درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۶٬۹۶۱ تا ۱۶٬۹۸۰ مورد از کل ۷۳٬۵۱۴ مورد.
۱۶۹۶۱.

مصالح فردی و عمومی از منظر اسلام و مکاتب رقیب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای اقتصادی ایران سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۷

کلید واژه ها: دولت جامعه فرد فایده مصلحت فردی مصلحت جمعی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی اقتصاد اقتصاد اسلامی اقتصاد خرد ساختار بازار و قیمت گذاری، محدوده دخالت دولت در بازار
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه فقه اقتصادی مباحث کلی
تعداد بازدید : ۱۷۵۷ تعداد دانلود : ۱۰۵۲
تعیین جایگاه دولت در نظام های اقتصادی مبتنی بر رویکردهای فلسفی در مورد بهترین ساماندهی و ترتیبات نهادهای اجتماعی و اقتصادی است. بر همین اساس نوع ارتباط میان دولت و بخش خصوصی به مثابه یکی از مهم ترین دغدغه نظام های اقتصادی مبتنی بر مبانی جهان شناختی و انسان شناختی این نظام هاست. غایات و انگیزه های انسان از زندگی و فعالیت های اقتصادی بر اساس این مبانی، تعریف شده و بر اساس آن، رفتارهای فردی و اجتماعی تبیین و در نهایت حوزه فعالیت های فرد و دولت معلوم می شود. در همین راستا نوع نگرش به فرد، مصلحت فرد و جامعه بر انتخابگری فرد و تصمیم گیری و سیاست ورزی دولت و حوزه دخالت آن تأثیر شایانی دارد. مقوله فردگرایی و جمع گرایی به مثابه موضوعی اساسی در نظریه های علوم اجتماعی در دوره جدید حیات اجتماعی انسان برجستگی ویژه ای یافته است. در پاسخ به این سؤال که غایات و انگیزه های یاد شده در نظام اسلام چگونه تبیین می شود، این نوشتار با استفاده از روش تحلیل محتوا و استدلال قیاسی ضمن تمرکز بر مبانی فلسفی نظام های مطرح موجود در مقایسه با نظام اسلامی، به بررسی مباحث مبنایی نظیر غایات، اهداف و انگیزه ها در این نظام ها می پردازد. همچنین با بررسی گرایش های فلسفی اندیشمندان مسلمان در مورد فرد و جامعه، به ماهیت خیر و یا مصالح فردی و جمعی پرداخته و تلاش می کند از آن طریق به شناخت جایگاه دولت در حوزه مربوطه مدد رساند. در این راستا ملاحظه می شود که اندیشمندانی که هویت جمعی را پذیرفته اند مصالح جمعی را به مصالح و حقوق فردی تأویل نمی برند و مصالح جمعی را از جهت اینکه حاوی اهمیت بیشتری است بر مصالح فردی مقدم می دارند. در حالی که کسانی که هویت جمعی را نپذیرفته اند مصالح جمعی را به حقوق فردی تقلیل داده و آن را از حیث تقدیم حق اکثریت بر حقوق فردی مقدم داشته اند.
۱۶۹۶۲.

ارزیابى نظریه نولدکه در اقتباس قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و ششم تیر ۱۳۹۶ شماره ۲۳۵ «ویژه علوم قرآنی»

کلید واژه ها: مسیحیت یهود پیامبر اسلام (ص) نولدکه فرهنگ جاهلیت اقتباس قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن نزول
تعداد بازدید : ۲۰۰۹ تعداد دانلود : ۹۶۹
تئودور نولدکه آلمانى ازجمله خاورشناسانى است که درباره اصالت قرآن پژوهش کرده است. این پژوهش، با روش توصیفى تحلیلى و با رویکرد انتقادى، به ارزیابى نظریه وى در مورد اقتباس قرآن پرداخته است. به اعتقاد او، پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله اغلب آموزه هاى قرآن را از طریق ارتباط با ادیان و سایر فرهنگ ها به دست آورده است. نولدکه در نظریه اقتباس قرآن، بیش ترین سهم را به آموزه هاى یهودى و سپس مسیحى و در نهایت، فرهنگ جاهلیت مى دهد. وى براى ادعاى اقتباس قرآن از منابع یهودى مسیحى، دو دلیل مى آورد: نخست، مشابهت قرآن به کتب یهودى مسیحى و دیگرى، ارتباط پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله با پیروان ادیان یهودى مسیحى است. نولدکه میان فرهنگ جاهلى و قرآن شباهت هایى را برشمرده و پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله را مؤدب به آداب جاهلى معرفى مى کند. ادله وى درباره مسئله اقتباس قرآن مردود مى باشد؛ زیرا اولاً، مشابهت چشمگیرى بین قرآن و کتب یهودى و مسیحى و فرهنگ جاهلیت وجود ندارد. ثانیا، ادعاى ارتباط علمى پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله با پیروان ادیان یهودى و مسیحى، و مطابق بودن رفتار آن حضرت با فرهنگ جاهلى، عارى از استناد صحیح تاریخى است.
۱۶۹۶۳.

ارزیابی نظریه اختلاط آیات مکی و مدنی در سوره های قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: اختلاط آیات مکی و مدنی آیات مستثنی جهت بیانی آیات معرفت مکی و مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۱ تعداد دانلود : ۷۳۹
قرآن پژوهان از دیرباز به دلیل نقش آفرین بودن شناخت مکی و یا مدنی بودن سوره های قرآن در فهم معنای آیات قرآن، توجه ویژه ای به آن داشته و از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داده اند. اختلاط آیات مکی و مدنی در سور از مهم ترین جنبه های مذکور است. مراد از اختلاط، وجود آیات مکی در سور مدنی (26 آیه) و یا آیات مدنی در سور مکی (197 آیه) است که از آن ها تعبیر به مستثنیات شده و در مواردی نیز مستند به دلائلی گردیده اند. در این پژوهش، ضمن بررسی نظریه مذکور بر مبنای مصادیق آیه ای، دلائل بطلان اختلاط آیات مکی در سور مدنی و بالعکس ارائه شده است. مهم ترینِ این دلائل عبارت اند از: معیارشناسی سور مکی و مدنی، توجه به جهات بیانی آیات برای کشف آیات مکی و مدنی، وجود اضطراب در روایات پیرامون اختلاط، قطع پیوند معنایی آیات مختلط با آیات پیشین و پسین، و قطع موسیقایی آیات مختلط با آیات پیشین و پسین.
۱۶۹۶۴.

مؤلفه های معنایی ماده ی «کرم» در قرآن بر اساس معناشناسی ساختاری و رویکردهای تحلیلی - منطقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۰ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱

کلید واژه ها: انسان شناسی اقتصادی رویکرد تحلیلی منطقی معناشناسی ساختاری مؤلفه های معنایی همنشین ها و جانشین های کرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۹ تعداد دانلود : ۴۷۸
تبیین مؤلفه های ماده «کرم» در پژوهش های قرآنی از اهمیت خاصی برخوردار است. انبوه پژوهش های انجام شده در این رابطه، از کرامت و اعتبار و احترامی که انسان به طور ذاتی یا اکتسابی به آن دست یافته است سخن به میان آورده اند. حال آنکه براساس داده های معناشناسی و با استخراج همنشین ها و جانشین های ماده «کرم» و بسامد به کارگیری آن ها می توان دریافت که مفاهیم ماده «کرم » در قرآن برمحور مصداق رب قرار گرفته و بنابر این، مؤلفه های این ماده در قرآن باید بر محور «رب» استخراج و تحلیل گردد. این پژوهش می کوشد، برمبنای داده های معناشناسی تاریخی و قومی و به کارگیری معناشناسی ساختاری، به استخراج همنشین ها و جانشین های ماده «کرم» در قرآن بپردازد و در ادامه با تکمیل داده های معناشناسی ساختاری با رویکردهای تحلیلی منطقی، علاوه بر کشف معانی ماده کرم در قرآن، با دسته بندی همنشین ها و جانشین های این ماده در دو گروه مصادیق و مفاهیم، آن ها را تحلیل کند؛ چنانکه در پایان می توان شرافت، دهش و دوسویه بودن این ارتباط را از مؤلفه های معنایی ماده «کرم» در قرآن به شمار آورد.
۱۶۹۶۵.

امکان سنجیِ طرح تفسیر زیبایی شناختی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: قرآن کریم ارزش زیبایی شناختی چندمعنایی قصدی گرایی شمولی ذهنی گرایی معتدل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۸ تعداد دانلود : ۳۰۴
در این جستار کوشش شده است، تا نظریه ارزش زیبایی شناختی تحلیل و بررسی شود. این نظریه نمونه ای از روش ها و مکاتب گوناگون در زمینه تفسیر قرآن است و غایت و کمال قرائت متن را در به حداکثر رساندن وجوه معنایی آن می داند. ضرورت بحث فوق را می توان در امکانِ تعدد و تکثر معانی برداشت شده از قرآن با عنایت به ظرفیت ها و ویژگی های خاص متن و مانند آن دانست. با وجود اینکه مهمترین اشکال طرح شده بر این نظریه بی اعتنایی به قصد مؤلف و بازی آزاد نشانه ای با متن است. ازاین رو نظریه ارزش زیبایی شناختی به طور مطلق امکان طرح در قرآن را نخواهد داشت؛ بنابراین در پژوهش فوق که به شیوه توصیفی تحلیلی همراه با گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای انجام گرفته، کوشش شده است، با طرح فرضیه «قصدی گرایی شمولی و ذهنی گرایی معتدل» با توجه به ظرفیت ها، اقتضائات زبانی متنی و ویژگی های خاص ماتن قرآن امکان تعددِ معانی برداشت شده از قرآن با وجود ملتزم بودن به قصد مؤلف اثبات شود.
۱۶۹۶۶.

تبیین فهم آیه اکمال دین بر اساس نظم فراخطی قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: نظم فراخطی آیه اکمال ولایت سوره مائده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۳۳۳
طبق دیدگاه گروهی از مفسران و قرآنپژوهان آیه اکمال دین (مائده: 3) با قبل و بعدش هماهنگی ساختاری و تلازم معنایی ندارد. این ناسازگاری بیشتر ناشی از نوع نگرش به متن قرآنی است که متن را مطابق قواعد رایج در عرف و رابطه خطی و طولی آیات،یعنی توجه به روابط پسین و پیشینی آیه در سیاق و خطی مشخص در نظر می گرفتند؛ اما با تغییر آن نگرش وگذر از نظم خطی آن سان که آیه با دیگر آیات همخوان و هم معنای خود، شبکه ای از ارتباطات دور و نزدیک را شکل دهد،می توان آیه منظور را با روش تحلیل و تطبیق ساختارهای متوازن در مسیر فرایند فهم درست قرار داد؛ درصورتی که از یک سو، به اموری چون فضای نزول سوره مائده و ارتباط با سوره های پیش از آن و از سوی دیگر، به نشانه هایی چون واژگان متقارب، ساختارهای متوازن و الگوهای تکرار در آیات متعدد به خصوص آیات دیگر سوره مائده توجه شود. رهیافت حاصل از واکاوی شبکه ارتباطی آیات مرتبط با آیه اکمال دین، اهمیت و ضرورت امر ولایت را درپی دارد، همان امریکه مطابق دیدگاه شیعه، دین با آن کامل شد وکافران را یأس فرا گرفت.کفاری از اهلکتاب به همراه منافقانکه در عهدشکنی و تحریف احکام الهی و دشمنی با پیامبر(ص) و... از هیچ چیز دریغنکردند؛ اگرچه از ظواهر آیات سوره، اعلان رسمی ولایت امام علی(ع) در روز غدیر خم به دست نمی آید؛ اما از دلالت آیات 55 و56 و67 مائده، بهره مندی حق ولایت برای«الذین آمنوا» و انطباق مصداق برتر آن به علی بن ابی طالب در صورت پذیرش خصوص سبب نزول آیه ولایت(55) در حق ایشان به دست می آید.
۱۶۹۶۷.

نظم تقابلی «أرض و سماء» در گفتمان قرآنی بر پایه نظریه انسجام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن (کاوشی نو در معارف قرآنی) سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: نظریه انسجام نظم تقابل ارض سماء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۵ تعداد دانلود : ۲۸۶
تقابل پدیده ای است هنری، بلاغی و زیبایی شناختی که بر هم آیی دیالکتیک متضادها مبتنی است. این ویژگی متناسب با گونه متمایز و برجسته بلاغت در قرآن است که در آن آرایه های ادبی و عناصر زیبایی آفرین در همه یا اغلب نمونه ها هماهنگ با شیوایی و روانی کلام و در راستای تبیین معنی و تسهیل فهم آن برای مخاطب است. ازاین رو، شکوه بیان متن قرآنی تنها محدود به تصویریا بلاغت یا اطلاع رسانی نیست؛ بلکه در غیر از این امور نیز تجلی می یابد، مثل آنچه که به سبک نظم در حوزه تقابل تجسم می یابد. بر این اساس، در این پژوهش کوشش شده است تا با توجه به نظریه انسجام در زبان شناسی نقش گرای نظام مند هلیدی، نظم/چینش تقابلی واژگان «أرض و سماء» در گفتمان قرآنی بررسی و تحلیل شود و با ارائه تحلیلی زبانی– سبکی از تغییر سبک در چینش این واژگان، نقش آن که یکی از عوامل توازن و انسجام معنایی در گونه قرآنی است، تبیین شود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نشان داده است که هم آیی امور متضاد و مانند آن، طبق مقتضای حال، نه تنها بر زیبایی متن که بر انسجام و توالی مفهومی آن نیز تأثیرگذار است. همچنین تغییر سبک در چینش تقابلی واژگان «أرض و سماء» یک مشکل ترکیب پذیری است که از طریق بررسی عوامل بینامتنی مانند بافت موقعیت توجیه پذیر است. ضمن اینکه تبیین تغییر سبکی میان آیات در تقدیم و تأخیر این دو واژه و تغییر از حالت مفرد به حالت جمع واژه «سماء» با بررسی تأثیر بافت موقعیت، مسئله ای علمی و نوعی استفاده خلاقانه از راهکارهای پرمایه زبانی جهت انسجام و سازگاری با مفهوم کلان بافت است.
۱۶۹۶۸.

روابط بینامتنیّت حکمت های نهج البلاغه با آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۵۶ «ویژه کتابشناخت متون امامیه»

کلید واژه ها: بینامتنی تناص بینامتنی قرآنی حکمت های نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۹ تعداد دانلود : ۵۶۲
نظریة بینامتنی یا تناصّ، به بررسی متونی می پردازد که متون جدید را پدید می آورند و هر متن ادبی را به منزلة جذب و دگرگون سازیِ دیگر متون گذشته و یا همزمان با آن می داند. روابط بینامتنی(تناصّ) با قرآن در حکمت های نهج البلاغه به طور آشکار قابل مشاهده است. در یک تقسیم بندی تناص به سه نوع تناص اجترار (نفی جزئی)، تناص امتصاص (موازی) و حوار (نفی کلی) تقسیم شده است. عملیات بینامتنی در حکمت های نهج البلاغه نشان می دهد که بیشترین نوع تناص موجود در آن، از نوع تناصّ اجترار است. یعنی امام علی7 گاه از کل آیه و زمانی از قسمتی از آیه و یا کلماتی از آن بهره جسته تا هدف خود را بهتر به مخاطب القا نماید.
۱۶۹۶۹.

اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات» اثری وزین در منظومه حدیثی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۵۶ «ویژه کتابشناخت متون امامیه»

کلید واژه ها: شیخ حرعاملی اثبات الهداة پیامبر (ص) امام امامت نصوص معجزات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۸ تعداد دانلود : ۲۵۴۱
کتاب «اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات» اثر عالم و محدث برجسته شیعی، شیخ حرعاملی، دانشنامه ای گسترده در حوزه امامت است. مؤلف که غالباً با کتاب «وسایل الشیعه» شناخته می شود، با استناد به نصوص پیامبر6 در مورد ائمه: و نیز نص هر امام بر امام بعدی و بیان معجزات حضرات معصومین: در قالب بیش از بیست هزار روایت از 439 منبع شیعه و اهل سنت با انگیزه اثبات نبوت پیامبر6 و امامت ائمه: و ردّ نظر کسانی که روایات متواتر را در این زمینه نمی پذیرند، به دفاع از عقاید ناب شیعه و پاسداشت میراث مکتوب آن اهتمام ورزیده است. در این نوشتار تلاش شده است با کتاب شناسی این جامع حدیثی و نمایاندن زوایای برجسته آن، جایگاه مهم آن در منظومه اعتقادی شیعه بیش از پیش آشکار گردد.
۱۶۹۷۰.

نقد و بررسی دیدگاه ویلیام فدرر دربارة مصادر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: مصادر قرآن وحی ویلیام فدرر فرهنگ جاهلی ادیان ابراهیمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۳۸۱
در سده های اخیر، قرآن پژوهی از اولویت های مهم مستشرقان است. شماری از این آثار به انکار و یا دست کم تردید در وحیانیت قرآنتصریح دارد. ویلیام جوزف فدرر، نویسنده و مورخ معاصر آمریکایی نیز همسو با این نظر، منکر الهی بودن قرآناست. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی ابعاد مختلف ادعای فدرر را به بحث می نهد و به بررسی دیدگاه ویلیام فدرر در کتاب «What every American needs to Know about the Qur`an» دربارة مصادر قرآنپرداخته است. نتیجة پژوهش بیانگر نادرستی بسیاری از ادعاهای فدرر است. مهم ترین نقاط ضعف وی عبارتند از: مراجعه نکردن به منابع دست اول و معتبر، آدرس دهی غیردقیق به منابع، مراجعه نکردن به منابع تاریخی، تفسیری و حدیثی شیعه، تعصب نسبت به باورهای مسیحیت و غرض ورزی در برابر معارف قرآنی. نتیجة این پژوهش در حوزة مطالعات استشراق و نیز مباحث کلامی و تفسیری کاربرد آشکار دارد. همچنین، این نتایج در عرصة تبلیغ و جذب نامسلمانان و اقناع فکری ایشان کارایی دارد
۱۶۹۷۱.

چهاربُعدی انگاری و مسأله ی اتصال اجزای زمانی در فلسفه ی معاصر و فلسفه ی صدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هفدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۶۴

کلید واژه ها: چهاربعدی انگاری اجزاء زمانی چیستان تغییر حرکت به معنای قطع حرکت جوهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۴۰۲
اگر یک جسم تغییر کند، ازیک سو پس از تغییر ممکن نیست درست همان جسمِ پیش از تغییر باشد؛ ازسوی دیگر، اگر یک جسم پس از تغییر درست همان جسمِ پیش از تغییر نباشد، موضوع دقیقی برای تغییر نیست، پس گویی هیچ چیز به راستی تغییر ن کرده است. یک راه فیلسوفان برای حل این چیستان که دراصل، مسأله ی پایایی هویت در زمان است، این است که زمان را به درون ا جسام راه دهند، نه درون ویژگی های آن ها. در این صورت می توان گفت که اجسام، اجزای زمانی دارند، همچنان که اجزای مکانی دارند. به این اعتبار، کل یک جسم در یک زمان خاص وجود ندارد. درعوض، در یک زمان، تنها یک جزء زمانی (یا یک مرحله ی زمانی) آن وجود دارد؛ از این دیدگاه، با نام چهاربُعدی انگاری یا نظریه ی اجزاء زمانی یاد می کنیم. در ا ین مقاله، نخست نشان می دهیم که چهاربُعدی انگاری چگونه در حل چیستان های پایایی هویت در زمان، مانند «تغییر ذاتی» و «ترکیب مادی» به کار می آید. سپس اثبات می کنیم که ملاصدرا نیز با پشتیبانی از مفاهیمی مانند «حرکت به معنای قطع» و «حرکت جوهری»، چهاربُعدی انگار است. بحث دیگر این مقاله درباره ی نسبت چهاربعدی انگاری با هستی شناسی زمان است؛ این مبحث چگونگی اتصال اجزای زمانی یک چیز را روشن می سازد. در این راستا، همچنین تحلیل صدرا را برای مسأله ی اتصال این اجزا واکاوی می کنیم.
۱۶۹۷۲.

رابطه ی نظام علمی حق تعالی با نظام عینی موجودات از دیدگاه ابن سینا و اسپینوزا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هفدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۶۴

کلید واژه ها: ابن سینا اسپینوزا نظام علمی خداوند نظام عینی موجودات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۳۴۵
رابطه ی نظام علمی حق تعالی با نظام عینی موجودات یکی از مسائل بسیار مهم در الهیات فلسفی است. ابن سینا واسپینوزا به منزله ی دو تن از بزرگ ترین فیلسوفان خردگرای اسلامی و غربی، با تبیین نظام علمی باری تعالی، نسبت بین این نظام را با نظام عینی موجودات مورد بررسی قرار داده اند . به رغم تفاوت های بنیادین در اندیشه ی این دو فیلسوف، شباهت های شایان توجهی در پاسخ آن ها به این مسأله وجود دارد. هر دو فیلسوف علت صدور معالیل مختلف را علم موجود در ذات باری تعالی می دانند. .به نظر هر دو فیلسوف، بین اعیان موجودات و وجود علمی آن ها تطابق کاملی وجود دارد. از نظر اسپینوزا، این تطابق را باید فقط نوعی توازی بین حالات بُعد و فکر دانست، درحالی که در نظر ابن سینا، این تطابق و هماهنگی ناشی از این است که نظام عینی موجودات معلول نظام علمی آن ها است.
۱۶۹۷۳.

نحوه ی اتصاف ذات الهی به صفات کمالی از دیدگاه علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هفدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۶۵

کلید واژه ها: عینیت زیادت علامه طباطبایی ذات الهی صفات کمالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۱ تعداد دانلود : ۴۶۰
علامه طباطبایی در آثار خود، دیدگاه های متفاوتی درباره ی نحوه ی اتصاف ذات الهی به صفات کمالی دارد: الف) عینیتِ صفات با یکدیگر و با ذات الهی، ب) عینیت یک طرفه، ج) عینیت مفهومی و مصداقی ذات الهی با صفات. چنین به نظر می رسد که این سه دیدگاه بر مبانیِ متفاوت و در طول یکدیگر استوار است. هر دیدگاه با حفظ موضوع و مبانی اش تحقق داشته و دیدگاه های دیگر را نیز نقض نمی کند. در دیدگاه نخست، عینیت دو طرفه ی صفات کمالی با یکدیگر و با ذات الهی، کثرت مفهومی صفات الهی و وحدت تشکیکیِ غیر تفاضلیِ آن ها بر اساس آثار علامه طباطبایی تبیین می شود. دیدگاهِ عینیت یک طرفه اصطلاح مختصِ علامه طباطبایی است و چنین به نظر می رسد که با تحلیل مقامات الهی از نظر ایشان، می توان این دیدگاه را تبیین نمود. دیدگاه سوم مبتنی بر نظریه ی بدیعِ علامه طباطبایی یعنی توحید اطلاقی است، که نهایتاً به نفیِ نحوه ی اتصاف ذات الهی به صفات کمالی می انجامد.
۱۶۹۷۴.

آزمایش فکری گالیله درباره ی اصل لختی و موضع علامه طباطبایی و شهید مطهری در باب آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هفدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۶۵

کلید واژه ها: آزمایش فکری لختی گالیله شهید مطهری علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۹ تعداد دانلود : ۵۳۹
در این مقاله، به بررسی دیدگاه دو فیلسوف مسلمان درباره ی میزان اعتبار آزمایش فکری گالیله ( ۱۵۶۴ - ۱۶۴۲ م) برای اثبات قانون لختی پرداخته ایم. علامه طباطبایی ( ۱۲۸۱ - ۱۳۶۰ ش) و شهید مطهری ( ۱۲۹۸ - ۱۳۵۸ ش) مستقیماً به رد آزمایش فکری گالیله نپرداخته اند، بلکه اگر چنین می نماید که با این آزمایش فکری سر ناسازگاری دارند، صرفاً به این دلیل است که ادعای خدشه ناپذیری این آزمایش فکری و هم ارزش دانستن آن با آزمایش واقعی را تضعیف کنند و در گام بعدی نیز این گزاره را بی وجه کنند که نتیجه ی این آزمایش فکری (یعنی قانون لختی) بتواند اصلی فلسفی را به زیر بکشد و آن را نقض کند. رویکرد این دو متفکر به آزمایش فکری خاصی (یعنی آزمایش فکریِ اثبات کننده ی قانون لختی) را می شود دیدگاهی اجمالی درباره ی طرز تلقی از اصل روش آزمایش های فکری، در فضای فکری فلسفه ی اسلامی معاصر دانست. در دیدگاه این دو متفکر، آزمایش فکری شأن اثبات مطلبی را دارد، اما نه به اندازه ی آزمایش در فضای آزمایشگاهی، آزمایش فکری حدسی و نظری است، نه به دست آمده از اصول تجربی و عملی.
۱۶۹۷۵.

تحلیل علم حصولی از منظر معرفت شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هفدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۶۵

کلید واژه ها: علم حصولی معرفت شناسی نظریه ی وجود ذهنی نظریه ی شبح حکایت گری ذاتی صدق و کذب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۴۱۹
از آن جا که در بعد معرفت شناختی، محوریت با ذهن و فاعل شناسا است و قوام علم حصولی نیز به صورت ذهنی و شیء خارجی است، بر این اساس، بررسی معرفت شناسانه ی علم حصولی در سه بخش رابطه ی ذهن با صورت ذهنی و شیء خارجی به شکل توأمان، رابطه ی ذهن با صورت ذهنی و نسبت ذهن با شیء خارجی انجام می شود. با توجه به تقسیم اجمالی علم حصولی به دو نظریه ی شبح و عینیت ماهوی، تقسیم سه گانه ی بالا در مورد هر یک از این دو نظریه به شکل مجزا صورت می گیرد. بررسی معرفت شناختی علم حصولی با نظم فوق، فتح بابی برای انسجام بیشتر مباحث در این زمینه خواهد بود. بر اساس این نظم و با تکیه بر نظریات موجود در فلسفه ی اسلامی و همچنین تحلیل عقلانی در بُعد اول، ناتوانی ذهن در دستیابی به شیء خارجی اثبات می شود. در بُعد دوم، روشن می شود که حکایتگری در هیچ یک از دو قسم علم حصولی (شبح و عینیت ماهوی)، ذاتی نیست و در بُعد سوم، عقیم بودن علم حصولی در اثبات صدق مبرهن می شود. بر این اساس، مهم ترین مشکل معرفت شناختیِ نظریه ی علم حصولی ناتوانی درارائه ی تصویری از ماهیت جهان خارجی محسوس تلقی می گردد .
۱۶۹۷۶.

پیشگیری از جرایم غیر عمدی: رویکردی اخلاق مدار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال دهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۶

کلید واژه ها: جرایم غیرعمدی اندیشه و آگاهی پیشگیری اخلاق مدار کدهای اخلاقی هنجارسازی رفتار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۰ تعداد دانلود : ۴۹۴
فعل و انفعال ذهنی مرتکب که از آن به رکن روانی جرم تعبیر می شود، به دو صورت محقق می شود یا مرتکب، خواهان ارتکاب عمل مغایر با قانون کیفری است یا اینکه چنین خواستی وجود ندارد اما مرتکب به اندازه کافی نمی اندیشد و از این عدم اندیشیدن، جرمی محقق می شود؛ در صورت اول جرم عمدی است و در صورت دوم جرم غیرعمدی است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی از یک سو به تعریف و مختصات اساسی جرایم غیرعمدی با رویکرد نوین مقنن می پردازد، و از سوی دیگر چگونگی پیشگیری از آنها را بیان می کند. بررسی نشان می دهد در مطالعات پیشگیرانه چه با نگاه کنشی و چه واکنشی باید آن دسته از عوامل جرم زایی نشانه گیری شوند که نقش حیاتی در تحقق جرم دارند و با برچیده شدن آنها، از شکل گیری دیگر عناصر فرایند جنایی جلوگیری می شود .
۱۶۹۷۷.

مفهوم شناسی «شفاعت» از منظر آیات و روایات و تحلیل دیدگاه علامه طباطبائی (با تکیه بر المیزان) و برخی از متفکران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 7 - 30

کلید واژه ها: شفاعت دعا استجابت مغفرت آیات قرآن روایات اهل بیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۵ تعداد دانلود : ۳۸۵
«شفاعت» به معنی «واسطه گری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقه های گوناگون اسلامی بوده است. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی می شود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سوره بقره، شفاعت زر و زور را در دستگاه الهی مردود اعلان فرموده است، لیکن در بسیاری از آیات، به ویژه آیه 44 سوره زمر، به صحت شفاعت تصریح نموده است و آن را منحصر به خداوند و کار گزاران او می داند. در این جستار، نویسنده نخست مفهوم شناسی شفاعت را از منظر آیات و روایات تبیین نموده، آنگاه دیدگاه علامه طباطبائی و برخی از متفکران اسلامی دیگر را به روش تحلیلی بررسی نموده است.
۱۶۹۷۸.

اصحاب قمی امام هادی (ع) و نقش آنان در گسترش اندیشه شیعی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال هجدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۷۱)

کلید واژه ها: تاریخ تشیع امام هادی (ع) حضرت معصومه (س) اصحاب ایرانی ائمه (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۱۱۳۲ تعداد دانلود : ۸۳۷
قم، یکی از پُرسابقه ترین مراکز شیعه نشین در ایران است. مرکزیت قم برای شیعه، زمینه ساز سفر علمای بزرگ شیعی به قصد فراگیری علوم اهل بیت(ع) و شنیدن احادیث آنان از طریق محدّثان قم شد. این شهر به علت قرارگرفتن در کانون تشیع، ارتباط با علویان و گروه ها و مناطق مختلف شیعی، با داشتن مرقد منور حضرت معصومه(س) و تأسیس مکتب حدیثی، از شهرهای پیشتاز در بسط اندیشه امامیه بود. این پژوهش، با استفاده از روش تاریخی به شیوه توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی جایگاه قم در رشد و توسعه دستاوردهای حدیثی و مبانی اعتقادی شیعه، به تبیین زندگی، نقش و عملکرد اصحاب قمی امام هادی(ع) پرداخته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ابراهیم بن هاشم قمی، احمد بن اسحاق قمی، احمد بن حمزه قمی، احمد بن محمد اشعری، عبدالله بن جعفر حمیری قمی، حسن بن خُرّزاذ قمی و محمد بن احمد قمی، از مشهورترین اصحاب قمی امام هادی(ع) می باشند که با نگارش آثار علمی و اعتقادی و طرح مباحث حدیثی و کلامی، توانستند در انتقال فرهنگ و اندیشه شیعی به دیگر مناطق و جلوگیری از غلو و آرای واقفیه و نیز شکل گیری تشکیلات نقابت سادات، مساجد جدید و مکتب حدیثی قم، نقش مهمی ایفا کنند
۱۶۹۷۹.

تأویل شناسی در چشم انداز حکیم عبدالرزاق لاهیجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۸ 109 - 122

کلید واژه ها: لاهیجی تأویل تصوف عقلی شهودی - عقلی تعارض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۳۲۲
تأویل از کلیدوا ژه های اصلی در مکتب فلسفی اصفهان است و عبدالرزاق لاهیجی نیز یکی از چهره های سرشناس این مکتب به شمار می آید. تأویل برای این حکیم متأله، فراتر از روشی برای مواجهه با متون وحیانی است. تأویل در آثار او، دو معنای اصلی دارد: تأویل عقلی و تأویل شهودی - عقلی. تأویل نخست، تأویل متون وحیانی و تأویل نظری موجودات تا شناخت حضرت حق را شامل می شود. تأویل متون وحیانی برای حل تعارض متن با عقلانیت صریح و قطعی یا برای کشف مراتبی از عمق معنا که در پس معنای ظاهری نهفته است، صورت می پذیرد و این دو رهیافت تأویلی ازنظر لاهیجی دو شیوه متفاوت از تأویل به شمار می آید. تأویل شهودی - عقلی فراروی عملی از ماسوی برای رسیدن به خدا است، در مقابل فراروی نظری از آنها برای شناخت خدا. لاهیجی اولی را سلوک باطن و دومی را سلوک ظاهر می نامد.<br /> مبارزه با ظاهرگرایی دینی را باید رسالت فرهنگی – اجتماعی این حکیم عارف دانست که برخاسته از دیدگاه نظری او درباره تأویل است. با توجه به رواج تصوف منفی در زمانه فیاض، او در نظر دارد ضمن تحلیل و تبیین معنای حقیقی عرفان، از ترویج تصوّف مبتذل جلوگیری کند
۱۶۹۸۰.

تبیین اخلاقی داستان مورچه و سلیمان در سوره نمل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال دهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۸ 63-74

کلید واژه ها: سلیمان× شاخص های اخلاقی مورچه حکومت انتقادپذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۳ تعداد دانلود : ۲۶۴
در این نوشتار با توجه به داستان وادی نمل، تلاش شده تا به نقل مفاهیم اخلاقی، در مکالمه بین مورچه و سلیمان نبی × که زعامت و پیشوایی جامعه انسانی را برعهده داشته است بر اساس چنین گفتگویی، ضمن اثبات شعور و درک حیوانات، انطباق شاخص های اخلاقی قابل ملاحظه ای که در این گفتگو وجود داشته، با جامعه کنونی ترسیم می گردد. مفاهیم عالی چون: شکر نعمت، لزوم انتقادپذیری حاکمان، توجه به رضایتمندی حق تعالی و لزوم پرهیز رهبر جامعه از فساد و ظلم و برقراری عدالت در سطوح مختلف جامعه و نیز وظیفه رعایا در مقابل حکومت، از مهم ترین نکات اخلاقی قابل برداشت از داستان مورچه در سوره نمل است که به صورت حکمت در قصص قرآنی از زبان حیوانات با مسائل اخلاقی جامعه امروز دلالت دارد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان