مدل ارزیابی وابستگی فهم آیات الاحکام به فرهنگ عصر نزول قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
قرآن، فرهنگ و تمدن سال ۴ پاییز ۱۴۰۲شماره ۳ (پیاپی ۱۳)
106 - 127
حوزه های تخصصی:
درباره نقش مطالعات تاریخی و فرهنگی در فهم قرآن و به طور خاص آیات الاحکام، طیفی از دیدگاه ها وجود دارد و هریک بر مبانی و دلایل ویژه خود تأکید می کند؛ از یک سو، نواندیشانی چون نصر حامد ابوزید و مجتهد شبسستری معتقدند فهم صحیح این دست آیات در گرو مطالعات تاریخی و فرهنگی عصرنزول قرآن کریم است و کاربردی کردن احکام آن نیازمند ترجمه فرهنگی است و از سوی دیگر، قرآن پژوهانی مانند علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی برآنند که قرآن کریم در دلالت خود تامّ و مستقل است و با استفاده از قرائن پیوسته می توان به فهمی اولیه از مراد الهی دست یافت. هدف از این پژوهش ارائه مدلی است که بر اساس معیارهای تأثیرگذار در تعیین وابستگی فهم آیات به فرهنگ عصر نزول، هر آیه حاوی حکم عملی را به عنوان ورودی مدل ارزیابی کند و خروجی آن تعیین وضعیت آیه به یکی از دو حالت مستقل و وابسته باشد. به این منظور و با روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه ها و مباحثات محققان شاخص در این مبحث را مطالعه و معیارهای تعیین کننده را از آن استخراج و درنهایت مدل ارزیابی را به صورت نمودار درخت تصمیم نمایش داده ایم. این نمودار حاوی عناصر مدل و روابط میان آن هاست. این مدل، قابلیت ارزیابی مؤلفه های حاکم بر آیات الاحکام را فراهم آورده است. این مؤلفه ها شامل هشت ویژگی یا عنصر و چهار قاعده یا رابطه است که بر اساس ارزیابی این هشت ویژگی برای آیه فقهی ورودی مدل، خروجی مدل که وابستگی یا استقلال آن آیه از مطالعات فرهنگی تخصصی است، تعیین می شود.