مطالعات زبان و ترجمه

لئونید نیکلایویچ آندریف نویسنده مشهور روسی در قرن 19 و 20 می باشد که تنها تعداد اندکی از آثار او در ایران ترجمه شده و به چاپ رسیده است. از این رو در مقاله حاضر سعی شده تا دورنمایی هر چند مختصر از افکار و عقاید اجتماعی و سیاسی و روانشناختی وی بیان شود. آندریف، که از یک سو در بحبوحه بحران های اجتماعی و انقلاب ها حضور داشت و از سوی دیگر در مسیر ایده ها و جریانات اجتماعی و ادبی مختلف قرار گرفته بود، در دوره های مختلف زندگی اش با عقاید و افکار و تمایلات زیادی دست و پنجه نرم کرد. او تلنگری به همه مکتب های ادبی نوین زد و در راهی طولانی از رئالیسم به سمبولیسم، با در هم آمیختن این دو مکتب، طراوت و ظرافت خاصی به آثارش بخشید. او همواره به دنبال یافتن پاسخی برای پرسش های بی شمارش در زندگی از جمله سرنوشت، عشق، امید، زندگی، مرگ و غیره بود. داستان یکی بود، یکی نبود که در اولین مجموعه آثارش در سال 1901 به چاپ رسید، دغدغه نویسنده دربارة موضوع مرگ و زندگی را به روشنی بیان می دارد. او عقیده دارد که مرگ، پایان حضور جسمانی هر انسان در این دنیا است، ولی زندگی همچنان پس از مرگ او و بدون او ادامه دارد. قهرمان اصلی داستان, لاورنتی پترویچ، سیمای انسان معاصر است که غرق در جسم خود بوده و از روح و روان خویش غافل مانده و در نهایت پشیمان می گردد.

ترجمه شناسی، رشته ای است نوپا که قدمت آن به عنوان علمی مستقل یا رشته ای دانشگاهی، از چند دهه نمی گذرد. ترجمه شناسی با رشته های مختلف، به ویژه علوم انسانی (زبان شناسی، جامعه شناسی، ادبیات و...) رابطه دارد و بخشی از مفاهیم و روش خود را از آنها به عاریت می گیرد. از جمله علومی که می تواند با ترجمه شناسی رابطه تنگاتنگی داشته باشد، روانکاوی است. تاکنون برخی پژوهش ها به طور پراکنده به این مقوله پرداخته اند، اما در آغاز راه هستند و هنوز گستره چندانی نیافته اند. در مقاله حاضر به برخی روابط و جنبه های مشترک میان موضوع علم ترجمه شناسی (ترجمه) با روانکاوی می پردازیم. پس از آن که جایگاه روانکاوی ترجمه را در گفتارهای ترجمه شناختی بررسی کردیم، به رابطه بنیانگذار روانکاوی، فروید، و ترجمه خواهیم پرداخت. نگاهی نیز خواهیم انداخت به ترجمه رؤیا و در پایان به مسأله رنج و لذت در ترجمه نیز اشاره خواهیم کرد

پدیده تکرار در عرصه زبان در سطح جمله، گروه و نیز واژه، بروز و نمود پیدا می کند. این مقاله، از دیدگاه ادبی، گفتمانی، مطالعات ترجمه و زبانشناسیِ نقشی ـ سازگانی هالیدی (Halliday) تکرار را به اختصار بررسی کرده، سپس به تکرار در متون مقدس و به ویژه در گفتمان قرآن پرداخته و اهداف بلاغی، معنایی و زیبایی شناختی این گونه عناصر را در متن مورد بحث قرار داده است. نمونه ای از تکرارهای واژگانی قرآن در سوره ""علق"" مورد بررسی قرار گرفته و ترجمه هایی که از این نمونه در دو متن فارسی و دو متن انگلیسی به دست داده شده، مورد ارزیابی قرار گرفته است. نگارنده، سپس، به دشواری کار ترجمه متون مقدس، به طور کلی، و مشکلات برگردان متن قرآن، و به خصوص عناصر تکراری آن، پرداخته است. حاصل بحث به چند نکته ختم می شود: نخست، با عنایت به خاستگاه متافیزیکی و فرابشری متون مقدس، ترجمه این متون از حساسیت ویژه ای برخوردار است؛ دوم، به نظر می رسد رویکرد ""زبانِ مقصد مدار"" در ترجمه، که اصالت را به متن و فرهنگِ مقصد می دهد، در برگردان این دسته از متن ها کار آیی ندارد؛ سوم، بر این اساس، شاید گزینه مناسب تری که در دسترس مترجمانِ این گونه متن ها قرار دارد رویکرد ""زبانِ مبدأ مدار"" در ترجمه ـ که نقطه مقابل رویکرد پیشین است و اصالت را به زبان و فرهنگ مبدأ می دهد ـ باشد.

مقاله حاضر به بررسی کتاب های درسی زبان انگلیسی دوره دبیرستان و پیش دانشگاهی در ایران پرداخته و مسئله تساوی جنسیتی و چگونگی باز نمایی آن را در این کتاب ها به چالش می کشد. تحلیل واژگانی و محتوایی متن این کتاب ها با رویکردی ضابطه مند و به استناد معیار های تعیین شده توسط ریفکین ( 1998) صورت گرفت. به منظور غنی سازی یافته ها، محققین از هر دو رویکرد کمی و کیفی بهره گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استدلالی استفاده شد، و مربع خی برای هر چهار مورد محاسبه گردید.یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل کمی دلالت بر وجود نابرابری و تبعیض جنسیتی در کلیه کتاب های بررسی شده داشته اند. نتایج تحلیل محتوایی کتاب ها نیز حاکی از رویکردی سنتی و کلیشه ای بوده و تصویر ارائه شده از زنان نه با واقعیت های فعلی جامعه ایرانی و نه با جامعه غربی مطابقت داشت. نقش و حضور پررنگ مردان و نگاه نابرابر و تبعیض آمیز به زنان، چه از لحاظ کمی و کیفی کاملا ملموس بوده و عدم حضور و یا حضور کمرنگ زنان بر واقعیتی فرهنگی ـ اجتماعی مبتنی بر باور های سنتی صحه گذاشت که در آن، مرد جنس برتر و زن جایگاهی پایین تر و به عنوان جنس دوم دارد. در پایان تمهیداتی برای تعدیل وضع موجود ارائه گردید

با پیشرفت رسانه ها و ابزار های ارتباطی در عصر حاضر، تبلیغات نیز جنبه های بین المللی پیدا کرده است. موفقیت یک محصول در سطح جهانی نشان دهنده کاربرد درست و مناسب فنون تبلیغاتی است. اما انتقال درست مفاهیم تنها با استفاده از آخرین روش های پیشرفته تبلیغاتی میسر نمی شود، بلکه وجود مترجمی ماهر، که با زبان و فرهنگ ملت ها آشنا باشد، بسیار حائز اهمیت است. مترجم مانند پلی است میان تبلیغ کننده و مصرف کننده. هرچه مهارت و دانش مترجم پیرامون زبان و فرهنگ مبدأ و مقصد بیشتر باشد، ارتباطی منسجم تر و نزدیک تر بین دو سوی این پل برقرار می شود. تحقیق حاضر به بررسی نمونه هایی از ترجمه متون تجاری و تبلیغاتی از دیدگاه شیوه معادل یابی می پردازد. نتایج بررسی حاکی از وجود روش های مختلف معادل یابی بود که در این میان پس از معادل های پویا، حرف نویسی، یعنی برگردان عین واژه خارجی با حروف فارسی، بیشترین فراوانی را دارا بود. انواع دیگری از معادل یابی نظیر وامگیری و گرته-برداری و همچنین ترجمه های ترکیبی در رتبه های بعدی قرار داشتند. بر این اساس، به نظر میرسد تمایل مترجمان به کاربرد حرف نویسی واژه های خارجی بدون برگردان آنها و نیز وامگیری نامحدود نشان از تمایل ایشان به حفظ عناصر فرهنگی و رنگ و بوی خارجی متن و بیان اصالت محصول جهت تأثیرگذاری بیشتر بر مشتریان باشد. این امر لزوم توجه و چاره اندیشی بیشتر نهادهای مسؤول، به ویژه فرهنگستان زبان و ادب فارسی را نشان می دهد

بین سال های 1890 تا 1904، پس از جریان های ادبی واقع گرایی و طبیعت گرایی، نویسندگان در صدد ایجاد نوع جدیدی از رمان بودند. سرانجام رومن رولان (1944-1866)، در سال 1904، با خلق رمان ژان کریستف نوع جدیدی از رمان تحت عنوان ""رمان رودواره ای"" را وارد عرصة ادبیات فرانسه کرد. ""رمان رودواره ای "" به نوعی از رمان گفته می شود که بسیار طولانی و شامل چندین جلد باشد. رولان در نگارش این رمان بلند از حیث زیبایی شناسی بسیار متاثر از رمان بلند جنگ و صلح، شاهکار لئون تولستوی، نویسندة روس، بوده است. از طرفی انتخاب اصطلاح ""رمان رود واره ای"" از جانب رولان بدون دلیل نبوده است. او در این رمان از تصویر رودخانه بهره فراوان برده و به زیبایی از آن در چندین مفهوم استعاری استفاده کرده و کاربرد این اصطلاح را توجیه کرده است. به علاوه در آخرین صحنة رمان، در هنگام مرگ ژان کریستف، از اسطورة ""سن کریستف"" (کریستف مقدس) و کهن الگوی ""گذر از آب"" نیز بهره برده است. بنابراین به این نوع رمان نمی توان تنها از منظر نوع ادبی نگریست. مطالعه حاضر بر آن است تا ازسه دیدگاه اثر رومن رولان را بررسی نماید: ""رمان رود واره ای"" به عنوان یک نوع ادبی، تصویر رود و معنای استعاری آن و نیز نقش اسطوره و نماد در رمان ژان کریستف

ترجمه و نوشتار دارای رویکردها و ویژگی های مشابهی هستند. این پژوهش به بررسی رابطه ترجمه و نوشتار با توجه به تفاوت های جنسیتی در کیفیت ترجمه متن بیانی و اطلاعی و سبک نگارش (بیانی و اطلاعی) مترجمان زن و مرد می پردازد. جامعه آماری این پژوهش شامل 150 نفر (75 زن و 75 مرد) از دانشجویان سال آخر کارشناسی رشته مترجمی زبان انگلیسی از 10 دانشگاه کشور بود که به صورت تصادفی انتخاب شدند. شرکت کنندگان درابتدا دو پاراگراف انگلیسی شامل متن های بیانی و اطلاعی جهت ترجمه دریافت کردند و پس از آن، یک پاراگراف به زبان فارسی نگاشتند. کیفیت ترجمه و سبک نگارش به ترتیب توسط سه تن از متخصصان رشته ترجمه و سه تن از متخصصان رشته زبان شناسی بررسی وسپس یک بار بر اساس آزمون تی برای هریک از دوگروه زن و مرد به طور جداگانه و بار دیگر به صورت مقایسه ای با یکدیگر بر اساس آزمون تحلیل واریانس دو طرفه تجزیه و تحلیل شد. نتایج آزمون تی بیانگر وجود تفاوت معنادار میان کیفیت ترجمه مردان در متن بیانی با توجه به سبک نگارششان بود. نتایج آزمون تحلیل واریانس دو طرفه نیز حاکی از وجود رابطه معنادار میان متغیر سبک نگارش و کیفیت ترجمه متن بیانی بود. با این وجود، رابطه معناداری میان دیگر متغیرهای پژوهش یافت نشد

اگرچه امروزه معلمان در فراگیری وسایل موبایل در حوزه آموزش و یادگیری توافق ندارند، اما یادگیری به کمک این وسایل در حال از میان برداشتن موانع حاکم بر این حوزه است. این خود از ویژگی هایی همچون در دسترس بودن، قابل حمل بودن، راحتی و تطبیق پذیری آسان این وسایل نشات می گیرد. بنابراین، در این مطالعه با تلفیق نظریه های شناختی و یادگیری به کمک کامپیوتر های کیفی، روند یادگیری واژگان زبان انگلیسی در مورد فراگیران ایرانی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور 161 نفر از زبان آموزانی که بین 16 تا 19 سال داشتند انتخاب شدند. برای اطمینان از هم سطح بودن مهارت زبانی آنان آزمون تعیین سطح مهارت برگزار شد و با استفاده از آزمون های حافظه کوتاه مدت بصری و کلامی به 4 گروه تقسیم شدند. بعلاوه، واژگان جدید با ضمائم تصویری و نوشتاری از طریق ارسال بلوتوث انبوه در اختیارشان قرار گرفت. در نهایت آنان در آزمون های شناختی و یاد آوری شرکت کردند. بر اساس نتایج، مشخص شد فراگیران با حافظه های کوتاه مدت بصری و نوشتاری قوی در یادگیری واژگان همراه با ضمائم عملکرد خوبی دارند. همچنین فراگیران با حافظه کوتاه مدت بصری قوی، ولی حافظه کوتاه مدت کلامی ضعیف و فراگیران با حافظه کوتاه مدت بصری ضعیف و حافظه کوتاه مدت کلامی قوی عملکرد مشابهی دارند. اما فراگیران با حافظه های کوتاه مدت بصری و کلامی ضعیف در یادگیری واژگان بدون ضمائم را بهتر یاد می گیرند. نتایج این مطالعه از رابطه نزدیک بین نوع ارائه محتوای آموزشی و سطح شناختی فراگیران حکایت دارد.