم ترین جلوة «پیوند نظریه و عمل ترجمه» و آیینه ای تمام نما از هنجارهای حاکم بر تولید و پذیرش ترجمه در یک کشور دانست. با توجه به نبود پژوهش های روشمند درزمینة چگونگی انجام نقد ترجمه در ایران معاصر، در پژوهش حاضر سعی داریم تا با بررسی مبانی معناشناختی موردنظر منتقدان ترجمه در ایرانِ قبل از انقلاب، بخش کوچکی از این خلأ را پر کنیم. در این پژوهش که به صورت کتابخانه ای انجام شده است، مجلات سخن، راهنمای کتاب، انتقاد کتاب و صدف به-عنوان مجلات تخصصی نقد، مرجع تحقیق قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان می دهد مبانی معناشناختی به کارگرفته شده در نقدهای ترجمه در قبل از انقلاب، بیشتر تابع خلاقیت های فردی منتقدان و نیز میزان دانش زبانی و آشنایی آن ها با مبانی زبان شناسی روزگار خود بوده است.
۳.

بررسی راهبردهای برگردان اسامی خاص در ترجمة رمان ها از انگلیسی به فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آوانویسی نویسه گردانی راهبردهای ترجمه اسامی خاص جایگزینی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ترجمه
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط ترجمه شناسی
تعداد بازدید : 419 تعداد دانلود : 670
یکی از مسائل ترجمه که موردتوجه بسیاری از محققان بوده است، ترجمة اسامی خاص از یک زبان به زبان دیگر می باشد. در ترجمه، اسامی خاص از اهمیت زیادی برخوردار هستند؛ زیرا، انتخاب آن ها در برخی از متون به ویژه متون داستانی دارای کنایات و تلمیحات تاریخی و فرهنگی است که توجه نداشتن به آن در فرایند ترجمه، باعث تضعیف یا محو لایه های پنهان معنایی موردنظر نویسنده می شود. تفاوت های فرهنگی، هدف از ترجمه و نیز نوع متن در ترجمة اسامی خاص نقش عمده ای ایفا می کنند. در این مقاله سعی داریم تا به بررسی راهبردهای به کاررفته در برگردان اسامی خاصِ موجود در رمان های آرزوهای بزرگ، روزگار سخت، و سپس هیچکس نبود، براساس مدل سارکا (2007) که حاوی پنج راهبرد است، بپردازیم. این راهبردها عبارت اند از: آوانویسی، نویسه گردانی، جایگزینی، ترجمة ناقص (ترجمة گزینشی) و حذف. با این هدف، 100 اسم خاص از متن اصلی رمان ها انتخاب شدند و با ترجمة فارسی مقابله شدند. پس از بررسی و مقایسه مشخص شد کهنسخه برداری بیشترین کاربرد را در ترجمه از زبان انگلیسی به زبان فارسی داشته است (2/68%) و پس از آن، به ترتیب از آوانویسی (06/18%) و ترجمة ناقص (66/13%) استفاده شده است.
۴.

ژول ورن: دانشمند نویسنده یا نویسندة دانشمند(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علم رمان انقلاب صنعتی ژول ورن ژانر علمی - تخیلی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات جهان نویسندگان و نمایشنامه نویسان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات جهان نقد و بررسی آثار
تعداد بازدید : 98 تعداد دانلود : 394
بی تردید ژول ورن را باید بزرگ ترین نویسنده ای دانست که سبک نگارش داستان های علمی- تخیلی را پایه گذاری کرده است. خوانندگان و منتقدان آثار وی بر این عقیده هستند که درحقیقت، علم با ورن پا به عرصة ادبیات گذارده است. نگاه ژول ورن به پیشرفت های علمی و صنعتی نگاهی مثبت و خوش باورانه است. او با نگارش رمان های علمی، علاوه بر خلق ماشین های گوناگون و جدید و نیز اکتشاف مکان های ناشناخته، علم را در باطن خوب توصیف می کند و پیشرفت های علمی را سبب پیشرفت انسان می داند. در این مقاله با نظری کلی به مجموعة آثار ژول ورن سعی داریم تا با نگاهی بر تأثیر تحولات و اختراعات صنعتی عصر در این آثار، تأثیر نویسنده و آثارش بر اختراعات بعد از خود را نیز بررسی کنیم. آن گاه از خلال این تحقیق به این سؤال پاسخ دهیم که با توجه به علاقة مفرط ورن به علم، آیا علمی که او در رمان هایش ارائه می کند، علمی تخصصی و حاصل مطالعات پراکندة او است یا علمی غیرتخصصی و حاصل تجربة شخصی نویسنده؟ به بیان دیگر، آیا می توان ورن را علاوه بر نویسنده، دانشمند نیز نامید؟
۵.

بررسی تأثیر هژمونی بر بیگانگی و انزوای انسان در «همة پسران من» براساس نظریة لوئی آلتوسر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هژمونی سرمایه داری بیگانگی آلتوسر خطاب همة پسران من

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات جهان نویسندگان و نمایشنامه نویسان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات جهان نقد و بررسی آثار
تعداد بازدید : 171 تعداد دانلود : 283
در سال های پس از جنگ جهانی دوم، آرتورمیلر در زمرة نمایشنامه نویسانی بود که کنترل تئاتر آمریکا را دراختیار خود داشتند. در این دوره، میلر نمودهایی کنایی از ایده های متناقض و نظام هایی ارزشی را به تصویر کشید که در قلب فرهنگ تجارت آمریکا قرار داشت. او در نمایشنامة «همة پسران من» بیگانگی و انزوای انسان را در جامعة آمریکای پس از جنگ جهانی دوم به نمایش می گذارد. همچنین، این اثر به بیان مشکلات اخلاقی و اجتماعی مردم در جامعه ای می پردازد که فقط به مادیات توجه دارد و مباحث اخلاقی در آن ازبین رفته است. لوئی آلتوسر معتقد است انسان ها تحت سلطة ایدئولوژی طبقة حاکم زندگی می کنند. براساس نظر او، در یک جامعه، مردم برای تضمین سود دولت و طبقة حاکم (هژمونی) زندگی و کار می کنند. او خاطرنشان می کند که مردم توسط دستگاه های ایدئولوژیک دولت (ISA) مورد خطاب قرار می گیرند و به سوژه تبدیل می-شوند. در این مقاله، با درنظرگرفتن این دیدگاه و بررسی دقیق نمایشنامة «همة پسران من» نشان می دهیم که چگونه نظام سرمایه داری آمریکا، پس از جنگ موجب بیگانگی انسان ها از یکدیگر می شود. همچنین نشان داده ایم که چگونه یکی از بزرگ ترین نمایشنامه نویسان معاصر، مفهوم بیگانگی را با آثارش درهم می آمیزد و اینکه این برداشت از نمایشنامة میلر می تواند دید خوانندگان را درمورد مفهوم یادشده گسترش دهد. درهمین راستا، این بررسی نشان می دهد چگونه در جامعة سرمایه داری آمریکا، هژمونی، درک هر شخص را از طبقة اجتماعی اش مشخص می کند و چگونه ایدئولوژی سرمایه-داری منجر به بیگانگی و انزوای انسان ها از یکدیگر می شود.
۶.

بررسی کارایی دو شیوة ترجمة تحت اللفظی و آزاد از دیدگاه خوانندگان (مطالعة موردی: ترجمه های رمان هزار خورشید تابان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معنا ساختار ارزیابی ترجمه ترجمة تحت اللفظی ترجمة آزاد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه ترجمه
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط ترجمه شناسی
تعداد بازدید : 416 تعداد دانلود : 999
از گذشته، دربارة ساختار و معنا اختلاف نظر میان مترجمان و صاحب نظران ترجمه بوده است. عده ای معتقد هستند ابتدا، سبک و سپس، مفهوم نویسنده در درجة اول اهمیت قرار دارند؛ بنابراین، ترجمة ساختار را مقدم بر مفهوم می دانند و روش ترجمة تحت اللفظی را انتخاب می کنند. برخی نیز انتقال مفهوم را در اولویت قرار می دهند و به سبک اهمیت نمی دهند؛ درنتیجه، ترجمة آزاد را برمی گزینند. این پژوهش تلاشی است برای بررسی دو ترجمه، از دیدگاه خوانندگان که برای ارزیابی کارآمدی دو شیوة ترجمة تحت اللفظی و آزاد انجام شده است. متن موردارزیابی در این تحقیق، بخشی از رمان Thousand Splendid Suns A، اثر خالد حسینی است که به همراه دو ترجمه از مهدی غبرایی و نفیسه معتکف ارائه شده است. مقایسه ازطریق پرسش نامه و گروهی شامل سی نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی رشتة مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه بیرجند انجام شد. پس از بررسی و تحلیل داده ها، نتایج حاصل نشان داد که باوجود سوگیری های فراوان به ترجمة تحت اللفظی به عنوان روشی نامناسب برای ترجمه، از دید خوانندگان، این روش توانست علاوه بر حفظ سبک نویسنده، مفهوم را نیز به خوبی انتقال دهد؛ البته رساندن مفهوم همیشه در اولویت است؛ اما کاربرد روشی که بتواند سبک و نیز مفهوم را انتقال دهد، از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.
۷.

تحلیل گفتمان سه ترجمة انگلیسی قرآن (سوره های حمد و والعصر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گفتمان تکرار کاهش فرازبان ترجمة قرآن محدودیت گفتمان افزایش

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی تفسیر و ترجمه قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن ترجمه قرآن گونه های ترجمه قرآن ترجمه های انگلیسی
  3. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری کاربرد شناسی و تحلیل گفتمان
  4. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط ترجمه شناسی
تعداد بازدید : 174 تعداد دانلود : 526
ترجمه عبارت است از انتقال یک سیستم زبانی به زبان دیگر که این امر در تمام سطوح زبانی و فرازبانی صورت می گیرد. همین مسئله در ترجمة قرآن نیز صادق است؛ زیرا، در ترجمة این کتاب مقدس نیز نباید، عوامل زبانی و عوامل فرازبانی را خدشه دار کرد. برای بررسی این شواهد، دو سوره از قرآن کریم (فاتحه الکتاب و والعصر) با استفاده از چارچوب تحلیلی حتیم و میسن (1990) در سطح محدودیت های گفتمانی بر روی سه ترجمة متفاوت از قرآن (دو مترجم مسلمان و یک مترجم مسیحی) تحلیل شدند. یافته ها نشان می دهد در تحلیل این سوره ها بیشترین محدودیت گفتمانی در سطح سازوکار تعدّی بوده است و کمترین آن مربوط به سطح پیوندهای واژگانی است. همچنین، می توان نتیجه گرفت اگر مترجم مسلط به زبان قرآنی و آشنا با سطوح بلاغی آن باشد، به خوبی می تواند در بیشتر موارد، صورت آیه را حفظ کند و کارش را فقط محدود به افزایش، کاهش و تکرار معنایی کند ودر ترجمة قرآن با محدودیت کمتری موفق عمل کند.
۸.

ترجمة عناصر فرهنگی از زبان فارسی به زبان فرانسه: تحلیل و بررسی ترجمة نشانه های فرهنگی در داستان مهمان مامان اثر هوشنگ مرادی کرمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمه عناصر فرهنگی معنای تلویحی نظریة معنی شناسی زاویة دید

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری معنی شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط ترجمه شناسی
تعداد بازدید : 554 تعداد دانلود : 639
در این پژوهش، با تکیه بر اثری که رابطة مستقیمی با فرهنگ و جامعة ایرانی دارد، به تحلیل و بررسی ترجمة عناصر فرهنگی از زبان فارسی به زبان فرانسه می پردازیم. مهمان مامان اثر هوشنگ مرادی کرمانی است که ماری بل باهیا آن را در سال 2008 به فرانسه ترجمه کرد. هدف نگارندگان از برگزیدن این کتاب، نمایش دنیایی از انسانیت، عشق و دوستی میان انسان ها در جامعة ایرانی است که نویسنده با سبک خاص و زبان عامیانة خود به خوبی آن را به تصویر کشیده است. آثار او که بیشتر درزمینة ادبیات کودک و نوجوان هستند، بسیار مورداستقبال محافل ادبی و مطبوعات در داخل و خارج از ایران قرار گرفته اند و به زبان های بسیاری ترجمه شده اند. در این پژوهش، به بررسی ترجمة عناصر فرهنگی پرداخته ایم و دو پرسش اساسی را مطرح کرده ایم: آیا نشانه های فرهنگی و معنای غیرصریح (تلویحی) آنان ترجمه پذیر هستند؟ چگونه این امر محقق می شود؟ هدف ما بررسی این است که آیا می توان فرهنگ یک جامعه را ترجمه کرد. با این هدف، ازنظریة معنی شناسی زاویة دید بهره برده ایم و براساس این نظریه به بررسی ترجمه پرداخته ایم. این نظریه، نظریة نوینی است که پیش از این بیشتر در مطالعات زبان شناختی استفاده شده است؛ اما درزمینة ترجمه-شناسی نیز کاربردی است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۸