قرآن و علوم اجتماعی (تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث سابق)

سبک زندگی اسلامی در تعاملات اقتصادی به معنای اصول و روش هایی است که جامعه اسلامی در حیات اقتصادی و حلّ معضلات خویش از آن پیروی می کند. مباحث اقتصادی اسلام از مباحث اخلاقی آن جدا نیست و کاملاً به یکدیگر آمیخته و این خود یکی از ویژگی های مهم اقتصاد اسلامی است. در حوزه تعاملات اقتصادی، نیایش های امام سجاد (ع) مشتمل بر بینش ها و نیز کنش ها و راهکارهای عملی است. امام (ع)، التزام به بینش و تفکرات و باورهایی را برای عملیاتی کردن دستور اسلام در حوزه اقتصاد لازم می داند. از مهم ترین این باروها و بینش ها می توان به این موارد اشاره کرد: ایمان به عدالت خداوند در حوزه تقسیم رزق، لزوم رضایت به مقدرات الهی، کسب روزی از مهم ترین زمینه های ابتلاء انسان و غیره. از ادعیه صحیفه سجادیه، راهکارهای عملی فراوانی نیز به دست می آید؛ ازجمله: شکرگزاری، حفظ عزت و شرافت، کسب روزی حلال، اقبال به قرآن برای افزایش روزی، میانه روی و اعتدال و پرهیز از قرض و بدهکاری و .... روش تحقیق در این مقاله، توصیفی و تحلیلی و متن محور است و هدف، تبیین اصول و روش های تعاملات اقتصادی بر اساس دعاهای صحیفه سجادیه است.نگاه اقتصادی امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه در حوزه تصحیح و تکمیل اندیشه ها و همچنین ارائه روش ها و راهکارهای عملی برپایه این نکات کلیدی است: رزق امری است که در جهان خلقت برای همه موجودات معلوم و مقدر است و خداوند با عدالت خود در میان جانداران آن را تقسیم نموده و می تواند بر اساس عملکرد انسان دارای برکت و موجب عزت و شرافت او و پیروزی او در ابتلائات الهی باشد؛ چنانکه شکر و التزام به کسب حلال و پرهیز از هرگونه اسراف و تبذیر و میانه روی در حوزه تعاملات اقتصادی از مهم ترین کلیدهای عملکردهای اقتصادی است که این مبانی و روش ها به نحو احسن در ادعیه امام سجاد(ع) و سایر منابع علوم دینی به تصویر کشیده شده است.

توکل اعتقاد جازم بر رخ دادن همه امور از جانب پروردگار و عدم دخالت هیچ قدرت بر هیچ امری، مگر به واسطه اوست. توکل کردن در امور زندگی از مهمترین دستورات خداوند و فرستادگان ایشان است که معلول عوامل فراوانی از جمله محبت به خداوند است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای- نرم افزاری و استناد به آیات قرآن، روایات و کلام بزرگان دین، رابطه بین توکل و محبت به خدا را تبیین می کند و به این نتایج دست یافته است که بین محبت به خدا با همه اقسامش و توکل نوعی همبستگی معنادار وجود دارد، به گونه ای که لازمه توکل به خداوند، محبت داشتن به اوست. از این رو توکلی که پایه و اساس آن محبت به خداست، از أعلی ترین درجات توکل است؛ زیرا عالمانه و عاشقانه مالکیت خداوند بر همه امور انسان را به رسمیت شناخته و هیچ کس را در آن سهیم نمی داند و به ثمره این معرفت، فقط او را منشأ آثار می داند و برای رسیدن به اهداف خود، ضمن فراهم کردن اسباب و مقدمات مورد نیاز، تأثیر آنها را متأثر از قدرت خداوند می داند. لذا محبت به خداوند به عنوان یک محرک درونی، زمینه ساز تحقق فعالیتهای مادی و معنوی است و توکل نیز به عنوان یکی از ثمرات آن در زندگی فرد، راهکاری ارزشمند در جهت جلب یاری خداوند، بهبود کیفیت زندگی و نیرویی مضاعف برای رهایی از ترس، کاهش اضطراب و تنش های روانی و ایجاد یک زندگی آرام و با نشاط است. کلید واژه: محبت، محبت به خدا، توکل، تبیین، رابطه.

ازمسائل بنیادین در تفسیر متون دینی به ویژه تفسیر قرآن، مسئله فهم است. تقریرهای گوناگونی در حوزه فهم بیان شده است. برخی از این تقریرها، مبتنی بر رویکرد مؤلف محوری است برخی دیگر متن محورند و برخی نیز مفسر محورند . مفسر محوری، جایگاه مفسر را فراتر از فهم کننده دانسته و مفسر را در ساخت معنای متن دخیل می دانند.هدف این نوشتار تبیین آسیب های مولفه های مفسر محوری درمقوله فهم وتفسیر قرآن است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی رهاوردهای کاربست مبانی اندیشه مفسرمحوری درفهم قرآن را بررسی کرده و به بیان آسیب های آن پرداخته است.یافته های تحقیق بیانگر آن است که دیدگاه مفسرمحوری باعث آسیب هایی چون: نفی حقیقی بودن معنا، انکار حکایت گری آن، استقلال متن و نادیده گرفتن نقش مؤلف و عدم باور بر عینیت معنا است. این آسیب ها نیز از مبانی نادرست انسان شناسی و پدیدارشناسی گرفته شده که واقع نما نبوده و اکثراً انسان را در فضای زندگی مادی و غیرواقعی محصور می نمایند. ازمسائل بنیادین در تفسیر متون دینی به ویژه تفسیر قرآن، مسئله فهم است. تقریرهای گوناگونی در حوزه فهم بیان شده است. برخی از این تقریرها، مبتنی بر رویکرد مؤلف محوری است برخی دیگر متن محورند و برخی نیز مفسر محورند . مفسر محوری، جایگاه مفسر را فراتر از فهم کننده دانسته و مفسر را در ساخت معنای متن دخیل می دانند.هدف این نوشتار تبیین آسیب های مولفه های مفسر محوری درمقوله فهم وتفسیر قرآن است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی رهاوردهای کاربست مبانی اندیشه مفسرمحوری درفهم قرآن را بررسی کرده و به بیان آسیب های آن پرداخته است.یافته های تحقیق بیانگر آن است که دیدگاه مفسرمحوری باعث آسیب هایی چون: نفی حقیقی بودن معنا، انکار حکایت گری آن، استقلال متن و نادیده گرفتن نقش مؤلف و عدم باور بر عینیت معنا است.

این مقاله با هدف تبیین ویژگیهای شخصیتی و رفتاری مربیان تربیتی از دیدگاه دقیق و نافذ امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در نهج البلاغه انجام شده است. در این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی انجام شده است، ویژگی های مربیان تربیتی در سه حیطه رشد و تعالی فکری و اندیشه ای، تقویت ویژگی های اخلاقی و ارتقاء عملکردهای حرفه ای مورد بررسی قرارگرفت. در حیطه رشد و تعالی فکری و اندیشه ای، به مقوله پرورش عقلانیت و زیرمقوله های تدبر و تفکر، حکمت، بصیرت و به مقوله خداشناسی و زیرمقوله های اخلاص، تقوا، آشنایی با قرآن، آشنایی با تاریخ و به مقوله انسان شناسی و زیرمقوله های مخاطب شناسی و موقعیت شناسی، در حیطه تقویت ویژگی های اخلاقی، به مقوله تقویت اخلاق نفسانی و زیرمقوله های تزکیه و تهذیب، تقویت صبر، کرامت و به مقوله تقویت اخلاق رفتاری و زیرمقوله های محبت، گشاده رویی، صداقت، تواضع، انتقادپذیری، عدالت و در حیطه ارتقاء عملکردهای حرفه ای به مقوله رعایت اصول تربیتی عام و زیر مقوله های تدریج و تمکن، تغافل، اعتدال، توازن تشویق و تنبیه، قاطعیت، زمینه سازی و به مقوله رعایت اصول تربیتی مورد تاکید اسلام و زیرمقوله های امر به معروف و نهی ازمنکر، موعظه، تذکر، عامل بودن به علم، تقید به بنجام فرایض دینی و پرهیز از لغو پرداخته شد.

امروزه در جهان خشونت رو به گسترش بوده و امنیت و ارامش را از آدمی صلب نموده و جوامع را به سمت فساد و بحران های پایان ناپذیر سوق می دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش قرآن در مقابله با خشونت فردی بود. پژوهش درصدد پاسخ گویی به این سوال است که آیا قرآن در مقابله با خشونت فردی نقشی دارد؟روش تحقیق توصیفی-تحلیلی صورت گرفت. بدین منظور آیاتی مربوط به خشم و خشونت از منابع اسلامی به صورت کتابخانه ای گردآوری و سپس مورد بررسی و تبیین صورت گرفت. راهکارهای ارائه شده در یافته های پژوهش نشان داد برای مقابله با خشونت فردی از دیدگاه قرآن باید با بالابردن سطح آگاهی و فرهنگ سازی مردم، مدارا و تواضع در برابر مردم جاهل و ملایمت و نرمی در رفتار و گفتار با دیگران و نیز همیاری و تعاون نسبت به یکدیگر، با نهادینه شدن اصل برادری و اخوت، همبستگی و اتحاد؛ راه را برای گسترش مهر و محبت بیشتر و اجتناب از خشونت و کینه و خونریزی، هموار نمود. نتایج بیان نمود که برای مقابله با خشونت فردی بکارگیری مهربانی، مهرورزی و گذشت در رفتار و سرلوحه قرار دادن صبر و فداکاری و صحبت با نرمی، ملایمت و محبت، تلطیف روابط و جلوگیری از جهل و تعصب ، انسانها را در مسیر صحیح قرار می دهد و از سویی تکیه بر پیمان ها و میثاق های آسمانی می تواند به جهان عاری از خشونت کمک نماید. لذا تنها راه سعادت بشر و ایجاد زندگی بدور از خشونت در سایه ایمان به حضرت حق، بصیرت و روشنی ذهن، رعایت تقوی و استفاده از مدارا و محبت امکان پذیر می باشد.

مهارت های ارتباطی از مهم ترین و مؤثرترین مهارت های زندگی هستند که بر ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی تأثیر چشم گیر دارند. پژوهش حاضر با هدف جستجوی مهارت های ارتباطی در قرآن کریم و بیان نقش آنها در بهبود روابط اجتماعی انسان به روش تحلیل محتوا نگاشته شده است. از آنجا که مهارت های ارتباطی طیف گسترده ای از توانایی ها را شامل می شود این پژوهش به بررسی مهمترین مهارت ها که معمولا در پرسشنامه های مهارت های ارتباطی به آنها پرداخته شده و در قرآن نیز مورد توجه قرار گرفته است می پردازد. این مهارت ها شامل: خودآگاهی، توانایی دریافت و ارسال پیام های کلامی و غیرکلامی، مهارت گوش دادن، بینش نسبت به فرآیند ارتباط، ارتباط توأم با قاطعیت و مهارت همدلی می باشد. این مهارت ها با افزایش توانمندی های ارتباطی و کاهش میزان خشونت به افزایش کمی و کیفی ارتباطات میان فردی کمک می نمایند. کسی که دارای مهارت های ارتباطی است خود را به خوبی با محیط تطبیق می دهد و در هر شرایطی رفتار مناسب بروز می دهد. اما آنکه از مهارتهای ارتباطی برخوردار نیست معمولاً دچار مشکلات رفتاری است که بر روابط اجتماعی او تأثیر می گذارد. نتیجه آنکه اگر بتوان فراگرد ارتباط بین انسان ها را به درستی بررسی نمود و قوانین حاکم بر آن را دریافت، می توان این قابلیت را در فرد ایجاد نمود که در ارتباط با دیگران موفق تر عمل نماید. آسیب های موجود در روابط را برطرف نموده و روابطی نیکو و حسنه با همگان برقرار سازد.