مدیریت دانش اسلامی

مدیریت دانش اسلامی

مدیریت دانش اسلامی سال 5 بهار و تابستان 1402 شماره 1

مقالات

۱.

مقدمه ای بر اطلس مفهومی ابعاد اندیشه ای فقه امنیت و نقش هستی شناسی در ترسیم آن

نویسنده:

کلید واژه ها: امنیت فقه امنیت هستی شناسی فقه امنیت اطلس مفهومی فقه امنیت امنیت در فقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۵۰
مفهوم امنیت مفهومی پُردامنه است؛ طبق یک تعریف، امنیت در معنای عینی یعنی، نبود تهدید نسبت به ارزش های کسب شده و در معنای ذهنی یعنی، نبود هراس از حمله به ارزش ها است. و مقصود از مفهوم ذکرشده در فقه امنیت همین معنا است. فقه نیز - به عنوان علم متکفل بایدها و نبایدها - وظیفه اش بیان حکم خدا در همه موضوعات مربوط به افعال مکلفان، ازجمله در حوزه امنیت است. هدف این مقاله کشف و ترسیم اطلس مفهومی ابعاد اندیشه ای امنیت در فقه است. پرسش این است چگونه می توان چنین اطلسی را که منطبق با منابع فقهی موجود باشد ترسیم نمود؟ برای تحقق هدف مذکور و با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاد از روش هستی شناسی (آنتولوژی) در علم اطلاعات و دانش شناسی، مفاهیم ناظر به ابعاد اندیشه ای امنیت از منابع فقهی استخراج و روابط بین مفاهیم بر اساس ضوابط آنتولوژی ایجاد گردیده است. نتیجه تحقیق این است که مفاهیم ناظر به ابعاد اندیشه ای امنیت در فقه بر محور چند مفهوم می چرخند؛ این مفاهیم باتوجه به توسعه و ضیق مفهومی (اعم و اخص) عبارتند از: «علم»، «اعتقاد»، «ایمان»، «یقین» و «شک» که در این مقاله هندسه این مفاهیم و ارتباطات آن ها با دیگر مفاهیم در فقه به تصویر کشیده شده است. 
۲.

نقش ترجمه و الزامات آن در تحقق تمدن نوین اسلامی

کلید واژه ها: نهضت علمی نهضت ترجمه نشر علم تمدن نوین اسلامی تمدن ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۶۵
در تاریخ ایران، سه دوره نهضت ترجمه مشاهده شده است که در دوره ساسانی و عباسی به نهضت علمی و تمدنی انجامیده، اما نهضت ترجمه قاجاری به نتیجه مطلوب نرسیده است. نهضت علمی در دوره عباسی با تجمیع دانش بشری، در آغاز سده سوم هجری، همراه با معارف و علوم اسلامی، بنیان تشکیل تمدن بزرگ اسلامی را فراهم کرد. بررسی خط مشی و شناسایی نقاط ضعف و قوت جنبش های قبلی، می تواند راهکارهای مواجهه با مسائل کنونی کشور را نشان داده و خط مشی جدیدی برای نهضت علمی تعریف کند. پرسش این است که الزامات حوزه ترجمه باتوجه به آموزه های نهضت های قبلی چیست و چه راهکارهایی می توان متناسب با آن تعریف کرد؟ در مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی جنبش های علمی گذشته بررسی شدند و الزامات حوزه ترجمه و حوزه نشر علم برای تحقق تمدن نوین اسلامی - ایرانی استخراج شدند. نهضت های پیشین دارای روند مشابه ای بودند که شامل مرحله احساس نیاز، مرحله ابتدایی یا تحصیل، مرحله نهضت ترجمه و مرحله شکوفایی یا تمدن سازی می شود. الزامات حوزه ترجمه شامل: استقرار سازمان ترجمه، تخصیص بودجه کافی، گزینش کتب و مترجمین، پاسداری از زبان فارسی، دقت و بازنگری در ترجمه، هوشیاری در برابر ترجمه زدگی و استمرار ترجمه شناسایی شدند.
۳.

درآمدی بر ساختارشناسی و ساختاربندی علم فقه (پیشینه، ضرورت، اهداف، روش ها و کارکردها)

کلید واژه ها: ساختار علم فقه اهداف ساختار فقه پیشینه ساختار فقه روش های ساختار فقه کارکردهای ساختار فقه فلسفه فقه ساختارهای فقهی مقارن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۵۶
یکی از مباحث فلسفه فقه، ساختار علم فقه است. در مطالعه درجه دوم نسبت به ساختار علم فقه گاهی درپی شناخت ساختارهای فقهی و بیان نقاط قوت و ضعف آن ها هستیم (ساختارشناسی) و گاهی در پی طراحی و پیشنهاد ساختار فقهی هستیم (ساختاربندی)؛ بنابراین مناسب است این دو مبحث از هم متمایز و جداگانه مورد بررسی قرار گیرند. هدف از این پژوهش شناخت ساختار علم فقه با نگاه درجه دوم است. روش در این تحقیق توصیفی تحلیلی است؛ بدین صورت که در بیان پیشینه، ضرورت و کارکردها، توصیفی است و در بیان اهداف و روش ها تحلیلی است. نوآوری کلی این مقاله در مطالعه درجه دوم و جداسازی ساختارشناسی و از ساختاربندی است. امری که تاکنون بدین گونه مورد بحث قرار نگرفته است. دستاورهای این مقاله عبارتند از: 1. بیان تطورات ساختارشناسی در سه دوره، توجیه و نقد ساختار محقق حلی، معرفی و نقد تعدادی از ساختارهای فقهی، طرح مباحث ساختارشناسی فقهی؛ 2. بیان روش های ساختارشناسی (روش توصیفی و روش توصیه ای)؛ 3. بیان پیشینه ساختاربندی فقه (40 ساختار)؛ 4. بیان اهداف ابتدایی، میانی و عالی ساختاربندی؛ 5. بیان دو روش کلان ساختاربندی فقه؛ روش درون فقهی و روش برون فقهی و 6. بیان کارکردهای ساختاربندی فقه.
۴.

هندسه مفاهیم کلیدی رابطه تعدّد معنایی قرآن و هرمنوتیک فلسفی با تعدّد قرائت از نگاه علامه مصباح یزدی

کلید واژه ها: باطن تعّدد معنایی تعدّد قرائات هرمنوتیک فلسفی مصباح یزدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷ تعداد دانلود : ۵۶
برداشت های متعدد و گاه متضاد از متون دینی، یکی از موضوعات جدیدی است که امروزه در فرهنگ اسلامی مطرح شده است. ازجمله بسترهای مناسبی که زمینه طرح این نظریه را فراهم آورد، تعدّد معنایی قرآن و هرمنوتیک فلسفی است. قرآن به عنوان اصلی ترین منبع فهم دین، دارای تعدّد و ساحت های مختلف معنایی است، هرمنوتیک فلسفی نیز رویکرد ویژه ای به مسئله فهم و تفسیر متون است. ضمن آن که پذیرش تعدّد قرائت ها موجب اعتباربخشیدن به همه قرائت ها و فهم ها از متون دینی ازجمله قرآن است که این خود موجب سردرگمی و ضلالت انسان ها می گردد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، ضمن اشاره به مبانی مختلف، طرح نظریه تعدّد قرائت ها و پیامدهای حاصل از پذیرش این نظریه، دومبنای تعدّد معنایی قرآن و هرمنوتیک فلسفی را مورد بحث و بررسی قرار داده است. نتیجه حاصل گویای این است که، از نگاه مصباح یزدی، مقصود از بطن های قرآن، فهم های طولی و ذومراتب، غیرمتعارض باهم و ضابطه مند است که با این خصوصیات، هیچ گونه ارتباط و تلازمی با هرمنوتیک فلسفی و تکثر قرائت ها ندارد؛ بنابراین امکان قرائت های مختلف از یک متن، نتیجه نوعی نگرش درباره هرمنوتیک فلسفی است.
۵.

نقش شبکه ملی اطلاعات در مواجهه با جنگ شناختی - رسانه ای از منظر اندیشه دفاعی امام خامنه ای (مدظله العالی)

کلید واژه ها: اندیشه دفاعی رهبری جنگ رسانه ای جنگ شناختی - رسانه ای جنگ شناختی شبکه ملی اطلاعات آیت الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹ تعداد دانلود : ۶۳
جنگ شناختی، گونه ای از جنگ نرم است که مؤلفه هایی چون پراکندگی مکانی، تکثر مخاطب، عمق تاثیر بر قوای ادارکی - شناختی و توان ایجاد انگاره های ذهنی در فرد و جامعه آن را از دیگر شیوه های نبرد جدا می سازد. فناوری های ارتباطی و ابزار رسانه ای به ویژه فضای سایبر موجب ضریب دهی آثار این جنگ می شود. ماهیت استکبارستیز انقلاب اسلامی و ناتوانی غرب در براندازی از راه عملیات های نظامی، باعث تحمیل جنگ شناختی رسانه ای علیه انقلاب، آرمان های آن و مردم ایران شده است. اندیشه دفاعی امام خامنه ای به عنوان دکترین جامع دفاعی جمهوری اسلامی، در مواجهه با چنین جنگ نامتقارنی، اقتضای مواجهه فعال و طراحی عرصه ای جدید برای دفاع و مقابله دارد و شبکه ملی اطلاعات همان راهبرد دفاعی است. پدیده ای که به شرط اتقان و استقلال، می تواند در برابر جنگ شناختی رسانه ای دشمن صف آرایی نموده و اثرات آن را خنثی نماید. نقش شبکه ملی اطلاعات در این مواجهه هدفی است که پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی در پی آن است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که راه اندازی شبکه ملی اطلاعات آثاری در بُعد ملی و فراملی دارد و منجر به تغییر صحنه نبرد، ایجاد بستر سالم، اقتدار ملی، الگوی رسانه ای، شبکه اطلاعات مقاومت و درنهایت شکست امپراطوری رسانه ای می شود.
۶.

تحلیلی بر مدیریت استدلال و استناددهی به منابع حدیثی در جریان های انحرافی

کلید واژه ها: مدیریت استدلال استناددهی جریان انحراف منابع حدیثی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۶۹
از مهم ترین پژوهش ها درباره جریان های انحرافی می توان به تحلیل شیوه ها و شگرد های جذب و مدیریت بهره گیری از منابع و مستندات جهت اقناع مخاطبان فرقه ها اشاره کرد. ضرورت پردازش این امر از آن روست که بسنده نمودن به تحلیل یک فرقه و جریان انحرافی، جامعه را با یک گروه خاص آشنا کرده و در تحلیل و شناسایی دیگر جریان ها کارآمدی ندارد. در تحلیل پیش رو تلاش گردیده تا با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای و برخی از منابع گروه های انحرافی در فضای مجازی، شیوه های استناددهی جریان های انحرافی و برخی از فرقه ها مورد کاوش قرارگرفته، تا جامعه مورد ابتلا و در معرض خطر بتواند قدرت شناسایی جریان های جدید را به دست آورده و با آموزش قواعدی چند، خود را از دام آن ها در امان بدارد. نتایج حاصله تحقیق چنین است که: مهم ترین شیوه ها در جریان های انحرافی، بهره گیری از منابع ضعیف، استناد بدون ضابطه به منابع اهل سنت، تمسک به روایات شاذ و مخالف قطعیات مذهب، تاویل گرایی، جعل، تقطیع و تحریف است.