درخت حوزه‌های تخصصی

این نوشتار با کاربست روش گفتمان، درصدد پاسخ به این سوال بوده است: «مبانی و مستندات سیاست استکبارستیزی در دیدگاه امام خمینی ره چیست؟». از یک سو، یافته های پژوهش بر این نکته حکایت دارد که در گفتمان اسلام ناب محمدی (ص)، انگاره استکبارستیزی از جمله نشانه هایی است که پیرامون دال مرکزی «حاکمیت الله»، مفصل بندی شده است. و از این طریق می کوشد با تعریف غیریت گفتمان اسلام آمریکایی به ارائه هژمون یعنی پیروزی مستضعفان عالم بر مستکبران جهانخوار در صورت تداوم مقاومت بپردازد. و از سوی دیگر، سیاست استکبارستیزی در دیدگاه امام خمینی ره مبنایی قرآنی دارد. امام خمینی ره، مبارزات حضرت موسی (ع) با فرعون، حضرت ابراهیم (ع) با نمرود و حضرت محمد(ص) با قدرتمندان حجاز را از سنخ مبارزه با استکبار و اشرافیت می دانند. به باور امام ره سلطه مستکبران بر مستضعفان ریشه در خوی خودبرتر بینی مستکبران، خودباختگی مستضعفان و زمامداران مستبد و وابسته دارد. از اینرو، امام ره «سیاست» استکبار ستیزی را به عنوان امر مسلم دینی به شمار می آورند که می بایست با «راهبرد حمایت گرایانه» از مستضعفان عالم، «غایت رهایی بشر» را از سلطه رقم زند.

روشنایى از غرب مى‏آید عنوان کتاب جدید داریوش شایگان است که اخیراً به زبان فرانسوى منتشر شده است. «لیبراسیون» به همین دلیل با وى مصاحبه‏اى انجام داده است که ترجمه آن را مى‏خوانید. کتاب و گفت‏وگوى حاضر نشان از گام جدیدى در تفکر شایگان دارد. به زعم وى، ما وارد دوره تفسیر شده‏ایم، بین خطا و واقعیت دیگر نورى وجود ندارد و هر کس حقیقت را آن طور که مایل است تفسیر مى‏کند. سنت همیشه هسته نژادى دارد. سنت چه هندو و چه اسلامى باشد، سنت باقى مى‏ماند. دنیاى مدرنیسم به دیگران اجازه مى‏دهد که زندگى کنند. حتى بعضى محافل مذهبى در ایران اعتقاد دارند که باید اسلام را به عنوان یک دین خصوصى کرد؛ زیرا اسلام به عنوان یک سیستم سیاسى پاسخى براى مشغولیت‏هاى فکرى بشر قرن بیست و یکم ندارد.

با پایان یافتن رقابت های بین دو بلوک شرق و غرب در جهان و بالاخص در حوزه اوراسیا، بسیاری بر این عقیده بودند که دوران نظریات ژئوپلتیک نیز به پایان رسیده است. اما اکنون و با گذشت سال ها از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی چنین به نظر می رسد که رقابت بین ایالات متحده آمریکا و روسیه در بسیاری از مناطق جهان پسا جنگ سرد، به ویژه در مناطق تحت نفوذ شوروی سابق و اصطلاحاً در »اوراسیای مرکزی« تازه آغاز شده است. عدم حضور شوروی و فقدان حاکمیت بلامنازع در اوراسیای مرکزی موجب ایجاد خلاء قدرت در حوزه های سنتی تحت نفوذ این کشور گردید و در چنین فضایی توجه سایر قدرت ها به این مناطق جلب شد، که می توان آن را سرآغاز ایجاد یک بازی بزرگ جدید در منطقه دانست. از اینرو این مقاله به بیان رقابت میان قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای با هدف کسب برتری های ژئوپلتیک در اوراسیای مرکزی می پردازد.

نظر به اهمیت تعامل سازنده با مخالفان و ضرورت رشد و پرورش آن در جامعه و به ویژه در نسل جوان و سیاست مداران، این موضوع براساس اندیشه سیاسی و سیره عملی امام خمینی(ره) در این مقاله بررسی شده است. تعامل با مخالفان به شیوه های مختلف قابل انجام است و آن چه در این تحقیق مورد واکاوی قرار گرفته، تعامل عملی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) است که در برخورد با گروه های مخالف از ایشان ظاهر شده است. چه اینکه الگوگیری از سیره عملی و کاربست اندیشه سیاسی امام(ره) در تعاملات سیاسی- اجتماعی با مخالفان دارای اهمیت ویژه است که ایشان همواره براساس شرایط موجود مناسب ترین شیوه را برگزیده اند. این موضوع با مطالعات کتابخانه ای و استفاده از روش تحلیل و توصیف داده های به دست آمده از آیات، روایات و مخصوصاً آثار امام خمینی(ره) به منظور دستیابی به الگوی تعامل امام راحل(ره) با گروه های مخالف به انجام رسیده است. پس از بیان مقدمات و کلیات تحقیق، اصول تعامل با مخالفان در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) از آثار ایشان استخراج شده است. این اصول در تعامل با همه مخالفان در اندیشه امام(ره) به کار رفته و در عمل به آن متعهد بوده است. مخالفان به چند گروه مخالفان سیاسی، مخالفان دینی و مذهبی تقسیم شده که امام خمینی(ره) در طول حیات سیاسی- اجتماعی با آنها مواجه بوده است. طبیعی است که این گروه ها به لحاظ اندیشه و عملکرد یکسان نبوده و نیستند، بلکه هر کدام حداقل به دو دسته میانه رو و تندرو تقسیم می شود که تعامل با این دو طیف در اندیشه امام خمینی(ره) متفاوت است. مخالفان سیاسی شامل گروه های داخل و خارج کشور است که برخورد امام(ره) با میانه روها و افراطیون یکسان نبوده است. همچنین تعامل امام(ره) با اهل سنت معتدل و افراطی مانند وهابی و نیز با جبهه استکبار و غیراستکبار در سطح جهان تفاوت داشته است. این تفاوت تعامل با گروههای یادشده، مبتنی بر آموزه های قرآن و سیره معصومین(ع) بوده که اساس اندیشه سیاسی و سیره عملی امام خمینی(ره) را تشکیل داده اند. چه اینکه افکار و رفتار امام(ره) برخاسته از قرآن و حدیث و سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بوده و از آغاز تا پایان تفسیر کامل از اسلام ناب محمدی(ص) را به جهان ارائه داده است.

در مدت تبعید رهبر انقلاب در نجف، نهضت اسلامی تحت کنترل شدید دولت عراق نتوانست از شبکه های اطلاع رسانی و رسانه های جمعی بزرگ و معتبر بهره برد. اما عزیمت ایشان به پاریس و قرار گرفتن در فضای آزاد رسانه ای آنجا، تغییر «راهبرد رسانه ای» انقلاب را درپی داشت. یافته های تحقیق گویای آن است که در این راهبرد جدید، انقلابیون و رهبر انقلاب با بهره برداری مناسب از ظرفیت های گسترده رسانه ای پاریس توانستند مسیر تحولات سیاسی انقلاب را بسیار سریع تر و هموارتر به سوی هدف مورد نظر (تغییر رژیم) سوق دهند