مطالعات زبان و ترجمه

پیدایش رسانه شنیداری رادیو و امکان ارسال پیام شنیداری به دوردست ها، این رسانه را به فرصتی برای اطلاع رسانی و تبلیغ مبدل ساخت و هم ازاین روست که سرویس های جهانی رسانه های مختلف مخصوصاً در دوران جنگ جهانی دوم به سرعت شروع به کار کردند. ترجمه اصلی ترین رکن رسانه های برون مرزی است و رادیوهای پارس تودی –برون مرزی صدا و سیما- به 30 زبان بویژه در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ترجمه متون مختلف فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را به زبان های مختلف جهان برعهده داشته اند که البته به سبب شنیداری بودن کمتر مورد مطالعه قرار گرفته اند. پژوهش حاضر بر مبنای تجربه زیسته محقق در رادیوهای برون مرزی و با روش مطالعه موردی تبیین  نقش و جایگاه ترجمه را در ارتباطات میان فرهنگی  و نیز دشواری های ترجمه فرهنگی را مورد مطالعه قرار می دهد. جامعه آماری تحقیق برنامه های فرهنگی و سیاسی  پارس تودی است که حجم نمونه به صورت هدفمند انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفته است.       نتایج تحقیق نشان می دهد که ترجمه اصلی ترین عامل ارتباطی در رسانه های بین المللی است و ترجمه واژگان فرهنگی به سبب دارا بودن خاستگاه، تاریخ و تطور زبانی کاری دشوار و با دقت است. بیشترین دشواری های ترجمه در سطح واژگان به ترجمه عبارات رمزی و استعاری و نیز اصطلاحات علوم اسلامی باز می گردد. انتخاب برابر واژه های نادرست و ترجمه تحت اللفظی و انتقال نحو و سبک زبان مبدأ که گاه با مخاطب نامأنوس است، موجب می شود که  مخاطب نتواند پیام را رمزگشایی کند. بنابر این واحد ترجمه در حوزه فرهنگ «کلمه» یا «جمله» نیست، بلکه فرهنگ است.

هویت شغلی معلمان به عنوان قلب تپنده فرایند حرفه ای شدن معلم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همگام با این رویکرد نوین، این پژوهش با هدف ساخت و هنجاریابی پرسشنامه هویت شغلی دانشجو معلمان رشته دبیری زبان انگلیسی انجام پذیرفت. با مطالعه ادبیات تحقیق در حوزه هویت شغلی معلمان و بررسی پرسشنامه های طراحی شده، عوامل و گویه های مرتبط با این مؤلفه انتخاب شدند. پس از اطمینان از پایایی و روایی محتوایی، پرسشنامه ای با 45 گویه ساخته و توسط 186 نفر از دانشجو معلمان رشته دبیری زبان انگلیسی دانشگاه فرهنگیان تکمیل شد. به منظور بررسی ساختار عاملی پرسشنامه از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده گردید. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی نشان داد هویت شغلی دانشجو معلمان این رشته از هفت عامل نگرش های حرفه ای (6 گویه)، تعهد شغلی (4 گویه)، خودپنداری (7 گویه)، خودکارآمدی (5 گویه)، انگیزه شغلی (9 گویه)، تعلق شغلی (5 گویه) و هویت جمعی (4 گویه) تشکیل شده است. لذا پرسشنامه طراحی شده قابلیت سنجش هویت شغلی دانشجو معلمان رشته دبیری زبان انگلیسی را دارد. این پرسشنامه می تواند به عنوان یک ابزار مناسب برای سنجش هویت شغلی متقاضیان ورود به دانشگاه های تربیت معلم مورداستفاده قرارگرفته و سیر تحول هویت شغلی آن ها را در طول دوره تحصیل از پذیرش تا دانش آموختگی مورد ارزیابی قرار دهد.

امروزه تحقیقات میان رشته ای اهمیت زیادی یافته است. آموزش زبان نیز ماهیتی میان رشته ای دارد و کاربست نظریه های نوین در توسعه آن نقش بسیار مهمی ایفا می کند. این پژوهش با هدف بررسی آموزش زبان فرانسه در ایران بر اساس نظریه آشوب و پیچیدگی صورت گرفته است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از جهت شیوه گردآوری دادها، جزو پژوهش های توصیفی- تحلیلی است. بر اساس هدف و روش تحقیق، دو چالش مطرح می شود: آموزش زبان فرانسه در ایران بر مبنای چه سیستمی تعریف می شود و چگونه نظریه آشوب و پیچیدگی می تواند بر بهره وری آموزش زبان فرانسه تاثیر بگذارد. ابتدا اصول نظریه آشوب و پیچیدگی و کارکرد آن در آموزش زبان مورد مطالعه قرار گرفت. سپس 15 کلاس زبان فرانسه در سطح A1 در آموزشگاه های زبان در تهران مشاهده گردید تا امکان بکارگیری نظریه آشوب و پیچیدگی در کلاس آموزش زبان خارجی در ایران بررسی گردد. نتایج پژوهش نشان داد که رویکردهای اخیر آموزش زبان، بخشی از اصول نظریه آشوب و پیچیدگی (از جمله پیچیدگی، پویایی و رویکرد غیر خطی) در کلاس آموزش زبان فرانسه را پوشش می دهند. با این حال سیستم کلاس زبان فرانسه در ایران همچنان سیستمی بسته و قابل پیش بینی در نظر گرفته شده است. نکته دیگر اینکه پیاده سازی این نظریه بر کلاس آموزش زبان، نیازمند آگاهی مدرسین و نیز سیستم آموزشی نسبت به پویایی، انعطاف پذیری و حساسیت پذیری کلاس آموزش زبان است.

از آنجایی که یادگیری زبان اول با یادگیری زبان دوم در بزرگسالی متفاوت است، شبیه سازی یادگیری زبان دوم می تواند به فهم ما از ماهیت یادگیری زبان کمک شایانی نماید. در زبان اول کلمه به همراه جهان پیرامون آموخته می شود، در حالی که در زبان دوم جهان پیرامون قبلا اموخته شده است و فراگیر فقط کلمه را می آموزد. شبیه سازی زبان می تواند دریچه ای جدید رو به کشف زوایای پنهان یادگیری زبان باز کند. از این رو، در این پژوهش برآنیم تا با هدف شبیه سازی یادگیری زبان دوم، به معرفی روش تحقیق تجربی صفر که برگرفته از ادبیات هیجامد می باشد، بپردازیم. روش تحقیق تجربی صفر در ارتباط با پژوهش هایی است که در آن فراگیران بزرگسال مفاهیم و کلماتی را می آموزند که هیچ چیزی در مورد آن ها نمی دانند و در کلاس درس شروع به یادگیری آن ها می کنند. در این مطالعه پس از مرور روش های تحقیق رایج، روش تحقیق تجربی صفر معرفی می گردد. سپس با ذکر نمونه ای از پژوهش های ثبت امواج مغزی به تبیین این نوع روش تحقیق می پردازیم و کاربردهای احتمالی آن را  بیان می کنیم.

در دوره مشروطه روشنفکران نقش مؤثّری در بروز و ظهور برخی تحوّلات در جامعه داشته اند و این رسالت تا حدّی از طریق ترجمه و تألیف آثاری با محتوای خاص صورت پذیرفته است. درباره نقش ترجمه در انتقال گفتمان مدرنیته به ایران در دوره مشروطه در پژوهش های مختلف به کرّات و به طور کلّی بدون تحلیل دقیق متون ترجمه ای و مقایسه آن ها با متون اصلی از منظر توجّه مترجمان و روشنفکران به ظرافت های گفتمانی موجود در متون اصلی سخن رانده شده است. به منظور ارائه پاسخی بهتر برای این پرسش، لازم است تا این بررسی از دریچه مطالعات ترجمه و از طریق مقایسه محتوای متون اصلی با ترجمه آن ها به فارسی صورت پذیرد. در این پژوهش کتابخانه ای تلاش می شود تا از منظر ویژگی های گفتمان مدرن و نظریّه اسکوپوس در ترجمه و با تمرکز بر ترجمه رمان سرگذشت ژیل بلاس اثر آلن رنه لوساژ به فارسی توسّط میرزا حبیب اصفهانی، پاسخ مناسبی برای این مسئله ارائه شود. نتایج پژوهش حاضر حاکی از این است که با وجود اهمیّت ترجمه در ظهور برخی تحوّلات در جامعه در دوره مشروطه، ترجمه در عمل نتوانسته است آن چنان که باید در راستای انتقال درست و کامل مؤلّفه های گفتمان مدرن عملکرد موفّقی داشته باشد.

آزمون آیلتس میزان آمادگی افراد برای ادامه تحصیل و یا کار و اقامت در کشورهای انگلیسی زبان را بر اساس معتبرترین استانداردهای بین المللی مورد سنجش و اندازه گیری قرار می دهد. پژوهش حاضر با هدف تبیین یادگیری و کارآمدی آزمون بین المللی آیلتس در 22 کشور آسیایی به منظور ارائه مدل تعاملی و فراگیر با استفاده از روش پیمایشی به اجرا در آمده است. به این منظور مهارت های ویژه این آزمون یعنی مهارت های دریافتی؛ شنیداری و خوانداری، تولیدی؛ نوشتاری و گفتاری به صورت تعاملی شناسایی گردید. جامعه آماری پژوهش شامل اسناد و مدارک موجود در پایگاه های اطلاعاتی قابل دسترس محقق در خصوص موضوع پژوهش بوده و نمونه آماری با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند مشخص شده است. نتایج تحقیق بیانگر آنست که پیوستگی معنا داری بین مهارت های چهارگانه آزمون آیلتس وجود دارد. آماره ها حکایت کننده برابری میانگین نمرات بین ایران و هند و برتری مالزی نسبت به ایران و هند می باشد. لذا برای ارائه مدلی فراگیر و قابل توسعه در زمینه یادگیری زبان انگلیسی؛مهارت گفتاری به عنوان مهارتی تولیدی در محور سه مهارت دیگر نقش بسزا و کارآمدی را ایفا می کند. بر اساس یافته-های این تحقیق استفاده از مدل یکپارچه سازی مهارت های زبانی در کلاس های تدریس زبان انگلیسی را پیشنهاد می شود.

نمونه فیلم های متعددی وجود دارد که به دلایل متعددی کارگردان یا نویسنده تصمیم به استفاده از شخصیت هایی می گیرد که تک زبانه نباشند و به زبان دیگری غیر از زبان اصلی فیلم صحبت کنند یا با فیلمبرداری در کشوری دیگر مکالماتی به زبان آن کشور انجام می شود. در این صورت کار تیم ترجمه و دوبله سخت تر خواهد بود که باید با توجه به محدودیت ها و شرایط خاص تصمیم درستی اتخاذ کنند. تحقیق حاضر با بررسی 6 فیلم چند زبانه بر آن است که به بررسی نحوه ترجمه فیلم های چند زبانه در دوبله بپردازد. نمونه های زبان سوم موجود در 713 دقیقه از این 6 فیلم براساس مدل تحلیلی زابالبیاسکو و کوریوس (2014) گردآوری شد. در گام بعدی ترجمه این موارد از نسخه دوبله استخراج و براساس مدل کوریوس و زابالبیاسکو (2019) دسته بندی شد. داده ها حاکی از آن بود که در دوبله این فیلم ها، در اکثر موارد زبان سوم با راه کارهایی چون پخش صدای شخصیتی که به زبان سوم در فیلم اصلی صحبت می کند یا ترجمه واجی که دوبلر آن را بیان می کند، حفظ شد. این تحقیق جهت آگاهی دانشجویان ترجمه برای آشنایی با راهکارهای پیش رو برای ترجمه فیلم های چند زبانه می توان راه گشا باشد. مقایسه نسخه اصلی و دوبله و تحقیقات در این زمینه باعث آگاهی صنعت دوبله و در نتیجه تولید محصولاتی با کیفیت بهتر البته از منظر زبان شناسی می شود. در ضمن تحقیقات بیشتری نیاز است تا به جمع بندی جامع تری از انواع روش های موجود برای دوبله یا زیرنویس فیلم های چند زبانه رسید.