روستا و توسعه

روستا و توسعه

روستا و توسعه سال چهاردهم تابستان 1390 شماره 2 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

افول روستا و روستاشناسی یا ضرورت بازنگری در رویکردها و روش ها در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جهانی شدن روستاشناسی پسانوگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵۳ تعداد دانلود : ۸۵۵
این مقاله دورنمای نواحی روستایی و روستاشناسی را با تاکید بر ایران در شرایط جدید و در حال ظهور، از جمله جهانی شدن و جامعه اطلاعاتی مورد بحث قرار می دهد. پرسش این است که چگونه تحولات جدید در فناوری و شکل گیری روندهای اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی در جامعه جدید امکانات و محدودیت های متعدد و جدیدی را برای شناخت، مطالعه و توسعه و سیاست گذاری نواحی روستایی به وجود آورده است؟ این مقاله با کندوکاوی در پیشینه مطالعات روستایی در ایران و با اشاره به برخی از ویژگی ها و ضعف های عمده آنها، کاستی ها را در مسائل کلان تر پژوهشی کشور تحلیل می کند و این دیدگاه را که روستا و روستاشناسی در جهان امروز به دلیل بهره گیری از گفتمان های حاکم قدرت در تحلیل روستا و مسائل آن، به حاشیه رفته است، رد می کند. تداوم روستانشینی بخش چشم گیری از جمعیت ایران و دیگر کشورها، پیدایش مسائل جدید در کنار مسائل سنتی روستایی، و وجود کاستی های متعدد، دال بر بازنگری در رویکردها و روش ها تلقی می شوند. تحول پارادیمی به پساساختارگرایی و پسانوگرایی زمینه های نظری و روش شناختی این بازاندیشی و تجدیدنظرطلبی را فراهم کرده است.
۲.

تعیین توانمندی زیست محیطی کشاورزان عضو تعاونی های تولید روستایی و عوامل موثر بر آن در استان فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توانمندسازی فارس (استان) تعاونی های تولید روستایی پایداری محیط زیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲۴ تعداد دانلود : ۶۷۶
توانمندسازی کشاورزان ضرورتی اجتناب ناپذیر برای توسعه پایدار است؛ لذا، پژوهش حاضر با هدف تعیین توانمندی زیست محیطی کشاورزان تعاونی های تولید روستایی و عوامل موثر بر آن در استان فارس، با روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی طبقه بندی انجام گرفت و 150 کشاورز عضو و 150 کشاورز غیرعضو در آن شرکت داشتند. یافته ها نشان می دهد توانمندی زیست محیطی کشاورزان عضو تعاونی ها بالاتر است و با شرکت آنان در کلاس های آموزشی و دسترسی به اطلاعات همبستگی مثبت معناداری دارد. دسترسی به اطلاعات و سطح زیرکشت محصولات پیش بینی کننده های توانمندی زیست محیطی اعضای تعاونی ها هستند. توزیع منابع اطلاعاتی و افزایش دسترسی کشاورزان به آنها، برگزاری آموزش های منظم زیست محیطی براساس تجارب گذشته، و شناخت ظرفیت های مناطق تحت پوشش تعاونی ها برای توسعه فعالیت های کشاورزی، پیشنهادهای پژوهش حاضر برای ارتقای توانمندی زیست محیطی اعضای تعاونی ها هستند.
۳.

اثر مخارج تحقیقات بخش کشاورزی بر فقر روستایی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران کشاورزی فقر روستایی هزینه تحقیقات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۵ تعداد دانلود : ۷۴۴
با توجه به اهمیت تحقیقات کشاورزی در نرخ بازده اقتصادی و کاهش فقر روستایی مطالعه حاضر، با هدف تعیین اثر تحقیقات بخش کشاورزی بر فقر روستایی انجام شده است. در این راستا، ابتدا با استفاده از آمارهای سری زمانی برای دوره 1350-1386 سیستم معادلاتی شامل توابع فقر روستایی، قیمت خوراکی ها، ارزش افزوده زراعی و باغی و دامی به روش حداقل مربعات سه مرحله ای برآورد شد. نتایج برآورد معادلات بیانگر اثر مثبت هزینه تحقیقات و موجودی سرمایه کشاورزی و اثر منفی نیروی کار بر ارزش افزوده زراعی و باغی و دامی است. رابطه ارزش افزوده زراعی و باغی و دامی با قیمت مواد خوراکی، منفی است. از طرفی ضریب جینی و قیمت خوراکی ها دارای اثر مستقیم، و درآمد خانوارهای روستایی دارای اثر عکس بر میزان فقر مطلق روستایی هستند. بنابراین، با توجه به تاثیر زنجیره ای این متغیرها، نتیجه می گیریم که بین مخارج تحقیقات کشاورزی و فقر مطلق روستایی رابطه ای منفی وجود دارد.
۴.

عوامل موثر بر مشارکت روستاییان در گروه های توسعه روستایی: مطالعه موردی پروژه بین المللی ترسیب کربن در استان خراسان جنوبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه روستایی مشارکت روستایی خراسان جنوبی (استان) ترسیب کربن حسین آباد غیناب (منطقه) سربیشه (شهرستان)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱۱ تعداد دانلود : ۷۲۵
در این مقاله عوامل موثر بر مشارکت روستاییان در گروه های توسعه روستایی که در چارچوب پروژه بین المللی ترسیب کربن تشکیل شده اند، بررسی می شود. حجم نمونه 198 عضو را در منطقه حسین آباد غیناب شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی در بر می گیرد. نتایج نشان می دهد که احتمال عضویت در این گروه ها با افزایش سطح هزینه های سالانه خانوار، در میان افراد بدون همسر، و ساکنان دائمی منطقه و نیز افراد فاقد شغل فرعی افزایش می یابد. این درحالی است که با افزایش سطح تحصیلات همسر و سطح درآمد سالانه خانوار، احتمال عضویت در گروه های توسعه روستایی کاهش می یابد. با توجه به یافته ها، پیشنهادهایی برای بهبود عملکرد این نوع گروه ها ارائه می شود.
۵.

سیستم پشتیبانی تصمیم گیری فضایی مدیریت ریسک بحران های طبیعی در روستاها با بهره گیری از جی. آی. اس ، گامی در راستای توسعه پایدار: مطالعه موردی روستاهای استان مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت ریسک مازندران (استان) توسعه پایدار سیستم پشتیبانی تصمیم گیری نظام اطلاعات جغرافیایی (GIS)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۶ تعداد دانلود : ۷۸۱
از مسائل اساسی روستاهای کشور بحرانهای طبیعی وعدم توجه به مدیریت ریسک و نبود سامانه ای در جهت برخورد سازمان یافته با بحران ها بوده است. لذا، این پژوهش براساس اصول بنیادین، ساختار علمی سامانه مورد نیاز را به روش توصیفی- تحلیلی در جهت طراحی سامانه پشتیبانی تصمیم گیری فضایی در روستاها به کار گرفت و به عنوان نمونه کاربردی در ارتباط با بهمن در استان مازندران اجرا کرد. این سامانه با پذیرش معیارهایی چون مقدارشیب، جهت شیب، ارتفاع، جهت باد، سرعت باد، نوع انحنای زمین، مقداربارش، دما، و تاریخ قادر است که در قالب سناریوهای مختلف به مدیریت ریسک بهمن در ارتباط با روستاها کمک کند. بنا بر یافته های تحقیق، علاوه بر ارائه سامانه مذکور، یافته های مبتنی بر گزارش های سامانه نشانگر این است که3322 کیلومتر مربع ازاستان دارای پتانسیل بهمن خیزی است. به لحاظ مساحت شهرستان های آمل، نور و تنکابن مناطق دارای پتانسیل بهمن خیزی بالا هستند و از نظر روستاهای مشمول خطر بهمن، تنکابن با شش روستا در رتبه نخست و سپس روستاهای نور، آمل و چالوس شناسایی شدند.
۶.

رابطه مشارکت محلی و توسعه روستایی در شهرستان میاندوآب: مطالعه موردی بخش مرحمت آباد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مشارکت توسعه روستایی میاندوآب (شهرستان) مرحمت آباد (بخش)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶۳ تعداد دانلود : ۹۶۴
مشارکت دادن روستاییان در طرح های توسعه روستایی و توجه به خواست ها و نیازهای جامعه روستایی در رسیدن به توسعه امری اجتناب ناپذیر است، لذا بایستی به اهمیت این نقش در توسعه توجه شود. این مقاله به بررسی پیامدهای مشارکت روستاییان در توسعه روستایی بخش مرحمت آباد از شهرستان میاندوآب پرداخته است. روش پژوهش، پیمایشی با استفاده از پرسشنامه است و 349 سرپرست خانوار به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. میانگین مشارکت روستاییان به عنوان متغیر مستقل حدود 04/53 درصد بوده است. مشارکت در روستاهای کردکندی و مرادخانلو در سطح خیلی پایین و در روستاهای قپچاق و فیروزآباد در سطح بالا قرار داشته است. همچنین درجه توسعه یافتگی روستاها به عنوان متغیر تابع نشان می دهد که از مجموع 14روستا، توسعه 4 روستا در سطح بالا، 6 روستا در سطح پایین، و 4روستای دیگر در سطح متوسط قرار دارند. برای بررسی اثرات پیامدهای مشارکت روستاییان بر توسعه روستایی از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده که اثرات مشارکت روستاییان را بر توسعه روستایی بخش مرحمت آباد تایید می کند.
۷.

تجربه دهیاری ها، موانع توفیق و کارکردهای آنها: مطالعه موردی دهیاری های شهرستان سلسله در استان لرستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دهیاری ها مدیریت روستایی سلسله (شهرستان)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴۰ تعداد دانلود : ۷۳۹
دهیاری ها به علت تازگی در بنیان، دارای مشکلات مختلفی هستند که پرداختن به این مشکلات و آگاهی از آنها موجب کارآیی بیشتر و خدمت رسانی بهتر این نهاد می شود. پژوهش حاضر در صدد بررسی موانع توفیق دهیاری ها بوده است. این پژوهش از نوع تحقیق پیمایشی است و با استفاده از تکنیک پرسشنامه به جمع آوری اطلاعات پرداخته است. جامعه آماری از کلیه دهیاران شهرستان سلسله در استان لرستان تشکیل شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از میان متغیرهای مورد بحث، متغیر موانع و مشکلات اجرایی و پشتیبانی بیشترین تاثیر را در عدم توفیق دهیاری ها دارد و مشکلات مالی، اجتماعی، مشکلات مربوط به شخص دهیار و مشکلات قانونی در رده های بعد قرار دارند.
۸.

عوامل موثر بر عملکرد شوراهای اسلامی روستایی در شهرستان کرمانشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مشارکت کرمانشاه (شهرستان) شوراهای اسلامی روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۲ تعداد دانلود : ۶۶۵
عوامل متعددی بر موفقیت یا ناکامی شوراهای اسلامی روستایی تاثیرگذارند. در این مقاله تاثیر چهار عامل میزان شناخت مردم از وظایف و اختیارات شوراها؛ میزان آگاهی اعضای شوراها از وظایف و اختیارات خود؛ میزان مقبولیت اجتماعی؛ و میزان حقوق و مزایا، بر عملکرد شوراهای اسلامی روستایی شهرستان کرمانشاه در قالب چهار فرضیه مورد مطالعه قرار گرفته است. برای انجام این کار، سه جامعه نمونه از الف ـ افراد واجد شرایط رای دهی در روستاهای منتخب شهرستان؛ ب ـ اعضای شورای اسلامی روستاهای منتخب؛ و ج ـ مسئولان دولتی مرتبط با شوراهای اسلامی، انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای انتخاب نمونه ها از روش های کوکران و تصادفی ساده استفاده شد. سپس با استفاده از روش اسپیرمن، میزان همبستگی بین متغیرهای تحقیق سنجیده شد. نتایج این تحقیق حاکی از تایید فرضیه های 1 و 3 و مردود شدن فرضیه های 2 و 4 است.
۹.

عوامل موثر بر دانش کشاورزی پایدار: مطالعه موردی شالیکاران استان مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مازندران (استان) کشاورزی پایدار دانش کشاورزی پایدار شالیکاران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۹ تعداد دانلود : ۷۰۷
مطالعه حاضر با هدف بررسی عوامل تاثیرگذار بر دانش کشت پایدار ارقام پرمحصول برنج در استان مازندران به روش پیمایشی انجام گرفته است. نمونه آماری این پژوهش، 270 نفر از شالیکاران شهرستان های آمل، بابل و ساری هستند که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. داده های پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع آوری شد. یافته های این مطالعه نشان داد که بین متغیرهای سن، سطح تحصیلات، سطح مشارکت، عملکرد ارقام پرمحصول برنج، درآمد ناخالص ارقام پرمحصول برنج، ویژگی های مدیریتی، تجربه کشت برنج، سطح کل اراضی زراعی، سطح کل اراضی زیرکشت برنج و سطح اراضی زیرکشت ارقام پرمحصول برنج، با متغیر دانش کشت پایدار ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین براساس نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون، متغیرهای ویژگی های مدیریتی، سطح تحصیلات، سن، سطح کل اراضی زیرکشت برنج، سطح مشارکت و تجربه کشت برنج حدود 35 درصد از تغییرات متغیر وابسته دانش کشت پایدار را تبیین می کنند.

معرفی کتاب ها

۱.

بررسی کتاب: حکمرانی سرزمینی؛ توسعه محلی، نواحی روستایی و سیستم های تولید و توزیع مواد غذایی

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۵