علوم اسلامی

نمایش ۱۹٬۰۴۱ تا ۱۹٬۰۶۰ مورد از کل ۷۳٬۵۱۴ مورد.

۱۹۰۴۱.

روش های احتجاج در سوره مبارکه انعام

نویسنده: سید محمدهادی یدالله پور سمیه شوشتری

منبع: تفسیرپژوهی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 190 - 159

کلید واژه ها: قرآن سوره انعام احتجاجات روش ها

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۲۳۰ تعداد دانلود : ۱۲۹

بی تردید پیامبران و رهبران الهی به ویژه پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله در تلاشی گسترده به تعمیق و تصحیح باورها و اعتقادات امت ها پرداخته و با بیانی روشن به مبارزه با باورها و عقاید خرافی، تعصّبات کور قبیله ای و فسادها و کژی ها همّت گماشته اند. تحلیل ادعاهای مخالفان و تبیین دقیق و عمیق دعوت خویش و استدلال منطقی و عقلانی بر باورها و ارزش های توحیدی در طول تاریخ پیامبران در مواجهه با مخالفان و موافقان به روشنی قابل مشاهده است. شناخت و بررسی احتجاجات بیان شده در کلام الله مجید، موجب رشد و قوام ادله عملی خواهد شد و در این راه ژرف کاوی مبانی و روش های احتجاجات ارائه شده در سوره مبارکه انعام ضروری می نماید. پژوهش حاضر با عنوان « روش های احتجاج در سوره انعام» به روش تحقیق تحلیلی- توصیفی انجام پذیرفته است. که به این حقیقت دست یافته است که احتجاجات عقلی متعددی در سوره مبارکه انعام ارائه شده است وپیامبران هیچ گاه با استفاده ابزاری از خرافات و تعصبات جاهلانه، دعوت خویش به حقیقت را نیالوده اند و یا به تطمیع و تزویر برای فزونی پیروان روی نیاورده اند؛ بلکه همواره با بهره گیری از استدلال و احتجاج ، نسبت به تغییر نگرش ها اقدام کنند ، همانگونه که خداوند سبحان با ادله عقلی در ارائه معارف اعتقادی سخن گفته است.

۱۹۰۴۲.

عوامل مؤثر بر تکوین نگرش ایمانی در قرآن کریم با رویکرد روان شناسی اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی ایزدی سید سجاد طباطبایی نژاد سید محمدرضا رضازاده

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: ایمان نگرش روان شناسی اجتماعی نگرش ایمانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۶۶ تعداد دانلود : ۷۰۵

«ایمان» و «نگرش» به ترتیب از محوری ترین مفاهیم در آموزه های دینی و روان شناسی اجتماعی می باشند. برایند پیوندی نزدیکی میان حوزه موضوعی نگرش در روان شناسی اجتماعی، تعلیم و تربیت کاربردی و مباحث قرآنی در حوزه ایمان، اصطلاح «نگرش ایمانی» را ساخت می دهد. نگرشی که با رویکردی قرآنی و مبتنی بر الگوهای تکوین نگرش های افراد در روان شناسی، نسبت به متعلقات ایمان شکل گرفته است. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیلی و پایبندی به لوازم یک مطالعه میان رشته ای و تفسیر علمی از قرآن کریم، مبتنی بر یکی از الگوهای پرکاربرد روان شناسی اجتماعی «الگوی احتمال تفسیر» برای تکوین و تغییر نگرش های افراد، که قبول عام در میان روان شناسان یافته است، از رهگذر مسیر اصلی معرفی شده از سوی این الگو، به استخراج عوامل مؤثر بر تکوین نگرش ایمانی مخاطبان قرآن می پردازد و از داده های این الگو جهت فهم دقیق تر آیات هدایتی قرآن به سوی ایمان بهره می جوید. بر اساس یافته های این پژوهش، قرآن عواملی چون «ارائه برهان و استدلال»،«معرفت شناسی آیه ای»،«معجزات انبیاء»،«ایجاد نگاه معرفتی صحیح نسبت به متعلقات ایمان»،«تذکر و یادکرد از مبدأ و معاد» و «توجیه شناختی نسبت به آثار ایمان گروی» را از جمله عوامل موثر در تکوین نگرش ایمانی مخاطبان از طریق مسیر اصلی در این رهیافت معرفی می نماید.

۱۹۰۴۳.

مبانی هستی شناختی کرامت انسان در اندیشه صدر المتالهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یدالله دادجو

منبع: پژوهش های اخلاقی سال ششم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۲۳)

کلید واژه ها: انسان مبانی هستی شناختی کرامت صدرالمتألهین

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۲۲۳

کرامت و ارجمندی انسان که در حقیقت اساسی ترین ساحت وجودی انسان را تشکیل می دهد، فصل مهمی از مباحث اندیشمندان دینی را به خود اختصاص داده است. منابع انسان شناسی برای انسان دو گونه کرامت برشمرده اند که عبارتند از کرامت و ارجمندی هستی شناختی و کرامت اکتسابی یا ارزش شناختی، بی گمان برخورداری انسان از کرامت بر مبانی و پایه های مهمی استوار است. اینک این پرسش مطرح است که انسان بر چه اساسی از کرامت هستی شناختی و ارزش شناختی برخوردار است. این نوشتار به تبیین مبانی هستی شناختی کرامت انسان در اندیشه صدرالمتألهین پرداخته و بر این باور است که انسان با برخورداری از اساسی ترین عطایا و مواهب الهی همچون عقلانیت و خردورزی و خلافت الهی و .. مبانی کرامت انسان را رقم زده است.

۱۹۰۴۴.

تأثیر هوای نفس در فتنه های عصر امام علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلی ریاحی سید رضا موسوی

منبع: پژوهش های اخلاقی سال هفتم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلید واژه ها: فتنه هوای نفس عقل بغی عدوان شهوت طغیان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۵۹۷

هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش مؤلفه های هوای نفس(بغی، عدوان، شهوت و طغیان)، در فتنه های عصر امام علی(ع) است. عصر امام علی(ع) شاهد مردمانی بود که بر اساس عقل سلیم تصمیم نمی گرفتند، بلکه بر اساس امیال و هواهای نفسانی عمل می کردند. تمایلات نفسانی به چهار صورت: «بغی، عدوان، شهوت و طغیان» در ایجاد فتنه های عهد امام علی(ع) نقش ایفاء نمودند. «بغی» و ظلم های هواپرستانه ی اهل جمل، صفین و نهروان، سه فتنه ی پى درپى را پدید آورد. دسته ای از روی حسادت و گروهی به خاطر هلاکت نزدیکان خویش توسط امام علی(ع)، در جنگ های بدر و احد و... به دشمنی با ایشان پرداختند تا «عدوان»، صورت دیگر هوای نفس نیز در قالب کینه ها بروز پیدا نماید. «تمایلات شهوانی» نیز در شکل گیری فتنه های آن روزگار تأثیر بسزائی داشت، اشتیاق فتنه گران به مال و ثروت که ستون شهوات است، پایه ی اساسی فتنه های عصر حضرت(ع) بود. از سوی دیگر، نافرمانی از حجت و نماینده ی خداوند در میان بندگان مصداق «طغیان» است، که مردم پس از رحلت رسول خدا(ص) با گستاخى و وقاحت تمام، مرتکب آن گشتند و فتنه ها خلق کردند. روش این تحقیق، توصیفی تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات، به صورت کتابخانه ای با مراجعه به منابع اصلی و نیز نرم افزارهای موجود در قالب پرونده های علمی به صورت ثبت اطلاعات در فیش های تحقیقی می باشد

۱۹۰۴۵.

نقش عذر خواهی و بخشش در پایداری زندگی اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی رحیمی سمیه سلیمانی

منبع: پژوهش های اخلاقی سال هفتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۲۶)

کلید واژه ها: بخشش خطا عذر خواهی پذیرش عذر پایداری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۲۸۱۴ تعداد دانلود : ۱۱۶۱

تحقیق حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده به پرسش " عذر خواهی و بخشش در پایداری زندگی اجتماعی چه نقشی دارد؟"پاسخ گفته و در تبیین پاسخ آن اشاره نموده که اسلام برای کاهش تنشها همواره مسلمانان را به صلح و دوستی، پرهیز از کینه و دشمنی، حل کردن اختلافات با تکیه بر فضایل اخلاقی از جمله بخشش و عذرخواهی ترغیب نموده است. نگارش رساله هایی، چون الفت نامه، مصادقة الاخوان و... توسط عالمان اسلامی در همین راستا می باشد. در فرهنگ اهل بیت عذر خواهی مؤمنان از پیامدهای زیانبار دنیوی و اخروی جلوگیری نموده و پذیرفتن عذرِ دیگران پرتویی از اخلاق خدا، گام نهادن جای پای پیامبران و اولیای خدا و بستر تکامل آدمی و موجب صلح و همدلی بین مردم و محبوبیت انسان نزد خدا دانسته شده است. اهمیت عفو و بخشش تا بدانجاست که به موجب روایات، خداوند از مؤمن نیازمند همانند عذر خواهی برادر از برادر عذرخواهی می کند و مزد عذر خواهی را بر ذمه گرفته و آن را از صفات متقین بر شمرده و به مسلمانان منحصر نکرده است، همچنین به موجب روایات در مواردی معصومان از مردم عذر خواهی کرده اند، که از جمله آن ها می توان به عذر خواهی پیامبر از برخی از اصحاب صفه اشاره نمود. قبول عذر و بخشش در پایداری زندگی اجتماعی نقش بسزا دارد، زیرا اگر همه مردم در گرفتن حقوق خویش دقیق و جدی باشند و از کوچک ترین لغزش دیگران چشم نپوشند، زندگی، بسیار تلخ شده و روح صفا و صمیمیت به کلی از بین خواهد رفت. عذر خواهی در صورتی یک فعل اخلاقی و مطلوب است که با آداب و شرایط لازم، همچون منت نگذاشتن و... صورت گیرد و عذر خواهی بجا باشد، از این رو عذر خواهی از کارهای خوب، عذر خواهی از کسی که برای دیگران حقی قائل نیست و فاقد روحیه ادب و احترام به دیگران است و... مطلوب نبوده و یک فعل غیر اخلاقی می باشد، همچنین با وجود مطلوب بودن عذر خواهی و پذیرش عذر دیگران، وادار نمودن دیگران به عذر خواهی اخلاقی نیست. هدف از تحقیق حاضر تبیین اهمیت عذر خواهی و بخشش و تشویق به پایداری زندگی اجتماعی است

۱۹۰۴۶.

ماهیت بیماری مشرف به موت از دیدگاه فقه امامیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علیرضا هوشیار

منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال دوم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲ 123 - 143

کلید واژه ها: احکام فقهی بیمار بیماری مشرِف به موت مرگ بیمار خطرناک و کشنده بودن بیماری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول

تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۳۴۵

در فقه مذاهب اسلامی بیماری مشرِف به موت، اهلیت مریض را متزلزل می کند و تصرفات تبرعی، طلاق و نکاح وی را با سایرین متمایز می سازد. نویسنده با جستجو در آثار فقهای متقدم و متأخر امامیه، اوصاف بیماری مشرف به موت را بررسی کرده تا به ملاک و معیار مشخصی برای این وضعیت بیابد. با توجه به تعاریف و شاخصه های مختلف و متفاوت فقهای امامیه از این نوع بیماری، در ماهیت آن اختلاف نظر وجود دارد و همین سبب اجمال و ابهام در موضوع شده؛ به طوری که در این مسئله از حیث انطباق بر انواع بیماری خصوصاً امراض نوظهوری نظیر سرطان و ایدز اشکالاتی به وجود آمده است. نویسنده بر آن است که برای رفع این اشکال و اجمال، ضرورت دارد نظرات فقهای امامیه به صورت نقلی و عقلی بررسی شود تا بتوان تعریفی جامع درباره بیماری مشرف به موت ارائه نمود و بر امراض نوظهور منطبق ساخت. او در این زمینه به سه شاخصه مهم و جامع اشاره کرده است: تحقق بیماری در عرف و عاجزساختن بیمار؛ خطرناک و کشنده بودن بیماری در غالب موارد؛ و منتهی شدن بیماری به مرگ. او در پایان، تعریف جامعی از این مسئله به دست داده است.

۱۹۰۴۷.

تحلیل و بررسی مولفه های روانشناسی مثبت در داستان های مثنوی معنوی و کاربرد آن در تربیت دوره نوجوانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعظم آصف نیا افضل السادات حسینی مجتبی زروانی

منبع: ادیان و عرفان سال چهل و نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱

کلید واژه ها: مثنوی معنوی روان شناسی مثبت تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان دوره نوجوانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۹۸ تعداد دانلود : ۱۰۰۴

روان شناسی مثبت نگرنه تنها برای بهبود و ایجاد توانمندی های افراد، بلکه به منظور پرورش تاب آوری، بهبود کیفیت زندگی و ایجاد سپری در برابر عود نشانه ها، ایجاد گردید. افزایش توانمندی ها و صفات مثبت بایست مؤلفه های اصلی هر روند درمانی باشد؛ چرا که این مداخلات نشانه های بیماری را کاهش داده، از عود آنها جلوگیری می کنند و باعث اصلاح کیفیت زندگی می شوند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل و بررسی مؤلفه های روان شناسی مثبت در داستان های مثنوی معنویو کاربرد آن در تربیت دورة نوجوانی صورت گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که مؤلفه های روان شناسی مثبت، از جمله امید، خوش بینی، شادی، رضایت، فضایل اخلاقی، بخشش، انعطاف پذیری، شکرگزاری و تشکر، مراقبه و معناجویی در داستان های مثنوی معنویسبب شکوفایی و توسعه توانمندی های درونی و کسب فضیلت های اخلاقی می شود. این مؤلفه ها نوجوانان را قادر می سازد تا با ناملایمات، بحران ها و سایر رویدادهای نامطلوب زندگی کنار بیایند، به سلامت جسمی و روانی دست یابند و به بهبود روابط فردی، خانوادگی و اجتماعی نایل گردند.

۱۹۰۴۸.

عوالم سه گانه ی وجود و نقش آن در حشر انسان از دیدگاه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی زمانی خارایی علی الله بداشتی

منبع: حکمت صدرایی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: ملاصدرا عالم مثال عوالم سه گانه سعادت و شقاوت حشر انسان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۴۵ تعداد دانلود : ۱۱۵۳

تقریر صدرالمتألهین از حشر، تقریری کامل و جامع است که به تبیین عقلانی بسیاری از آموزهای دینی کمک کرده و به جمع بسیاری از ظواهر شریعت می انجامد. او در این راه غالب اصول و نوآوری های فلسفی خود را به خدمت گرفته و از تمام ظرفیت حکمت متعالیه در این بخش بهره می برد. یکی از مبانی جهان شناختی او در مساله ی حشر انسان ها، عوالم سه گانه ی وجود است. او با طرح کردن دو عالم مثال و عقل به عنوان آخرت، و نیز با توجه به تناظر مشاعر انسانی با این عوالم و کیفیت ادراک انسان، به سیر صعودی نفس توجه کرده و حالات مختلف حشر انسان ها را با هر یک از این عوالم را توضیح می دهد. او با توجه به همین مطالب به تبیین عقلانی و اثبات ظواهر متون دینی در مورد بهشت و جهنم و کیفیت عذاب یا پاداش نفوس همت گماشته و در این باره، به سوالات مختلفی پاسخ می دهد.

۱۹۰۴۹.

پژوهشی در «اقتراض للحج»(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: محمدتقی رحمت پناه

منبع: میقات حج دوره ۲۵ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۹۸) 42 - 63

کلید واژه ها: حج استطاعت اقتراض روایات فقهی اخبار متعارض بررسی صدوری بررسی دلالی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : ۱۸۹ تعداد دانلود : ۱۳۷

حج، عملی عبادی است و بر هر مسلمانی واجب است لیکن وجوب آن مشروط به وجود شرایطی است که تا آنها حاصل نشود، حج نیز واجب نمی گردد؛ یکی از این شرط ها، استطاعت است که آنهم دارای انواع و اقسامی است و وجود هر یک از انواع استطاعت، برای وجوب حج ضروری است. به اجماع فقیهان شیعه، حصول استطاعت برای حج واجب نیست؛ چراکه تحصیل شرط واجبِ مشروط واجب نیست. با این وجود، در برخی روایات از قرض گرفتن و مدیون شدن برای حج، سخن به میان آمده است. از این رو، برخی از فقیهان بر اساس این روایات و برداشتِ خودشان از آنها، به سخن گفتن درباره این موضوع «اقتراض للحج» پرداخته اند. برخی از ایشان به وجوب قرض گرفتن حج در مواردی ویژه حکم داده اند و بسیاری با این دیدگاه به مخالفت برخاسته اند. از جمع بندی سخنان فقیهان چنین می توان دریافت که اقتراض للحج با وجود برخی شرایط؛ از جمله داشتن پس انداز برای بازپرداخت قرض، مستحب است و برخی از محدثان، روایات در این باره را ذیل بابی با حکم «استحباب»، گرد آورده اند و حجِ انجام شده با این شرایط را «حج مندوب» دانسته و آن را کفایت کننده از حَجَّه الاسلام نشمرده اند.

۱۹۰۵۰.

معناشناسی «قول حسن» در قرآن کریم

نویسنده: حمید محمدی راد حبیب فرخی نیا

منبع: تفسیرپژوهی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 158 - 137

کلید واژه ها: قرآن کریم قول حسن آثار قول حسن

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۱۱۴

نعمت گفتار، اصلی ترین وسیله ارتباط بین انسان ها و طبیعی ترین راه بیان انتقال اندیشه ها و مقاصد آدمی است.اما این نعمت و توانایی خدادادی، هم می تواند در مسیر حق به کار گرفته شود و هم در مسیر باطل؛ لذا، انسان با گفتار نیکو و حق می تواند سعادت خود را در هر دو جهان به دست آورد و بر عکس با سخن نکوهیده و باطل موجب خواری خود در دنیا و عذابش در آخرت گردد.این دلیل، انسان را ملزم می نماید تا همواره سخنی بگوید که تأثیر مثبت در اندیشه، کلام و کردار خود و دیگران داشته باشد. قرآن کریم و روایات معصومین(ع) به خوبی، این ویژگی ها را برای گفتار نیک و اثر بخش بیان داشته است. پژوهش حاضر با استفاده از این دو گوهر گرانبها اقسام قول حسن و آثار فردی و اجتماعی آن را بیان کرده تا در زندگی روزمره بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.

۱۹۰۵۱.

تأثیر روش «فرزندپروری مسئولانه» در گسترش معروف و پیشگیری از منکر با تأکید بر محبت و مراقبت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: فردوس میریان اعظم پرچم

منبع: اسلام و پژوهش های تربیتی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 85-104

کلید واژه ها: امر به معروف نهی از منکر فرزندپروری مسئولانه محبت خانواده تربیت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۲۷۶

از راه های زیربنایی برای گسترش امر به معروف و نهی از منکر، درونی کردن ارزش های دینی است که از آغاز کودکی و از درون خانواده تحقق می یابد. هدف این مقاله بررسی تأثیر سبک های فرزندپروری در تربیت کودکان و نقش آن در گسترش معروف و پیشگیری از منکر است. در این زمینه، سبک های فرزندپروری مطرح شده از سوی روان شناسان و اسلام تبیین و مقایسه شده و تأثیر اساسی ترین مؤلفه های فرزندپروری، یعنی «محبت» و «مراقبت» بررسی شده است. برخی از رهیافت های این پژوهش کاربرد سبک های فرزندپروری صحیح در مراحل رشد متفاوت است، هرچند بر محبت در تمام مراحل، تأکید فراوان شده است. «محبت»، همانندسازی و پیروی فرزندان را به دنبال دارد و «روش مسئولانه و محبت آمیز» موجب تسهیل درونی شدن ارزش های اسلامی می گردد. به طور معمول، کودکانی که والدین آنها مؤمن و متعهد باشند و با این روش تربیت شوند، با وارد شدن در هر گروه اجتماعی، خود به خود عامل به معروف و دوری کننده از منکر خواهند بود.

۱۹۰۵۲.

مفهوم شناسی وجدان اخلاقی و گستره تأثیرگذاری آن در نظم عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه منتظر بهروز محمدی منفرد

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال نهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: حقوق قانون نظم عمومی امنیت اجتماعی وجدان اخلاقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۶ تعداد دانلود : ۷۸۵

حاکمیت نظم و قانون مداری از مهم ترین مؤلفه های اجتماعِ به سامان است که بستر امنیت و آرامش را برای سیر افراد در جهت اه داف ف ردی و جمعی امکان پذیر می سازد. دستی ابی به جامع ة بهره مند از نظم عمومی، نیازمند وجود قوانین مربوط و مابازای قانونی مناسب برای اجرای این قوانین است. بی شک مهم ترین ضامن اجرای قوانینِ دارای جنبه نظم عمومی، دولت ها و نهادهای اجتماعی قضایی و انتظامی هستند؛ اما توجه به اخلاقیات، حاکی از وجود مابازای اخلاقی و درونی برای رعایت قوانین یادشده است. ازاین رو هماهنگی و همراهی الزامات خارجی و درونی، مهم ترین دستاورد برای رسیدن به نظم عمومی خواهد بود. در تحقق این هدف، مفهوم وجدان اخلاقی با توجه به کارکردهای آن، نقش اساسی دارد. در این نوشتار با مراجعه به آرای اندیشمندان، ضمن مفهوم شناسی «وجدان اخلاقی»، تأثیر این عاملِ در دسترس و همگانی برای تربیت افراد اخلاقی و به تبع آن تشکیل جوامع اخلاقی که نظم داری و قانون مداری را سرلوحه فعالیت های خود قرار دهند، بررسی شده و تلاش گردیده است تا مفهوم اخلاقی وجدان به صورتی کاربردی تر ارائه شود.

۱۹۰۵۳.

مجعولیت وجود و ملاک آن از نگاه ملاصدرا و مقایسه آن با دیدگاه کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالعلی شکر صدیقه میرزایی

منبع: حکمت و فلسفه سال دوازدهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۴۵)

کلید واژه ها: کانت اصالت وجود ملاصدرا وجود رابط مجعولیت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۵۵ تعداد دانلود : ۷۶۵

پذیرش و اثبات اصالت وجود، مستلزم پذیرش مجعولیت وجود است. به همین جهت، اصالت وجود با مجعولیت آن در تلازم است؛ هرچند این دو مسئله تفاوت هایی دارند. مطابق مبانی حکمت متعالیه، ملاک مجعولیت وجود بر پایه رابط بودن آن تعیین می شود. رابط بودن وجود به معنای «وابستگی صرف به غیر» است. آنچه به علت خود تعلق محض دارد، مجعول واقعی آن نیز به شمار می رود. در مکتب صدرایی، وجود رابط به این معنا جایگاه متفاوتی با وجود رابط در قضایا دارد. اما در اندیشه کانت، به رابط بودن وجود در قضیه حملیه حصر توجه شده است. وی به قصد نقادی برهان وجودی آنسلم، بر این باور است که وجود در قضیه، هیچ افزایشی در مفهوم موضوع ایجاد نمی کند؛ بلکه تنها نقش رابط را دارد. ملاک محمولیت در قضیه، فزون بخشی است که در وجود رابط دیده نمی شود. این وجود رابط که به کلام صدرالمتألهین شباهت دارد، غیر از آن چیزی است که ملاک مجعولیت در حکمت متعالیه تحقیق شده است. ملاصدرا به نوع دیگری از وجود رابط پرده بر می دارد که از تحلیل اصل علیت به دست آورده است و بر اساس آن تمام ممکن ها را عین ربط به ذات حق می داند. ایشان در حوزه قضایا، علاوه بر قضیه مرکبه، هلیه بسیطه را نیز می پذیرد که محمول آن وجود است. کانت این دسته از قضایا را بی معنا می داند و گزاره «خدا وجود دارد» را ترکیبی و تحلیلی نمی شناسد، اما ملاصدرا آن را مفاد ثبوت الشیء قرار می دهد به گونه ای که اگر افزایشی در موضوع ایجاد نمی کند، به دلیل ماهیت نداشتن ذات حق و اصیل بودن وجود است.

۱۹۰۵۴.

بررسی و نقد کتاب أسلوب علی بن أبی طالب علیه السلام فی خطبه الحربیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سمیه حسنعلیان

منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ششم بهار و تالستان ۱۳۹۵ شماره ۱۲ (پیاپی ۷۰) 57-85 صفحه

کلید واژه ها: سبک شناسی بلاغت امام علی(ع) أسلوب علی بن أبی طالب فی خطبه الحربیه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب

تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۲۵۸

یکی از موضوعاتی که ارتباطی تنگاتنگ با مسایل زبان شناسی دارد و ناقدان در بررسی و تحلیل متون به آن توجهی ویژه دارند، سبک شناسی است که بین روش علمی در مطالعات زبانی و روش نقدی در مطالعه متن ادبی توازن ایجاد کرده است. از سوی دیگر، وجود تألیفاتی در تطبیق این روش بر متون خلأیی بزرگ در این زمینه به حساب می آید که کتاب أسلوب علی بن أبی طالب(ع) فی خطبه الحربیه گامی در راستای پر کردن خلأ موجود بوده است. بدون شک هر نگاشته ای دارای جنبه های ارزشمند و احتمالاً کاستی هایی است که مطرح نمودن و بررسی و نقد آنها می تواند زوایایی را برای نویسنده آشکار کند که از دید وی مخفی بوده و، از این رهگذر، مسیر برای ارایه هر چه بهتر تألیفات هموار شود. با این توصیف و برای تحقق چنین هدفی در مقاله حاضر به بررسی و نقد کتاب أسلوب علی بن أبی طالب(ع) فی خطبه الحربیه اثر علی احمد عمران پرداخته شده و، بعد از ذکر مقدمه و تعریف کتاب و اشاره به نقاط قوت آن، کاستی های کتاب در چند محور اساسی بیان شده است. مهم ترین یافته های پژوهش، که یافتن همان کاستی ها و محاسن و جنبه های نوآورانه کتاب است، در متن مفصلاً ذکر شده و همه آنها حاکی از آن است که هر چند اثر با سرفصل وزارت علوم خیلی متناسب نیست، اما می تواند به عنوان کتاب کمک درسی، که به تطبیق نظریه ای جدید بر متنی ارزشمند چون نهج البلاغه پرداخته، مورد استفاده دانشجویان قرار گیرد.

۱۹۰۵۵.

شرور و عدل الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسن افتخارزاده

منبع: سفینه سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۵۱ «ویژه عدل الهی»

کلید واژه ها: شر حکمت ظلم عدل الهى فضل

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۷۵۱ تعداد دانلود : ۱۷۳۴

یکی از مباحثی که مرتبط با بحث عدل می باشد، گفتگو از شرور و بلایایی است که در حیات آدمی به چشم می آید. چگونگی ارتباط این دو با هم پهنه ای از آراء و نظرات گوناگون را پیش روی هر محققی می نهد. در این مکتوب ابتدا رایج ترین نظرات در این رابطه که غالباً از سوی فلاسفه و عرفا اظهار شده اند بیان و سپس به بررسی و نقد آنها پرداخته شده است. نگارنده بر آن است که به دور از توجیهات ارائه شده در اینگونه نظریات و برگشت به پله نخستین فهم که حجت بر بندگان است و همچنین رعایت معانی واژه ها، می توان به بیان رابطه ای موجّه از عدل الهی و شرور و بلایای موجود در عالم هستی دست یازید. در این راستا آیات و روایات نیز توضیح داده می شود.

۱۹۰۵۶.

برنامه اصلاح سبک زندگی، راهکار دستیابی به علوم تربیتی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد فتحعلی خانی

منبع: تربیت اسلامی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلید واژه ها: سبک زندگی علم دینی محمدباقر صدر علوم انسانی اسلامی علوم تربیتی اسلامی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۲ تعداد دانلود : ۸۰۱

یکی از روش های دستیابی به علوم انسانی اسلامی (علم دینی)، اجرای نظام های اجتماعی اسلامی در متن زندگی عینی است. تحقّق یافتنِ نظام های اجتماعی موضوع مطالعه پژوهشگران را دگرگون می کند و امکان مطالعات جدید و در نتیجه، شناسایی عناصر جدیدی در زندگی اجتماعی را فراهم می کند. برای تحقق عینی و تدریجی نظام های اجتماعی اسلامی می توان از برنامه ریزی برای اصلاح سبک زندگی متناسب با جهان بینی اسلامی استفاده کرد. سبک زندگی از سویی مسیر اصلاحات در نظام های اجتماعی است و از دیگر سو، روشی برای ممکن ساختن مطالعه کنشگران اجتماعی است. در عرصه تربیت رسمی، مدرسه محیط قابل کنترلی است که با برنامه ریزی برای اصلاح سبک زندگی مرتبط با آن، اهداف آموزش و پرورش پیگیری و مطالعات تربیتی تسهیل می شود. در این مقاله با معرفی ویژگی های سبک زندگی نشان داده می شود که اصلاح برنامه ریزی شده سبک زندگی راهکار مناسبی برای تحقق نظام تربیتی اسلام و در نتیجه، بسترسازی برای دستیابی به علوم تربیتی اسلامی است.

۱۹۰۵۷.

تمایزات اهل بیت(ع) به عنوان انسان برتر در نظر ابن حنبل و ابن تیمیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی فرمانیان علیرضا میرزایی

منبع: انسان پژوهی دینی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۵

کلید واژه ها: منزلت اهل بیت ابن تیمیه ابن حنبل تنقیص اجلال

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۵۹ تعداد دانلود : ۷۱۷

ابن حنبل در کتب خود همانند المسند و فضائل الصحابه و مطالب منقول در کتب تاریخ و سیر، نگاه اجلالی و تثبیتی و احترام آمیز به اهل بیت(ع) دارد. هرچند وی از سلسله جنبانان اهل حدیث و سلفی گری است در شکستن فضای عثمانیه و مروانی ضد علی(ع) نقش ممتازی ایفا کرد. نقش و اهتمام او در تربیع و تثبیت خلفای راشدین در چهار نفر، که منتهی به علی(ع) می شود، بسیار برجسته است. دیدگاه های ابن تیمیه، خلف ابن حنبل نیز، با وجود اشتراکات فراوان، گاه متفاوت با ابن حنبل است و گاه نیز با وی اختلاف دارد و بعضاً نسبت به اکثریت علمای اهل سنت در موضوع منزلت اهل بیت(ع) متفرد می شود. موضع ابن تیمیه راجع به اهل بیت(ع) اجلالی و تثبیتی است اما در اثر عواملی گاه گرفتار جدل های بی حاصل و تفریط در حق اهل بیت(ع) شده است. شیعیان، ائمه اهل بیت(ع) را به عنوان انسان کامل قبول دارند که مظهر تجلی اسما و صفات الهی است. این نگاه در اهل سنت طرفدار ندارد و دو اندیشمند حنبلی مذکور با وجود اعتقاد به منزلت والای آن ذوات مقدسه آنها را از نمونه انسان های برتر جامعه بشری و اسلامی می شناسند. در این مقاله، دیدگاه این دو عالم حنبلی را درباره منزلت اهل بیت(ع) بررسی تطبیقی می کنیم.

۱۹۰۵۸.

مسئولیت نهادهای علمی ودانشگاه ها در مواجهه با چالش های معاصر

نویسنده: ثریا رحیمی جواد محمدزاده

منبع: حبل المتین سال پنجم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلید واژه ها: تروریسم دانشگاه چالش های معاصر تهدیدها و فرصت ها

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۵ تعداد دانلود : ۶۵۱

دانشگاه ها و حوزه های علمیه از مهم ترین نهادهای ارزشیِ فرهنگ سازی و نهادینه کردن هویت در جامعه به شمار می روند. دانشگاه ها برای این که بتوانند رسالت خود را در تربیت افراد متخصص و آگاهی بخش به جامعه به نحو مناسب انجام دهند، می بایست چالش های عصر خود را شناخته و با ارائه ی طرح های هدفمند، در جهت رفع آنها گام بردارند. چالشِ تهدید امنیت ملی کشورها و ظهور تروریسم، از مهم ترین چالش های دنیای امروز است که تهدیدی جدی برای صلح و امنیت جهانی به شمار می رود و دانشگاه می تواند با ارائه ی آموزش های لازم، در مبارزه با تروریسم و جلوگیری از نشر اندیشه های افراطی در جامعه گام بردارد. دانشگاه همچنین ملزم است در مواجهه با چالش های اقتصادی و نیز تحولات سریع فناوری اطلاعات در جهان امروز، با ارائه ی آموزش های ضروری، هم فرهنگ صحیح بهره برداری از فناوری های نوظهور ارتباطی را برای جامعه ی هدف نهادینه سازد و هم با اصلاح نظام آموزشیِ صرفاً تئوری محور و با توسعه ی آموزش های مولد کار، نیروهایی کارآمد و کارآفرین تربیت کند و از این طریق، همراه با دولت در جهت حل بحران بیکاری گام بردارد. در عرصه ی تعاملات فرهنگی نیز وظیفه ی اصلی دانشگاه ها، آشناسازی دانش پژوهان با نحوه ی تبادل فرهنگی، عوامل تهاجم فرهنگی و نیز روش های مقابله با تهدیدها در این زمینه است. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی بر آن است تا با بیان چالش های عصر امروز، مسئولیت دانشگاه ها را در مواجهه با آنها بیان کند.

۱۹۰۵۹.

احیای جنبش های اسلامی معاصر در سپهر جهانی شده

نویسنده: حسین مسعودنیا جلال حاجی زاده مینا نظری

منبع: حبل المتین سال پنجم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلید واژه ها: جهانی شدن نوسازی جهانی سازی Modernization جنبش های اسلامی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۱ تعداد دانلود : ۷۹۴

جهانی شدن(Globalization) به عنوان پدیده ای که جهان از سه دهه پیش با آن روبرو شده است، بیش از هر چیز نشان گر تحولات سریع و شگرف جهانی است. بازتاب و پیامدهای این تحولات در جهان اسلام و به ویژه در خاورمیانه، حساسیت خاصی را ایجاد نموده است؛ به طوری که بسیاری از دانشمندان و متفکران معتقد به اسلام سیاسی، جهانی شدن در معنای جهانی سازی(Globalizing) را پروژه ای منفی و نقشه ای طراحی شده تلقی می کنند که آموزه های اسلامی و قطعیت و مبانی اصول آن را به چالش کشیده و جوامع اسلامی را با بحران روبرو ساخته است. پیرو همین موضوع و اهمیت آن، مقاله حاضر در پی بررسی تأثیر جهانی شدن بر احیاء جنبش-های اسلامی است. بدین منظور با تبیین خوانش های نظری از جهانی شدن و نیز بازخوانی جنبش های اسلامی از منظر مفهومی، علل و عوامل تأثیرگذار بر واکنش جنبش های اسلامی در برابر موج جهانی شدن مورد واکاوی و مطالعه قرار خواهد گرفت. در این راستا، از روش تحلیلی- توصیفی و رهیافت مطالعه کتابخانه ای بهره گرفته می شود و در پایان، ضمن تأکید بر هژمونی و گسترش موج جهانی شدن، راهکار تعاملی با رهیافت انتقادی و برخورد منطقی با آن پیشنهاد می گردد.

۱۹۰۶۰.

لغة الصوصمتیّة فی دیوان أصابع المطر للشاعر العراقی حبیب السامر#,(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رسول بلاوی

منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلید واژه ها: العراق الشعر العربی الحدیث الصوصمتیة حبیب السامر دیوان أصابع المطر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر

تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۳۹۶

مفردة ""الصوصمتیّة"" منحوتة من لفظتین هما ""الصوت والصمت""، وتدلّ على اقتران وامتزاج هاتین الظاهرتین فی النص الواحد. للصوصمتیّة دلالات خاصّة یرکز علیها الشاعر لنقل مشاعره وانفعالاته للمتلقی، وقد نجدها حاضرة بقوّة فی بعض القصائد النثریّة التی اعتمدت فی بناءها الفنی على لغة ثنائیّة قائمة على الإیحاء. ظاهرة الصوصمتیّة تُعتبَر من الثنائیات والمفارقات الضدیّة التی یوظّفها الشاعر فی النص للتعبیر عن اللاجدوى والواقع المتناقض. وتُعدّ من أهمّ التقانات الأسلوبیّة التی شکلت حضوراً واسعاً ومکثّفاً فی دیوان ""أصابع المطر"" للشاعر العراقی حبیب السامر. هذا المقال وفقاً للمنهج الوصفی التحلیلی، یهدف إلى دراسة لغة الصمت وما تنتجه من أصوات ودلالات فی دیوان ""أصابع المطر"" لکی یکشف الجوانب المسکوت عنها فی خفایا النص الشعری. تظهر الصوصمتیّة فی نصوص السامر کلغةٍ وسطیّة فی أشکال مختلفة منها استنطاق الصمت وامتزاجه بالأصوات، والهرطقة الصمتیّة التی تثیر المتلقی وتحرّضه على اقتحام العالم الداخلی للنص، وأخیراً الصوصمتیّة المتجسّدة بالصور البصریّة کالتنقیط والتفتیت والأشکال الهندسیّة. وقد توصّل البحث إلى نتائج أهمّها أنّ الشاعر استخدم ""الصمت"" استعمالاً مجازیاً لیعبّر عن حالة التناقض والتمزّق، وعن حالاته النفسیّة وإسقاطاته الروحیّة فی مواجهة اللاجدوى. وفی ظل الظروف القاسیّة التی تسود العراق، الصوت عند السامر یمثّل العجز والخواء، ویصبح عاجزاً عن إیصال الفکرة، فیمتزج مع الصمت ومدلولاته لتتشکل لغة ثالثة (صوصمتیّة) أکثر إیحاءاً وعمقاً.

درخت حوزه‌های تخصصی