درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۸۸۱ تا ۳٬۹۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۸۸۱.

طرح های پیوند اجتماعات محلی روستایی با نظام رسمی آموزش و پرورش در دوره پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 1-17

کلید واژه ها: تاریخ آموزش و پرورش روستایی توسعه اجتماع محلی آموزش عشایری سپاه دانش طرح منطقه ای شدن آموزش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶۶ تعداد دانلود : ۹۱۶
آموزش و پرورش نوین ایران همواره پیوند ناچیزی با اجتماع محلی داشته است و بخشی از ناکامیابی این نظام آموزشی تمرکزگرا را باید پیامد همین ویژگی دانست. هرچند تلاش هایی برای ایجاد پیوند میان اجتماعات محلی و نظام آموزشی صورت گرفته، به نظر می رسد این تلاش ها کافی و موفق نبوده است. این تحقیق می کوشد به این سوال پاسخ دهد که؛ در دوره پهلوی چه طرح های برای ایجاد پیوند میان نظام آموزشی و اجتماعات محلی روستایی وجود داشته و اثرگذاری این طرح ها چگونه بوده است؟ داده ها به روش کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده اند. نتایج بررسی نشان می دهند در طرح هایی چون «مدارس عشایری» و «سپاه دانش» شاهد پیوندی قابل توجه با اجتماعات محلی هستیم. این پیوند نقش موثری در ورود و گسترش آموزش های نوین به جوامع غیرشهری داشت. طرح های دیگری هم برای کاستن از فاصله نظام رسمی و اجتماع محلی وجود داشته اند (مثل «مکاتب ابتدائیه دهکده ها» و «منطقه ای شدن») که بیشتر روی کاغذ مانده اند.
۳۸۸۲.

نقش ابراهیم بن محمد ثقفی در گسترش علوم اسلامی در قرن سوم هجری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷۳) 99 - 134

کلید واژه ها: شیعه نقش علمی شیعیان ابراهیم بن محمد ثقفی کوفه قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۳۵۹
محمدبن ابراهیم ثقفی، مورخ و محدث بزرگ قرن سوم هجری، یکی از شخصیت ها و اندیشمندان بزرگ شیعی است که در تدوین و توسعه علوم اسلامی نقش مهمی داشته است. وی، از جمله اندیشمندانی است که آثار فراوانی در موضوعات مختلف از جمله: اخلاق، تاریخ، کلام، فقه و تفسیر به رشته تحریر درآورد؛ ولی متأسفانه، تمامی آثار او به جز کتاب الغارات از بین رفته است. این مقاله، با بهره گیری از منابع تاریخی و حدیثی، به بررسی روایات و آثار ثقفی و نقش او در پیشبرد و گسترش علوم اسلامی در قرن سوم هجری پرداخته است
۳۸۸۳.

نمودهای ناپایداری اجتماعی در ایران در قرن هشتم هجری قمری در متون منظوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 95-125

کلید واژه ها: ایران قرن هشتم هجری قمری ناپایداری اجتماعی توده مردم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۹ تعداد دانلود : ۸۵۳
جامعه ایران در قرن هشتم هجری که مصادف با زوال حکومت ایلخانی بود، یکی از دوران های بی ثبات تاریخی خود را پشت سر می گذاشت. در این دوران، همواره حس ناامنی وجود داشت، همه چیز کوتاه مدت بود، جنگ های مداوم رخ می داد، حکومت ها عوض می شد، و در یک کلام میزان ناپایداری ها به اوج خود رسیده بود. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی، مولفه های ناپایداری اجتماعی، در قرن هشتم، از دیدگاه شاعران و چگونگی انعکاس آن در دیوان آنها، مورد بررسی قرار می گیرد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که برخی از مولفه ها نظیر ناامنی و خشونت گسترده، برتری یافتن افراد دون پایه، پریشانی احوال مردم، شکایت از اوضاع زمانه و میگساری بیشتر از همه در دیوان شعرای این دوران بازتاب یافته است. مطابق دیوان شعرا، در قرن هشتم مردم به لحاظ روحی و روانی در اضطراب و نگرانی به سر می بردند. به گفته آنها، مردم در این زمانه شاد نبوده و غم همدم شان است. به زعم آنها، در این شرایط، مردم انزوا پیشه کرده و به امید گشایشی در آینده هستند. همچنین، بسامد واژگان منفی و خشونت بار در دیوان آنها بالاست.
۳۸۸۴.

تحلیل عملکرد آرشیو ملّی جمهوری اسلامی ایران براساس مدل SWOT(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۹) 108 - 131

کلید واژه ها: آرشیو ملی جمهوری اسلامی ایران تحلیل SWOT برنامه ریزی راهبردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۲ تعداد دانلود : ۸۱۳
هدف: اجرای تحلیل SWOT و ارزیابی نقاط ضعف و قوت آرشیو ملّی جمهوری اسلامی ایران و تهدیدهای و فرصت های پیش روی آن، تببین موقعیت راهبردی این سازمان، و عرضه رهنمودهای مناسب برای آن. روش: پرسش نامه ای برای تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید های آرشیو ملی جمهوری اسلامی طراحی و برای تعیین روایی در اختیار 7 نفر از متخصصانِ حوزه آرشیو قرار گرفت.  پرسشنامه به بیست نفر از افراد شاغل در این سازمان ارائه شد. موقعیت راهبردی آرشیو ملّی جمهوری اسلامی ایران، با ماتریس ارزیابی عوامل درونی و ماتریس ارزیابی عوامل بیرونی بررسی شد. یافته هاو نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد قوت های پیش روی آرشیو ملّی جمهوری اسلامی ایران بر ضعف های آن و فرصت های پیش رو بر تهدیدها غلبه دارد. سازمان می تواند با تکیه بر نقاط قوت و بهره برداری از فرصت های موجود نقاط ضعف را کمرنگ و تهدیدهای محیطی را کنترل کند؛ همچنین با اتخاذ راهبردهای مؤثر هم وضع موجود را بهبود ببخشد و هم با اقدامات جدید، خدماتش را ارتقا دهد. مهم ترین راهبردهای عرضه شده پژوهش عبارت اند از: بهینه سازی خدمات رقومی و دسترس پذیری آن، اصلاح قانون برای ایجاد تنوع محتوایی در اسناد در اشکال مختلف آن؛ تعامل و مشارکتِ محتوایی-خدماتی آرشیوی با مراکز اطلاع رسانی دیگر؛ جذب نیروی انسانی جوان و متخصص، تشکیل دوره های آموزشی برای نیروهای موجود، راه اندازی سامانه آرشیوی تحت وب؛ تعیین خط مشی و قوانین مناسب برای گردآوری اطلاعات و منابع.
۳۸۸۵.

بررسی علل سیاسی ضعف و سقوط حکومت ممالیک (648 -923ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۹

کلید واژه ها: ممالیک بحران های داخلی تهاجم خارجی مشروعیت ملی مشروعیت مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۱۲۶۶
فروپاشی حکومت های اسلامی به عنوان یکی از مباحث حائز اهمیت، ذهن پژوهشگران عرصه تاریخ را به خود مشغول داشته است. در این میان دلائل سیاسی بیشتر از هر نکته ای خودنمایی می کند، زیرا خود زمینه ساز تضعیف حکومت ها در ابعاد دیگر شمرده می شود. در همین زمینه نوشتار پیش رو کوشیده است به روش تحلیلی، عوامل سیاسی فروپاشی حکومت ممالیک را بررسی کند. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که فقدان مشروعیت ملی در کنار ضعف مشروعیت مذهبی در اواخر دوره مملوکی، عامل زیربنایی در اضمحلال این حکومت است. نزاع بین ممالیک برجی و جلبان، علاوه بر تضاد ذاتی بین ساختار سیاسی قدرت نمی توانست با انحطاط سیاسی حکومت ممالیک بیگانه باشد. ضمناً وقوع شورش ها که خود ارتباط تنگاتنگی با بحران های جانشینی می یافت، مرحله فروپاشی را تسریع نمود. در نهایت نیز تضعیف موقعیت ممالیک در جهان اسلام و در پی آن تهاجم عثمانی ها این حکومت را ساقط ساخت. این مقاله با استناد به روش کتابخانه ای و عمدتاً بر اساس منابع دست اول و نیز با رویکرد تحلیلی – انتقادی به تبیین مسئله پرداخته است.
۳۸۸۶.

پیوند فرّ و جغرافیا در زامیاد یشت؛ ردپای سرزمین مقدس سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 27-41

کلید واژه ها: زامیاد یشت جغرافیای اساطیری فرّ کیانی بندهش سیستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۵ تعداد دانلود : ۸۹۰
متن اوستایی زامیاد یشت از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست این یشت به معرفی کوه های اساطیری اختصاص دارد، درحالی که بخش دوم و مفصل تر آن در خصوص ستایش فرّ است و به کیان یسن مشهور است. تحلیل های متنی و زبان شناختی نشان می دهد که در ابتدا هر کدام از این دو بخش از یکدیگر مستقل بوده اند. چه توضیحی برای ادغام دو بخش جغرافیای اساطیری و سیاسی را در یک قالب واحد وجود دارد؟ مقاله پیش رو با این پیش فرض که فرّ کیانی ارتباطی مهم با جغرافیا دارد، نشان می دهد که در نظر تدوین کنندگان متأخر متن، اندیشه سیاسی ایرانی که در قالب اسطوره و حماسه بیان شده بود، با جغرافیای اساطیری ایرانی پیوستگی داشت. از این رو، بندهایی از زامیاد یشت که توصیف کننده یکی از جلوه های مقدس زمین یعنی کوه ها است، به عنوان مقدمه ای برای کیان یسن درنظر گرفته شده اند. تحلیل های بیشتر نشان می دهد که طبق باورهای تحول یافته زردشتیان، سرزمین سیستان تجلی گاه پیوند این دو مفهوم بوده است. بنابراین دخل و تصرف در متن زامیاد یشت بایستی در سیستان رخ داده باشد.
۳۸۸۷.

بررسی رویکردهای تاریخ نگاری ثعالبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 109-130

کلید واژه ها: ثعالبی تاریخ نگاری غررالاخبار يتیمه الدهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۴۹۲
در این مقاله ویژگی های تاریخ نگاری ثعالبی در چهار زمینه ی فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی و اعتقادی بررسی می شود. یافته های این تحقیق نشان می دهد که ثعالبی در غررالاخبار با رویکردی سیاست زده و در یتیمة الدهر به عنوان گونه ای نو از طبقات نگاریِ فرهنگی به نگارش تاریخ پرداخته است. ثعالبی تلاش کرده از روش نقلی فاصله بگیرد؛ ولی توجه به علایق مخاطبان مانع از ارائه ی تحلیلی فراگیر توسط وی شده است. انتقاد از منابع و مورخان شاخصه ای مهم در تاریخ نگاری ثعالبی محسوب می شود. از زاویه ی اعتقادی، تقدیرگرایی تاثیر بسزایی بر تاریخ او داشته و ثعالبی در برخورد با ادیان دیگر چهره ای از یک مورخ بی طرف را نشان داده است. با توجه به ماهیت موضوع مورد پژوهش، روش تحقیق تاریخی با رویکرد توصیفی تحلیلی است.
۳۸۸۸.

هویت تاریخی معبد سرخ دُم لری و ماهیت پدیدآورندگان آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 71-92

کلید واژه ها: لرستان سرخ دم لری معبد الیپی کاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲۷ تعداد دانلود : ۶۱۴
محوطه سرخ دم لری در 10 کیلومتری جنوب شرق شهر کوهدشت در استان لرستان واقع شده است. این محوطه در سال 1317 به سرپرستی اریک اشمیت کاوش شد. بر اساس یافته های باستان شناختی، محوطه دارای 3 لایه استقراری است. دوره اصلی استقراری شامل مجموعه معماری بزرگی بود که معبد نامیده شد. به هنگام کاوش بر سطح کف فضاهای معماری، زیر کف و داخل دیوارها حدود 1804 شیء ثبت شد. فراوانی اشیاء به دست آمده و تنوع آنها بستر مناسبی برای مطالعه این مجموعه ساختمانی و اشیاء مزبور در پژوهش پیش رو فراهم ساخت. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اطلاعات کتابخانه ای و بررسی میدانی انجام پذیرفته است. مطالعات صورت گرفته نشان می دهد سرخ دُم لری یکی از مراکز مهم مذهبی پادشاهی الیپی بوده که در فاصله قرن 10 تا 7 پیش از میلاد در منطقه لرستان کنونی مستقر بوده است. این پادشاهی توسط کاسی ها، که ساکنان بومی منطقه بوده اند، شکل گرفته است.
۳۸۸۹.

امحایِ اوراق زائد در آیین نامه های ارزشیابی اسناد مراکز آرشیوی ایرانی و خارجی: یک مقایسه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هشتم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۲) 166 - 195

کلید واژه ها: ارزشیابی اسناد امحای اوراق آیین نامه دستورالعمل مراکز آرشیوی تحلیل محتوا روش کیفی نظریه داده بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۴۵۹
هدف: ارائه الگویی برای ارزشیابی و امحاء اوراق، بر اساس آیین نامه ها و دستورالعمل های موجود روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش، کیفی با رویکرد نظریه داده بنیاد است. سه مرکز آرشیوی ایرانشامل آرشیو ملی ایران، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، و مرکز اسناد آستان قدس  و آرشیو ملی آمریکا، استرالیا، کانادا، انگلیس، هلند، مالزی و نیوزیلند  انتخاب شدند. آیین نامه ها و دستورالعمل ها، قوانین و سیاست های ارزشیابی و امحاء اسناد در این مراکز تحلیل  و مقایسه شد یافته ها و نتیجه گیری: شش مقوله مؤثر بر تدوین مؤلفه های آیین نامه های ارزشیابی اسناد شناسایی شد: انتخاب اسناد؛ ارزش؛ اصول کلی در ارزشیابی؛ امحای اوراق؛ اهداف ارزشیابی اسناد و امحای اوراق؛ و وظایف بخش ارزشیابی اسناد. زیرمقوله های هر یک از این موارد شناسایی و تشریح  و الگویی برای ارزشیابی اسناد ارائه شده است. در آخر پیشنهاداتی به مراکز آرشیوی داخل کشور شده است؛ از جمله: تدوین آیین نامه ارزشیابی اسناد؛ دقت در انتخاب ارزشیابی کنندگان، دقت در حفاظت از اسناد در فرآیند ارزشیابی و امحاء، و تشکیل کارگروه های رسمی برای ارزشیابی و امحاء.
۳۸۹۰.

جغرافیای پراکندگی زبانی در ایران قرن هشتم با تکیه بر نزهه القلوب حمدالله مستوفی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۴

کلید واژه ها: مستوفی نزههًْ القلوب پراکندگی زبانی فارسی عربی ترکی مغولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۷۷۶
موقعیت قرارگیری سرزمین ایران در جهان به نحوی بوده که محل گذار بسیاری از ایلات و طوایف گردیده است. این قرارگیری بعضاً باعث حملات و چیرگی آن ها بر ایران گردیده است. اگرچه بیشتر باشندگان ایرانی را گروه های ایرانی زبان تشکیل می داده اند؛ اما سرزمین ایران در تمامی دوره ها و در کنار زبان های ایرانی دیگر زبان ها و نژادها را نیز پذیرفته است. با تسلط یونانیان، اعراب، سلجوقیان و مغولان عناصر جدید زبانی و نژادی وارد سرزمین های ایرانی شد. از یونانیان به غیر از ورود بعضی کلمات به زبان فارسی رد پای چندانی در زبان های ایرانی باقی نماند؛ اما تسلط اعراب، ترک ها و مغول ها هم باعث تاثیرگذاری بر زبان فارسی و هم باعث تغییر بافت زبانی بعضی از قسمت های سرزمین ایران گردید. قرن هشتم قمری زمانی است که این تغییرات آغاز شده و ما در کتاب نزهه القلوب مستوفی شاهد تغیرات آرام آرام آن هستیم. در این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای و اساس قرار دادن اشارات حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب و تطبیق و کمک گرفتن از دیگر کتب معاصرش به این تغییرات اشاره خواهد شد.
۳۸۹۱.

تأثیر فرهنگ ایرانی بر خاندان بابر

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۲

کلید واژه ها: هند ایران مغولان کبیر فرهنگ و زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۴ تعداد دانلود : ۵۸۱
حکام مغولی هند از نوادگان تیموریان ایران هستند. آنها با فرهنگ ایرانی آشنا و به این شیوه تربیت شده بودند. بابر شاه مؤسس حکومت مغولان کبیر و فرزندش همایون به یاری و مساعدت های شاه اسماعیل وشاه تهماسب به قدرت رسیدند. حمایت پادشاهان صفوی از گورکانیان، آشنایی وعلاقه ی وافر پادشاهان بابری به فرهنگ ایرانی و سوابق دیرینه ی فرهنگی دو ملت ایران و هند زمینه ی مهاجرت نخبگان و دانشمندان ایرانی به هند را فراهم نموده و موجب توسعه بیش از پیش فرهنگ ایرانی در هند گردید. زبان اداری و درباری گورکانیان فارسی بود و پادشاهان مغولی خودبه فارسی سخن می گفتند. آنها با تأثیر از تمدن و فرهنگ غنی و اصیل ایرانی در حوزه های مختلف فرهنگ و ادب و هنر نهضتی عظیم بپا کردند که حتی در پاره ای موارد از ایران جلوتر بودند.اینها موضوعاتی هستند که در این مقاله به آنها پرداخته شد. هدف از این نوشتار، بررسی میزان تأثیر فرهنگ ایرانی بر خاندان بابر در هند بوده که در این مقاله با بهره گیری از روش تحقیق تاریخی، به گردآوری اطلاعات و مواد خام از منابع و کتب تحقیقاتی به سبک کتابخانه ای پرداخته و به طریق توصیفی- تحلیلی تدوین گردید.
۳۸۹۲.

جستاری بر روش تاریخ نگاری ابن اثیر با تکیه بر کتاب الکامل فی التاریخ

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هشتم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳

کلید واژه ها: ابن اثیر حیات سیاسی الکامل فی التاریخ محتوا روش تاریخنگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱۵ تعداد دانلود : ۵۴۵
ابن اثیر یکی از بزرگترین مورخان اسلامی است که آثاری معتبر و قابل استناد را برای دنیای اسلام رقم زده است. مهمترین اثر این مورخ بزرگ کتاب جامع، الکامل فی التاریخ است که همواره یکی از اسناد دسته اول تاریخنگاری شیعه و سنی بوده است. دستیابی به حقیقت، توجه به همه شواهد و دلائل، عرضه داده های تاریخی بر قرآن و سنت معتبر، بررسی سند روایات، چیدمان روایات معتبر از میان سلسله گزارش ها یکی از شیوه های ممتاز تاریخنگاری ابن اثیر است که اثر وی را از دیگر آثار مورخان و نویسندگان مسلمان متمایز می کند. الکامل، تاریخ آفرینش را از آغاز تا سال ۶۲۸قمری در بردارد. این کتاب را باید تنها کتابی دانست که به همه دولت های اسلامی در تمامی سرزمین ها پرداخته است. این نوشتار بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی شرح حال نویسنده، شرایط سیاسی حاکم بر روزگار وی و روش و ویژگی های تاریخنگاری ابن اثیر را با تکیه بر مهمترین اثر وی کتاب الکامل فی التاریخ مورد تبیین و بازشناسی قرار دهد.
۳۸۹۳.

تحلیلی بر پیشینه، تکوین و عملکرد بیت الحکمه و تأثیر آن بر شکوفایی تمدن اسلامی

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال هشتم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵

کلید واژه ها: بیت الحمه پیشینه تکوین تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۲ تعداد دانلود : ۵۴۵
تأسیس بیت الحکمه، تأثیر ژرفی بر فرایند نهضت ترجمه و شکوفایی علوم و تمدن اسلامی برجای گذاشت. شناخت عوامل و چگونگی تکوین این مرکز علمی و آموزشی و همچنین نحوه ی چینش و تعامل عناصر درونی آن می تواند در احیای هویت آموزشی، بازتولید و در عین حال کشف ظریت-های نامکشوف این مرکز، آن هم در این برهه ی تاریخی مفید و رهگشا باشد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عواملی نظیر: جایگاه سترگ علم و عالم در آموزه های اسلامی، تساهل و تسامح خلفای عباسی و توجه آنان –به ویژه مأمون- به دانشمندان، اهتمام خاندان برامکه به ایجاد صنعت کاغذسازی و تولید انبوه آن در جهان اسلام، حضور عناصر و خاندان فرهیخته ی ایرانی در درون بیت الحکمه و انتقال مواریث آموزشی و فرهنگی ایرانیان به این مرکز، الزام به شناخت تمدن کشورهای پیرامونی در نتیجه ی توسعه و گسترش قلمرو اسلامی، در تکوین و رونق بیت الحکمه، نقش بسزایی داشته است. این جستار با رویکردی تاریخی و استعانت ممکن از منابع و مأخذ تاریخی، تلاش می کند پیشینه و عوامل شکل گیری بیت الحکمه و همچنین نوع فعالیت و عملکرد این مرکز آموزشی و تأثیر آن بر شکوفایی تمدن اسلامی را مورد بررسی و امعان نظر قرار دهد.
۳۸۹۴.

اخلاق، عادات و رسوم ایرانیان از نگاه مأموران انگلیسی عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: ایران اخلاق انگلستان ناصرالدین شاه سفرنامه آداب و رسوم مأموران سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷۳ تعداد دانلود : ۲۳۷۳
در دورﮤ قاجار، ایران به علت داشتن موقعیت استراتژیکی در کانون توجه روسیه و دول غربی، به ویژه انگلستان، بود. در عصر قاجار انگلیس با اهداف استعماری، ایران را از هر لحاظ زیر نظر داشت. در زمان ناصرالدین شاه که بسیاری از سفرای خارجی با اهداف سیاسی اقتصادی در ایران مأموریت داشتند، انگلستان نیز سفرای متعددی رواﻧﮥ ایران کرد. مأموران انگلیسی ضمن انجام وظایف سیاسی محول شده در راستای منافع دولت خود، بادقت تمام دیگر جنبه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ایران را بررسی می کردند. مأموران انگلیسی از کنجکاوی و علاقه به فرهنگ ایرانی فارغ نبودند؛ اما برای کسب بهترین امتیازها از دولت ایران، به شناخت کافی از اخلاق و آداب و صفات ایرانیان نیاز داشتند. بنابراین بیشترِ آنها پس از حضور در ایران، در راستای انجام خدمات سیاسی، مشاهده ها و گزارش های خ ود را از ویژگی ها و آداب و اخلاق عوام و خواص مردم ایران برای دولت متبوع خود مکتوب می کردند. درواقع پژوهش حاضر پاسخی است به این پرسش که مأموران سیاسی انگلستانِ عصر ناصری اخلاق و عادات ایرانیان را چگونه ترسیم کرده اند. هدف از این مقاله بررسی اخلاق و عادات ایرانیان از نگاه مأموران سیاسی انگلیسی عصر ناصری است که با روش توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای نگاشته شده است .
۳۸۹۵.

روش تصمیم گیری پیامبر اسلام (ص) در تعیین استراتژی نظامی حکومت مدینه (از هجرت تا فتح مکه)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲

کلید واژه ها: پیامبر اسلام (ص) روش تصمیم گیری استراتژی نظامی غ‍زوات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶۹ تعداد دانلود : ۷۶۳
با هجرت پیامبر اسلام (ص) به یثرب فشارهای مستقیم مشرکان قریش بر مسلمانان از میان رفت و مهاجران مسلمان زندگی تازه ای را در پناه حکومت تازه تأسیس اسلامی آغاز کردند. از این پس تهدیدات اشرافیت قریش، شکل تازه ای به خود گرفت و پیامبر (ص) به عنوان حاکم مدینه، مسئولیت خطیر مدیریت جامعه نو بنیاد اسلامی در برابر بحران های جدید را بر عهده گرفت. یکی از عرصه های مدیریت ایشان در مدینه، تصمیم گیری آن حضرت در مسائل استراتژیک نظامی و ساماندهی غزوات برای مقابله با تهدیدات اشراف قریش، مشرکان، بدویان و یهودیان بود. پرسش اصلی این مقاله، شناسایی روش تصمیم گیری پیامبر (ص) در تعیین استراتژی نظامی حکومت اسلامی مدینه در برابر دشمنان خارجی است و محدوده زمانی آن از آغاز هجرت به یثرب تا فتح مکه را دربرمی گیرد. بر اساس نوع مواجهه پیامبر (ص) با تهدیدات دشمنان حکومت مدینه، روش تصمیم گیری ایشان را می توان بر نظریه شش مرحله ای تصمیم گیری عقلایی در علم مدیریت، منطبق دانست. تصمیم گیری شش مرحله ای مذکور به ترتیب عبارت از تشخیص مشکل، تحلیل مشکل، تعیین هدف و معیار برای تصمیم گیری، ارائه راه حل های ممکن، ارزیابی نتایج احتمالی راه حل های ممکن و سپس برگزیدن یک راه حل است. این پژوهش از نوع کیفی و با روش تاریخی انجام شده و بیانگر این مدعاست که بررسی فرآیند تصمیم گیری پیامبر (ص) در شش مرحله مزبور، نه تنها زوایای سیره نظامی پیامبر (ص) را روشن می کند، بلکه الگویی از تصمیم-گیری در زمینه مدیریت مسائل کلان نظامی ایشان را ارائه می دهد.
۳۸۹۶.

واکاوی تاریخی علل خروج سیّدالشهداء (ع) از مدینه و مکّه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۷۵) 77 - 110

کلید واژه ها: سیّدالشهداء (ع) مدینه مکه بیعت کوفه یزید بن معاویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۶ تعداد دانلود : ۴۳۵
سیدالشهداء(ع) در روزهای پایانی رجب سال60 ه.ق با رسیدن نامه یزید بن معاویه به والی مدینه درباره لزوم اخذ فوری بیعت بدون مسامحه از مخالفان وی، به طور ناگهانی زادگاه خویش را به قصد مکه ترک کرد. توقف ایشان در مکه، چهار ماه و پنج روز به طول انجامید. آن حضرت(ع) با آغاز مناسک حج، باز هم به طور ناگهانی، مکّه را به سوی کوفه ترک کرد.تحقیق حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و براساس بررسی و شناخت اوضاع و شرایط سیاسی، فرهنگی، جغرافیایی و امکانات و توانایی های اقتصادی و نظامی مکّه و مدینه، تلاش دارد با رویکردی تاریخی به این پرسش پاسخ تحلیلی دهد که عل خروج امام حسین(ع)از این دو شهر چه بود؟
۳۸۹۷.

جایگاه شهرها در مناسبات سیاسی- نظامی با مدعیان جانشینی کریم خان زند (1209-1193ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هفدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 89 - 108

کلید واژه ها: شهر اهالی بزرگان عملکرد سیاسی- نظامی جانشینان کریم خان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۴۱۹
با مرگ کریم خان زند و در فقدان جانشینی نیرومند، تعداد بی شماری از بستگان وی به ویژه برادران و عموزادگانش برای دستیابی به حکومت به نبردهای ویران گری مشغول شدند که شرح آن رویدادها حجم وسیعی از منابع تاریخی اواخر سده دوازده هجری را به خود اختصاص داده است. در این میان، با غور و بررسی دقیق متون تاریخی می توان نقش فعال قشرهای مختلف جامعه شهری را برای صیانت از جان و مال شهرنشینان و یا به منظور دستیابی به منافع مالی - سیاسی شخصی و گروهی پیگیری نمود. در این پژوهش از رهگذر این مسئله، درصدد پاسخ به این پرسش هستیم: اقشار جامعه شهری در مناسبات سیاسی- نظامی با مدعیان جانشینی کریم خان زند چگونه عمل می کردند و در کدام زمینه ها موجب فروپاشی حکومت زند و برآمدن حکومت قاجار شدند؟ برای شناسایی جایگاه شهرها در دوره موردنظر با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه جمع آوری داده های کتابخانه ای از منابع دست اول تاریخی ابتدا به توصیف و طبقه بندی ویژگی های سیاسی- نظامی اقشار مختلف جامعه شهری و سپس به تحلیل و تفسیر این ویژگی ها و تأثیرات آن بر مناسبات شهرها با مدعیان گوناگون جانشینی می پردازیم. در این راستا، اشتراک منافع اهالی و بزرگان برای تأمین امنیت شهرها، به تدریج موجب همکاری متقابل سیاسی- نظامی بزرگان با اغامحمدخان قاجار برای واگذاری حاکمیت شهرها و شکست نهایی جانشینان کریم خان زند را فراهم آورد.
۳۸۹۸.

بررسی جایگاه و کارکرد علمای عصر طاهریانِ یمن (945 858 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 53-72

کلید واژه ها: یمن طاهریان علما و دانشمندان پرتغال بامَخرَمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۳۲۹
در عصر طاهریانِ یمن (945 858ق)، علما به دلیل وجود تعاملات بسیار با دولت، از جایگاه و امتیازات ویژه ای برخوردار بوده اند. بررسی جایگاه، ویژگی ها و کارکرد های مختلف علمای یمن و همچنین تعامل و ارتباط میان آنان و حاکمان طاهری و اقدامات حکومت طاهری برای پیشرفت علم و ارتقای مقام علما، هدف مقاله پیش روست. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی، نقش و کارکرد علمی و سیاسی علما و روابط آنان با دربار طاهریان و فعالیت های مختلف این گروه و تعامل حاکمان با آنان را بررسی کرده است. نتایج نشان داد که در عصر طاهریان علما به دو طبقه درباری و مردمی تقسیم می شدند و هر کدام از آنها بر اساس منافع شخصی یا عمومی با حاکمان ارتباط داشتند و حاکمان نیز برای پیشرفت علم و فرهنگ به ساخت مدارس، خرید کتاب های مختلف و همچنین تشویق عالمان پرداخته اند.
۳۸۹۹.

آداب و عادات خوراک در عصر ساسانی

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال چهارم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۴

کلید واژه ها: خوراک ساسانیان دین زردشتی دربار مردم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۰۶۳
مبحث خوراک به عنوان یکی از جنبه های مهم زندگی بشری، نقش پررنگی در هویت بخشی فردی و اجتماعی دارد؛ به طوری که با مؤلفه های بسیاری مانند جنسیت، طبقه، دین، قومیت، بازار و اقتصاد و فرهنگ ارتباط مستقیمی دارد. در دوره ساسانی به عنوان یکی از اعصار مهم تاریخ ایران باستان خوراک آداب و رسوم خاص و مرتبط با خود را داشته که چگونگی آن موضوع پژوهش حاضر است. بررسی و تفحص در این مورد افزون بر کمک به درک فرهنگ این دوره، منجر به شناخت بیشتر تاریخ اجتماعی این عصر خواهد شد. شیوه گردآوری داده ها برای پژوهش حاضر کتابخانه ای است به این شکل که ابتدا مواد و داده های لازم از منابع و مآخذ تاریخی و باستان شناسی گردآوری می شود و بعد از دسته بندی به بررسی، توصیف و تحلیل آنها خواهیم پرداخت. بررسی ها نشان می دهد که خوراک و آداب غذایی در ایران دوره ساسانی عمدتا تحت تأثیر دین زردشتی بوده است. علاوه بر دین زردشتی، موقعیت ها و اتفاقات مختلف نیز در تعیین چگونگی و فرهنگ خوراک این عصر مؤثر بود. وقوع حوادثی مانند قحطی و یا جنگ باعث تغییر در مسیر زندگی طبیعی روزمره و به تبع آن خوراک می شد.
۳۹۰۰.

بررسی و تحلیل عناصر قدرت شهری در دوره های تاریخی و معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هفدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۳ 155 - 176

کلید واژه ها: عناصر قدرت شهری حاکمیّت شهری ساختار شهری ادوار تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۹۲۹
شهر را باید آیینه تمام نمایی دانست که هر نوع تغییرات در آن ارتباط بسیار نزدیکی با نظامهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع مختلف دارد. درواقع اداره شهر در هر دوره ای نشان دهنده مناسبات و روابط نظامهای مختلف حاکم بر شهر است. برای بررسی این تغییرات نیازمند مطالعه روابط و مناسبات حاکم بر جوامع شهری هستیم. آنچه در این بین  شهر را ببیشتر تحت تأثیر قرارداده است ساخت قدرت در شهر است که درحقیقت ساخت قدرت و نظام حکومتی مینیاتوری از کل روابط جامع هستند که در ارتباط نزدیکی با ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حقوقی قرار دارند. مسئله اساسی این است که شهرها به شدت از قدرت و عناصر آن تأثیر می پذیرند و چگونگی تأثیرپذیری مورد مطالعه برای این مقاله است. هدف تحقیق شناسایی عناصر قدرت و چگونگی تأثیرگذاری آنها بر شهرهای ایران در ادوار مختلف تاریخی می باشد. ازاین رو برای شناخت ویژگی های عمومی چگونگی اداره شهرها در ایران، بررسی خصوصیات و ساختار عمده سیاسی، اجتماعی ایران  در ادوار تاریخی ضروری است. در این مقاله با روش توصیفی و اسنادی به بررسی و تحلیل نوع الگوی حاکم بر شهرهای کشور ایران در دوره های تاریخی مختلف پرداخته شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد با بررسی عناصر قدرت شهری در اداور گذشته و حال، هرچه به جلو قدم می گذاریم شهر و عناصر قدرت شهری دچار یک سری تغییر وتحولات می گردد که در مواقعی این تحولات به نفع شهر بوده و در مواقعی نیز  شهر دچار یک نوع سردرگمی و بحران گردیده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان