درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۳۲۱ تا ۱٬۳۴۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۱۳۲۱.

نقش و جایگاه سیاسی زنان هیئت حاکمه در عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۲ ۸۳-۱۰۰

کلید واژه ها: صفویه زنان هیئت حاکمه مناسبات سیاسی ح‍رم‍س‍را

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۴۹۳
عصر صفویه را می توان دوران تحکیم سنت حکومت زنان در تاریخ دانست، زیرا آنان ابزار و وسائل لازم برای شرکت در مسائل سیاسی و اجتماعی را به دست آوردند. سوال این است که زنان هیئت حاکمه چه نقشی در تحولات سیاسی جامعه خود ایفا کردند؟ یافته ها که به روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای فراهم شده نشان می دهد که زنان هیئت حاکمه با عناوینی همچون همسر، مادر، خواهر شاه و حاکمان، توانستند نقش موثری در عرصه های مختلف از جمله استقرار دولت صفویه و مناسبات سیاسی و خارجی ایفا نمایند. این نقش آفرینی با نزدیک شدن به اواخر حکومت صفویان موثرتر و گاه مخرب تر شد. در آن زمان به دلیل تربیت ولیعهد و دیگر شاهزادگان در حرمسرا که باعث روی کار آمدن پادشاهان ضعیف و نالایق شد، زنان قدرت و نفوذی به دست آوردند و با توطئه چینی زمینه را برای تضعیف صفویان فراهم کردند.
۱۳۲۲.

بررسی و تحلیل اصلاحات امنیتی داریوش بزرگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال بیستم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۰ 309 - 344

کلید واژه ها: امنیت شاهنشاهی هخامنشی داریوش سیستم اطلاعاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۱۳۶
بعد از اینکه داریوش در سال 522 ق.م. به سلطنت رسید، شورش، سراسر قلمرو هخامنشی را در برگرفت. گیرشمن معتقد است که داریوش متوجه شد که سیاست مسالمت آمیز کوروش باعث به وجود آمدن این شورش ها شده، بنابراین با تجدیدنظر در سیاست کوروش دست به اصلاحات جدید زد. بعدها اکثر پژوهشگران نظر وی را تکرار می نمایند. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، با استفاده از منابع معتبر درصدد پاسخ به این پرسش است که  علّت انجام اصلاحات انتظامی- امنیتی توسط داریوش چه بود؟ و اصلاحات بوجود آمده چه تأثیری بر سلسله هخامنشی برجای گذاشت؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که اگرچه ایجاد سیستم ساتراپی به قبل از داریوش  (دوره مادها یا زمان کوروش بزرگ) می رسد ولی داریوش روش قدیمی را گرفته، تغییرات اساسی در آن ایجاد می نماید. او سیستم اطلاعاتی بسیار گسترده و دقیقی راه اندازی کرد به طوری که افرادی به نام «گوش ها و چشم های شاه» در سرزمین های مختلف در حال رفت و آمد بودند و اطلاعات را به «شاه بزرگ» می رساندند. داریوش به این نتیجه رسیده بود که حکومت هخامنشی ساختار امنیتی محکم و استواری ندارد و به همین دلیل در راستای سیاست های کوروش و نه برخلاف آن، دست به اصلاحات زد. اصلاحات انجام شده توسط داریوش بزرگ، امنیت پایداری را در قلمرو هخامنشی ایجاد نمود و باعث شد حدود 150 سال بعد از مرگ وی، سلسله دوام بیاورد.
۱۳۲۳.

تحلیل عملکرد انتشارات فرانکلین در حوزه کتاب کودکان و نوجوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۷ 1-26

کلید واژه ها: کودکان و نوجوانان کتب درسی وغیر درسی حوزه نشر انتشارات فرانکلین همایون صنعتی زاده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵
تحلیل عملکرد انتشارات فرانکلین در حوزه کتاب کودکان و نوجوانان حسن شمس آبادی [1] حمید بصیرت منش [2] سید محمود سادات بیدگلی [3] چکیده به فراخور پیشرفت هایی که در صنعت نشر در کشور به وجود آمد، توجه به ادبیات کودک نیز در ایران بیشتر شد. در اوایل دهه 1340 این مسئله ابتدا خود را در حوزه کتاب های درسی برای دانش آموزان نشان داد و در ادامه، به کتاب های غیردرسی و مجلات و نشریات راه یافت. از جمله مراکزی که در این حوزه گام نهاد و توانست نقش مهمی ایفا کند، مؤسسه انتشارات فرانکلین بود. نگارندگان این پژوهش با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی و با بهره گیری از رویکرد توصیفی- تحلیلی، سعی داشته اند با بررسی و تحلیل فعالیت های این مؤسسه، نقش و جایگاه آن را در این حوزه مورد واکاوی قرار دهند. یافته های پژوهش نشان می دهد که مؤسسه انتشارات فرانکلین به لحاظ شکلی و مسائل تخصصی چاپ، کیفیت انتشار کتاب های ویژه کودک و نوجوان را تا حدّ زیادی ارتقا بخشید؛ ضمن اینکه به لحاظ محتوایی نیز در حوزه کتاب های درسی و غیردرسی بیشتر بر فرهنگ و تمدن ایرانی و مؤلفه های وابسته به آن تأکید کرد. واژ ه های کلیدی: کودکان و نوجوانان، کتب درسی و غیردرسی، حوزه نشر، انتشارات فرانکلین، همایون صنعتی زاده [1] . دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی (نویسنده مسئول) hasanshamsabady@yahoo.com [2] . استادیار گروه تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی basirat1341@yahoo.com [3] . استادیار گروه تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی sadat@ri-khomeini.ac.ir
۱۳۲۴.

خاندان فقیه حکومت کنندۀ عزفیان در سبته: فراز و فرود قدرت سیاسی و اقتدار علمی دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 55 - 68

کلید واژه ها: عزفیان سبته موحدون بنی مرین بنی احمر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۹۲
در طول سده های هفتم و هشتم قمری، عزفیان از خاندان های مشهور فقیه و عالم در شهر سبته بودند. آنها در مقام حکومت کننده، موفق شدند بیشتر به صورت نیمه مستقل بر این شهر و در برهه هایی بر چند شهر دیگر نیز حاکمیت داشته باشند. آنها به علت جایگاه علمی و مذهبی خود، در کانون توجه و احترام مردم بودند و در تاریخ اجتماعی مغرب و اندلس تأثیرگذار بودند؛ چنانکه ابوالعباس عزفی، جد بزرگ این خاندان، با تألیف کتاب مشهور الدُّرالمُنظّم فی مولدالنبی المُعظّم در برگزاری جشن میلاد حضرت رسول اکرم(ص) در این منطقه، تأثیر بسزایی برجای گذاشت. از این خاندان تنها پنج نفر به حکومت رسیدند و سایر اعضا در مقام عالم و شاعر، در زمانۀ خود مشهور شدند. در این مقاله، نگارنده برآن است براساس پژوهش کتابخانه ای و توصیف و تحلیل مطالب موجود در منابع، ضمن شناسایی اعضای این خاندان، به این پرسش ها پاسخ دهد: چه عواملی در رسیدن این فقیهان به حکومت و نیز حذف نهایی ایشان از قدرت مؤثر بود؟ آنها از چه جایگاه علمی و اجتماعی برخوردار بودند؟ به نظر می رسد جایگاه علمی دینی و نفوذ عزفیان در اوضاع نابسامان سیاسی آن دوره در مغرب و اندلس، علت به حکومت رسیدن آنها شد؛ اما همین نابسامانی قدرت و نیز رقابت های خاندانی، آنها را از صحنۀ قدرت حذف کرد.
۱۳۲۵.

بازنمایی وجوه فرهنگی - تاریخی طریقت قتالی در گرمسیرات فارس در قرون هفتم و هشتم قمری براساس تذکره نویافته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 148-121

کلید واژه ها: طریقت قتالی شاه سیف الله قتال سید کامل پیر تحفه القلوب سیدابراهیم سید خلیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۶۳
طریقت قتالی توسط «شاه سیف الله قتال» (578-674 ه.) از عرفای قرن هفتم ه.ق پایه گذاری شده است. همزمان با هجوم هولاکو به بغداد، شاه سیف الله قتال و همراهانش از طریق بصره وارد سواحل خلیج فارس شدند.شاه سیف الله قتال به دلیل امنیت مسیر تجاری کیش، در نواحی پس کرانه ای آن یعنی در عمادده استقرار یافت و توانست از اتابکان فارس معافیت مالیاتی و با حاکمان لار رابطه محکم ایجاد کند.میراث فکری و فرهنگی این طریقت، به صورت تذکره های منظوم تحفه القلوب (اثر سید ابراهیم سید خلیل) و منثور تحفه الراغبین (سیدعلی بن سید حمدی)، در منطقه جنوب فارس و هرمزگان موجود است. از آن جا که این منابع، تا کنون به طور کامل معرفی نشده اند، این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی - تحلیلی، وجوه تاریخی– فرهنگی این طریقت را، با تأکید بر نسخه های خطی نویافته، به عنوان یک مسئله تاریخی، مورد پرسش قرار دهد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد این طریقت، از طریق امنیت نواحی خلیج فارس بعد از هجوم مغولان توانست جایگاه فکری - فرهنگی مهم به دست آورد
۱۳۲۶.

واکاوی عوامل اقتصادی در تداوم و تحول مراسم آیینی و سوگواری خراسان با تأکید بر شهر مشهد عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 83 - 103

کلید واژه ها: مراسم آیینی و سوگواری خراسان قاجار اقتصاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۰ تعداد دانلود : ۱۴۷
در تاریخ ایران اسلامی، عصر قاجار یکی از دوره هایی است که تأثیرات عمیقی بر ارزش های دینی و فرهنگی ایران از خود به جای گذاشته است. مراسم آیینی که در دوره قاجار به طورکلی بر اساس عقاید و افکار مذهبی سیاسی شکل گرفته بود چنان تداوم و تحول یافت که در کمتر دوره ای از تاریخ ایران، در زمانی چنان کوتاه بدان پایه رسیده است. بررسی و شناخت روند تداوم و تغییر مراسم آیینی و سوگواری در ایالت خراسان عصر قاجار به عنوان یک مسئله بنیادی، از اهمیت زیادی برخوردار است. مسئله تحقیق، بررسی برخی عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر روند مانایی و تحول مراسم های آیینی و چگونگی و نحوه تحول آن است. این مقاله به بررسی وضعیت مراسمات در یکی از برجسته ترین ادوار تاریخ شیعیان یعنی قاجاریان در منطقه خراسان با تأکید بر شهر مشهد و علل اقتصادی تحولات آن با روش توصیفی و تبیینی می پردازد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در تداوم و تغییر مراسمات اگرچه عوامل اقتصادی دخالت داشته است اما عوامل وقف و بازیگران اقتصادی تأثیر بیشتری داشته اند.
۱۳۲۷.

واکاوی آداب و اصول هنرآموزی برمبنای فتوت نامه ها و مقایسه آن با شیوه های آموزش دانشگاهی (مطالعه موردی: کارشناسی هنر اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۲۹-۵۰

کلید واژه ها: هنر اسلامی آموزش دانشگاهی فتوت نامه تربیت استاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۱۱
با توجه به ویژگی های هنر اسلامی و ضرورت احیاء و تقویت آنها، امروزه برنامه هایی برای آموزش و تربیت نیروهای متخصص در سطح آموزش عالی شکل گرفته که رشته کارشناسی هنر اسلامی با تجربه پانزده ساله از مهم ترین آنهاست. نقد این دوره و بررسی انطباق مولفه های آموزشی آن با آداب تربیتی هنرآموزان این هنرها در گذشته ضروری به نظر می رسد. بنابراین ضمن شناسایی آداب و ویژگی های تربیتی و آموزشی در جوامع گذشته (با استناد به فحوای فتوت نامه ها) و نیز برنامه های آموزشی دوره کارشناسی هنر اسلامی، مواردی چون: «هدف»، «اصول و مبناها»، «روش»، «شرایط استاد» و «شرایط شاگرد» در دو شیوه مورد مقایسه قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی می باشد. نتایج این پژوهش مشخص نمود که هر چند اهداف آموزشی در هر دو شیوه تا حدودی بر هم منطبق بوده اند، اما به علت غالب بودن ساختار و نظام آموزشی ترمی واحدی در آموزش دانشگاهی، مواردی چون اصول و روش های آموزشی و شرایط استاد و شاگرد، تفاوت بسیاری با آموزش سنتی این هنرها دارد؛ به طوری که در شیوه جدید، ماهیت و مقصد آموزش به شیوه ای دگرگون آشکار می شود.
۱۳۲۸.

ترسیم شبکه مفهومی نفوذ در مدارس ایرانی با رویکرد بررسی اسناد لانه جاسوسی آمریکا در ایران

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵ 20-46

کلید واژه ها: نفوذ علمی و فرهنگی اسناد لانه جاسوسی آمریکا در ایران سبک زندگی زبان انگلیسی مدارس ایرانی هویت آموزش دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۳۰
نفوذ در مراکز علمی نظیر مدارس یکی از وجوه نفوذ در جهان است که قدرت های جهانی از آن برای کسب منافع خود بهره می گیرند و بررسی تاریخ سیاسی معاصر ایران نشان می دهد که آمریکا همواره در عرصه ی علم و دانش ایران مداخله داشته و تلاش سردمداران این کشور، وابسته سازی علمی ایران بوده است. اسناد لانه جاسوسی آمریکا در ایران به عنوان یکی از مهم ترین اسناد در فهم و شناخت ارتباط بین ایران و آمریکا، از ظرفیت مناسبی برای شناسایی وجوه نفوذ غرب در ایران برخوردار است و با توجه به اهمیت موضوع، مقاله ی حاضر با بهره گیری از روش تحلیل مضمون و مطالعات اسنادی تلاش دارد به این سؤال پاسخ دهد که شیوه های نفوذ ایالات متحده آمریکا در مدارس ایرانی بر اساس اسناد لانه جاسوسی آمریکا در ایران چه بوده است؟ مرجع اصلی پاسخگویی به این سؤال، دوره یازده جلدی اسناد لانه جاسوسی آمریکا می باشد و فرضیه اصلی نوشته، حاکی از این است که سفارت آمریکا با بهره گیری از تمامی ظرفیت های خود نظیر نهادهای بین المللی، نیروهای غرب گرا و مربیان خارجی برای تأثیر بر جریان علمی و فرهنگی در مدارس ایرانی بهره گرفته است. یافته ها نشان می دهند آمریکا در راستای نفوذ پایدار در مدارس ایرانی از شگردهایی نظیر تبادل علمی، تغییر سبک زندگی، هویت زدایی، تخریب آموزش های دینی، حمایت از شخصیت های غرب گرا، کم کردن روحیه ضد استعماری، نفوذ علمی- فرهنگی، جاسوسی اطلاعات و ترویج زبان انگلیسی استفاده کرد.
۱۳۲۹.

خاندان حکومتگر بنو شومله؛ مسئله مشروعیت و سیاست های محلی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 33 - 50

کلید واژه ها: ایل افشار بنی شومله حسام الدین شومله خوزستان لرستان شوشتر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۵۱۲
با ضعف سلجوقیان در نیمه دوم سده ششم هجری/ دوازدهم میلادی، سلسله های اتابکی متعددی در گوشه و کنار کشور سر برآوردند که یکی از این سلسله ها از سوی بزرگان ایل افشار، در منطقه خوزستان و لرستان شکل گرفت. یکی از رؤسای ایل افشار به نام اتابک شومله که به دربار سلجوقی راه یافته بود، با استفاده از آشفتگی های سیاسی پس از درگذشت سلطان مسعود سلجوقی در 547ق، به خوزستان رفت و با تحت حمایت گرفتن برخی از شاهزادگان سلجوقی، حکومت اتابکی دیگری بنیان گذاشت که با انتساب به نام او، می توان آن را سلسله بنی شومله نامید. در این پژوهش به روش توصیفی  تحلیلی، چگونگی تأسیس، مشروعیت یابی، تثبیت و در نهایت زوال این سلسله کمتر شناخته شده بررسی شده است. یافته پژوهش نشان می دهد که ضعف قدرت سلجوقیان و مساعد بودن حوزه فعالیت نهاد اتابکی در عرصه سیاسی، بستر مناسب را برای حضور افشارها در منازعات قدرت فراهم آورد. حکمرانان این سلسله کوشیدند تا از طریق برقراری مناسبات دوستانه یا ستیزه جویانه با قدرت های موجود دربار سلجوقی، نظام خلافت عباسی و اتابکان آذربایجان و فارس، و استقرار امنیت اجتماعی در قلمرو، مشروعیت لازم برای تثبیت و تداوم قدرت خویش کسب کنند. با این وجود، کشمکش های بی حاصل با حکومت های هم جوار و سستی جانشینان شومله و پاره ای عوامل اقتصادی و اجتماعی موجب زوال این سلسله شد. 
۱۳۳۰.

آداب جانقی در آینه متون دستورنامه های درباری دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۹ ۱۳۸-۱۲۳

کلید واژه ها: مجلس مشورتی نظام تصمیم گیری دربار صفوی مجمع امرای جانقی دیوانسالاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸ تعداد دانلود : ۳۷۵
تصویری که از ساختار حکومتی نظام های سلطنتی ایران در بخش عمده ایی از رسالات و بررسی های تاریخی وجود دارد، سیمای یک «نظام سلطنتی سلسله مراتبی مطلقه» است که همه چیز در آن در نهایت از تصمیمات شخصی فرد حاکم سرچشمه می گیرد. با این وجود در میان اسناد و متون تاریخی با شواهد متعددی دال بر وجود نهادهای مشورتی و یا آداب و سنن مشورت روبه رو می شویم که تصویر دیگری از نظام تصمیم گیری در دربارهای ایرانی ارائه می دهد. یکی از این نهادهای مشورتی که با توجه به دستورنامه های آداب درباری موجود در دربار صفوی وجود داشته و حتی تشکیل جلسات آن با آداب و تشریفات به خصوصی بوده، «مجمع امرای جانقی» است. در این مقاله نخست به پیشینه تاریخی سنت «جانقی» در دوره صفوی و نحوه شکل گیری آن پرداخته و پس از توصیف ساختار، ارکان و حوزه اختیارات «مجمع امرای جانقی» به آداب برگزاری جلسات این مجمع با توجه گزارشات موجود در دستورنامه های آداب درباری به جای مانده از دوره صفوی می پردازیم.
۱۳۳۱.

نقش علمای دین در تحولات آموزشی ولایت قهستان (از سلجوقیان تا پایان قاجار)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۶۳

کلید واژه ها: قهستان مدارس تعلیم و تربیت علما مشاهیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۱۳
قهستان منطقه ای است در جغرافیای تاریخی ایران زمین که پیوندی عظیم وناگسستنی با خراسان بزرگ دارد. گرچه که امروزه بخش عمده ی آن را خراسان جنوبی نامیده اند و برخی نواحی شمالی آن جزء خراسان رضوی است،اما با این وجود قهستان در سیر تاریخی خود شاهد وقایع تاریخی بوده است. ولایت قهستان با توجه به موقعیت جغرافیایی وبافت فرهنگی اش در زمینه تعلیم وتربیت نقش ویژه ای در فرهنگ وتمدن اسلامی از سلجوقیه تا پایان قاجاریه داشته است،به گونه ای که عالمان بزرگی از این ولایت سربرآوردند و عوامل مهمی چون سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی بر وضعیت آموزش قهستان تاثیر گذار بوده است.روش گرداوری اطلاعات در این تحقیق بر پایه روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته به شیوه جمع آوری منابع واسناد کتابخانه ای است.یافته های پژوهشی حاکی از آن است که وضعیت آموزشی قهستان تابع وضعیت سیاسی،اقتصادی و فرهنگی آن است که زمینه ساز تعالی و پیشبرد نهاد آموزشی شده است،به گونه ای که از نظر سیاسی تاسیس مدارس دولتی و از نظر اقتصادی شاهراه بودن آن و به لحاظ فرهنگی تکثر فکری و قومی از عمده عوامل ترقی وضعیت آموزشی قهستان وثبات در این ناحیه محسوب میشود. لذا جایگاه مدارس در کیفیت آموزش ولایت قهستان در ارتقای بینش فرهنگی این ولایت نقش بسیار مهمی ایفا کرده،تا آنجا که بزرگان ،مفاخر ومشاهیر علمی وعلمای دینداری را در خود پرورانده است.
۱۳۳۲.

جایگاه و کارکرد بازرگانان بوشهر در جنبش جنوب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 129 - 154

کلید واژه ها: بازرگانان بوشهر بوشهر کازرون جنبش جنوب پلیس جنوب جنگ جهانی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۱۵۷
جنوب ایران پس از پیروزی انقلاب مشروطیت تحولات سیاسی زیادی را پشت سر نهاد که اوج آن در جنگ جهانی اول رقم خورد. بازرگانان بوشهر که از ابتدای قرن نوزدهم توان اقتصادی بیشتری یافته و به تدریج به فعالیت های اجتماعی و سیاسی علاقه مند شده بودند، در این جنبش، مخالف انگلستان و متحد روحانیت مشروطه خواه بودند و به عنوان یک گروه اجتماعی متنفذ، علائق مذهبی، ملی و اقتصادی داشتند. در طی حوادث جنبش جنوب، بازرگانان بوشهر همواره در کشاکش این علائق قرار داشتند و معمولا با پشت کردن به منافع اقتصادی، از مواضع روحانیان مشروطه خواه حمایت و در جهت منافع ملی عمل می نمودند. با طولانی شدن روند مبارزات جنبش و زیان های اقتصادی فزاینده ای که به سبب ناامنی مسیرهای تجاری و توقف جریان تجارت به بازرگانان وارد شد، آنها اندک اندک در تداوم حمایت از این جنبش مردد شدند و در نهایت از آن کناره گرفتند. نوشتار حاضر، با روش تحلیل کیفی، می کوشد به این سؤال پاسخ دهد که رویکرد اقتصادی بازرگانان بوشهر چه تأثیری در جهت گیری آنها برای همراهی یا عدم همراهی با جنبش جنوب داشت؟ چگونگی و چرایی مواضع دوگانه بازرگانان بوشهر هدف این پژوهش است و دستاورد تحقیق حاکی است که بازرگانان بوشهر با انگیزه برقراری نظم و امنیت و برخورداری از منافع اقتصادی و سیاسی آن، به همگرایی و همراهی با جنبش جنوب پرداختند، اما پس از ناامیدی از دستیابی به اهداف خود و تحمل هزینه های اقتصادی، از همراهی با جنبش کناره گرفتند.
۱۳۳۳.

آداب تاریخی و اجتماعی ترکان، عناصر و متعلقات آن در شعر حافظ شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال پانزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۳۳ 7 - 23

کلید واژه ها: ترکان غلامان کنیزان آداب اجتماعی و تاریخی دیوان حافظ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۲۰۳
پدیده ها و رویدادهای اجتماعی و تاریخی در هر دوره ای، اگر اصالت داشته باشند، در قلمرو ادبیات آن دوره نیز وارد می شوند. ورود، همنشینی و جذب ترکان در جامعه ی ایرانی، به مثابه ی پدیده ای نوظهور و بی سابقه، از زمره ی پدیده هایی است که دامنه ی آن به متون ادبی، از جمله دیوان حافظ نیز کشانیده شده است. چگونگی تجلّی ویژگی های این پدیده ی تاریخی و اجتماعی در دیوان حافظ، نیز میزان توفیق و شناخت وی از به کارگیری عناصر و متعلّقات آن در اشعارش، موضوع شایسته ی درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. این جستار با رویکردی توصیفی تحلیلی درصدد پاسخگویی به این سؤالات است که دیوان حافظ چه ویژگی ها و عناصری از حضور ترکان در دیوانش را بازتولید کرده و شناخت و میزان توفیق شاعر از استعمال این دسته از مفاهیم و عناصر در دیوانش چگونه بوده است؟ یافته ها بیانگر آن است که دیوان حافظ عرصه ای تقویت بخش برای بازتولید آداب و ویژگی های اجتماعی، تاریخی، رفتاری و فردی ترکان، در کنار طبقه ی غلامان و کنیزان به عنوان طبقه ای برآمده از حضور ترکان در جامعه ی ایرانی شده است. اشاره به پاره ای از آداب و ویژگی های تاریخی، اجتماعی و فردی ترکان، چون: غارتگری، شجاعت، زیبایی، پرخاشگری، شهرآشوبی در کنار قبیله، کاکُل و کلاه آنان، نیز اسامی و نام های مرسوم ترکان، غلامان و کنیزان از قبیل: بنفشه، فرخ، زهره و ایجاد فضای شگفت انگیز حسی و ذهنی از آن از طریق ایهام تناسب و دیگر صناعات ادبی، بیانگر آگاهی بالای حافظ از جذب و همنشینی این گروه اجتماعی در جامعه ی ایرانی و کشانده شدن آن به دیوان وی است.
۱۳۳۴.

گِل نوشته ای از تجارت خانه اِگیبی در اورشلیم

نویسنده: مترجم:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۰ 29 - 35
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۱ تعداد دانلود : ۱۷۶
بایگانی خاندانِ اِگیبی از بابل، با حدود 2000 گِل نوشته، بزرگ ترین مجموعه از میان بایگانی های خصوصی از هزاره اولِ قبل از میلاد در بابل است. آنها (گِل نوشته ها) بین سال های 606-486ق.م. نوشته شده اند. امروزه این الواح در موزه های سراسرِ جهان پراکنده اند و بیش از همه در  موزه بریتانیا در لندن و موزه شرقِ نزدیک در برلین نگهداری می شوند. موزه اورشلیم [نیز] یک لوح از اِگیبی در میان مجموعه های خود دارد. در مقاله پیشِ رو، این گِل نوشته برای اولین بار منتشر شده و همچنین درباره جایگاه آن در بایگانیِ بزرگ اِگیبی به طورِ کامل بحث شده است.
۱۳۳۵.

مؤلفه های هویت ملی ایرانی در دیوان ابوالقاسم لاهوتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۸ 213 - 241

کلید واژه ها: ایران گرایی لاهوتی هویت ایرانی وطن ارزش های ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۲۳۰
ارزیابی اندیشه های اقوام و نخبگان ایرانی دربارۀ هویت ملی شان امروز بیش از هر زمان دیگری ضرورت یافته است تا راه همگرائی و اتحاد ملی ایرانیان هموارتر شود. مسئله این مقاله تأمل دربارۀ آراء و ایده های ابوالقاسم لاهوتی دربارۀ هویت ملی ایرانی است. پژوهش حاضر، به منظور بررسی مؤلفه های هویت ملی ایرانی در دیوان اشعار لاهوتی صورت گرفته است و نویسنده، با استفاده از روش تحلیل محتوا، به بررسی و ارزیابی یک سری متغیرهای ازپیش تعیین شده در دیوان اشعار لاهوتی پرداخته است. بدین معنی که برای بررسی مؤلفه های چهارگانه هویت ملی ایرانی شامل ارزش های ملی و باستانی، ارزش های فرهنگی دورۀ پس از اسلام، ارزش های دینی، ارزش های مدرن و غربی، سنجه های مشخصی درنظر گرفته شده و نویسنده به شمارش و احتساب نمادهای مربوط به آن متغیر ها در محتوای اثر نام برده پرداخته است. نتایج این پژوهش بیانگر این است که لاهوتی به عنوان شاعر و مبارزی وطن پرست، همواره به ارزش های ملی و فرهنگی هویت ایرانی وفادار بوده و تلاش برای نگارش آثاری به سبک شاهنامه همچون ایران نامه توسط ایشان و ترجمه شاهنامه فردوسی به زبان روسی توسط لاهوتی و همسرش تأییدی است بر تعهد شاعر نسبت به وطنش و حفظ و گسترش ارزش های ایرانی در جهان. به عبارت دیگر، لاهوتی، به رغم تحولات فکری و ایدئولوژیکی که در دوران تبعید و دوری از ایران، تجربه کرده، اما ایران گرایی و عشق به میهن و آرزوی دیدار وطن، جزء لاینفک اندیشه های شاعر بوده است. ضرورت و اهمیت موضوع، بیان سهمی است که نخبگان ملی گرای کرمانشاهی درتاریخ معاصر در وحدت و همگرایی بین اقوام ایرانی داشته اند.
۱۳۳۶.

نظام مقاطعه و پیامدهای مالی آن در دولت عثمانی ( قرون یازده تا سیزده قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 215-193

کلید واژه ها: دولت عثمانی نظام مقاطعه مالیات اقطاع تیمار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۰۸
مقاطعه اساس نظام مالی دولت عثمانی در سده های 13-11ه ق. بود که پس از فروکش کردن فتوحات و فروپاشی سیستم تیمار، جایگزین آن شد و تغییراتی در نظام مالی عثمانی بوجود آورد. دولتمردان برای غلبه بر مشکلات مالی مقاطعه کاری را در قلمرو حکومتی گسترش دادند و تغییر و تحولات لازم را در آن ایجاد کردند. از جمله افراد موثر در این سیستم متنفذینی چون بیگربیگی ها ، افراد سپاهی و حتی ثروتمندان غیر مسلمان بودند. نظام مقاطعه به سبب برخی تحولات در شیوه مقاطعه کاری ولایات ، اخذ بی رویه مالیات ها، صدور برات و جمع آوری نامناسب ، عملکرد خود سرانه متصدیان و ستم دست اندرکاران به رعایا ، موجب نارضایتی اجتماعی بخصوص در میان کشاورزان را فراهم آورد که نقش مهمی در افول امپراتوری عثمانی داشت. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با نگاه انتقادی در صدد بررسی تحولات نظام مقاطعه، کارکردهای آن و وظایف مقاطعه داران در برابر حکومت مرکزی عثمانی و دلایل فروپاشی نظام مقاطعه در امپراتوری عثمانی است.
۱۳۳۷.

برهمکنش الگوی زیستگاهی و نظام آبی دشت های رسوبی شوشان بزرگ در دورهٔ روستانشینی پسین؛ خلاصه ای از نتیجهٔ یک بررسی زمین باستان شناختی در خوزستان

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱۵ ۷-۳۰

کلید واژه ها: شوشان بزرگ زمین باستان شناسی الگوی زیستگاهی نظام آبی خوزستان روستانشینی پسین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۲۹۴
زمین باستان شناسی ابزاری توانمند در بازشناسی تعامل چشم انداز طبیعی و فرهنگی یک منطقه است. مهم ترین پرسش در این پژوهش، چگونگی تعامل زیستگاه های دشت شوشان و نظام آبی آن در دوره پیش از شهرنشینی بزرگ مقیاس منطقه است. در این مقاله، خلاصه ای از یک بررسی زمین باستان شناختی اخیر ارائه شده که فرضیه رایج تأثیر فرهنگی میان رودان (بین النهرین) بر شوشان در تغییر الگوی زیستگاهی در هزاره های پنجم تا دوم پیش ازمیلاد، را به چالش می کشد. این بررسی در دو سطح خُرد و کلان، با کمک صدها رخنمود و پنجاه و یک مغزه، نهشته گذاری جریان های آبی کهن منطقه را بازشناسی کرده و با شواهد باستان شناختی از 10 زیستگاه در شوشان بزرگ تکمیل کرده است. این نمونه های رسوب در آزمایشگاه تجزیه و تحلیل شده و برخی نیز به روش تابش گرمایی تاریخ گذاری شده اند. درنهایت، برهمکنش (تعامل) تغییر مکانی الگوی زیستگاهی و جریان های آبی با کمک نرم افزار GIS تحلیل فضایی شده است. نتیجه این تحلیل دست کم سه نکته را تأیید می کند: نخست، حرکت باختری جریان های آبی شوشان هم زمان با دوره روستانشینی پسین؛ دوم، همسویی بی واسطه این تغییر نظام آبی و تغییر مکانی الگوی زیستگاهی در سطح خُرد و کلان؛ سوم، تفاوت چشمگیر چشم انداز طبیعی شوشان و میان رودان در این دوره. بدین ترتیب، تأثیر بی واسطه چشم انداز طبیعی در تغییر الگوی زیستگاهی شوشان و نیز واکنش فرهنگی به این تغییرات به شکل سازگاری با چشم انداز از دیدگاه کنام سازی و درهم تنیدگی بحث می شود. در پایان بر اهمیت روزافزون بررسی های هدفمند زمین باستان شناختی به ویژه در ایران تأکید شده است. نتیجه پژوهش پیشِ رو این گمان را تقویت کرده که نظام آبی این منطقه درطول این دوره بر اثر یک عامل بیرونی از تعادل خارج شده و ارتباط جریان های آبی کهن با یکدیگر در این منطقه را برای مدتی مختل کرده است.
۱۳۳۸.

زنان پشت پرده و زنان پیشِ رو؛ عوامل اِعمال قدرتِ سیاسی توسط زنان هخامنشی

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 1 - 26

کلید واژه ها: هخامنشیان زنان هخامنشی آتوسا آمستریس ایردَبَمَه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۰۵
پژوهش حاضر به این پرسش بنیادین می پردازد که زنان هخامنشی با تکیه بر چه عواملی اعمال قدرت می کردند؟ برای نیل به پاسخ، ابتدا طریقه های تأثیرگذاری زنان بر روند سیاسی دربار هخامنشی با ذکر مصداق هایی از روایات منقول در تواریخ کلاسیک بررسی گردید. سپس با نقد و تطبیق این گزارش ها با یافته های باستان شناختی و متون اداری، خصوصاً الواح تخت جمشید و الواح بابلی، عوامل مذکور به بحث گذاشته شده و به اهمیت آن در فرآیند مهم ترین کارکرد سیاسی زنان در دربار هخامنشی، یعنی واسطه گری سیاسی، پرداخته شد. در انتها مشخص گردید که مهم ترین راه های نفوذ و اعمال قدرت زنان در سیاست های دربار هخامنشی، استقلال مالی، سازماندهی شبکه ای از جاسوسان و خواجگان وفادار، اتحاد با خاندان های قدرتمند پارسی، فرماندهان سپاه و مقامات درباری از طریق پیوندهای سببی و نسبی و پیگیری اهداف مشترک میان حرمسرا و نهادهای نظامی و غیرنظامی بوده است.
۱۳۳۹.

آسیب شناسی سیاست مذهبی نادرشاه با تأکید بر نقش عبدالله السویدی (م 1174ق) در کنگره نجف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۸۷) 249 - 272

کلید واژه ها: نادرشاه افشار عبدالله السویدی خلافت عثمانی کنگره نجف همگرایی مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۴۸
تاکنون پژوهش های دامنه داری درباره کنگره تقریب نادرشاه در نجف به عنوان آخرین کوشش او برای همگرایی بین علمای جهان اسلام صورت گرفته است؛ اما هنوز زوایای ناگفته بسیاری نزد تاریخ پژوهان در این باره وجود دارد. پژوهش پیش رو، به جایگاه شیخ عبدالله السویدی (م 1174ق) در کنگره نجف و چرایی به نتیجه نرسیدن این کنگره پرداخته است. این نوشتار، با بهره گیری از روش وصفی تحلیلی به این نتیجه رسیده است که السویدی نماینده احمدپاشا حاکم بغداد، دارای نگرش سنّی که برای به رسمیت شناختن مذهب جعفری در سال 1156هجری قمری در همایش نجف شرکت کرده بود، نمایندگی دولت عثمانی را نداشت و همین امر، عامل اصلی به نتیجه نرسیدن این کنگره به شمار می رود
۱۳۴۰.

وقفنامه بقعه فخریه در خنج فارس

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال نهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 3-16

کلید واژه ها: خُنج بقعه فخریه کاکا فخرالدین وقف ابونجم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۲۲۵
در مناطق جنوبی ایران به خصوص شهرستان خنج نهاد وقف از اهمیت فراوانی در نزد پیروان طریقت های عرفانی برخوردار بوده است. تا کنون بازخوانی و معرفی دو وقف نامه مربوط به شیخ دانیال و شیخ ابونجم متعلق به قرن های ده و دوازده هجری از شهرستان خنج منتشر شده است. وقف نامه ای که در این پژوهش به بررسی آن پرداخته می شود متعلق به بقعه کاکا فخرالدین از عرفای بنام قرن هشتم و نهم هجری و جانشین شیخ حاجی محمد ابونجم مؤسس طریقت شمسیه است که توسط پیروان وی در مناطق مختلف فارس در قرن نهم هجری وقف بارگاهش شده است. در این نوشتار ابتدا توضیحاتی پیرامون طریقت های عرفانی خنج در قرون هفتم و هشتم هجری داده شده و پس از آن جغرافیای تاریخی خنج، زندگانی کاکا فخرالدین و بازخوانی وقف نامه آورده شده است. اهمیت پژوهش حاضر در آن است که اطلاعات تازه ای پیرامون طریقت شمسیه، حوزه نفوذ آن و اشخاص برجسته طریقت های شمسیه، دانیالیه و همچنین نام تاریخی برخی از مکان ها را برای اولین بار در اختیار علاقمندان قرار می دهد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان