درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۶۸۱ تا ۲٬۷۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۲۶۸۱.

نقش تاریخ در مجادلات کلامی شیخ مفید پیرامون واقعه جمل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 341 - 362

کلید واژه ها: کتاب الجملمفید امام علی (ع) جنگ جمل سران جمل معتزله اهل سنت شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۴ تعداد دانلود : ۴۳۴
کتاب الجمل با هدف اثبات حقانیت امام علی(ع) در جنگ جمل نگاشته شد. نظرات کلامی فرقِ معاصر شیخ مفید نسبت به این واقعه، در ترغیب او برای تألیف این تک نگاری وگزینش او از روایات تاریخیِ نبرد جمل مؤثر بود. پرسش این است که شیخ مفید متأثر از کدام شرایط فکریِ زمانه و با تأکید بر چه شاخصه هایی روایات جنگ جمل را گرد آورد و هدف خود را از تألیف کتاب تحقق بخشید؟ نتیجه این پژوهش، متکی بر تحلیل متنِ کتاب الجمل است و حاکی از اینکه شیخ مفید در تقابل با دو باورِ در حال گسترش در جامعه آن روز، در خصوص حقانیت عملکرد صحابه حاضر در رأس دو سپاه و نیز نظریه «سران بر حق/ یاران بر باطل» اثر خود را بر سه محور نگاشت: عدول آشکار اصحاب جمل از دستورات دین اسلام؛ پافشاری آنها بر جنگ، رد اجتهاد و توبه آنها؛ فضائل امام علی(ع).
۲۶۸۲.

بررسی نقش زنان عیّار پیشه و پهلوان بانو در ابومسلم نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 223 - 245

کلید واژه ها: زنان عیّار پهلوان بانو ابومسلم نامه داستان عامیانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۵۳۳
در داستان های عامیانه فارسی، زنان پیوسته نقش و حضوری پررنگ دارند و این نقش ها به صورت های گوناگون در متن این آثار بازتاب یافته اند. در این داستان ها زنان با آزادی و استقلال عملی که در انجام نقش های خود دارند عنصری مجزّا و جدا از مردان به شمار می آیند که به آن ها وابسته نیستند. ابومسلم نامه داستان عامیانه آمیخته از واقعیت های تاریخی با عناصر حماسی و فراواقعی است که در آن تأثیر آیین عیّاری و پهلوانی آشکار است و تلاش و کوشش زنان عیّار و پهلوان بانو نیز همراه با ابومسلم و دیگر یارانش برای نوعی استقلال طلبی و مبارزه با خلفای اموی به خوبی نمایانده شده است و این قشر از زنان در این اثر چهره ثابت و محوری دارند. پژوهش حاضر با مطالعه کتابخانه ای و به روش توصیفی – تحلیلی، تلاشی برای اثبات هویّت زنان در این داستان است که در عیّاری و پیکارگری نمود یافته است و نتیجه آنکه با وجودی که زنان در داستان ابومسلم نامه از بند محدودیّت ها و تعارض ها رها نیستند؛ با این وجود تسلیم نقش خود نمی شوند و با آزادی، استقلال عمل و پویایی به زندگی خود و دیگران معنا می بخشند.
۲۶۸۳.

سیره نگاری ابن عقده؛ عرصه تقابل سیره نگاری علوی با عثمانی؛ مطالعه موردی عصر نبوی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 7 - 46

کلید واژه ها: امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) ابن عقده سیره نبوی تاریخ نگاری علوی تاریخ نگاری عثمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۴۵۹
ابوالعباس احمد بن محمد بن سعید بن عقده (د. 333ق)، یکی از محدثان زیدی جارودی سده های سوم و چهارم هجری و نویسنده بیش از سی عنوان کتاب است. او مانند ابن هلال ثقفی(د. 283ق)، نصر بن مزاحم (د. 212ق) و محمد بن عمر جعابی (د. 355ق)، نماینده جریانِ تاریخ نگاری علوی است که در برابر تاریخ نگاری عثمانی قرار دارد. این مقاله، سیره نبوی را با تأکید بر روایات تاریخی برجای مانده از ابن عقده و مطالعه تطبیقی آنان با سیره نبویِ گزارش شده به وسیله جریان عثمانی، با رویکرد روایی – تاریخی بررسی می کند و پس از تحلیلِ انتقادیِ مستنداتِ آن دو به این نتیجه می رسد که نگاه ابن عقده در تقابل با نگاه عثمانیه در پی برجسته ساختن جایگاه ممتاز امیرالمؤمنین حضرت علی(ع)و اهل بیت(ع)در رویدادهای عصر نبوی است.
۲۶۸۴.

معتمدالدوله گرجی و فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۴) 1 - 16

کلید واژه ها: شیراز ممسنی معتمدالدّوله گرجی فرمانفرما

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۴ تعداد دانلود : ۳۰۹
منوچهرخان معتمدالدوله گرجی پس از فتح شیراز و ممسنی، حدود دو سال بین سال های 1250تا 1252ق/ 1834تا 1836م، بر این سامان و بر تمام ایالت فارس حکومت کرد. این دوران از دوره های مهم تاریخی فارس و ایران در دوره قاجار است. در تذکره خطی «مدایح المعتمدیه» که به نام معتمدالدوله و در شرح زندگانی سیاسی او نوشته شده است، به عمد یا به سهو، شرح وقایع این دو سال به اجمال و در عمل به گونه ای مخدوش روایت شده است. متأسفانه در منابع اصیل دیگر نیز، تنها اشاره های کوتاه و تکراری به این بازه زمانی شده است. گفتار حاضر بر مبنای منابع دست اول، تلاش می کند رویداد فتح شیراز و ممسنی به دست منوچهرخان معتمدالدوله و شیوه سیاست مداری او را در فارس تشریح کند؛ همچنین در مقاله این ﻣﺴﺌﻠه مهم بررسی می شود که چرا ایالت فارس در نگاه حکومت قاجار چنین اهمیت داشت و همواره کانون اختلاف و سیاست بازی بود.
۲۶۸۵.

جایگاه آیات قرآن در تحلیل فتوحات اعراب مسلمان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹) 23 - 40

کلید واژه ها: قرآن کریم فتوحات اعراب مسلمانان تاریخ ایران ساسانیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۷ تعداد دانلود : ۳۹۶
مسأله فتوحات اعراب مسلمانان در ایران یکی از مسائلی است که هنوز ابعاد آن به طور کامل مورد بررسی قرار نگرفته است و پرسش های بسیاری در این خصوص وجود دارد. یکی از پرسش های بنیادین در این زمینه این است که آیات قرآن کریم چه جایگاهی را در روند فتوحات ایران داشته است؟ مدعای پژوهش پیش رو بر این است که آیات قرآن به عنوان کتاب راهنمای مسلمانان، نقشی اساسی در نوع نگاه و عملکرد اعراب در روند فتوحات در ایران و پیروزی آنان بر دولت ساسانی داشته است که در این جا تلاش می شود با خوانش مجدد متون تاریخی و با رویکرد توصیفی تحلیلی، جایگاه آیات قرآن در دستگاه محاسباتی و فضای ذهنی اعراب مسلمان بازسازی، و به نقش آن در پیروزی های مسلمانان در روند فتوحات پرداخته شود. به نظر می رسد مسلمانان در الهام گیری از آیات قرآنی در عرصه نبرد بهره فراوانی بردند. آنان با نویدهای پیروزی که به مسلمانان در آیات قرآنی داده شده بود روحیه می گرفتند و از اندیشه شراء نفس که به معناى فدا کردن خود بود روحیه ایثار و شهادت طلبی را تحریض می نمودند.  
۲۶۸۶.

واکاوی رفتار سیاسی فرودستان در عصر قاجاریه با تکیه بر ضرب المثل های فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 51-76

کلید واژه ها: قاجاریه اعتراض سیاسی ضرب المثل فرودستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۳۱۷
کاوش در زندگی سیاسی فرودستان از حوزه هایی است که عموما در تاریخ نگاری ایران از آن غفلت شده است.خشونت عریان قدرت در عصر پیشامدرن توده ها را به استتار اعتراضات وادار می کرد؛ از همین رو رصد این اعتراضات در بایگانی ها یا تاریخ نگاری های رسمی دشوار است. در این میان قوالب گوناگون فرهنگ عامه ظرفیت مناسبی برای این پوشش و استتار داشتند. ضرب المثل ها یکی از متداول ترین این قالب ها هستند که بررسی بخشی از آن ها با درونمایه نقد قدرت، در شناخت رفتار سیاسی توده ها بسیار موثر است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش هاست: این ضرب المثل ها به کدام سطوح از کنش سیاسی توده ها تعلق دارند و کدام یک از بخش های روایت رسمی حکومت را به چالش می کشند؟ فرض پژوهش این است که با استفاده از ضرب المثل ها می توان واکنش توده ها به سلطه را در سه سطح تأیید، نقد غیابی و نیز انتقاد استتار شده در حضور ارباب قدرت رصد کرد. این ضرب المثل ها ادعای سیادت ذاتی، اقتدار و دادپیشگی زمامداران را زیر سوال می برند.چهارچوب نظری پژوهش، نظریه «روایت های نهانی» است که واضع آن، جیمز سی. اسکات، حیات سیاسی فرودستان را با تقسیم بندی آن به سطوح مختلفِ واکنش به قدرت تشریح کرده و بخصوص شیوه های متنوع نقد تلویحی قدرت در حضور ارباب قدرت را شناسایی و تبیین کرده است.
۲۶۸۸.

بررسی نقش هیئت عملیات اقتصادی آمریکا در کشاورزیِ استان فارس (1330-1336ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 255 - 272

کلید واژه ها: فارس یوتا ترویج کشاورزی مزارع نمونه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۲۲۵
یک سال بعد از امضای مقاوله نامه همکاریِ ایران و آمریکا، در خصوص عمران و توسعه روستایی، کارشناسان کشاورزی دانشکده کشاورزی یوتا راهی استان فارس و هشت استان دیگر شدند، تا بتوانند کمک های فنی خود را در اختیار کشاورزان، زمینداران و کارکنان ادارات کشاورزی قرار دهند. کارشناسان، در دوم آبان ماه 1330 در شیراز مستقر شدند و در طول شش سال فعالیت، کمک های فنی خود را در زمینه ترویج و آموزش کشاورزی، تربیت مروج، مکانیزه شدن کشاورزی و دفع آفات نباتی ارائه دادند. این پژوهش درصدد است به یک سئوال اساسی پاسخ دهد: هیئت عملیات اقتصادی آمریکا چه نقشی در تحول کشاورزی استان فارس داشت؟ یافته های پژوهش حاکی است تا قبل از حضور آمریکایی ها در فارس، کشاورزی به صورت سنتی بوده است و پس از حضور کارشناسان کشاورزی یوتا و ایجاد مزارع نمونه و آموزش عملی و تئوری، زمینه مکانیزه شدن کشاورزی و گام نهادن در کشاورزی نوین به صورت تدریجی فراهم شد، به طوری که تولید در واحد سطح افزایش یافت و کشاورزان در سه مرحله کاشت، داشت و برداشت، به تدریج از ابزارهای نوین و ماشین آلات کشاورزی مثل تراکتور و کمباین استفاده کردند. روش پژوهش توصیفی  تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و مبتنی بر اسناد موجود در دانشگاه یوتا و سازمان اسناد و کتابخانه ملی  ایران است.
۲۶۸۹.

جستاری درباره زید بن ثابت و نقش او در تاریخ نگارش قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 61 - 98

کلید واژه ها: زید بن ثابت جمع قرآن تاریخ قرآن حبر الأُمه مستشرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۱ تعداد دانلود : ۴۶۳
مسئله جمع آوری قرآن و نقش تعیین کننده زید بن ثابت (د. 45ق) موضوعی مهم و بحث برانگیز در تاریخ قرآن کریم است. مطالب موجود در منابع مربوط به علوم قرآنی، بازتاب دهنده نگاهی خوش بینانه به زید است. این مقاله با روش وصفی تحلیلی به بازبینی این نگاه و دیدگاه مستشرقانی مانند شوالی، جان برتون و بلاشر درباره نقش زید بن حارثه می پردازد. مقاله با فرض جمع قرآن، پس از پیامبر(ص) و با پرسش درباره چرایی گمارده شدن زید به این مسئولیت، به واکاوی روایت ها و گزارش ها می پردازد. این بررسی، فضیلت سازی های بحث برانگیز و بزرگ نمایی های بسیار درباره زید و تقویت فرضیه ادای دین از سوی خلفا را به دلیل نقش زید در سقیفه نشان می دهد
۲۶۹۰.

معماری بنای مکشوف در تپه زیویه، قلعه یا نیایشگاهی در هزاره اول قبل ازمیلاد «غرب ایران»

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰ 51-67

کلید واژه ها: هزاره اول قبل ازمیلاد مانایی قلعه نیایشگاه زیویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۴۲۹
غرب ایران در هزاره اول قبل ازمیلاد سرشار از رخدادهای تأثیرگذار در زمان حکومت های آشور و اورارتو بود. در این برهه تاریخی، حکومت محلی ماناها همواره ازطرف آشوریان و اورارتوها مورد هجوم قرار می گرفت. در این میان نیاز به دفاع از سرزمین، ماناها را مجبور به ساخت بناهای مستحکم برای جلوگیری از غارت و تخریب کرد. گویا در این زمان، سازه ای بزرگ در محل موسوم به «تپه زیویه» ایجاد شد که ازطرف محققین به عنوان «قلعه» یا «کاخ-دژ» معرفی شده است. در این مقاله با توجه به ساختار اصلی بنای زیویه و نیز گورستان های فراوان در اطراف این بنا، پیشنهاد شده که به کاربری زیویه به عنوان «نیایشگاهی بزرگ» نیز توجه شود. با نگاهی دقیق تر به این بنا و محوطه های یافت شده در اطراف تپه زیویه می توان گفت که در این برهه، ماناها جدای از ساختن قلعه، بناهایی نیز برای انجام مراسم آئینی و تشریفاتی ساخته اند که کاربرد نیایشگاهی داشته اند و باید این مورد را نیز درنظر داشت که در هر حکومتی دین و فرایض دینی از نکات مهمی است که موردتوجه دولت ها بوده است. پرسش مهمی که می توان مطرح کرد این است که اگر کارکرد بنای مکشوف در زیویه، قلعه نباشد پس کاربری اصلی این بنا چیست؟ با این توضیح نگارندگان تلاش کرده اند تا در این مقاله این فرضیه را مطرح نمایند که کاربری احتمالی بنای تپه زیویه به عنوان نیایشگاهی درحدود سده های ۹ تا ۷ ق.م. در غرب ایران بوده است. در این مقاله با رویکردی تحلیلی-تاریخی و با بهره گیری از مطالعات میدانی و کتابخانه ای به کارکرد اصلی بنا و بررسی داده ها و ارتباط آن ها پرداخته شده است.
۲۶۹۱.

مقایسه ی محراب های مساجد استان اصفهان در گستره ی شکلی، از آل بویه تا تیموریان (شیوه ی رازی و آذری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ ۱۳۹-۱۶۵

کلید واژه ها: محراب مساجد اصفهان شیوه رازی شیوه آذری آل بویه تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۳۲۳
محراب های مساجد ازجمله آثار ارزشمند تاریخِ هنرِ ایران، به ویژه در عصر آل بویه تا تیموریان است. محراب ها در ادوار و شیوه های مختلف بر اثر عوامل گوناگون دچار تحولاتی شده اند. بررسی محراب ها یکی از راه های پی بردن به هنر و معماری رایج ادوار است و از نتایج آن می توان جهت مرمتِ اصولی بر پایه ی شیوه ی ساخت و طراحی های جدید بهره برد. هدف این مقاله شناسایی، مقایسه و تحلیل ویژگی های محراب های مساجدِ جامعِ اصفهان در شیوه های رازی و آذری است. اطلاعات این پژوهشِ کاربردی از طریق کتابخانه ای میدانی به دست آمده و از انواع سطوح پژوهش و روش های مقایسه ای بهره برده است. براساس بررسی ها، ساختار کلیِ محراب ها از رازی تا آذری روندی تدریجی را طی کرده است. تحولات غالباً در نما و همراه با تغییر تناسبات بوده و در پلان تفاوت چندانی وجود ندارد. از ویژگی های شکلیِ رایج و مشترکِ دو شیوه، بهره گیری از قاب مستطیلی، دو طاق نما، چهار ستون و تناسبات ایرانی-اسلامی است. اکثر نمونه ها دارای قوس تیزه دار و یک حاشیه ی پیرامونی اند. از ویژگی های خاصِ شیوه ی آذری استفاده از پیشانی است.
۲۶۹۲.

انگاره های حکومت مندی مدرن در دوره پیشامشروطه؛ با تأکید بر رساله کشف الغرائب مجدالملک سینکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۰ 23-45

کلید واژه ها: مجدالملک سینکی کشف الغرائب حکومت مندی قاجار میشل فوکو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۶ تعداد دانلود : ۳۶۷
ورود تجدد به ایران سرآغاز نظرورزی پیرامون ماهیت حکومت و تأثیر آن بر عقب ماندگی ایران است. شکست ایران از روسیه طی دو جنگ به تعمیق این اندیشه انجامید. ظهور شخصیت های اصلاح طلب و روشنفکر در این دوره واکنشی به این امر بود. هرچند بسته به نحوه آشنایی و تماس این افراد با تجدد غرب، درک آنان از ماهیت حکومت مدرن و نواقص حکومت در ایران متفاوت بود. نوشتار حاضر بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی و با اتکاء به نظریه حکومت مندی میشل فوکو به بررسی نحوه ادراک مجدالملک از ماهیت حکومت مدرن بر اساس تحلیل رساله کشف الغرائب، پرداخته است. این اثر یکی از اولین آثار انتقادی در عصر قاجار است. دستاورد این پژوهش نشان می دهد که مجدالملک به نقد ماهیت حکومت سنتی در ایران براساس نقد حکومت در قالب انتقاد از سلطنت، بی کفایتی کارگزاران و ناکارآمدی نهادهای حکومتی پرداخته؛ اما رویکرد وی بیشتر جنبه سلبی دارد و الگوی بدیلی در مقابل حکومت سلطنتی ارائه نمی دهد. از سوی دیگر درک او بیشتر در قالب حکومت قانون، تفکیک قوه مقننه از مجریه و تلاش در جهت تأکید بر مفهوم ملت در مقابل رعیت و اشارات اندکی به دموکراسی است.
۲۶۹۳.

سیاست های مصدق و توسعه سیاسی در ایران

نویسنده:
منبع: تاریخنامه انقلاب سال سوم بهار - زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ تا ۴ (پیاپی ۵ و ۶) 93 - 110

کلید واژه ها: توسعه توسعه سیاسی مصدق سیاست داخلی جامعه مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۱ تعداد دانلود : ۶۲۵
در دوره نخست وزیری محمد مصدق استقلال طلبی، آزادی خواهی، تحمل مخالفان و رواداری نسبت به آنان به گفتمان حاکم تبدیل و بخشی از گفتمان استبدادی دربار به چالش کشیده می شود. به این ترتیب، فضای سیاسی ایران متکثرتر، قدرت شاه محدودتر، احزاب متنوع تر، اقتدار، قانونی و مردمی شده و بیشترین تحمل و مدارا با مخالفان صورت می گیرد. با تصویب قانون برای مطبوعات، نه تنها بیشترین رواداری در قبال مخالفان پیش بینی شد بلکه، دستگاه های دولتی نیز از برخورد با مطبوعاتی که با دولت مخالفت یا از شخص نخست وزیر انتقاد می کردند، منع شدند. به همین سبب است که دوره حکومت مصدق را عصر مطبوعات آزاد دانسته اند. گفتمان غالب این دوره، گفتمان استقلال، آزادی، حاکمیت مدنی، مشارکت سیاسی و رفاه عمومی بود. مصدق در دوره 28 ماهه نخست وزیری خود کشور را تقریباً بدون هیچ درآمدی از نفت، استوار نگه داشت و نه تنها خدشه و خللی بر اقتصاد وارد نیامد، بلکه اقتصاد ایران که پیش از این دوره، بحران زده و گرفتار رکورد و حتی ورشکستگی بود، سلامت خود را بازیافت و به صورت اقتصادی متوازن و متعادل درآورد. این شاخصه ها نشان می دهد که مجموعه برنامه ها، عملکردها و اعتقادات مصدق در دوره 28 ماهه نخست وزیری، بیشترین قرابت را با شاخص های توسعه سیاسی دارد.
۲۶۹۴.

عوامل شکل گیری فرقه حسینیه و زمینه های گرایش آن به غلو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ ۱۴۹-۱۶۸

کلید واژه ها: حسینیه یمن زیدیه غلو حسین بن قاسم عیانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳ تعداد دانلود : ۳۲۸
با وجود رویکرد عقل گرایانه زیدیه ی یمن، در آغاز قرن پنجم هجری قمری جریانی با ماهیتی غالیانه در میان آن بالیدن گرفت. این جریان که پس از کشته شدن یکی از امامان زیدیه یمن یعنی حسین بن قاسم عیانی و بر محور غیبت و طرح باورهای نامانوس و اغراق آمیز نسبت به او شکل گرفت به «حسینیه مشهور» گردید. هرچند که دعاوی حسین بن قاسم عیانی در منشا شکل گیری این جریان بی تاثیر نبود، اما نقش اساسی را باید به جانشینان و پیروان آن داد. حفظ اقتدار سیاسی در خاندان عیانی، ایستادگی در برابر مخالفان زیدیه و محافظت بر روابط با برخی از همپیمان سیاسی از جمله انگیزهای مهم طرح غیبت حسین بن قاسم و غلو در مورد او بود. این در حالی است که وجود تمایلات غالیانه در میان برخی از قبایل یمنی زمینه مساعدی را به لحاظ فکری برای شکل گیری این جریان به وجود آورده بود.
۲۶۹۵.

نقش رعایت حقوق شهروندی مهاجرین و پناهندگان در توسعه پایدار از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ ۲۳-۳۶

کلید واژه ها: قرآن هجرت در راه خدا پناهندگی حقوق شهروندی مهاجران و توسعه پایدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۸ تعداد دانلود : ۳۱۱
رعایت حقوق شهروندی مهاجرین در جامعه اسلامی در قرن های اوج تمدن خود که ریشه در باورهای منبعث از معارف اسلامی دارد مرکز توجه اندیشمندان جهان می باشد. این مقاله به دنبال پاسخ این سوال است که آیا قرآن به موضوع حقوق شهروندی مهاجرین پرداخته و ابعاد مختلف آن را بیان نموده است؟ روش این تحقیق اکتشافی و استخراج داده ها به روش کتابخانه ای و ابزار جمع آوری داده ها به صورت فیش برداری می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد که اولاً قرآن دغدغه عدالت نسبت به مهاجرین در راه خدا را دارد. ثانیاً کشورهای اسلامی موظفند که 1. محلی برای زندگی مهاجرین تأمین نمایند 2. مشکلات مهاجرین اعم از عضویت (شهروندی)، آموزش، بهداشت و تأمین اجتماعی را حل کنند. 3. ثروتمندان جامعه اسلامی نیاز مالی مهاجرین را برطرف کنند. 4. در حل مشکلات فرهنگی اجتماعی مهاجرین بکوشند. 5. رفتاری منطبق بر اخلاق اسلامی همانند عفو، ایثار، عدم خسّت و حسادت داشته و نهایتاً آنها را دوست داشته باشند.
۲۶۹۶.

رهیافت تاریخی در چرایی اسلام ناپذیری قریش: نظریه انحصارگرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ ۳۷-۵۲

کلید واژه ها: انحصار اقتصاد قریش مکه اسلام پیامبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۴۴۰
چرایی عدم پذیرش اسلام از سوی اکثریت مردم مکه پس از 13 سال تبلیغ پیامبر، از موضوعاتی است که اندیشه ورزان حوزه دین، سیاست و تاریخ را به خود مشغول داشته است. در گونه شناسی کلی نظریه های این باب، برخی جمود فکری، عنصر جاهلیت و بت پرستی و یا ساختار و سنت های قبیله ای و برخی شرایط اقلیمی را مورد تاکید قرار داده اند. پژوهش حاضر درصدد است با توصیف و تحلیل زمینه های ساخت انحصار به پاسخ مطلوب دست یابد. نقش بی بدیل قدرت اقتصادی به عنوان پشتوانه انحصارگرایی، و تسری این مسئله در ابعاد سیاسی اجتماعی و گزارش های همسو، قراین نظریه مختار است. انحصارگرایی در این جامعه، علاوه بر ایجاد نظام طبقاتی، وضع و اجرای قوانین را نیز در اختیار اعضای این حلقه انحصاری قرار می داد. طبقه ای که پذیرش محتوای دعوت پیامبر، به منزله قبول خطا در خودبرترانگاری و شکسته شدن حلقه انحصاری آنها بود.
۲۶۹۷.

سید محمد حمیدی و نقش وی در مقام سردبیری روزنامه کردستان (تحلیل پنج متن از مقالات منتشره حمیدی در روزنامه کردستان بر اساس الگوی تحلیلی فرکلاف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 265-295

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان جمهوری کردستان روزنامه کردستان سید محمد حمیدی دولت ستیزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۷ تعداد دانلود : ۳۸۶
اعلام جمهوری کردستان در مهاباد در سال 1324بعد از اینکه در جریان جنگ جهانی دوم، روسها از ترک خاک ایران سرباز زدند، رویداد مهمی است که بر تحولات آن دوره کشور اثر داشت و برای آینده نیز بار معنایی ایجاد کرد. روزنامه ی کردستان، به عنوان یکی از منابع ارزشمند بررسی، تحلیل و نقد رویدادهای این دوره است و سید محمد حمیدی به عنوان سردبیر روزنامه، دارای نقش مهمی در انتشار روزنامه بوده است. مقاله بر اساس روش کیفی و بر مبنای الگوی تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، با بررسی پنج متن از مقالات منتشر شده وی در روزنامه ی کردستان، به تحلیل برخی از دیدگاه های سیاسی و اجتماعی او می پردازد. سوال اصلی این است که نقطه ی عزیمت مسائلی که سید محمد حمیدی در مقالات خود مطرح می کند، چیست؟ از نظر گفتمانی، سید محمد حمیدی، چه گفتمان یا گفتمان هایی را در مقالات خود مطرح یا پیروی کرده است؟ آیا از فحوای گفتمانی سید محمد حمیدی، گفتمان دولت ستیز نسبت به دولت مرکزی قابل استنباط است؟ بر پایه ی یافته های بدست آمده، مهمترین مسائلی که آقای حمیدی مطرح کرده است، عبارتند از ناسیونالیسم کردی و ایرانی و از نظر گفتمانی نیز گفتمان های آزادی، دمکراسی و ناسیونالیسم کردی، مهمترین گفتمان هایی است که مطرح کرده است. در متون بررسی شده، گفتمان دولت ستیزی، از محتوای مقالات قابل استنباط نیست.
۲۶۹۸.

حضور دیوان سالاران ایرانی در تشکیلات اداری امویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 28 - 9

کلید واژه ها: امویان دیوان سالاران ایرانی موالی عرب گرایی امویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۴۱۲
در بسیاری از پژوهش های مربوط به دوره امویان، بر عرب گرایی والیان و کارگزاران اموی و بی توجهی آنان به غیر عرب تأکید شده است. با وجود این، در دیوان سالاری امویان، جلوه های ایرانیِ بازمانده از دوره ساسانی و فعالیت های دیوان سالاران ایرانی، بسیار به چشم می خورد. امویان از یک سو به سبب ناآگاهی و نیاز تشکیلاتی و از سوی دیگر، به سبب مهارت و توانمندی ایرانیان در این زمینه وامدار دیوان سالاری ایران پیش از اسلام بودند. این پژوهش، با در نظر داشتن معیارهایی نظیر گزارش صریح منابع درباره ایرانی بودن دیوان سالاران و نیز نشانه های احتمالی ایرانی بودن دیوان سالاران در گزارش های منابع، به شناسایی ایرانیان دیوان سالار در این دوره پرداخته و بدین وسیله، عرب گرایی امویان را در بخش دیوان سالاری در سرزمین های شرقی خلافت به چالش کشیده است.
۲۶۹۹.

جهان بینی مزدیسنی و حفاظت محیط زیست: نقدی واسازانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۲۷-۴۶

کلید واژه ها: جهان بینی مزدیسنی حفاظت محیط زیست واسازی مدلول استعلائی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۳۲۰
رابطه ی دین و محیط زیست طی چند دهه ی اخیر و به خصوص پس از انتشار مقاله لین وایت در مورد ریشه های تاریخی بحران محیط زیستی و نقد او بر دیدگاه یهودی- مسیحی، وارد مباحثات دانشمندان به ویژه اندیشمندان علوم انسانی گردید. طی این چند دهه دیدگاه های گوناگونی در مورد فواید نگاه های دینی (پیشامدرن) و ظرفیت های آن برای حفاظت محیط زیست ابراز شده است. این دیدگاه ها در ایران به صورتی یکجانبه به دفاع از نگاه های پیشامدرن در حفاظت محیط زیست پرداخته اند و جای هر گونه نقد را بر نگاه های پیشامدرن بسته اند. همین امر منجر به تحسین یکجانبه نگاه های پیشامدرن و چشم پوشی از نقاط ضعف آن ها در امر حفاظت محیط زیست شده است. به همین جهت حداقل در ایران نمی توان آثار و مقالاتی را یافت که به نقد این نگاه ها پرداخته باشند. لذا برای درک ظرفیت های واقعی نگاه های پیشامدرن در حفاظت از محیط زیست و امکان مراجعه به سنت های دینی، فکری و فرهنگیمان برای رویارویی با بحران های محیط زیستی، نقد این نگاه ها ضرورت دارد. این مقاله جهت پوشش بخشی از این ضرورت، با استفاده از روش واسازی و تمرکز بر دو متن دینی بندهشن و ارداویرافنامه نشان می دهد که بخشی از جهان بینی زرتشتی، به عنوان نمونه ای از نگاه های پیشامدرن، چگونه با ایجاد تقابل های دوجزئی و اتخاذ مدلول استعلایی «نیکی» یا «خیر» همه ی پدیده ها و از جمله محیط زیست را ذیل این مدلول رده بندی و به دوگانه مقدس و نامقدس، نیک و بد تبدیل می کند و با انجام چنین کاری امکان حفظ و توجه به بخشی از محیط زیست و عدم توجه به بخش دیگر را فراهم می آورد.
۲۷۰۰.

تأثیر ایدئولوژی ناسیونالیسم عرب بر گسترش شکاف های اجتماعی عراق (1921-1991م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 111-135

کلید واژه ها: حزب بعث شیعیان عراق عراق کرد ناسیونالیسم عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۷۵۷
کشور عراق در سال 1921م، بر اثر تحولات جنگ جهانی اول و دخالت مستقیم استعمار به استقلال رسید. در آن دوره قدرت در دست ناسیونالیست های سنی منادی وحدت عربی بود. مسئله اصلی پژوهش این است که ناسیونالیسم عربی چه تأثیری بر گسترش شکاف های اجتماعی جامعه عراق گذاشت؟ فرضیه پژوهش این است که عامل اصلی گسترش شکاف های اجتماعی در عراق، پذیرش ناسیونالیسم عرب از سوی حاکمان عراق و تلاش آنها برای همگون سازی جامعه در ناسیونالیسم عربی بود. این پژوهش با تحلیل اطلاعات کتابخانه ای نشان می دهد که از آغاز تأسیس حکومت در عراق اقلیت سنی منادی ناسیونالیسم عرب به تدریج بر ساختار حکومت، قدرت و جامعه مسلط شدند. حاکمان عراق برای غلبه بر مشکل هویتی به دنبال جذب سایر گروه های قومی-مذهبی در ناسیونالیسم عرب برآمدند. درنتیجه کردها تحت تأثیر سیاست عربی کردن (تعریب) قرار گرفتند و شیعیان به بهانه عدم تعهد به ناسیونالیسم عربی از قدرت کنار گذاشته شدند. سیاست های حکومت در برابر هویت قبیلگی نیز بر مشکلات جامعه افزود. همچنین توجه به باستان گرایی برای غلبه بر مشکل هویتی جامعه بر شکاف اجتماعی جامعه عراق افزوده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان