درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶٬۴۴۱ تا ۶٬۴۶۰ مورد از کل ۷۳٬۴۵۳ مورد.
۶۴۴۱.

استودیوی چندرسانه ای مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

منبع: ره آورد نور سال بیستم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷۵ (پیاپی ۹۲) 66-68
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲ تعداد دانلود : ۲۷۳
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با عنایت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای(مدّ ظله العالی) در سال 1368ش راه اندازی شده است. اشاعه فرهنگ غنی اسلام، آسان سازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعت بخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی با بهره گیری از فناوری اطلاعات و به کارگیری امکانات رایانه ای برای ارائه معارف حقّه اهل بیت(ع) به جهانیان در شکل و قالب جدید، از اهداف مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شمرده شده است.فعالیت های این مرکز که معمولاً در قالب تولید محصولات برخط و برون خط به انجام می رسد، مرهون تلاش جمعی از فضلای حوزه علمیه و مهندسان حوزه فناوری اطلاعات است. تولید محصولات نرم افزاری و اینترنتی در حوزه های مختلف علوم اسلامی و انسانی، هریک مراحل مختلفی را طی می کند؛ مراحلی چون: شناسایی منابع، آماده سازی اطلاعات، غنی سازی و فرآوری داده ها، پردازش اطلاعات، برنامه نویسی و تولید.در این میان، شناسایی و آماده سازی اطلاعات چندرسانه ای، قسمتی از فعالیت ها و مراحل تولید و تکمیل اطلاعات هر پروژه است. بدین منظور، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بخش جداگانه ای متکفل این نوع از فعالیت ها و خدمات مرتبط با داده هایی مانند: فیلم، صوت، تصویر و کارهای همسو با اطلاعات چندرسانه ای است. آنچه در این گزارش کوتاه از نظر شما خوانندگان گرامی می گذرد، نگاهی است به ویژگی ها، قابلیت ها، خدمات و دستاوردهای استودیوی چندرسانه ای نور.
۶۴۴۲.

قدرت گرایی و اخلاق تکاملی، اخلاق هایی برخاسته از نظریه تکامل(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: معرفت اخلاقی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 5-18

کلید واژه ها: تکامل فرگشت اخلاق قدرت گرایی اخلاق تکاملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۲۰۲
نظریه تکامل یا فرگشت، تأثیر بسیاری بر حوزه های فکری و فرهنگی گذاشته و به گمان برخی، باورهای دینی و اخلاقی را با چالش زیادی مواجه کرده است. برخی گفته اند، قدرت گرایی نیچه نیز مبتنی بر نظریه تکامل است. اخلاق تکاملی نیز به طور مسلم، برگرفته از نظریه تکامل می باشد. به نظر می رسد، این نظریه منافاتی با باورهای دینی و اخلاقی نداشته و علی رغم بطلان قدرت گرایی، اخلاق برگرفته از آن (اخلاق تکاملی)، به عنوان یکی از مصادیق اخلاق سکولار، می تواند ناظر به همه عناصر یک نظام اخلاقی، اعم از معناداری، واقعیت داری، توجیه عقلانی ارزش ها، ارائه راه برای تشخیص مصادیق رفتارهای با ارزش و بالاخره، تضمین عمل به ارزش های اخلاقی، سخن گفته و در تمامی این حوزه ها، از خود دفاع کند. در عین حال، به نظر می رسد، اخلاق تکاملی ناقص بوده، تاب برابری با اخلاق دینی را ندارد.
۶۴۴۳.

راهکارهای تغییر خُلق از دیدگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال بیست و پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۶۵ 113 - 132

کلید واژه ها: تغییر خلق روح بخاری عادت مزاج قوای نفس اعتدال قوا ابن سینا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۱ تعداد دانلود : ۱۱۴
یکی از مباحث مهم در علم اخلاق و حکمت عملی، بررسی امکان و کیفیت تغییر خلق است. ابن سینا ازجمله حکمای قائل به تغییرپذیری خلق بوده و در آثار متعددی چگونگی این تغییر را بیان کرده است. وی ریشه خلقیات ناپسند را نبودِ اعتدال در قوای نفس و به ویژه قوای محرکه نفس حیوانی دانسته و از این روی، معتقد است تغییر خلق، تنها با تعدیل قوا و همچنین غلبه قوه عاقله محقق می شود. مقصود ابن سینا از تعدیل قوا برقراری ملکه توسط بین دو حد افراط و تفریط است. به اعتقاد وی این امر از دو طریق حاصل می شود: طریق اول مبتنی بر اهتمام به افعال حسنه و مواظبت بر وظایف شرعی و عبادات است که علم اخلاق، آن را تبیین می کند؛ طریق دوم بر تعدیل مزاج بنا نهاده شده که ازدیدگاه وی راهی دشوارتر است و در علم طب به آن پرداخته می شود. ابن سینا تعدیل مزاج را از دو طریق، امکان پذیر دانسته است: یکی استفاده از ادویه و اغذیه مصلح مزاج و دیگری تخیل مزاج معتدل. ازدیدگاه وی طریق دوم به جهت شأن نفس در تدبیر و تصرف بدن و شدت نفوذ نفس در بدن، اثری به مراتب بیشتر نسبت به طریق اول دارد.
۶۴۴۴.

بررسی مقایسه ای گروه های مقاومت حشد الشعبی عراق و حماس فلسطین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال سوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۹) 140 - 165

کلید واژه ها: جنبش مقاومت حشدالشعبی حماس عراق فلسطین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۲۰۲
در سه دهه اخیر، در میان ملت های منطقه به ویژه شیعیان خاورمیانه، آشکارا شاهد خودآگاهی و ظهور و تقویت جنبش های سیاسی اجتماعی بوده ایم. با توجه به پیامدهای داخلی و خارجی این جنبش ها، نقش تأثیر گذار آن ها را در سطوح تحولات منطقه ای و کشوری می بینیم. در این مقاله دو گروه مقاومت اسلام گرای معاصر، جنبش مقاومت حماس فلسطین و گروه مقاومت حشد الشعبی عراق را با یکدیگر مقایسه می کنیم. با توجه به شرایط کنونی خاورمیانه، ساختار و تشکیلات این دو گروه در قالب یک دستگاه مفهومی و به وسیله مطالعه تطبیقی اهمیت دارد. روش بررسی این مقاله توصیفی اکتشافی است. در پی پاسخ این پرسش هستیم که گروه های مقاومت حشدالشعبی و حماس چه تفاوت ها و شباهت هایی با یکدیگر دارند؟ مقایسه این دو گروه مقاومت، دلایل تحولات اساسی و تأثیرگذار اخیر دو کشور عراق و فلسطین را به صورت شفاف مشخص می کند. گروه مقاومت حشدالشعبی عراق و حماس فلسطین، پیوند عمیقی با انقلاب اسلامی ایران داشته و رشد و نفوذ این گروه ها به عنوان بازوان حمایتی جمهوری اسلامی بسیار اهمیت دارد. در مقایسه هویت این دو گروه مقاومت، قالب گروه مقاومت حشد الشعبی عراق، ایدئولوژی اسلامی شیعی و ایدئولوژی جنبش مقاومت حماس ریشه در اخوان المسلمین مصر دارد. شایان توجه اینکه جنبش های آزادی بخش، همچون هر پدیده اجتماعی دیگر، در گذر زمان و تحت تأثیر شرایط و مؤلفه هایی، دچار تحول می شوند.
۶۴۴۵.

معنی شناسی شناختی عدم در معارف بهاءولد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 404 - 387

کلید واژه ها: بهاءولد طرحواره های تصویری عدم معارف معنی شناسی شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۶۱
انسان ها برای درک بهتر مفاهیم انتزاعی طرحواره ای را در ذهن خود شکل می دهند. این طرحواره ها ساخت های مفهومی هستند و حاصل تجربه ای است که انسان از محیط پیرامون خود کسب می کند. یکی از این مفاهیم انتزاعی که بهاءولد سعی در عینی سازی آن داشته مفهوم عدم است. عدم در عرفان اسلامی به معنی نیستی مطلق نیست، به همین دلیل تصاویر فراوانی از عدم توسط عارفان ارائه شده است. بهاءولد نیز هنگامی که از تجربه های عرفانی و مکاشفات خود سخن می گوید، مفهوم انتزاعی عدم را با زبان انگاره و طرحواره های تصویری متعددی بیان می کند. نگارندگان در این مقاله با رویکرد شناختی به بررسی طرحواره های تصویری عدم در <em>معارف</em> پرداخته اند. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و براساس داده های به دست آمده می توان نتیجه گرفت: هریک از طرحواره های ادغام، تکرار، مقیاس، فرایند، شیء، قدرتی، انطباق، حرکتی، ارتباط، شکافت و تماس به نوعی می تواند مفهوم عدم را در قالب پدیده ای عینی قابل درک نماید. همچنین طرحواره حجمی، بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است؛ زیرا بهاء معتقد است که همه چیز از درون عدم پا به عرصه هستی می گذارد؛ درواقع عدم مکانی است که کائنات از غیب به ظهور می رسند.
۶۴۴۶.

بررسی معناشناسی مفاهیم اخلاقی از دیدگاه محقق طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 97 - 112

کلید واژه ها: محقق طوسی فلسفه اخلاق معنا شناسی اخلاق حسن و قبح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۹۰
معناشناسی مفاهیم اخلاقی، یکی از مباحث فلسفه اخلاق است که به تحلیل معناییِ مفاهیم و گزاره های اخلاقی می پردازد. معناشناسی اخلاق روی دیگرِ هستی شناسیِ اخلاقی است. عمده مباحث مطرح در معناشناسی اخلاق، بررسی مفاهیم موضوع، محمول و مفاهیم مرتبط با اخلاق است. این مقاله قصد دارد با تبیین مفاهیم یادشده از منظر محقق طوسی، نوآوری های او را بررسی کند. محقق طوسی در تعریف عدالت معتقد است عدالت از معنای مساوات خبر می دهد؛ اما معنای مساوات، برابری در هر چیزی نیست. او کمال هر موجودی را خاصیتی می داند که آن موجود به سبب نوعیت خود، آن را داراست؛ یعنی خاصیتی که هیچ موجود دیگری با این موجود در آن شرکت ندارد. محقق طوسی معنای حسن و قبح اخلاقی را رابطه حقیقی میان «سعادت بخشی و شقاوت بخشی فعل "موضوع"» و «ممدوح و مذموم بودن آن» می داند. به نظر می رسد محقق طوسی، برهانی برای تبیین منطقی رابطه حقیقی میان اعطای نعم الهی و وجوب شکر آن ارائه نکرده است. علاوه بر این، او از امکان جمع میان معانی مطرح شده برای حسن و قبح غفلت کرده است. در هر صورت، او واقع گرا، مطلق گرا و وحدت گرای اخلاقی محسوب می شود.
۶۴۴۷.

بررسی تفسیری استطاعت زنان در حج به هنگام مطالبه مهریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دوازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۶۰-۴۵

کلید واژه ها: آیه استطاعت آیات الاحکام فقه امامیه حج مهریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۳۸
وجوب حج به عنوان یکی از واجبات عبادی اجتماعی دارای شرایطی است که مطابق آیه: «مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبیلاً» هر مکلفی در صورت استطاعت لازم است حج به جا آورد. از مهم ترین استطاعت ها، استطاعت مالی است که در فرض وجود آن، حج بر زن یا مرد واجب می گردد. درصورتی که زن دارای اموالی از جمله مهریه خود گردد بی تردید حج در صورت تحقق سایر شرایط بر او لازم می شود، پاسخ به این پرسش به خصوص با دین و عندالمطالبه بودن مهر، که اگر مهریه زنی برای مخارج حج او کافی باشد و شوهرش قدرت بر ادای مهریه را دارد و مرد نفقه و مخارج زندگی زن را می پردازد، طلب مهریه بر زن لازم است؟ و در چنین فرضی استطاعت حاصل می گردد؟ دارای اهمیت است و همچنین در صورت وجود یا عروض مفسده، حکم مسئله از جهت شرعی چگونه است؟ در این جستار با روش توصیفی و تحلیلی آیات و اقوال مفسران و فقهاء و ادله فقهی، مورد بررسی قرار گرفته و به نظر می رسد استطاعت امری عرفی است و در موارد مورد سؤال استطاعت برای زن حاصل نمی گردد.
۶۴۴۸.

بررسی اختلاف قرائات پنج نسخه خطی قرآن کریم از قرن ششم هجری درکتابخانه آستان قدس رضوی(4)

نویسنده:
منبع: تأمل سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۱ 41 - 60

کلید واژه ها: نسخه خطی اختلاف قرائت قراء دهگانه تطبیق قرائت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۷۰
 قرآن کلام خدا و کتاب آسمانی مسلمانان است که به وسیله جبرئیل% به حضرت محمد6 وحی شد. مسلمانان محتوا و الفاظ قرآن را نازل شده از سوی خداوند می دانند؛ همچنین معتقدند قرآن، معجزه جاودانه، نشانه پیامبری حضرت محمد6 و آخرین کتاب الهی وآسمانی است. قرآن معجزه بودن خود تأکید دارد و دلیل اعجازش را آن دانسته است که کسی نمی تواند مانندی برای آن بیاورد. درقرآن یکی ازمسایل مهمی که باید واضح و روشن شود، قرائت می باشد. درموضوع قرائت واحد بودن یا متعدد بودنش بحث عمیقی وجود دارد. ادله عقلی ونقلی ثابت میکند که قرآن به قرائت واحد نازل شده وازطرق تواتراز پیامبر اکرم ص به ما رسیده است. مهم ترین پرسش این است که آیا همه قرائت های گوناگونِ قرآن کریم که از قرّاءِ مشهور روایت شده، معتبر و حجت است یا تنها یک قرائت حجت است؟ یا قرآن کریم با یک قرائت بر پیامبر6 نازل گردیده یا آنکه به وجوه لفظی مختلفی نازل شده است؟ اگر قرآن کریم با یک قرائت نازل شده باشد، طبعاً همان یک قرائت، قرآن به شمار می رود آن کدام قرائت می باشد؟و راه شناخت آن از بین قرائت های گونا گون چیست؟ برای شناخت آن قرائت واحد که باید متصف به تواتر نیز باشد؛ تحقیق میدانی و بررسی قرائت مضبوط در مصاحف قرون گذشته می باشد.
۶۴۴۹.

راه ها وپیامدهای تسلّط شیطان بر انسان ازمنظر آیات قرآنی

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 149 - 129

کلید واژه ها: وسوسه ولایت شیطان انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۱۱۳
انسان، همواره در پی شناخت کمال و راه های رسیدن به آن است، و هدف آفرینش انسان نیز برای رسیدن به کمال است آیات قرانی و روایات معصومین علیهم بر ادعای مذکور دلالت می کنند بنابراین برای رسیدن به مقصد، بایستی شرایط و موانع را شناسایی کند که یکی از این موانع، و سرچشمه اکثر گناهان و صفات ناپسند، شیطان است؛ شیطان سرکش، قسم یاد کرده که از هر فرصتی برای انحراف انسان، استفاده کند؛ تا اسباب گمراهی وی را فراهم نماید؛ شیطان، تنها قدرت بر وسوسه و دعوت بر گناه دارد وسوسه شیطان با آزادی و اختیار انسان منافات ندارد، و انسان با پذیرش وسوسه ها، راه نفوذ و سلطه شیطان را فراهم می کند و تسلط شیطان، پیامدهای اعتقادی و اخلاقی از قبیل کفر، شرک، نفاق، فراموشی قیامت، عجب، تکبر، رذایل روحی و سبب دوری از خدا و غفلت از محاسبه روز قیامت می-گردد و شیطان بعد از پذیرس وسو سه هایش بر انسان تسلّط و ولایت پیدا می کند.
۶۴۵۰.

تتبع سیر تدریجی آموزه تواضع در قرآن با تکیه بر ترتیب نزول

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 245 - 217

کلید واژه ها: قرآن آموزه های اخلاقی تواضع ترتیب نزول تکبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۸ تعداد دانلود : ۹۸
بررسی آموزه های اخلاقی قرآن در بستر تاریخی نزول می تواند زوایای مهمی از این آموزه ها را روشن سازد. در واقع با تتبع یک موضوع در سیر نزول می توان فرایند حذف یک رذیله اخلاقی و جایگزین کردن یک فضیلت به جای آن را ترسیم نمود. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و با هدف تبیین آموزه«تواضع» در فرایند نزول، درصدد کشف معارف نهفته آنها و ترسیم شیوه نهادینه کردن تعالیم اخلاقی در جامعه است. بهره گیری از تماثیل و ذکر مصادیقی از سرگذشت انبیاء و امم سلف، بکارگیری روش الگوسازی و معرفی نمونه هایی مزین به اخلاق برتر، استفاده از نظام ثواب و عقاب و وعده و وعید به عنوان ضمانت اجرا، تدریج در حذف یک رذیله اخلاقی و ایجاد یک فضیلت به جای آن، تبیین خصایص و برتریهای صفت اخلاقی جایگزین از جمله روش هایی است که خداوند در نهادینه کردن این آموزه اخلاقی در قرآن بکار گرفته است. پس از واکاوی آیات مربوط به این حوزه و حوزه مخالف آن یعنی کبر، چنین حاصل شد که مفهوم تکبر در حوزه آیات مکی بیش از مدنی ملاحظه می شود و در آیات مدنی نقش خشوع پررنگ تر است. تغییر در نوع مخاطبان تواضع در آیات مکی نسبت به آیات مدنی و تغییر مفهوم خشوع از خشوع ظاهری در آیات مکی به خشوع باطنی در آیات مدنی از دیگر نتایج این پژوهش بوده و مبین آن است که تعامل با خلق مقدمه تعامل با حق و عمل مقدمه صفت است و بنده با تمرین خشوع در برابر دیگر مخلوقات آماده تعاملی خاضعانه با حق می گردد.
۶۴۵۱.

بررسی و نقد دیدگاه مفسرین درباره آیه 89 سوره صافات

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 29 - 54

کلید واژه ها: قرآن کریم حضرت ابراهیم (ع) عصمت انبیاء (ع) إِنِّی سَقِیمٌ شبهات عصمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۸
در قصص انبیاء (ع) به مباحثی اشاره شده که شبهه ایجاد می کند و ظاهراً برداشت های گوناگون و بعضاً غیر معقولی از آنها می شود که با عصمت آن بزرگواران مغایر است. یقیناً ساحت مقدس معصومین (ع) اعم از پیامبران و امامان از بسیاری تهمت ها و توهین ها که در طول زمان به آنها نسبت داده شده مبرّاست. حضرت ابراهیم (ع) پیامبری اولوالعزم و دارای مقام امامت است؛ ولی قرآن کریم در عبارت « إِنىّ سَقِیم » ( صافات/ 89) به گونه ای درباره برخورد آن حضرت با نمرودیان صحبت کرده که در نگاه اول شائبه دروغ گویی آن بزرگوار به ذهن متبادر می شود و همین امر باعث ارائه تفسیرهای غیر واقع و خلاف حقیقت شده است. این مقاله با هدف بررسی آیه مذکور و نیل به تفسیر صحیح به روش تحلیلی توصیفی سامان یافته و به این نتیجه رسیده است که: الف) اتهام دروغ گویی به حضرت ابراهیم (ع) بر اساس روایتی از ابوهریره مطرح شده که به دو دلیل مردود است: اول: اینکه عصمت، لازمه پیامبری است، لذا با دروغ گویی منافات دارد. دوم: ابوهریره در نقل روایت منفرد است و اغلب علمای رجال او را جرح کرده اند. ب) اگر سقیم را به معنی مریضی جسمانی بگیریم حضرت ابراهیم (ع) واقعا بیمار بود. این دیدگاه از باقی دیدگاه ها به واقعیت نزدیک تر است. زیرا با ظاهر آیه مغایر نیست و اگر به معنی پریشان حالی بگیریم که در ادبیات گذشته بوده است نیز صحیح است. نتیجه نهایی این است که این جواب نه دروغ و نه حتی توریه بوده است؛ نه ایشان از مریضی فعلی و نه آینده خود خبر داده اند؛ بلکه بیان احوال روحی خود از کفر آنان بوده است.
۶۴۵۲.

بررسی جوامع حدیثی فریقین در چگونگی پرداخت به احادیث تفسیری معصومان (ع)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 127 - 150

کلید واژه ها: احادیث تفسیری جوامع حدیثی شیعه اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۷۰
دانشیان، بخشی از تراث حدیثی فریقین را جوامع حدیثی نام نهاده اند. یکی از مسائلی که درباره جوامع حدیثی فریقین قابل طرح است اینکه این کتب چگونه به احادیث تفسیری پرداخته اند. در این زمینه پژوهش مستقلی تألیف نشده است. با مطالعه در ابواب و موضوعات این کتب، نحوه پرداختن به احادیث تفسیری مشخص می گردد. در این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به مطالعه در ابواب کتب جوامع حدیثی پرداخته است، این نتایج به دست می آید که جوامع اولیه حدیث شیعه چون بر اساس ابواب فقه تبویب شده اند، هیچ باب مستقلی برای احادیث تفسیری تدوین نکرده اند و احادیث تفسیری ذیل ابواب گوناگون پراکنده است. مؤلفین جوامع حدیثی متأخر نیز کتب حدیثی خود را به پیروی از آنان تحت همان ابواب تدوین نموده اند. در جوامع حدیثی اهل سنت نیز اگر چه بابی تحت عنوان «باب التفسیر» تدوین شده، ولی در سایر ابواب نیز احادیث تفسیری کم و بیش مشاهده می شود. نیاز به جمع آوری و تدوین احادیث تفسیری در فریقین احساس می شود.
۶۴۵۳.

کمینه گرایی / بیشینه گرایی؛ شاخصی اثرگذار در روش تفسیری مفسران قرآن کریم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 221 - 250

کلید واژه ها: روش ها و مکاتب تفسیری تفسیر قرآن کریم تأویل گرایی متن گرایی عقل گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۱۱۱
در بررسی روش تفسیری مفسران قرآن کریم، بررسی پیش زمینه اولین گام شمرده می شود. یکی از پیش زمینه های معرفتی ازوتریک (باطنی و نهان)، نگاه کمینه گرا یا بیشینه گرا داشتن مفسر نسبت به مسائل مختلف است. مسئله اصلی این نوشتار بررسی زمینه های کمینه گرایی و بیشینه گرایی اثرگذار در روش تفسیری مفسران قرآن کریم است. با توجه به اینکه قرآن در درجه اول از محتوای دینی و مذهبی برخوردار بوده و همچنین به صورت یک متن است، لذا زمینه های کمینه گرایی و بیشینه گرایی مطرح شده در این مقاله هم تابعی از این دو ویژگی- دینی و ادبی- و ناظر به آنها است و به زمینه های دیگر پرداخته نشده است. از این رو در این نوشتار، دین، شریعت، متن (نصوص) و تأویل به عنوان چهار زمینه مهم در کمینه گرا یا بیشینه گرا بودن مفسران، با رویکرد توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و اثرگذاری آن بر نوع فهم و تفسیر از آیات تبیین شده است. همچنین راه های احراز کمینه گرا یا بیشینه گرا بودن مفسر در هر کدام از زمینه ها نیز تبیین شده است.
۶۴۵۴.

اعتبارسنجی روایت امام رضا(ع) در تفسیر آیه 44 سوره اعراف (نقدی بر دیدگاه آلوسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۶ 129 - 153

کلید واژه ها: روایات تفسیری آیه 44 اعراف روایات امام رضا (ع) رخدادهای قیامت محمود آلوسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۱۰
روایات، پایه دوم معارف اسلامی و از جهت اعتبار هم سنگ قرآن اند. با وجود این، پاره ای خصوصیات به ویژه برای روایات تفسیری چون ضعف سند، اسباب تردید در صحت برخی از آن ها را فراهم آورده اند. یکی از این روایات، روایتی از امام رضا(ع) است، مبنی بر اینکه مراد از «مؤذن» در آیه 44 سوره اعراف(فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَهُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ) امام علی(ع) است. آلوسی که شماری روایت از امام رضا(ع) در تفسیر خود آورده، این روایت تفسیری کلامی را از طریق اهل سنت ناوارد و درنتیجه دور از صحت دانسته است. بررسی و تحلیل گزارش های مرتبط نشان می دهد، به رغم وجود زمینه برای تردید در صحت برخی طرق این حدیث، طرق برتر نقل آن در مصادر شیعه چون طرق قمی و کلینی از وصف صحت برخوردار بوده، می تواند شواهدی برای تصحیح نقل آن در مصادر اهل سنت چون طرق حاکم حسکانی باشد. لذا ورود این روایت رضوی از طرق مختلف در مصادر فریقین، در کنار برخورداری آن از انواع شواهد معنایی، چون نقش انحصاری برای انسان در محشر، موقعیت خاص اهل بیت(ع) در شریعت، به ویژه شخصیت، سابقه و رفتار امام علی(ع) دستمایه های کافی برای اثبات اعتبار و صحت کلی حدیث است. یافته های پژوهش همچنین نشان می دهد استبعاد آلوسی بیش از آن که نتیجه تحقیق باشد ریشه در تعصبات مذهبی او دارد.
۶۴۵۵.

الگویی در تحول دانش تناسب سور؛ مطالعه موردی تناسب سور فتح و محمد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 111 - 138

کلید واژه ها: سوره محمد سوره فتح روابط متنی تناسب سوره های قرآن ساختارشناسی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۴۵
شناخت تناسب سوره های قرآن و کوشش در جهت بررسی دقیق تر ساختار هندسی آن به منظور بهره برداری های مختلف تفسیری و کلامی از دغدغه های قرآن شناسان معاصر است. یکی از زمینه های پژوهش در این باره، شناسایی، تلفیق یافته های قرآن شناسان قدیم و جدید و ایجاد برون رفت هایی در این دانش قرآنی است. از رویکردهای کهن در دانش تناسب سوره های قرآن، همان مطالعه خطی یا «ترتیب السور» و «تناسب السور» است که کاملاً نگاه خطی را در خود دارد. امروزه نیز این نگاه همچنان دنبال شده است. این پژوهش بر آن است تا با تلفیق یافته های قرآن پژوهان قدیم و جدید، به ارتقا این رویکرد در مطالعه ساختار قرآن کریم کمک نماید و در تحلیل ارتباط بین سوره محمد با سوره فتح کاربردی سازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین این دو سوره، گونه های مختلفی از ارتباطات لفظی و معنایی در دو ساحت خُرد و کلان وجود دارد. از نتایج این پژوهش می توان به ایجاد زمینه بهتر برای فهم بهتر این دو سوره، شناخت و تبیین بهتر ساختار متنی قرآن کریم، همچنین ارائه جواب هایی مستدل به شبهات درباره پاشانی و چندلایگی بودن ساختار (متن) قرآن و همچنین تبیین زیبایی های بیان قرآن کریم اشاره نمود.
۶۴۵۶.

واکاوی شخصیت امام علی(ع) در شعر دوره صفوی براساس نظریه فیلیپ هامون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۴)

کلید واژه ها: مدایح علوی دوره صفوی امام علی (ع) فیلیپ هامون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴ تعداد دانلود : ۸۴
در دوره صفوی شعر آیینی به ویژه رواج بسیاری یافت و توجه به شخصیت والای امام علی(ع) منجر به آفرینش اشعار علوی متعددی شد. فیلیپ هامون، یکی از کسانی است که در حوزه نشانه شناسی شخصیت، آرای وی جامع نظرات نشانه شناسان پیشین است. در نظریه وی شخصیتها بر اساس چهار اصل از نظر انواع، دال و مدلول، سطوح توصیف شخصیت پردازش می شوند. طبق الگوی نشانه شناسی هامون، شخصیت امام علی(ع) جزء شخصیت های مرجعی مذهبی و دینی به شمار می آید. در محور امام علی(ع) به عنوان دال، در شعر دوره صفویه به ذکر نام و نسب و ویژگی ولادت وی در کعبه پرداخته می شود. در محور مدلول بودن شخصیت امام بیشتر برخی ویژگی های اخلاقی امام چون شجاعت، علم و دانش، بخشندگی، دینداری، سخنوری و عدالت پرداخته شده است. در محور سطوح تحلیل شخصیت امام علی(ع)، برخی معتقدات شیعه چون: شفاعت، امامت و ولایت، تولا و تبرا، توجه به آیات و روایات و تجلیل زائران و حرم ایشان از محورهایی بوده که شاعران این دوره به آن نظر داشته اند. تحلیل شخصیت امام علی(ع) در شعر دوره صفوی بیان گر جایگاه برجسته امام علی(ع) در اسلام و بیان اوصاف و فضایل آن حضرت است و می تواند دلیلی برای اثبات حقانیت وی در امامت و جانشینی رسول خدا(ص) باشد. هم چنین در اشعار ایشان امام به عنوان حقیقت دینی و نمونه انسان کامل معرفی شده است. این مقاله، به صورت توصیفی-تحلیلی، سیما و سیره امام علی(ع) را در مدایح علوی دوره صفوی بر اساس نظریات فیلیپ هامون واکاوی کرده است.
۶۴۵۷.

بررسی تطبیقی دیدگاه مکتب علامه طباطبائی و نومعتزلیان درباره شیوه های زبان دینی رفع تعارض علم و دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 75-92

کلید واژه ها: مکتب علامه طباطبائی نومعتزله تعارض علم و دین زبان دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۱۲۹
در جهان اسلام، مکتب علامه طباطبائی و نومعتزلیان دو جریان برجسته ای هستند که برای حل تعارض ادعایی علم و دین شیوه هایی را ارائه کرده اند. یکی از برجسته ترین شیوه های آنان، شیوه های رفع تعارض ناظر به زبان دین است. نومعتزلیان مدعی هستند، شیوه هایشان در این زمینه کارآمد است، ولی شیوه های مکتب علامه طباطبائی برای رفع تعارض کارایی ندارد. طرفداران مکتب علامه نیز شیوه های نومعتزلیان را ناسازگار با دین تلقی می کنند. برای ارزیابی دعاوی مزبور، ضروری است شیوه های رفع تعارض ناظر به زبان دین، با نظر به آثار هر دو جریان فکری به تفصیل بیان شده و مورد بررسی تطبیقی قرار گیرد. هر چند در ظاهر، برخی راهکارهای هر دو گروه، مانند زبان ادبی یا زبان قوم تلقی کردن تعبیر متن دینی دارای تعارض با نظریات علمی، مشترک است، اما به جهت اینکه در مکتب علامه، استفاده از این شیوه ها مشروط به وجود قرینه نقلی یا عقلی قطعی است، ولی برخی نومعتزلیان این شیوه را به اکثر یا تمامی متون دینی تعمیم می دهند. در واقع شیوه های زبان دینی این دو گروه متفاوت است.
۶۴۵۸.

بررسی معانی تصوری و تحریر محل نزاع مسئله اصالت وجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 51 - 66

کلید واژه ها: ملاصدرا اصالت وجود ماهیت تحریر محلّ نزاع معانی تصوّری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۱۷۹
گاهی تصوّر یک مسئله فلسفی مهم تر و دشوارتر از تصدیق آن است، و مسئله اصالت وجود از جمله این مسائل است. در این مقاله به بررسی برخی از معانی تصوّری این مسئله پرداخته ایم. هم چنین به بررسی دو تحریر از محلّ نزاع، و نیز در پرتو ادلّه اصالت وجود به بررسی برخی معانی تصوّریِ دیگر پرداخته ایم. تحریر محلّ نزاع که مسئله مهمی در این زمینه است، در کتب ملّاصدرا ذکری از آن به میان نیامده است، اما کسانی مانند سبزواری و طباطبایی و.... به آن پرداخته اند. در این میان مدرّس زنوزی تحریر جامع و دقیقی از محلّ نزاع این مسئله به دست داده است. برخی بر این نحوه تحریر انتقاداتی وارد کرده اند و ما به آنها پاسخ داده-ایم. در این مقاله به معانی ماهیّت، وجود، اصالت، حدّ در محلّ نزاع پرداخته شده است. نیز به مسائلی از قبیل این که پدیده های شخصی یا نوعی در این مسئله مورد نظر است پرداخته شده است.
۶۴۵۹.

دره التاج قطب الدین شیرازی و منابع آن

نویسنده: مترجم:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۲ آذر و دی ۱۴۰۰ شماره ۵ (پیاپی ۱۹۱) 163 - 184

کلید واژه ها: قطب الدین شیرازی دره التاج الکاشف انتحال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۲۴
این مقاله منابع قطب الدین شیرازی در نگارش کتاب دره التاج را مورد بررسی قرار داده است. قطب الدین شیرازی در این اثر مفصل که به زبان فارسی نگارش یافته است، از آثار افراد مختلفی نظیر فارابی، ابن سینا، غزالی، فخررازی، سهروردی، شهرزوری، زمخشری، یعقوب قرطبی، عبدالملک شیرازی، صفی الدین ارموی، سراج الدین ارموی، سعید الدین فرغانی، ابن کمونه، جرجانی و ... استفاده کرده است. بر این اساس نشان داده شده است که کتاب دره التاج از ترجمه و ادغام چندین منبع مختلف پدید آمده است. به نحوی که بجز بخش هایی در منطق که هنوز منبع آنها مشخص نشده است، تمامی بخش های فلسفی آن برگرفته از آثار دیگران است. این تحقیق در بررسی اصالت این اثر و تعیین آراء خاص قطب الدین شیرازی حائز اهمیت است. در پایان مقاله، بخش های مختلف این کتاب با کتاب الکاشف ابن کمونه مورد مقایسه قرار گرفته است. 
۶۴۶۰.

متعه از دیدگاه فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال پنجم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۹ 61 - 79

کلید واژه ها: آیه متعه ازدواج موقت روایات فریقین فقه مقارن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۱۳۰
متعه همان ازدواج موقت است که در آن، مهر و مدت معین می شود و زن پس از انقضای مدت از مرد جدا می شود. آیه 24 سوره نساء بیان گر متعه و نکاح موقت با زنان است و به آیه متعه معروف شده است. مسئله جواز و عدم جواز متعه از دیرباز مورد اختلاف شدید مفسران عامه و خاصه بوده است. شیعه براساس شواهد و قرائن درونی و بیرونی معتقد است که آیه متعه در نکاح منقطع ظهور دارد و درباره بهره برداری از زنان و ازدواج موقت با آنها نازل شده است. این حلیت تا امروز استمرار دارد. مفسران و فقهای عامه، اصل دلالت آیه بر نکاح منقطع را نپذیرفته اند یا با قبول مشروعیت آن در برهه ای از تاریخ به نسخ آن به وسیله قرآن یا سنت و حرمت این ازدواج در عصر کنونی قائل شده اند. پژوهش حاضر بیانات و اختلافات تفسیری و فقهی ذیل آیه متعه و تحلیل آن را بررسی می کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان