فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۶۴۱ تا ۱٬۶۶۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۱۶۴۱.

بررسی انتقادی دیدگاه مستشرقان درباره نسخ در قرآن با تأکید بر ماجرای تغییر قبله(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: پیامبر (ص) قبله تغییر قبله نسخ در قرآن مستشرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۲۰۶
ظهور دین اسلام که ناسخ ادیان و شرایع پیشین به شمار می آید، واکنش مسیحیان و یهودیان را برانگیخت. آنان اسلام را دینی رقیب می دانستند. به همین سبب، طرحی برای شبهه افکنی در آیات قرآن به راه انداختند که محور آن، ادعای تناقض در آیات قرآن بود. تغییر قبله ازجمله موضوعاتی بود که توجه حداکثری مستشرقان را به خود جلب نمود. سؤال اصلی تحقیق این است که مستشرقان از تغییر قبله چه انگاره ای داشته اند؟ و چه پاسخی می توان به سخنانشان داد؟ نتایج نشان داد که برخی از نویسندگان تحت سیطره دیدگاه های استعماری، نسخ احکام را راهکاری برای پوشاندن برنامه نبوت پیامبر(ص) می دانستند، اما نویسندگان آزاد تغییر قبله را همراهی یهودیان با پیامبر(ص) عنوان می کردند. علاوه بر دلایلی همچون امتحان مسلمانان و واکنش به طعنه های یهود، نکته مهم رفتار خصومت آمیز و فریبکارانه یهود با مسلمانان است.
۱۶۴۲.

تحلیلی انتقادی از دیدگاه های داور درباره فرهنگ عمومی و دولت ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داور دولت ملی اقتصاد ملی فرهنگ عمومی هویت جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۱۶۵
تحلیلی انتقادی از دیدگاه های داور درباره فرهنگ عمومی و دولت ملی زهرا طاهری[1]، حسین آبادیان[2] چکیده مقاله حاضر دیدگاه های علی اکبرخان داور را درباره ضرورت استقرار دولت ملی، با اتکاء به شکل گیری اقتصاد ملی مورد بررسی قرار می دهد و بی توجهی او را به مقوله فرهنگ در این باره نقد می کند. فرضیه مقاله این است که داور در طرح های خود، از سیاستمداری همچون کلمانسو در فرانسه و پیش از آن، متفکران اقتصادی ای همچون فردریک لیست در آلمان متأثر بوده است. به رغم تلاش داور برای تشکیل دولت ملی، برخلاف کلمانسو و دیگر رهبران کشورهای اروپائی که بعد از جنگ اول جهانی روح همبستگی و حمیّت ملی را تقویت می کردند، نوشته های او خواسته یا ناخواسته، متضمن نوعی تحقیر ملی بود. یکی از دلایل امر آن بود که داور به مقوله فرهنگ، هویت ملی و تاریخی و نقش دولت ها در پرورش روحیه همبستگی ملی بی اعتنا بود. این موضوع باعث شد که او به نوعی تقدم و تأخر منطقی و تاریخی بین اقتصاد و فرهنگ روی آورد و ضمن تأکید بر مقوله اقتصاد، به فرهنگ به کلی بی اعتنا شود. مطالعه حاضر بر اساس روزنامه مرد آزاد، نشان می دهد که علت این بی اعتنائی به فرهنگ، در چه نوع طرز فکری ریشه داشت و نتایج این طرز فکر چه بود. واژه های کلیدی: داور، دولت ملی، اقتصاد ملی، فرهنگ عمومی، هویت ملی [1] . دانشجوی دکترای تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین (نویسنده مسئول) Zahra.taheri68@yahoo.com [2] . استاد گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین abadian@hum.ikiu.ac.ir
۱۶۴۳.

زمینه های شکل گیری اسقف نشین های نسطوری در صفحات شمالی و جنوبی خلیج فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساسانیان مسیحیان نسطوری اسقف نشین خلیج فارس خارک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۲۱۳
آخرین شاهنشاهی ایران باستان را شاید بتوان آغاز دوره شکل گیری کلنی های مسیحی در ایران دانست چرا که بر جمعیت این اقلیت دینی در دوره ساسانیان با اعمال برخی از سیاست های دربار ساسانی روز به روز افزوده تر شد و آنها در نقاط مختلف ایران ساکن شدند. تلاش مسیحیان برای اتحاد و تثبیت موقعیت شان در جامعه ایران نه تنها باعث مشارکت و نقش پذیری آنها در حوزه های مختلف مانند حوزه اقتصادی و اجتماعی شد بلکه مسیحیان در سایه تسامح و مدارای مذهبی برخی پادشاهان ساسانی موفق شدند کلیساهایی مستقل از کلیسای بیزانس در قلمرو ساسانیان برپا کنند. با مطالعه و بررسی " منابع مکتوب" و "یافته های باستانشناسی" با برخی از کلنی های مسیحی در این دوره روبرو هستیم که از جمله آنها میتوان به مراکز اسقف نشین نسطوری در صفحات شمالی و جنوبی خلیج فارس همچون ریواردشیر، میشان، جزیره خارک، سیربنی یاس و بیت مزون، بیت قطرای، مشماهیگ، دارین و هگر اشاره کرد. در این مقاله بر آن شدیم تا زمینه های شکل گیری اسقف نشین های نسطوری را در دو سوی خلیج فارس با مطالعه کتابخانه ای و روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار دهیم. معرفی اسقف نشین های نسطوری در دو سوی خلیج فارس و واکاوی علل و زمینه های شکل گیری آنها در صفحات شمالی و جنوبی خلیج فارس از اهداف پژوهش حاضر است.
۱۶۴۵.

تبارشناسی پیدایش مسئله اصلاح پوشش در جنبش زنان مصر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حجاب جنبش زنان مسئله پوشش مصر پیدایش اصلاح پوشش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۱۷۱
در پی انتشار کتاب تحریر المرأه در سال 1899، مسئله حقوق زنان، خصوصا بحث اصلاح پوشش، در کانون جنبش اصلاحات اجتماعی مصر قرار گرفت. ده ها کتاب در رد یا تاییدکتاب امین منتشر شد. همین جدال قلمی موجب شد که سال مزبور به عنوان نقطه آغاز پیدایش جریان اصلاح پوشش قلمداد شود. البته، شکی نیست که امین با نوشتن کتاب مزبور توجه بسیاری از متفکران را به بحث حجاب معطوف کرد، اما مدت ها پیش از انتشار کتاب وی نیز گفتمانی در حال شکل گیری بود که در نهایت به انتشار این کتاب و اوج گیری مباحثات فکری درباره حجاب در قرن بیستم منتهی شد. فرآیند شکل گیری این گفتمان، مسئله این پژوهش است. پژوهش حاضر قصد دارد با بهره گیری از روش تبارشناسی میشیل فوکو زمینه هایی را بررسی کند که به پیداش جریان اصلاح پوشش کمک کردند. نتیجه این بررسی نشان می دهد که در اثر تحولات سیاسی و اجتماعی قرن نوزدهم، در مصر گفتمانی شکل گرفت که به تدریج بحث اصلاح پوشش را به یک مسئله جدی در قرن بیستم تبدیل کرد.
۱۶۴۶.

اهداف کاربست مدارا با مخالفان در سیره نبوی و علوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدارا مخالفان سبک زندگی سیره نبوی سیره علوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۵ تعداد دانلود : ۱۹۶
کاربست مدارا در سیره رسول خدا (ص) و امام علی (ع) با اهداف مختلفی همچون حفظ دین، رسالت هدایت گری، ایجاد الفت در جامعه، ترمیم گسست های اجتماعی و ... انجام می گرفت؛ به گونه ای که از بخش های بسیار مهم زندگی ایشان را دربرمی گیرد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی- تحلیلی و با هدف بررسی مهم ترین گزاره های مربوط به مدارا در سیره ایشان به منظور دستیابی به اهداف معصومان (ع) در عمل به مدارا برای مخاطب سامان یافته است. تولید و بازسازی اندیشه ها، پایه های فرهنگی و نرم افزاری جامعه ایرانی اسلامی متناسب با اهداف و شعارهای سیاسی خود و نیز کسب قدرت معرفتی و علمی لازم برای صیانت از هویت فرهنگ اسلامی در جهت تحقق تمدن اسلامی در عرصه جهانی، ضرورتی است که این پژوهش را ایجاب نمود. نتیجه به دست آمده، خویشتن داری ایشان از خشونت و منازعه تا سرحدّ امکان و مبادرت به مدارا با مخالفان در جهت نیل به اهداف موردنظر است.
۱۶۴۷.

تجلی آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در هویت قیام ضد استعماری دلیران جنوب ایران در جنگ جهانی اول(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قیام جنوب دلیران جنوب استعمار هویت قیام جنوب آموزه های اسلامی نهضت حسینی جنگ جهانی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۱۶۲
بررسی ابعاد گوناگون تجلیات آموزه های اسلامی بر هویت حماسه دلیران جنوب ایران در فاصله تاریخی (1909 1920م)، به ویژه در جریان جنگ جهانی اول هدف اصلی این پژوهش است. این مقاله پس از گردآوری اطلاعات به دو روش مصاحبه و کتابخانه ای، با اتخاذ رویکرد کیفی مبتنی بر روش «تحلیل مضمون» که به دنبال خروجی مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر مرتبط با مسئله تحقیق است، به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که چه آثاری از آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در هویت ضداستعماری قیام دلیران جنوب تجلی یافته است؟ یافته های پژوهش منجر به تولید 210 کد باز گردید که پس از ترکیب این کدها با یکدیگر 10 مضمون پایه شناسایی شد. این مضامین در نهایت، در قالب سه مضمون سازمان دهنده «عوامل و زمینه ها»، «مدیریت راهبردی روحانیت مبارز» و «ساختار اصول مبارزه و رفتار مجاهدان در قیام» گروه بندی شد و از آنها عنوان فراگیر «تجلی آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در درون حماسه دلیران جنوب ایران» شکل گرفت. بحث و بررسی شواهد پژوهش، نقش آموزه های اسلامی و نهضت کربلا در هویت آفرینی قیام جنوب و برانگیختگی غیرت ملی دلیران در مقابله با اشغالگران را نمایان ساخته، نادرستی دیدگاه های دیگر درباره انگیزه و ماهیت این قیام (فرصت طلبی، تحریک آلمان ها و ناسیونالیسم) را نشان می دهد.
۱۶۴۸.

ارزیابی و تحلیل فرهنگ های عصر آهن دشت ورامین-پیشوا، مبتنی بر کاوش تپه تقی آباد

کلید واژه ها: عصر آهن دشت ورامین - پیشوا استقرارهای عصر آهن تپه تقی آباد معماری سفال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۹ تعداد دانلود : ۱۶۳
دشت ورامین-پیشوا، از دشت های جنوب شرقی استان تهران و از مهم ترین نواحی فرهنگی مرکز فلات ایران در ادوار مختلف تاریخی به شمار می آید. تپه تقی آباد (تپه درازه) با دو برجستگی غربی و شرقی مرتفع و متشکل از لایه های مختلف غنی عصر آهن و مفرغ، در این دشت قرار دارد؛ این محوطه در سال 1397 مورد مطالعه و کنکاش باستان شناختی قرار گرفته است. در این مطالعه، مشخص گردید که این محوطه، دارای نهشته های مختلفی (معماری، سفال، استخوان و...) از عصر آهن 2 و 1 در لایه های فوقانی، و آثاری از مفرغ متأخر در لایه های تحتانی، هم افق با سنت های فرهنگی رایج در فلات است. این پژوهش با هدف تحلیل یافته های یاد شده و تطبیق آن با یافته های سایر محوطه های دشت ورامین و دیگر محوطه های شاخص همجوار انجام یافته است. پرسش های این پژوهش چنین طرح می شود؛ براساس یافته های باستان شناختی، تحولات فرهنگی تپه تقی آباد دربردارنده چه نوع سنت های فرهنگی عصر آهن است؟ برهمکنش ها و تأثیر و تأثرات منطقه ای و فرامنطقه ای فرهنگ های رایج عصر آهن دشت ورامین، به واسطه یافته های تقی آباد در نوع سفال و معماری، چگونه است؟ برهمین اساس، عصر آهن 2 و 1 دشت ورامین و خاصّه تپه تقی آباد، تاحدودی نشان دهنده کنش های منطقه ای در دشت ورامین، و قرابت و همگرایی فرامنطقه ای فرهنگی با محوطه های همجوار است؛ بنابراین، می توان چنین پنداشت که محوطه های عصر آهن دشت ورامین-پیشوا، بالأخص تپه تقی آباد، محصول و برآیند یک جامعه پیشرفته با شاخصه های جوامع پیچیده شهری و تطوریافته فرهنگ های پیشین با تأسّی فرهنگی از کُنش های هم افق همجوار در شاخصه هایی به مانند معماری و سفال بوده است. پژوهش پیشِ رو از نظر ساختاری، جزو تحقیقات بنیادی با رویکرد تطبیقی-تحلیلی است؛ روش یافته اندوزی، بهره برداری از یافته های یک فصل کاوش باستان شناختی مبتنی بر تحلیل های تاریخی است. نتایج مطالعه استقرارهای دشت ورامین از بررسی های باستان شناختی آن و ارزیابی جوامع عصر آهن دشت ورامین براساس کاوش تپه تقی آباد، این ناحیه و محوطه را به عنوان منطقه و شاخصه ای مهم در مطالعات مراحل فرهنگ های عصر آهن مرکز فلات ایران قرار داده است.
۱۶۴۹.

ایران باستان از دریچه فرهنگ؛ تأملی بر چرایی و چگونگی بازخوانی فرهنگی تاریخ ایران باستان در تاریخ نگاری ابوریحان بیرونی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: ابوریحان بیرونی ایران باستان تاریخ نگاری ایرانی تاریخ نگاری اسلامی تاریخ نگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۲۰۷
نگاه ابوریحان بیرونی (د. 442ه.ق.) به تاریخ ایران باستان با گذر از رویکردهای سیاسی محض و معطوف به قدرت، خصلتی فرهنگی- انتقادی به خود گرفته است. چنین بینشی، محصول چند عامل مهم، هم چون گستره گفتمان ایران گرایی در این دوره و تمایزات رویکردی روش شناختی بینش تاریخی ابوریحان بوده است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، تحلیل و تبیین این خصلت های چندگانه در روایت ابوریحان بیرونی از تاریخ ایران باستان است.  نتایج پژوهش نشان می دهد، رویکرد فرهنگی ابوریحان به تاریخ باستانی ایران هم جنبه های اسطوره شناختی و هم ابعاد تاریخی آن را به شیوه ای دور از جانب داری و تعصب در برمی گیرد و نگرش های فقط سیاست محور و معطوف به قدرت را در نظام تاریخ نگاری ایرانی اسلامی به چالش می کشد و سرانجام دریچه ای نو نسبت به بازخوانی مجدد این دوره از تاریخ ایران می گشاید که خودآگاه یا ناخودآگاه، خادم مسئله هویت ایرانی شده است
۱۶۵۰.

مسجد و مدرسه ای در محله پاچنارِ تهران از موقوفات خازن الملک

نویسنده:

کلید واژه ها: محمدرحیم خان خازن الملک وقف موقوفات مسجد و مدرسه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۱
از گذشته افرادی خیر و متمول بوده اند که نگاهشان مقصور به دنیا نبوده بلکه آخرت را نیز در نظر داشته و اموالشان را در کارها و راه های نیک و شایسته وقف کرده اند. یکی از این افراد، محمدرحیم خان خازن الملک از رجال دوره ناصرالدین شاه قاجار است. وی مسجد و مدرسه ای علمیه را در محدوده بازار تهران (پاچنار) وقف بر انجام امور عبادی و تحصیل طلاب علوم دینی کرد. هم اکنون نیز پس از گذشت قریب به یک قرن و نیم، از موقوفات خازن الملک استفاده می شود. شخصیت شناسی خازن الملک و معرفی موقوفات وی، رسالتی است که نوشتار حاضر آن را بر عهده دارد. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بوده و در پردازش اطلاعات از شیوه تبیینی تحلیلی استفاده شده است. در این مقاله برای جمع آوری اطلاعات علاوه بر تاریخ مکتوب، از تاریخ شفاهی (مصاحبه با افراد مرتبط) و عکسبرداری از ابنیه و اماکن بهره گرفته شده است.
۱۶۵۱.

چرایی نگارش تحفه العالم در دوره شاه سلطان حسین صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان انتقادی نگارش تحفه العالم فندرسکی شاه سلطان حسین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۱۰۱
درباره چرایی نگارش تحفه العالم که موضوع آن ذکر اوصاف شاه سلطان حسین صفوی است، پاسخ هایی بسیط داده شده است که از اظهارات خود نویسنده ریشه می گیرد. مدعای این پژوهش این است که نگارش تحفه العالم با بحران هایی که حکومت صفوی در آن زمان با آن درگیر شده بود، پیوند دارد؛ ازاین رو نویسنده در این نوشتار درصدد است با به کارگیری تحلیل گفتمان انتقادی، چرایی نگارش تحفه العالم را در آن موقعیت تاریخی و اجتماعی روشن کند. بحران هایی که در آن زمان دامنگیر حکومت صفویه شده بود فندرسکی را بر آن داشت با یک نظم زبانی شاه را به عنوان عامل اصلی مطرح کند که سایر نیروها حول آن حرکت می کنند. او تلاش می کند نقایص و ضعف های شاه را رؤیت ناپذیر و در عوض نیروهای پیرامون او را در ظهور بحران ها و ضعف ها مؤثر و مقصر بداند. شاه در گفتمان تحفه العالم با شخصیت کامل خود درصدد تربیت سایر نیروها است تا حکومت و جامعه بسامان شود.
۱۶۵۲.

تحلیلی بر تاریخ نگاری محمدشفیع طهرانی در مرآت الصادقین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روش تاریخ نویسی محمدشفیع طهرانی مرآت الصادقین مرآت واردات نادرنامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۱۲۷
محمد شفیع طهرانی که ایرانی الاصل، اما متولد هندوستان است، کتاب مرآت الصادقین را از 1142ه .ق تا 1159ه .ق، در چهار بخش با هدف ارائه تاریخ تیموریان هند به نگارش در آورده که یک بخش آن جداگانه با عنوان نادرنامه و مرآت واردات در تاریخ افشاریه ، به چاپ رسیده است. در این مقاله تلاش شد تا با روش توصیفی تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه ای بیان شود که مرآت واردات و نادرنامه چگونه می تواند همان مرآت الصادقین باشد؛ دلایل تشابه و تفاوت شیوه تاریخ نگاری محمد شفیع با سنت تاریخ نگاری ایرانی چیست، چه مسائلی دخیل در انتخاب نوع روش تاریخ نویسی ایشان شده است. این پژوهش نشان می دهد هر دو اثر، به علت یکسان بودن روش نگارش و ارتباط موضوعی و اشاره طهرانی به نام کلی اثرش در هر دو نسخه که مصححان از آن غفلت کرده اند، همان یک بخش از اثر واحد با عنوان مرآت الصادقین است. علی رغم تداوم سنت تاریخ نگاری ایرانی در مرآت الصادقین و تا حدودی گرایش به تسامح و آزاداندیشی، دوری از ایران، آشنایی با ادب فارسی و تعامل با ادیبان ایرانی ساکن در هند، برخورداری از منابع ایرانی و تأثیرپذیری از آنها، داشتنِ منصب دبیری و در نظرگرفتن زمان و مکان خود در نقل روایات، تأثیرپذیری از فضای فکری هندوستان و داشتن باورهای صوفیانه و حاکم شدن این نوع نگرش در تفکر طهرانی، نوع جهت گیری وی را در روش تاریخ نویسی اش مشخص می کند.
۱۶۵۳.

بررسی مضمون تقابل خِرد و آز در اندیشه ایرانشهری و تداوم آن در بستر سیاسیِ روایتِ سمکِ عیار

کلید واژه ها: خِرد و آز سمک عیار کهن الگویی اندیشه ایرانشهری بستر سیاسی شاه عادل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۵ تعداد دانلود : ۳۲۰
مضمون تقابل خِرد و آز، از بنیادی ترین مفاهیم ایران، اقتباسی از اسطوره آفرینش است و انسان، محوری ترین عنصر آن، به عنوان شهریار در بستر سیاسی متجلی می شود. این تقابل در ضمیرِ ناخودآگاه انسان ها نسل به نسل تداوم یافته و در ادبیات حماسی -اسطوره ای به این تفکرات عینیت داده شده و آن را تبدیل به خودآگاهی کرده است. داستان سمکِ عیار نمونه ای از ادبیات حماسی است که نویسنده آن اسطوره ها را براساس نمادهای کهن الگویی، که در تفکّر اسطوره ای ایرانی وجود دارد، در قالب شخصیت های برجسته ای چون سمکِ عیار و خورشیدشاه و موجوداتِ ماورایی همچون دیو و پری آورده است. در این نوشتار به طور اخص، بسترِ سیاسی جامعه داستان سمکِ عیار بر پایه تقابل خِرد و آز بررسی می شود. سؤال اصلی این است که تقابل مفهوم خِرد و آز چه تأثیری در بستر سیاسیِ روایتِ سمکِ عیار داشته است؟ پژوهش حاضر، با تکیه بر روایت های ملّی ایرانیان، با روش تاریخی و به شیوه تحلیلی، می کوشد تا جایگاه این مضمون را در داستان سمکِ عیار نشان دهد و با مراجعه به متون اوستایی و پهلوی، استمرار این تقابل را بررسی کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد تقابل خِرد و آز مبنا و محورِ اندیشه سیاسی ایرانیان بوده است و درون مایه اصلی داستان به صورت تقابل داد و بی داد در بستر سیاسی آن متجلی شده است.
۱۶۵۴.

حسبه نویسی در تمدن اسلامی تا سده نهم ق؛ علل و مؤلفه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حسبه علل و عوامل فقها محتسب محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۴۵
از سده سوم ق، به موازات شکل گیری سازمان ها و نظم اجتماعی، حسبه نویسی نیز در حال تکوین بود و تا سده نهم ق با فراز و نشیب هایی تداوم یافت. عوامل متعددی همچون نگرانی از انحرافات، امربه معروف و انتقال تجربه در نگارش این گونه منابع نقش داشته و از مؤلفه های مذهبی در قالب رویکردهای فقهی و مسائل محلی متأثر شده است. در پژوهش حاضر کوشش شده است تا با روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه ای، علل نگارش، مؤلفه های تأثیرگذار و ویژگی های حسبه نویسی تا سده نهم ق بررسی و به این پرسش ها پاسخ داده شود: عوامل، زمینه ها و مؤلفه های مؤثر بر تکوین و تداوم حسبه نویسی در تمدن اسلامی چه بود؟ علل چندی مانند رونق شهرنشینی و پیچیدگی روابط اجتماعی، نگرانی های دینی و انتقال تجربه، زمینه نگارش چنین آثاری را پدید می آورد و رویکرد فقهی، مسائل محلی و جایگاه نویسندگان، موجب تفاوت هایی میان آثار موجود در این باب شده است.
۱۶۵۵.

شواهدی از بازی شمارشی در گورستان عصرآهن 2 و 3 قره تپه سگزآباد

کلید واژه ها: عصرآهن سگزآباد قره تپه لوح شمارشی تخته بازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۳۰۷
در روند پروژه تعیین عرصه و حریم قره تپه سگزآباد و تپه قبرستان در تیرماه 1395 ه .ش.، شواهدی از یک گورستان در شرق قره تپه و جنوب غرب تپه قبرستان متعلق به عصرآهن 2 و 3 آشکار شد و در کاوش های 1397 و 1398 ه .ش.، در کارگاه 13 و 12 قره تپه سگزآباد، یافته های ارزشمندی به دست آمد. از جمله این یافته ها، دو شئ لوح مانند هستند؛ یکی از این دو شئ از جنس سنگ و با شکل چهارگوش و به رنگ خاکستری روشن با درازا و پهنایِ 18×5/12 و ضخامت 8/2 سانتی متر با سوراخ هایِ کورِ دایره ای است، این سوراخ ها در 4 ردیف عمودی و 9 ردیف افقی به عمق 4/1 سانتی متر بر یک رویِ شئ ایجاد شده اند. شئ مذکور از گور شماره 8 کارگاه 13 یافت شد. نمونه دیگر، بخشی شکسته از یک شئ گِلی چهارگوش به رنگ خاکستری روشن با ابعادِ 5.1×5.86×2.81 سانتی متر با 6 سوراخِ کور دایره ای به عمق 2.2 سانتی متر است که از کارگاه 12 به دست آمد. با توجه به این موضوع دو پرسش اصلی مدنظر این پژوهش عبارتنداز: نمونه های پیشین ازلحاظ ریخت شناسی که مشابه یافته های قره تپه سگزآباد هستند، چه کاربری یا کاربری هایی داشته اند؟ دو شئ یافت شده در قره تپه سگزآباد دارای چه نوع کاربری بوده اند؟ دو شئ موردنظر قابل مقایسه با نمونه های به دست آمده از تپه کول تاریکه، هفتوان تپه، همچنین نمونه های به دست آمده از جیران تپه ازبکی و گورستان سیلک در هزاره اول پیش ازمیلاد، هستند. در این نوشتار به بررسی این اشیاء ازلحاظ ریخت ظاهری و مقایسه آن با دیگر یافته های مشابه پرداخته شده و احتمال می رود یافته های مذکور براساس نمونه های دیگر و همچنین نمونه هایی از دوره های قدیمی تر، نوعی لوح برای بازی شمارشی باشند، نَه لوح شمارشی صرف؛ در این راستا ابتدا با جای گذاری یافته ها در بافت باستان شناختی و مقایسه تطبیقی با محوطه های هم دوره و سپس سنجش نتایج با نمونه های متقدم از این یافته ها در محوطه های دیگر، به صورت مقدماتی پیشنهادِ کاربری بازی شمارشی یا تخته بازی برای اشیاء مذکور ارائه شده است.
۱۶۵۶.

بررسی روابط ایران و روم در سده یکم پیش از میلاد (با تأکید بر جنگ های مهردادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران روم تیگران دوم مهرداد ششم جنگ های مهردادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۸ تعداد دانلود : ۴۴۹
نخستین ارتباط دیپلماتیک بین ایران و روم در نتیجه تلاقی منافع اشکانیان با روم در آسیای کوچک شکل گرفت. اتحاد مهرداد ششم (پونتی) با تیگران دوم (ارمنی) و دخالت آن ها در امور کاپادوکیه باعث شد پای روم به سرزمین های آسیای کوچک باز شود. ورود رومی ها به این منطقه باعث به وجود آمدن چالشی در روابط ایران و روم شد که تا پایان اشکانیان ادامه پیدا کرد. ازاین رو هدف این پژوهش تبیین و بررسی روابط ایران و روم در دوران جنگ های مهردادی است. بررسی این مسئله با رویکرد توصیفی و تحلیل تاریخی بیانگر آن است که پس از مهرداد دوم و ظهور مدعیان سلطنت، شاهنشاهی اشکانی دچار ضعف و زوال شد. در چنین موقعیتی از طرفی، روم سعی در نفوذ در آسیای کوچک و قفقاز را داشت و از سوی دیگر تیگران دوم ابتدا از این فرصت برای حمله به قلمرو اشکانیان و توسعه نفوذ خود به سمت غرب و سوریه استفاده کرد و در ادامه از طریق اتحاد با مهرداد ششم با روم درگیر شد و اشکانیان با در پیش گرفتن سیاست موازنه منفی در قبال جنگ های مهردادی، به فاصله اندکی توانستند دوباره پایگاه های پیشین خود را در آسیای کوچک و قفقاز به دست آورند.
۱۶۵۷.

آگاهی ایرانیان از اقتصاد کشاورزی آمریکا و الگوبرداری از آن؛ از دوره ناصری تا پایان قاجاریه (با تکیه بر مطبوعات و اسناد منتشر نشده)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اقتصاد کشاورزی آمریکا ایران مستشاران آمریکا مطبوعات قاجاریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۳ تعداد دانلود : ۲۳۵
از نیمه دوم سده نوزدهم آگاهی ایرانیان از آمریکا و تحولات این کشور در حوزه های مختلف گسترش یافت. این آگاهی حاصل اخبار و اطلاعاتی بود که بیشتر در مطبوعات داخل و خارج کشور منتشر می شد. یکی از حوزه هایی که توجه مطبوعات قاجاریه را به خود معطوف داشته بود، اقتصاد کشاورزی آمریکا و الگوبرداری از آن با هدف جبران عقب ماندگی ایران در این حوزه بود. مقاله حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و با تکیه بر مطبوعات، و اسناد منتشر نشده درصدد تبیین دلایل توجه مطبوعات قاجاریه به اقتصاد کشاورزی آمریکا و پاسخ به این سوال است که واکنش دولتمردان ایرانی به تحولات کشاورزی آمریکا چه بود و این تحولات چه تأثیر و پیامدهایی بر اقتصاد ایران گذاشت؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که پیشرفت سریع کشاورزی آمریکا اساس توجه ترقی خواهان ایرانی به این حوزه مهم بود. پژوهش حاضر همچنین نشان می دهد که دولتمردان قاجاریه درصدد الگوبرداری از دگرگونی های صورت گرفته در ساختار کشاورزی آن کشور برآمدند و در این راستا نسبت به انعقاد قراردادهایی با آمریکا جهت پیشرفت کشاورزی ایران، اعزام دانشجو به آن کشور جهت تحصیل در رشته کشاورزی و فلاحت، و همچنین استخدام متخصصین و مستشاران، وارد کردن ابزار و ماشین آلات کشاورزی و بذر و گیاهان مختلف از آن کشور به ایران اقداماتی صورت گرفت.
۱۶۵۸.

نصاب نقل گزاره های تاریخی از منظر اعتبار معرفت شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: شأنیت نقل اعتبارسنجی تاریخی معرفت شناسی تاریخی مقام نقل مقام استناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۵۱
یکی از بحث های مهم در تاریخ پژوهی مسئله نصاب لازم برای نقل گزاره های تاریخی از حیث اعتبار معرفت شناختی است. شاید برخی بین ساحت نقل و قبول گزارهای تاریخی خلط کرده و نصاب جواز نقل گزارش های تاریخی را ظن به مطابقت با واقع بدانند، درحالی که مقام نقل با مقام قبول متفاوت است و در مقام نقل، به احتمالات کمتر از احتمال ظنی می توان اکتفا کرد. در این نوشتار با روش تحلیلی، ابتدا ادله ای که نصاب نقل گزاره های تاریخی را احتمال ظنی می شمارد نقد گردیده، سپس دلایلی که احتمال کمتر از پنجاه درصد را برای نقل گزاره های تاریخی کافی می داند بیان شده است. عدم استلزام بین فسق مخبر و دروغ بودن خبر، امکان ترمیم اعتبار خبر ضعیف با اخبار ضعیف دیگر و امکان ترمیم اعتبار خبر ضعیف با قراین پیرامونی، مهم ترین دلایل فرض دوم به شمار آمده و تبیین گردیده اند.
۱۶۵۹.

جایگاه و اهمیت ایالت ماه کوفه در خلافت اسلامی در سده های سوم و چهارم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: ماه کوفه ایالت جبال قلمرو شرقی خلافت اسلامی شهرزور دینور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۳۳۶
ماه کوفه عنوانی بود که در دوره حکومت معاویه بر منطقه ای در غرب ایالت جبال به مرکزیت دینور گفته می شد. این منطقه به عنوان مسیر ارتباطی بغداد به مشرق ایران از نظر ویژگی های طبیعی و اقتصادی، زیست گاهی مناسب برای حیات شهری، روستایی و عشایری طوایف کُرد در قلمرو شرقی خلافت اسلامی به شمار می رفت. هدف این مقاله تعیین موقعیت جغرافیایی ماه کوفه و بررسی اهمیت و جایگاه آن در خلافت اسلامی در سده های سوم و چهارم هجری، به شیوه وصفی تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که محدوده جغرافیایی ماه کوفه از جانب غرب به شهرزور و از جانب شرق به قصر لصوص منتهی می شد و به عبارتی، قسمت غرب منطقه جبال را در بر می گرفت. این گستردگی و موقعیت جغرافیایی راهبردی، موجب اهمیت یافتن منطقه ماه کوفه در ابعاد نظامی، اقتصادی، مواصلاتی و حفظ قلمرو شرقی برای نظام خلافت اسلامی شده بود.
۱۶۶۰.

بررسی سکه های بازمانده از شاهپور چهارم ساسانی

نویسنده:

کلید واژه ها: شاهپور چهارم شاهپور ارمن شاه یزدگرد اول شاهنشاه ساسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۳۱
بخش زیادی از دانسته های موجود درباره شاهپور یزدگردان یا شاهپور ارمن شاه، ولیعهد یزدگرد اول، از متون تاریخی ارمنی و غربی به دست آمده؛ اگر چه سرنوشت این شاهنشاه ساسانی همواره در پرده ای از ابهام قرار داشته است. از این رو در این پژوهش تلاش شده تا با معرفی نمونه هایی از سکه های بازمانده از دوران وی و بررسی اسناد و مدارک تاریخی، تصویری واضح تر از او و سرنوشتش به دست آید. بررسی های انجام شده حاکی از آن است که شاهپور چهارم برخلاف برخی از تصورات، یک شاهزاده کشته شده ساسانی از خیل شاهزادگان بد اقبال ایرانی نبوده است، بلکه یک شاهنشاه ساسانی بوده که اشراف و درباریان طی دسیسه هایی، پیش از مراسم تاجگذاری رسمی و بار عام عمومی، او را کشته اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان