درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷٬۷۴۱ تا ۷٬۷۶۰ مورد از کل ۷۳٬۴۵۳ مورد.
۷۷۴۱.

«مشق مرگ»؛ قرابت مضمونی و بیانی سهروردی و افلاطون در باب مسئله تجرید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 139 - 156

کلید واژه ها: سهروردی افلاطون تجرید مشق مرگ تشبه به اله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۳۵
فلسفه سهروردی در وجوه گوناگون، تصریح بر پیوند میان فلسفه افلاطونی و حکمت اشراقی دارد. یکی از این وجوه، ناظر به مسئله تجرید است. مقام افلاطون در فلسفه سهروردی ذیل عنوان کسی که به «ملکه مرگ» یا توانایی انسلاخ نفس از بدن و دنیا دست یافته است، شناخته می شود که در عین اشاره به بلندترین پایه در حکمت به عنوان سلوک معنوی، بیان دیگری نیز از ضرورت تجرید در این نحوه از فلسفه است و از همین رو نیز یادآور «مشق مرگ» در افلاطون است. تجرید اشراقی یا مشق مرگ افلاطونی، یکی از مهم ترین وجوه تربیت راستین فلسفی، دو مرحله دارد؛ یکی روی گردانی نفس از عالم طبیعت با ضبط و مهار قوای ادراکی و تحریکی و دیگری روی آوردن نفس به عالم خاص خویش (وطن اصلی) ازطریق توجه به حقایق متعالی. غایت تجرید، مشاهده انوار قدسی یا خود زیبایی محض است که سبب می شود نفس از صفات خلقی پاک شود و در قالب زایش فضیلت های راستین، آئینه صفات ربوبی شود. بیان این سنخ مضامین بلند معنوی گریزی از زبان رمزی تمثیلی ندارد؛ ازاین رو، در پژوهش حاضر، تلاش شده است با تمرکز بر متون اصلی و به روش تحلیل متن و تطبیق مفاهیم و تعابیر و نیز با واکاوی رمز سمبول هایی که در نظر سهروردی و افلاطون، ناظر به مضمون تجرید آمده اند، وحدت محتوایی و روشی این دو حکیم دراین باره به دست آید.
۷۷۴۲.

پیشگامی قطب الدین رازی در طرح نظریه اصالت وجود و اعتباریت ماهیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره ۲۱ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۸۱ 77-102

کلید واژه ها: اصالت وجود قطب الدین رازی صدرالمتألهین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۱۷۱
در باره پیشینه نظریه اصالت وجود، از اشخاص متعدد و مکتب های فکری متنوعی سخن به میان آمده ولی هیچ سخنی از قطب الدین رازی به میان نیامده است، در حالیکه وی پیش از صدر المتألهین این نظریه را مطرح کرده است. وی در کتاب «لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار» بدون اینکه از اصطلاحات خاص این نظریه استفاده کرده باشد تقریری خاص از آن ارائه می دهد و در کتاب «المحاکمات بین شرحی الاشارات» تعابیری در تقریر و تبیین اصالت وجود دارد که صدرالمتألهین بعینه از آن تعبیرات برای تقریر و تبیین اصالت وجود استفاده کرده است. بر اساس تقریر قطب الدین رازی از اصالت وجود، ماهیت حقیقتاً و بالذات بر واقعیت خارجی صدق می-کند ولی به هیچ وجه ماهیت در خارج موجود نیست. تقریر خاص قطب الدین رازی از اصالت وجود، پس از حدود دو قرن در آثار صدرالمتألهین با اصطلاحاتی جدید و به نحوی جدّی تر به وجود آمد و باز پس از گذشت حدود سه قرن همین تقریر با برهانی جدید که تصویر گر مدعاست و با بیانی تحلیلی تر در آثار مولی علی نوری و آقا علی مدرس تحقّق یافت. این تقریر از نظریه اصالت وجود، در مقابل سایر تقریرهائی است که در دوره معاصر از این نظریه شکل گرفته است
۷۷۴۳.

اعتبار سنجی دیدگاه های انتقادی در مبحث اتحاد نفس با عقل فعال در تفکر صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 67 - 78

کلید واژه ها: ملاصدرا عقل فعال نفس اتحاد افاضه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۳ تعداد دانلود : ۹۵
در مسئله اتحاد نفس با عقل فعال، اشکالات و ابهاماتی وجود دارد: از جمله ایجاد تعدد عقول با رسیدن و اتحاد نفس به عقل فعال، افاضه صور حسی مختلف از یک شیء واحد توسط عقل فعال، ابتنای بحث عقل فعال بر طبیعیات قدیم، تبیین لحظه اتحاد نفس با عقل فعال، تبیین خطاهای حسی و چگونگی افاضه صور حسی کاذبه و مجرد مثالی توسط عقل فعال که مجرد تام است. مبانی برخی از این نقدهای وارد شده بر ملاصدرا، مبتنی بر قرائتی خاص از مسئله "اصالت وجود و اعتباریت ماهیت " می باشد. ادعای ما در این پژوهش این است که تمام این اشکالات مبتنی بر غفلت از ابعاد وجود شناختی بحث عقل فعال است و اینکه با تفکر ماهوی و حمل های متعارف نمی توان به فهم مسئله نائل شد بلکه بایستی به سراغ حمل های وجودی (حقیقت و رقیقت) و قاعده بسیط الحقیقه برای تبیین درست این مسئله یعنی نقش دقیق عقل فعال در انواع ادراکات رفت، البته با پاسخ به این اشکالات ، در پایان ، به ابهامات موجود در این بحث اشاره کرده ایم که می تواند راهگشای پژوهشهای بعدی قرار گیرد.
۷۷۴۴.

حیات انسان پیش از دنیا در اندیشه ملاصدرا و علامه مجلسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 127 - 140

کلید واژه ها: ملا صدرا (ره) علامه مجلسی (ره) عوالم پیش از دنیا عالم ارواح عالم ذر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۹۹
برخی آیات و تعداد زیادی از روایات به حضور انسان در عوالم پیش از دنیا تصریح دارند. اندیشمندان حوزه های مختلف حدیث، تفسیر،فلسفه ،کلام و ... ،در تبیین این آیات و روایات ،آراء متنوعی ارائه کرده اند. ملاصدرا ، رهبر جریان فلسفی مدرسه اصفهان که مدعی پیوند شریعت و فلسفه است ، تحلیلی بدیع از این روایات دارد. وی بنابر نظام فکری خویش تمام وجودات امکانی را در سه عالم عقل،مثال و ماده منحصر می کند.ملاصدرا عالم پیش از دنیا را بر عالم عقل تطبیق می دهد که بر عالم ماده تقدم رتبی دارد و انسان در آن به صورت حقیقت واحد جمعی عقلی حاضر است که پس از تنزل تدریجی به بدن های مادی تعلق می گیرد. علامه مجلسی،نماینده جریان حدیث گرای مدرسه اصفهان، تقدم ارواح بر بدنها راپذیرفته و ادله قائلین به حدوث ارواح همزمان با حدوث بدنها را دارای اشکال می داند به گونه ای که نمی توان با استناد به آنها روایات را رد کرد.
۷۷۴۵.

ساختارشناسی مباحث عمومی قراردادها در فقه امامیه و حقوق اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی تا اجتهاد سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰ 77 - 110

کلید واژه ها: ساختار طرح عقد فقه العقود قراردادها مباحث قراردادها قواعد عمومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۷۸
مباحث فقه العقود یا قواعد عمومی قرارداد ها از مهم ترین مباحث فقه معاملات است. عقد در تشبیه به موجودی زنده، مراحلی ازجمله انعقاد، حیات و مرگ را طی کرده و به تبع این مراحل، مباحث فقه العقود متنوع تر می شود. شکی در ضرورت طرح نظام مند و منطقی این مباحث نیست، اما تاکنون طرح واحد جامع و بی اشکالی، برای این مباحث ارائه نشده است. این تحقیق، به بررسی و مقایسه انواع مدل های طرح مباحث قرارداد ها پرداخته، و ضمن بیان مزایا و معایب هر کدام، در نهایت طرح پیشنهادی خود را ارائه می کند. در نوشتار حاضر، ابتدا به معرفی اجمالی برخی طرح های موجود پرداخته، و مقایسه کلی بین آنها انجام خواهد شد. در ادامه به نقد و بررسی تفصیلی طرح های شیخ انصاری، جناب سنهوری و آقای کاتوزیان پرداخته می شود. در پایان، طرح برگزیده و ویژگی های آن بیان می شود. هدف آن است که هر کدام از مباحث عمومی مربوط به عقود، جایگاه مناسب خود را بین سایر مباحث پیدا کنند تا نظام معقولی در شیوه طرح مباحث فقه العقود ارائه شود.  
۷۷۴۶.

مؤلفه های شخصیتی و رفتاری مربیان تربیتی از منظر نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال اول تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 84-105

کلید واژه ها: مربیان تربیتی علی (ع) نهج البلاغه مولفه های شخصیتی مولفه های رفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۸۹
این مقاله با هدف تبیین ویژگیهای شخصیتی و رفتاری مربیان تربیتی از دیدگاه دقیق و نافذ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در نهج البلاغه انجام شده است. در این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی انجام شده است، ویژگی های مربیان تربیتی در سه حیطه رشد و تعالی فکری و اندیشه ای، تقویت ویژگی های اخلاقی و ارتقاء عملکردهای حرفه ای مورد بررسی قرارگرفت. در حیطه رشد و تعالی فکری و اندیشه ای، به مقوله پرورش عقلانیت و زیرمقوله های تدبر و تفکر، حکمت، بصیرت و به مقوله خداشناسی و زیرمقوله های اخلاص، تقوا، آشنایی با قرآن، آشنایی با تاریخ و به مقوله انسان شناسی و زیرمقوله های مخاطب شناسی و موقعیت شناسی، در حیطه تقویت ویژگی های اخلاقی، به مقوله تقویت اخلاق نفسانی و زیرمقوله های تزکیه و تهذیب، تقویت صبر، کرامت و به مقوله تقویت اخلاق رفتاری و زیرمقوله های محبت، گشاده رویی، صداقت، تواضع، انتقادپذیری، عدالت و در حیطه ارتقاء عملکردهای حرفه ای به مقوله رعایت اصول تربیتی عام و زیر مقوله های تدریج و تمکن، تغافل، اعتدال، توازن تشویق و تنبیه، قاطعیت، زمینه سازی و به مقوله رعایت اصول تربیتی مورد تاکید اسلام و زیرمقوله های امر به معروف و نهی ازمنکر، موعظه، تذکر، عامل بودن به علم، تقید به بنجام فرایض دینی و پرهیز از لغو پرداخته شد.
۷۷۴۷.

دعم الجمهوریّه الإسلامیّه فی إیران لجبهه المقاومه ومضطهدی العالم "الحکم الشرعیّ والأسس الفقهیّه والحقوقیّه"

نویسنده:
منبع: المصطفی المجلد ۲ ربیع و صیف ۲۰۲۱ العدد ۲ (ملف العدد: المقاومة الإسلامیة) 215 - 234

کلید واژه ها: دعم جبهه المقاومه محاربه الاستکبار السیاسه الخارجیه للجمهوریه الإسلامیه فی إیران الأسس الفقهیه والحقوقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۱۳۱
من الأهداف السامیه لنظام الجمهوریّه الإسلامیّه فی إیران، دعم المستضعفین فی العالم وجبهه المقاومه وکلّ الذین یتحدّون الاستکبار ویقفون فی وجهه، وربّما هناک من لا یوافق على هذه السیاسه الخارجیّه للجمهوریّه الإسلامیه فی إیران وینتقدها ویهاجمها، عن وعی أو جهل. یهدف هذا البحث الذی دُوّن بأسلوبٍ استقصائیٍّ - من خلال تحلیل المبادئ الفقهیّه والحقوقیّه - إلى الردّ على هذه الشبهه، وإثبات فرضیه أنّ دعم المستضعفین والجبهه المعادیه للاستکبار، واجبٌ شرعیٌّ یستند إلى الأصول الفقهیّه. الاستنتناج النهائی لهذا البحث هو إثبات هذه الفرضیّه، واستناد هذه السیاسه إلى آیات من القرآن الکریم والسنّه القطعیّه الثابته للمعصومین^ وحکم العقل، ومن حیث إنّ المشرّع الأساسیّ والعادیّ فی الجمهوریّه الإسلامیّه یتبع الأُصول الفقهیّه، فقد انعکس هذا الحکم الشرعیّ فی القانون.
۷۷۴۸.

قرینه ارتکاز و کارایی آن در حلّ مسائل جدید فقهی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال هفتم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 7 - 34

کلید واژه ها: قرینه ارتکاز ارتکازات عقلایی قرینه عرفی اقسام ارتکازات اسباب ارتکازات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۲۲۴
ماهیت قرینه ارتکاز و اثر آن بر دلالت لفظی و نقش آن در حلّ مسائل فقهی از مباحث مهم اصولی است. پرسش نخستین آن است که این گونه قرینه چگونه شناخته می شود و چگونه از قرائن دیگری مثل قرینه انصراف و قرینه مناسبت متمایز می شود و اقسام سیره های عملی چگونه مبتنی بر ارتکازات ذهنی شکل می گیرد. پرسش دیگر آن است که چگونه می توان از این گونه قرینه در حل مسائل فقهیِ مستحدثه استفاده کرد. بنابراین جایگاه شناسی قرینه ارتکاز در استنباط حکم سؤالی اساسی در پیش روی ماست. اگر قرینه ارتکاز را هر معنایی بدانیم که در ذهن رسوخ دارد و مستقلاً مورد توجه نیست و منشأ آن نیز ناشناخته مانده است، باید آن را ازقبیل قرائن متصله لبی بدانیم که همواره بازگشت به قرینه قطعی عقلی ندارد و خودْ منشأ قرینیتِ قرینه انصراف و قرینه مناسبت حکم و موضوع و نیز قرینه انصراف است.بنابر نظام طولی خاصی میان این سه گونه قرینه شکل می گیرد و اصالت و تبعیت در قرائن قابل تطبیق خواهد بود. با جست وجو در منابع اصولی برای قرینه ارتکاز دو گونه کارایی می توان تصور کرد: اول کارایی در تعیین مدلول لفظی و دوم کارایی در شکل گیری سیره عقلایی و متشرعی. با توجه به جایگاه سیره های عقلایی و متشرعی در شناخت حکم و موضوع حکم و نیز دلالت دلیل لفظی بر حکم یا موضوع، می توان اهمیت دخالت ارتکازات در شکل گیری سیره ها و نقش آن را در کشف حکم یا موضوعِ حکم پی برد.در بررسیِ سه نمونه از مسائل مستحدثه یعنی مسئله تبرعی یا معاملی بودن خدمات زن در خانه براساس شرط ضمنی و مسأله ضمان بانکی در شکل جدید آن و مسأله بی حسی موضعیِ محل اجرای حد یا قصاص با ابزارهای پزشکی، به این نتیجه می رسیم که قرینه ارتکاز نقش تعیین کننده در فهم دلیل لفظی و ایجاد تعمیم یا تضییق دلالت لفظی و انعقاد یا عدم انعقاد اطلاق دارد.
۷۷۴۹.

التیّارات الحضاریّه فی العالم الإسلامیّ فی ضوء منشور الخطوه الثانیه

نویسنده:
منبع: المصطفی المجلد ۱ خریف و شتاء ۲۰۲۱ العدد ۱ (الخطوة الثانیة: الثورة الإسلامیة فی منشور الإمام الخامنئی مدّ ظلّه العالی) 89 - 118

کلید واژه ها: التیارات الحضاریه العالم الإسلامی الخطاب تیار الحضاره الإسلامیه الحدیثه منشور الخطوه الثانیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۹۶
فی الوقت الحاضر، یمرّ العالم الإسلامیّ بأزمهٍ على الصعید الحضاریّ، ولم تفلح جمیع التیّارات الموجوده فی الساحه حتى الآن فی الخروج من هذه الأوضاع، حتى أنّه لا یوجد تصوّر واضح عن موقع هذه التیّارات ودورها ووظیفتها. فی هذا المقال یسعى الباحث بأسلوب الخطاب وعبر ترسیم ملامح هذه التیّارات وإطار خطاباتها إلى تشخیص هذه التیّارات أوّلًا، ثم تحلیل مضامین کلّ منها؛ لیستنتج بالمآل أنّ مقاربه غالبیه التیّارات الحضاریّه التی سادت العالم الإسلامیّ فی القرن الأخیر إزاء المشکله الحضاریّه فی بلدانها، اتّسمت ببعدٍ أحادیّ، الأمر الذی یفسّر بقاء هذه المشکله دون حلّ. وفی المقابل نجد البارادیغم السیّال للحضاره الإسلامیّه الحدیثه المطروح من قبل سماحه مرشد الثوره الإسلامیّه والمبنی على تیّار الثوره الإسلامیّه، یهتمّ بالمشکله الحضاریّه للعالم الإسلامیّ على جمیع الصُعُد والأبعاد.
۷۷۵۰.

بررسی شرط پرداخت دیون و هزینه های واقف از منافع موقوفه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فقه مدنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 3 - 22

کلید واژه ها: دیون واقف وقف بر نفس انتفاع از موقوفه مخارج واقف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۲۳۲
یکی از مسائل اساسی در عقد وقف، بحث شروط واقف و کیفیت اعمال آن در ضمن عقد وقف می باشد. مطابق اصل حاکمیت اراده، قاعده اولیه در وقف آن است که واقف می تواند هر شرطی را که منافی با وقف نباشد، در ضمن آن درج نماید. از جمله شروطی که در صحت و فساد آن تردید وجود دارد، شرط پرداخت دیون و هزینه های واقف از مال موقوفه است. در حقیقت سٶال این است که آیا امکان دارد فردی اموال خودش را وقف نموده و در عین حال در متن وقف شرط کند که مخارج امرار معاش و پرداخت دیون او از مال موقوفه پرداخت شود؟ در این مورد نظرات مختلفی در میان فقها و حقوق دانان مطرح است. عده ای از فقها و حقوق دانان قائل به عدم امکان انتفاع واقف از وقف خویش هستند و می گویند که در چنین صورتی، هم عقد وقف و هم شرط در ضمن آن باطل است. برخی دیگر را اعتقاد بر این است که در چنین صورتی عقد وقف صحیح، ولی شرط باطل است. ما در این پژوهش به روش تحلیلی و توصیفی با بهره گیری از روش کتابخانه ای به این نتیجه می رسیم که هم وقف و هم شرط صحیح است و تفاوتی هم بین وقف عام و خاص وجود ندارد و حتی به نظر می رسد که انتفاع واقف از وقف خود، با مفهوم حبس عین و اطلاق ثمره برای دیگران که در متون فقهی آمده است، تضادی ندارد و می توان حکم به جواز آن داد؛ زیرا اعمال چنین شرطی منافات با ذات عقد ندارد و از آن گذشته، چنین کاری با روح وقف و مذاق شارع نیز موافق است؛ زیرا همواره شارع مقدس بر گسترش وقف و تسهیل آن تأکید نموده است. از طرف دیگر با قبول و تصحیح چنین شرطی، واقفان خواهند توانست بخشی از اموال خود را وقف کرده و در عین حال نگران پرداخت مخارج آینده زندگی خود و خانواده و پرداخت دیون خود نباشند.
۷۷۵۱.

بررسی فقهی- حقوقی نقش اراده در توافقات ابوین بر مسئله حضانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فقه مدنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 289 - 312

کلید واژه ها: اراده توافق حضانت قرارداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۹۳
تا قبل از تصویب قانون حمایت خانواده در سال 1391، توافقاتی که برای پذیرش حق حضانت یا اعطای امتیازی ویژه به والد دیگر صورت می گرفت، صریحاً مورد لحوق حکم قرار نگرفته بود؛ اما بعد از تصویب قانون مذکور در ماده 41، به صورت ضمنی به توافقات رسمیت بخشیده شد. از آنجا که مهم ترین عامل شکل گیری قراردادها، اراده و توافق طرفین است، اصل بر حاکمیت اراده است و چون حضانت، حق و تکلیف والدین است، طرفین می توانند اجرای حق و اجرای تعهدات را (مگر اینکه مباشرت متعهد یا مکلف در انجام تکلیف شرط باشد)، بر اساس این توافقات و قراردادها به دیگری واگذار نمایند. این مقاله نقش اراده ابوین را در قراردادهایی که مابین والدین با یکدیگر و یا با اشخاص ثالث منعقد می شود، مورد بررسی قرار داده است. با عنایت به این پژوهش مشاهده شد که در حقوق ایران، حضانت بر اساس ماهیت دوگانه خود، قابلیت واگذاری یا اسقاط را ندارد؛ اما طرفین می توانند اجرای حق را نیابتاً به وکیل یا نماینده ای بسپارند. لذا امکان انعقاد این قراردادها در زمان زناشویی و جدایی وجود دارد و در نتیجه، امکان واگذاری اجرای آن به شخص ثالث (مٶسسه خصوصی، استخدام پرستار، سپردن طفل به مددکار اجتماعی و...) در قالب عقود معینی نظیر اجاره، صلح، وکالت، جعاله و... و یا در قالب عقود غیر معین (ماده10 ق.م.) وجود دارد. از آنجاکه اصل حاکمیت اراده در توافقات حضانت، محدودتر از توافقات دیگر است، غبطه کودک به عنوان مخصص این اصل، همیشه مدّنظر دادگاه ها بوده است.
۷۷۵۲.

تأثیر شیعیان مهاجر ایرانی در گسترش مطالعات تفسیری قرآن کریم در دوران حاکمیت دولت های شیعه دکن (1098 – 895 ه ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول بهار ۱۴۰۰شماره ۳ 6 - 29

کلید واژه ها: قرآن کریم تفسیر شیعیان مهاجر ایرانی دولت های شیعه دکن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۱۰۹
مسلمانان هندوستان در سال های آغازین ورود اسلام به سرزمین خود به قرآن کریم به عنوان مهم ترین اصل و الگوی اسلامی توجه کردند. در این میان، مهاجرت مفسران شیعه ایرانی تأثیر مطلوب و بنیادینی در گسترش علمی جریان مطالعات تفسیری بر جای نهاد و  نخستین تلاش آنان در جهت پویایی و شناخت ساکنان این سرزمین با آموزه های قرآنی و تفسیر آیات الهی صورت پذیرفت. اوج فعالیت شیعیان در این زمینه مربوط به دوران تشکیل دولت های شیعه دکن (1098 895 ق.) است، که ایرانیان با گذر از مرحله تکوین (6 1 ه ق.) وارد مرحله توسعه تفسیر (12 7 ه ق.) شدند. در این دوران، حضور پرتعداد شیعیان ایرانی و حمایت حکام شیعه دکن از آنان، موجب گسترش هرچه بیشتر فعالیت شیعیان در امور مذهبی مرتبط با آموزه های تفسیری قرآن کریم گردید. مقاله حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و برپایه مطالعات کتابخانه ای درجه اول تاریخی، به این مسأله پاسخ می دهد که مهاجرت شیعیان ایرانی به منطقه دکن چگونه گسترش مطالعات تفسیری قرآن کریم در این مناطق را به همراه آورد؟ فرضیه این است که شیعیان مهاجر ایرانی با تشکیل کلاس های تفسیر و تألیف کتاب های مرتبط با این موضوع، تأثیر به سزایی در گسترش آشنایی ساکنان این مناطق با آموزه های تفسیری قرآن کریم بر جای نهاد. دستاورد پژوهش نشان می دهد که شیعیان مهاجر ایرانی با توجه به آشنایی ساکنان نواحی دکن با زبان فارسی و نیز حمایت حکام شیعه دکن از آنان با تشکیل کلاس های تفسیری، موجبات آشنایی بیشتر ساکنان این نواحی با موضوعات مرتبط با قرآن کریم را فراهم آوردند. هم چنین ایرانیان با تألیف کتب تفسیری و دسترسی ساکنان ناحیه دکن به این کتاب ها، به تقویت فهم موضوعات قرآنی توسط آنان کمک کردند.
۷۷۵۳.

ویژگی های انسانِ تمدن ساز از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال اول بهار ۱۴۰۰شماره ۳ 62 - 79

کلید واژه ها: انسان تکریم شأن دوگانه سقوط ارتقاء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۷ تعداد دانلود : ۱۶۰
انسان به عنوان یکی از مهم ترین ارکان توسعه و تمدن در اسلام شناخته می شود. بر اساس آموزه های قرآنی، اساس تحولات و تغییرات اجتماعی هدف دار در جوامع بشری، شالوده روانی و درونی انسان است. ازاین رو، انسان را می توان عامل اصلی و تعیین کننده در پیدایش و سقوط تمدن ها به شمار آورد. خواست و اراده انسان ها مبنای همه تحولات فردی و اجتماعی است. محتوای درونی انسان واجد دو عنصر اصلی اندیشه و اراده است، که با درهم آمیختن آنها، اهداف انسان در جهان خارج تحقق می یابد؛ ازاین رو، هرگونه تغییر و تحولی در ساختارهای سیاسی و اجتماعی، تابع تغییر در اساس روانی و باطنی انسان است.اما خداوند گرایش های روحی متفاوتی را برای انسان در نظر می گیرد، که هر یک از آنها در دو جهت کاملاً متضاد با هم قرار دارند. بنابراین، پژوهش پیشِ رو این مسأله را به بحث می گذارد که: خداوند چه زمینه های باطنی و گرایش های روحی را برای انسان ترسیم می کند و هر یک از آنها چه تأثیری بر تمدن سازی می گذارد؟ همچنین نگرش دوگانه خداوند به انسان را چگونه می توان تفسیر کرد؟ هدف از این پژوهش بررسی دو دسته از آیات در مورد زمینه های باطنی انسان در قرآن است: نخست آیاتی که انسان را در مقام بنی آدم تکریم می کند و دوم آیاتی که انسان را به جهت پیروی نکردن از عقل همانند حیوانات و حتی گمراه تر معرفی می کند. نتایج این پژوهش بازتاب چندگانگی باطن انسان ها نسبت به یکدیگر است. برخی آیات مربوط به فطرت و حقیقت جوهری روح انسان و آیاتی نیز مربوط به طبیعت و جوهر جسمانی وجود اوست. اگر انسان بر اساس فطرت روحی خویش حرکت کند، تمدن ساز می شود و در مسیر انبیاء الهی گام برمی دارد و زندگی خود را بر اساس خواسته های خداوند انتظام می بخشد؛ اما اگر برخلاف آن و در راستای جوهر جسمانی خویش حرکت کند، از مسیر الهی دور می شود و به جهت استفاده نکردن از عقل، موجب سقوط انسانیت و انحطاط مدنیت می گردد.
۷۷۵۴.

تمدن اعراب پیش از اسلام از منظر قرآن کریم و کشفیات باستان شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم پاییز ۱۴۰۰شماره ۱ (پیاپی ۵) 8 - 45

کلید واژه ها: باستان شناسی تمدن جاهلیت عرب ستیزی معماری صخره ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۳ تعداد دانلود : ۲۵۴
در چند دهه ی اخیر، دیدگاه جدیدی از جانب برخی صاحب نظران با این مضمون ارائه شد که شبه جزیره عربستان قبل از اسلام، نه تنها از لحاظ فرهنگ و تمدن در سطح پایینی قرار نداشته؛ بلکه شاید سرآمد تمدن در روزگار خود نیز بوده است. کشفیات باستان شناسی جدید، نظریه ی اخیر را تقویت می نماید. چون خط و تکامل زبان_به عنوان مهم ترین مؤلفه تمدن_بهترین نشانه ی تمدن اعراب در عصر پیش از اسلام است؛ در ایران طی سال های گذشته نوشته هایی به رشته تحریر درآمد، که از طریق دلالات موجود درخط و زبان عربی به فرهنگ و تمدن عالی عرب ورود داشته اند. و لیکن از منظر باستانی و بررسی بناهای ارزشمند منطقه، با پیوست تصاویرِ آثار تاریخی به صورت ویژه در این حوزه که خواننده را از جان و دل اقناع کند و در ضمن نوشتاری به دور از تعصبات نژادی باشد که توسط قومی غیرعرب به نگارش درآمده است، مقاله ی حاضر اثری بدیع و جدید محسوب می شود. این نوشتار، پس از بیان مهم ترین مؤلفه های تمدن، آن ها را در شبه جزیره عربستان پیش از اسلام، مورد بررسی قرار داده است. اطلاعات و یافته های جدید بدست آمده از حفاری ها در منطقه شبه جزیره، ما را از وجود تمدن قوی و پیشرفته در عربستان قبل از اسلام مطمئن می سازد.
۷۷۵۵.

بررسی تطبیقی سنت های به جامانده از ادیان و باورهای ابتدایی در مسئله مرگ، در میان تاتارهای مسلمان و مسیحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 101-116

کلید واژه ها: آیین های مرگ تدفین تاتار ادیان ابتدایی اسلام مسیحیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۲۶
اهمیت مرگ و زندگی پس از آن سبب شده است تا اقوام مختلف با وجود پذیرش ادیان جدید، نسبت به تغییر در آیین های مرگ مقاومت كنند و همچنان در حفظ سنت های آبا و اجدادی خود بکوشند. ازاین رو آیین های مرگ نسبت به دیگر آیین های دینی تلفیقی ترند و تفاوت این آیین ها در میان اقوام مختلفِ پیرو یک دین، مشهود است. تاتارها، به عنوان یکی از اقوامی که چندین قرن در حصر امپراتوری روس بود ه اند، نمونه منحصربه فردی از حفظ سنت های به جامانده از ادیان و باورهای ابتدایی و تلفیق آن با دین جدید هستند. این مسئله، در هر دو شاخه مسلمان و مسیحی این قوم قابل پیگیری است. بررسی تطبیقی این سنت ها، به ما نشان خواهد داد كه تراکم آنها در میان تاتارهای مسیحی، بیش از تاتارهای مسلمان است. ریشه این مسئله را می توان در کمداشت آیین های مربوطه در دین مسیحیت، و در مقابل غنای احکام مربوط به مرگ، و آیین های پس از مرگ در دین اسلام جست. مقاله حاضر از روش تحلیلی تطبیقی در بررسی این آیین ها استفاده كرده است.
۷۷۵۶.

نحو قرآنی، دیدگاه ها و نقد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 61-80

کلید واژه ها: نحو قرآنی نحو تعلیمی نحو علمی نحو علمی قرآنی نحو تعلیمی قرآنی نحو نص قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۰
علم نحو از علوم نقش آفرین در تفسیر قرآن است. برخی از نحو پژوهان بر این باورند که علم نحو متعارف، از نظر محتوا و روش، از نحوی که در قرآن به کار رفته و نیز هدف مورد نظرش یعنی کاربست آن در فهم و تفسیر قرآن، منحرف شده است. ازاین رو از اصطلاح جدیدی با عنوان «النحو القرآنی» سخن گفته اند. در این مقاله دیدگاه ها درباره این اصطلاح و کارکردهای متمایز نحو قرآنی، ذیل عناوین «نحو علمی قرآنی»، «نحو تعلیمی قرآنی» و «نحو نص قرآنی» با روش تحلیلی توصیفی بررسی و نقد شده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که اولاً بین قواعد نحوی به کاررفته در نحو جمله قرآنی و نحو نص قرآنی با قواعد علم نحو متعارف تفاوتی وجود ندارد؛ ثانیاً در تفسیر قرآن باید از نحو نص قرآنی استفاده کرد؛ یعنی در مقامِ تفسیر هر آیه ای باید قواعد نحوی به کاررفته در آن آیه بر اساس معنای آن آیه تعیین گردد تا از تطبیق و تحمیل قواعد نحو تعلیمی بر آیات جلوگیری شود.
۷۷۵۷.

طلاق و پیامدهای اجتماعی آن برای مردان

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال سوم آذر ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 127 - 109

کلید واژه ها: طلاق پیامد اجتماعی پدیده حقوقی خانواده مردان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۰ تعداد دانلود : ۲۷۲
طلاق دارای اثار و پیامدهای عمیق اقتصادی ،اجتماعی ،روانی قانونی و والدینی بر مردان و زنان مطلقه ،فرزندان طلاق و اجتماع است. بسیاری ازبررسی های انجام شده ،ازرابطه ی بین طلاق با اعتیاد ،جرم و بزهکاری ،روان پریشی ،عدم تعادل شخصیتی ،مسایل اموزشی و تربیتی ،خودکشی،جامعه ستیزی و نظایر ان حکایت می کنند. این تحقیق از منظر جامعه شناختی، پدیده طلاق را مورد بررسی قرار داده است. طلاق یک پدیده چند وجهی است; زیرا از یک جهت، پدیده حقوقی است و از جهت دیگر، یک پدیده روان شناختی و حتی یک پدیده اقتصادی و از زاویه دیگر پدیده ای اجتماعی. از آن جا که علل و زمینه های گوناگون و نیز بستر یک نظام اجتماعی در شکل گیری طلاق مؤثر می باشد، به عنوان یک پدیده اجتماعی در نظر گرفته است. برخی از عوامل و زمینه های اجتماعی که در ایجاد طلاق مؤثر است، در سطح کلان و بعضی در سطح متوسط و تعدادی نیز در سطح خرد عمل می کنند، همچنین بعضی از علل، از آن چنان قوتی برخوردارند که می توانند به عنوان علت العلل طلاق عمل کنند، در حالی که بعضی در حد زمینه ساز و بسترسازی ایجاد این پدیده مؤثرند. از سوی دیگر، بعضی از این علل ممکن است به تنهایی کارساز بوده و برخی دیگر، نیاز به علتی غیر از علل اجتماعی داشته باشند تا بتوانند به عنوان عامل طلاق عمل کنند. به عبارت دیگر، با تأکید بر اثار و نتایج طلاق، به غیر از بهم ریختگی خانواده و آسیب های اجتماعی برای مردان طلاق، اطرافیان انها نیز دچار آسیب می شوند.
۷۷۵۸.

واقع انگاری فضای مجازی (تحلیلی فلسفی از واقعیت مجازی با تأکید بر مبانی حکمت متعالیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵) 41 - 54

کلید واژه ها: فضای مجازی تکنولوژی واقعیت مجازی عالم مثال حکمت متعالیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۱۷۱
«فضای مجازی» را بلحاظ هستی شناختی باید ساحتی از واقعیت اصیل و منشأ اثر دانست که با رشد فراگیر خود، تأثیراتی عمیق بر شئون زندگی انسان مدرن گذاشته است. پرداختن به ابعاد وجودشناختیِ این ساحت از واقعیت، از چند وجه اهمیت دارد؛ هم از این حیث که بخش مهمی از حیات انسان و جهان امروز، متشکل از مظاهر متنوع فضای مجازی است و هم بدان لحاظ که حضور این پدیده، زوایای مختلف اندیشه و رفتار آدمی را تحت تأثیر قرار داده و شیوه نوینی از زندگی را برای انسان معاصر و نسل بعدی او رقم زده است. نوشتار حاضر، ضمن بررسی وجود شناختی و ارائه تحلیل متافیزیکی از فضای مجازی، با تکیه بر اثربخشی آن بر سرشت و سرنوشت انسان، به اثبات عقلانی این مدعا پرداخته که «فضای مجازی، امری واقعی و برخوردار از عینیت و واقعیت است». سپس به اقتضای قاعده» منطقی «تُعرَف الاشیاء بِأثمارِها»، با تبیین و تأکید بر آثار و لوازم عینی فضای مجازی، زوایایی از ماهیت این واقعیت مرموز و پیچیده را بکمک مبانی صدرایی، نمایان ساخته است. «واقع انگاری فضای مجازی»، میتواند این اندیشه را به ذهن متبادر نماید که واقعیت مجازی با نحوه یی از وجود که در فلسفه» اسلامی با عنوان «عالم مثال» یا «عالم صوَر مقداری» مطرح شده مماثلت و مشابهت دارد، زیرا صرفنظر از تفاوت و تباین این دو پدیده، بنیاد واقعیت مجازی نیز بر اعداد و صورتهای مقداری استوار است و در این ساحت از هستی همچون عالم مثال خبری از حضور ماده نیست، هرچند آثار و لوازم وجودی ماده در آن یافت میشود. کمترین دستاورد فلسفی تتبع در واقعیت مجازی اینست که با نمایاندن ساحتی از هستی مشتمل بر صورتهای غیرمادی و لطیف انسان معاصر را مستعد ادراک و تجربه «حقایق مجرد» و آماده پذیرش امور قدسی، انتزاعی و غیرملموس میکند.
۷۷۵۹.

تأثیر احسان به والدین در سبک زندگی از دیدگاه حضرت علی(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰شماره ۱۵ 105 - 123

کلید واژه ها: بر بالوالدین برکت مادی و معنوی روایات احترام به والدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۱۷۴
نیکی کردن به والدین از مهم ترین آموزه های اخلاقی دین اسلام و از اثر بخش ترین عبادات در کسب رضای خداوند است. سپاسگزاری از پدر و مادر در ردیف شکرگزاری از خداوند متعال مطرح شده که نشان از اهمیت آن دارد. آیات قرآن و روایات ائمه(ع) درباره احترام به والدین را از مهم ترین تکالیف الهی دانسته و به انجام آن امر کرده و آثار مادی و معنوی برای آن ترسیم نموده اند. شناخت آثار احسان به والدین در متون وحیانی می تواند در نقشه ترسیم زندگی و سبک پیشبرد آن، نقش به سزایی داشته باشد؛ پس از این جهت ضرورت دارد به این موضوع پرداخته شود. این تحقیق با روش نقلی - وحیانی و گردآوری اطلاعات از طریق کتابخانه ای و با پردازش اطلاعات به صورت توصیفی ارائه شده و هفت اثر از آثار احسان به والدین از دیدگاه امام علی(ع) در بُعد فردی و خانوادگی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته که نزول رحمت و وجود نعمت، ظهور محبت، بازگشت خیر کثیر و. . . جزیی از آنهاست.
۷۷۶۰.

سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در آموزه های علوی(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰شماره ۱۵ 198 - 225

کلید واژه ها: اقتصاد مقاومتی فساد الگوی مصرف عناصر اقتصاد مقاومتی روش حکومتی امام علی(ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۴۱
اقتصاد مقاومتی شکلی از نظام اقتصادی اسلام است که ایده آن برای رفع مشکلات اقتصادی ایران توسط مقام معظم رهبری ارائه گردید. ریشه داربودن اقتصاد مقاومتی در اقتصاد اسلامی از یک سو و فرصت حکومت داری امیرمؤمنان علیA از سوی دیگر، توجه ویژه به سخنان و سیره آن حضرت با رویکرد اقتصادی را ایجاب می نماید. مقاله حاضر با بهره جستن از روش تحلیل محتوابخشی، قابل تطبیق با رهنمودهای مقام معظم رهبری در سیره و سخنان امام علیA، پیرامون سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در جهت تحقق استقلال اقتصادی را مورد بررسی قرار داده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که: 1. بهبود فضای کسب و کار، روحیه و فرهنگ جهادی، اقتصاد دانش بنیان، الگوی مصرف و مبارزه با فساد اقتصادی از سیاست های کلی در جهت تحقق استقلال اقتصادی هستند؛ 2. از قوانینی که آن حضرت در مدت حکومت خود برای بازارهای آن زمان وضع نمود؛ مانند قانون همگانی بودن، قانون سبقت و قانون تخصصی شدن کالاها می توان در عصر کنونی الگو گرفت؛ 3. به نظر نگارنده، مؤلفه های اصلی مصرف (شامل سطح مصرف، ترکیب کالاهای مصرفی و چگونگی مصرف) در بستر فرهنگ جامعه شکل می گیرد و تغییر اساسی آن ها نیز بدون تغییر فرهنگ ممکن نیست. در سخنان امیرمؤمنان در مورد الگوی مصرف، دو نکته مبارزه با اسراف و تجمل گرایی نمایان است که سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز بر این دو تاکید دارد. در مورد مقابله با فساد اقتصادی حضرت امیرA در زمینه پیش گیری و مبارزه، راهکارهایی از جمله: انتصاب مسؤولان متعهد، برخورد قاطع با زمینه سازان فساد و. . . را ارائه نموده اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان