سید اصغر محمودآبادی

سید اصغر محمودآبادی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۰ مورد.
۱.

رفتارشناسی مردم مدینه در مواجهه با سیاست های معاویه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدینه مردم مدینه انصار رفتارشناسی مردم مدینه معاویه سیاست های معاویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 140 تعداد دانلود : 168
معاویه برای استقرار و استحکام حکومت اموی مصمم بود، با تغییر ذائقه های فرهنگی، تطمیع و همچنین متکی بر ارتشی نیرومند تمام مخالفان به ویژه هواداران و شیعیان علی(ع)را از سر راه بردارد. از این رو کوشید با اتخاذ سیاست هایی تحریک کننده آنان را علیه حکومت برانگیزاند و موجبات نابودی ایشان را فراهم نماید؛ این سیاست در مورد حجربن عدی و یارانش کارگر افتاد و باعث شهادت ایشان گشت. از آنجایی که مدنیان هم اعم از حامیان شیخین و شیعیان رویکرد منفی نسبت به حکومت معاویه داشتند، سیاست یادشده در این شهر خصوصاً در مورد انصار اعمال گشت. پژوهش پیشرو، می کوشد تا با روش کتابخانه ای، به این سؤال پاسخ گوید که عملکرد مردم مدینه به ویژه انصار در مواجهه با سیاست های معاویه چگونه بود و چه عواملی در پدیداری آن اثرگذار بودند؟ یافته ها گویای آن است که ایشان با توجه به شرایط سیاسی و به تبعیت از امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و دیگر بزرگان قریشی ساکن در مدینه اقدام عملی در مبارزه با حکومت وی بروز ندادند و این شرایط سخت را تحمل نمودند. همچنین در این دوره نوعی وفاق سیاسی و اجتماعی میان مردم مدینه در رویارویی با حکومت اموی پدیدار گشت.
۲.

حضور امام رضا و گسترش تحولات تشیع در خراسان بزرگ و انعکاس آن در آثار تاریخی وقف شده آستان قدس رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام رضا(ع) تشیع موقوفات آستان قدس رضوی خراسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 126 تعداد دانلود : 937
مردم خراسان بزرگ در نیمه نخست قرن اوّل هجری، اسلام را پذیرفتند. در این هنگام تشیّع طرفداران محدودی داشت لیکن از آغاز سده ی سوم با وجود اقتدار حاکمان عباسیِ اهل سنّت، تشیّع مذهب غالب مردم شهرها و روستاهای خراسان گردید. شروع این کار با حضور امام رضا (ع) و اقدامات ایشان بود. ولی در ادوار تاریخی بعد از آن تا  قرن دهم دوباره تشیع در اقلیت قرار گرفت. با این حال در نتیجه عوامل مختلفی مجدداً تشیع در این منطق رونق گرفت. مسئله ای که در اینجا می توان مطرح کرد میزان تأثیرگذاری موقوفات آستان قدس رضوی در گسترش تشیع است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که توسعه فرهنگ شیعه از کارکردهای موقوفات آستان قدس است و در راستای این کارکرد، اقدامات چون رشد مراکزعلمی و آموزشی، ایجاد و توسعه کتابخانه ها و کتاب های علمی و مذهبی، ایجاد فضاهای زیارتی و عبادی، دایرکردن دارالشفاء، برگزاری مراسمات مذهبی عزاداری و اعیاد انجام شده است. افزایش موقوفات آستان قدس را نشان می دهد که موقوفات در راستای گسترش تشیع گام برداشتند و ایجاد و توسعه امکانات رفاهی و فرهنگی در حرم رضوی فرهنگ شیعه را نهادینه کرد. اهداف پژوهش: 1.بازشناسی چگونگی و زمان گسترش تشیع در خراسان. 2.مطالعه نقش موقوفات آستان قدس رضوی در گسترش تشیع در خراسان. سؤالات پژوهش: 1.چه عاملی از قرن دهم به بعد تشیع را گسترش داد؟ 2.موقوفات آستان قدس رضوی به عنوان یکی از قدیمی ترین نهادهای مذهبی  چه نقشی در گسترش فرهنگ تشیع در خراسان داشتند؟
۳.

مقایسه ی محراب های مساجد استان اصفهان در گستره ی شکلی، از آل بویه تا تیموریان (شیوه ی رازی و آذری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محراب مساجد اصفهان شیوه رازی شیوه آذری آل بویه تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 901 تعداد دانلود : 722
محراب های مساجد ازجمله آثار ارزشمند تاریخِ هنرِ ایران، به ویژه در عصر آل بویه تا تیموریان است. محراب ها در ادوار و شیوه های مختلف بر اثر عوامل گوناگون دچار تحولاتی شده اند. بررسی محراب ها یکی از راه های پی بردن به هنر و معماری رایج ادوار است و از نتایج آن می توان جهت مرمتِ اصولی بر پایه ی شیوه ی ساخت و طراحی های جدید بهره برد. هدف این مقاله شناسایی، مقایسه و تحلیل ویژگی های محراب های مساجدِ جامعِ اصفهان در شیوه های رازی و آذری است. اطلاعات این پژوهشِ کاربردی از طریق کتابخانه ای میدانی به دست آمده و از انواع سطوح پژوهش و روش های مقایسه ای بهره برده است. براساس بررسی ها، ساختار کلیِ محراب ها از رازی تا آذری روندی تدریجی را طی کرده است. تحولات غالباً در نما و همراه با تغییر تناسبات بوده و در پلان تفاوت چندانی وجود ندارد. از ویژگی های شکلیِ رایج و مشترکِ دو شیوه، بهره گیری از قاب مستطیلی، دو طاق نما، چهار ستون و تناسبات ایرانی-اسلامی است. اکثر نمونه ها دارای قوس تیزه دار و یک حاشیه ی پیرامونی اند. از ویژگی های خاصِ شیوه ی آذری استفاده از پیشانی است.
۴.

گونه شناسی شکلی آذین های بند کشی مهری در مساجد منتسب به دوره آل بویه تا ایلخانیان در استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آذین مهری بندکشی آجر مساجد اصفهان معماری آل بویه تا ایلخانیان شیوه رازی شیوه آذری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 96 تعداد دانلود : 959
یکی از ویژگی های رایج در تزئینات شیوه رازی و آذری (بناهای منتسب به دوره آل بویه تا ایلخانیان)، استفاده از آذین هایی در فاصله بین بندکشی آجرکاری است. گونه شناسی این قسم از تزئینات معماری با معیار شکلی در کمتر پژوهشی به کار بسته شده است. لذا هدف اصلی این نوشتار، با درنظر گرفتن اهمیت موضوع و فقدان منابع کافی، ارائه گونه شناسی جامع و بررسی دگرگونی آذین های مهری بندکشی در مساجد شیوه رازی و آذری استان اصفهان، از دیدگاه شکلی است. از آنجا که بسیاری از نمونه های شاخص منتسب به این شیوه ها در اصفهان بنا شده اند، نمونه ها از این محدوده گزینش شده اند. از این روی پژوهش پیش رو به دنبال پاسخ گویی به این سوالات است:”1- گونه های مختلف آذین های بندکشی مهری (بر اساس نحوه ساماندهی در فواصل آجرها، شکل قاب، شکل نقوش و شیوه گسترش) در مساجد شیوه رازی و آذری اصفهان چیست؟ 2- با طبقه بندی تزئینات بندکشی در شیوه رازی و آذری چه شباهت ها و تفاوت هایی آشکار می شوند؟ 3 - دگرگونی شکلی مهرها از شیوه رازی به آذری چگونه بوده است؟”. روش تحقیق به صورت کیفی، از نظر هدف کاربردی، براساس استراتژی ترکیبی و به شیوه استقرایی تدوین گشته است. داده ها با استفاده از منابع کتابخانه ای و میدانی به دست آمده است. تحلیل ها آشکار ساخت تزئینات بندکشی از نظر نحوه قرارگیری در میان بندها و شکل نقش ها دارای دو گونه کلی و براساس شکل قاب اصلی، دارای هفت گونه هستند. مهرها در اکثر موارد شیوه رازی با نقوش هندسی شکسته و در شیوه آذری با نقوش هندسی گردان و با جزییات بیشتر بنا شده اند. کتیبه نگاری بر مهرها معمولاً به خط کوفی بنایی و گاهی به خط ثلث است. در شیوه آذری تنوع چینش آجرکاری بیشتر گشته و نقوش مهرها در برخی موارد به صورت بافته شده، کار شده است؛ در اواخر آن نیز گونه جدیدی از مهرها با خط ثلث و زمینه اسلیمی پدید آمده است.
۵.

بازاندیشی فلسفه تاریخ در تفکر علم الأسمایی تاریخی؛ تبیین حکمت تاریخ از منظر فردید(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فردید هیدگر حکمت تاریخ علم الاسماء تاریخی ادوار تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 13 تعداد دانلود : 105
فردید فلسفه تاریخِ مدنظرِ خود را علم الاسماء تاریخی نام می نهد. در تفکر فردید اندیشه تاریخی که حاصل تجلّی و غیاب اسماءالله در عرفان ابن عربی آن گونه که در کتاب فصوص الحکم و در آثار شارحان او آمده است به همراه حوالت تاریخی در فلسفه هیدگر، فیلسوف شهیر قرن بیستم آلمان است درهم آمیخته می شود و با نوآوری هایی  به صورت علم الاسماء تاریخی درمی آید. بسیاری از اندیشمندان، جمعِ اندیشه تاریخی ابن عربی و هیدگر را که متعلق به دو سنت تاریخی متفاوت هستند کاری مهمل و بی معنی، و حاصل آن را ملغمه ای بی مبنا و بنیاد دانسته اند. نگارندگان هرچند به فلسفه تاریخِ مدنظر فردید انتقاداتی را وارد دانسته، ولی معتقدند کار فردید بازاندیشی دو سنت متفاوت در شرق و غرب جهان و جمع آوری آن در دستگاه فکریِ مخصوص به خود است. پرسش اصلی تحقیق، این است که تفکر علم الاسماء تاریخی فردید دارای چه بصیرت هایی برای محققان رشته تاریخ دارد؟ مدعای این پژوهش آن است که هرچند می توان ایرادهایی به اندیشه تاریخی فردید وارد کرد، ولی برای کسانی که تاریخ را به صورت حرفه ای مطالعه می کنند، بصیرت های بنیادین و اساسی دارد که تاکنون در میان دانشگاهیان رشته تاریخ مغفول مانده و این مقاله سعی بر تبیین و وصفِ این نحوه تفکر دارد.
۶.

نقش مسیحیان نسطوری در برقراری صلح میان ایران و بیزانس در سال630م(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خسرو دوم هراکلیوس موریس کلیسای نسطوری یشوع یهب دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 858 تعداد دانلود : 841
پس از قتل موریس (Maurice) در سال 602م به دست فوکاس (Phocas)، مناسبات دیپلماتیک میان دولت بیزانس و ساسانیان به سرعت دگرگون شد. خسرودوم به بهانه خونخواهیِ موریس، استراتژی خود را برپایﮥ نابودی کامل همسایه غربی گذاشت. فتح شهر مهمِ اورشلیم و انتقال صلیب راستین به تیسفون، جنگِ میان دو دولت را به جنگ مذهبی تبدیل کرد. بدین سان هراکلیوس (Heraclius) با حمایت های مالی کلیسا و تهییج نیروهای مردمی، ضربات مهلکی به ارتش ساسانی وارد کرد. با مرگ خسرودوم، برای برقراری صلح میان دو طرف بستری مناسب مهیا شد. دو طرفی که پس از جنگ های طولانی فرسوده شده بودند. دراین میان، در برقراری صلح نهایی در سال 630م که درواقع آخرین مراودات دیپلماتیک میان دولت ساسانی و بیزانس بود، مسیحیانِ نسطوری نقش مهمی ایفا کردند. این مقاله قصد دارد این سؤال را مطرح کند که اهمیت و نقش مسیحیان نسطوری در برقراری صلح سال 630م تا چه اندازه بود؛ همچنین مقاله برآن است تا مسائلی همچون چرایی ناکامی مذاکرات صلح در زمان حیات خسرودوم، دستاوردهای صلح سال 630م برای هر دو دولت و تأثیر دخالت های خسرودوم در امور کلیسای نسطوری در برکناری وی از سلطنت را بررسی کند.
۷.

گونه شناسی شکلیِ کتیبه های کوفی در مساجد و مناره های شیوه رازی و آذری در استان اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گونه شناسی شکلی کتیبه کوفی مساجد جامع اصفهان مناره های اصفهان شیوه های رازی و آذری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 457 تعداد دانلود : 611
خط به عنوان وسیله ارتباطی با ایجاد امکان انتقال اندیشه ها به آیندگان و تأثیری که بر پیشبرد تمدن و فرهنگ بشری داشته، دارای اهمیت است. خط کوفی آغاز کتیبه نگاری در بناهای اسلامی بوده و با گذر زمان راه رشد را پیموده و گونه های جدیدی از آن ایجاد شده است. در باب هنر اسلامی پژوهش های بسیاری صورت گرفته اما به بررسی دقیق و گونه شناسی خط کوفی به صورت جامع کمتر توجه شده است. یافته های محققان پیشین در این پژوهش تکمیل شده و زیرگونه هایی نیز شناسایی شده است. به اعتقاد نگارندگان بین شکل کتیبه کوفی و شناخت شیوه بنا(رازی و آذری) رابطه مستقیم وجود دارد. لذا هدف اصلی گونه شناسی کتیبه های کوفی در مساجد جامع و مناره های اصفهان منتسب به شیوه های رازی و آذری است. روش تحقیق توصیفی، تطبیقی و تحلیلی است و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و میدانی به دست آمده است. براساس یافته ها مشخص گردید که کتیبه کوفی ساده دارای دو زیرگونه است که براساس شکل انتهای حروف کشیده چون"لا" و"الف" قابل تفکیک است. کوفیِ تزیینی نیز دارای چهار دسته کلیِ”ساده"،”پیچیده"،”گره دار" و”گردان" است. نوع گره دار خود دارای دو زیر گونه با نقوش”تکرار شونده" و ”متفاوت" است. همچنین کتیبه بنایی از نظر شکل و نحوه گسترش حداقل دارای شش گونه("ساده با فاصله مساوی"،”دندانه ای"،”گره دار"،”تابع شکل قاب"،”تودررتو" و”مادر و فرزند") است. در این پژوهش همچنین ریزگونه ها، طرح و زمینه، جنس، رنگ و موقعیت مکانی در نمونه ها مورد بررسی قرار گرفته است.  
۸.

اجلاس رملّه (524 م) و تأثیر آن بر اقتصاد سیاسی دولت های بیزانس و ساسانی در دریای سرخ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساسانیان دیپلماسی بیزانس یمن دریای سرخ اجلاس رملّه آکسوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 414 تعداد دانلود : 850
در سال 524 م.، نمایندگان دولت های ساسانی، بیزانس، اعراب لخمی و اعراب حمیری در منطقه رملّه در نزدیکی شهر حیره و در حضور پادشاه لخمی، منذر سوم گرد آمدند. موضوع اصلی این اجلاس، مذاکره برای آزادسازی اسیران بلندمرتبه بیزانسی و عقد پیمان صلح میان بیزانس و منذر سوم لخمی بود که با حملاتی ویرانگر توانسته بود ضرباتی مهلک بر این دولت وارد سازد. با این حال در میانه این اجلاس، نماینده دولت یهودی حمیر نیز با به همراه داشتن نامه ای از سوی ذونواس، پادشاه یمن به جمع مذاکره کنندگان اضافه شد. ذونواس که پس از به قدرت رسیدن در یمن، سیاست خصمانه ای علیه حبشیان مسیحی و دولت بیزانس در پیش گرفته بود، خواستار برقراری پیمان اتحادی میان یمن و دولت های ساسانی و لخمیان به عنوان بزرگ ترین رقیبان دولت بیزانس بود. با این همه، نتیجه مذاکرات دیپلماتیک در اجلاس رملّه به عدم همکاری ساسانیان و اعراب لخمی با دولت حمیری انجامید. این موضوع خیلی زود باعث سقوط سلسله حمیریان در یمن به دست اتحادیه بیزانس و آکسوم شد. با سقوط دولت یهودی حمیر، دولت بیزانس موفق شد، حوزه نفوذ خود را بر کرانه های دریای سرخ گسترش دهد و سیاست فعالی را علیه منافع دولت ساسانی در تجارت میان شرق و غرب در پیش گیرد، لذا از مهم ترین ریشه های حمله نظامی ساسانیان به یمن، در سال 570 م. (سال تولد پیامبر اکرم اسلام) و تصرف این سرزمین به منظور بر قراری توازن قوا و در اختیار گرفتن دروازه جنوبی در برابر بیزانس بود.
۹.

نقش خاندان نوبخت در پیوند بخشیدن به اندیشه ایرانی و شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امامت اندیشة شیعی خاندان نوبخت اندیشة ایرانی ابوسهل نوبخت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان عباسی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : 151 تعداد دانلود : 431
خاندان نوبخت یکی از خاندان های دانش دوست ایرانی (از خطه خوزستان فعلی) بودند که در عصر اول عباسی تلاش زیادی در راه احیای فرهنگ ایران باستان و پیوند اندیشه های ایرانی با اندیشه های شیعه از خود نشان دادند. اگر چه با ورود اسلام به ایران ساختار طبقات اجتماعی، آن گونه که در سابق بود، در هم ریخت؛ اما بعضی از خاندان های دانش پژوه مانند خاندان نوبخت، با استخدام در کادر اداری و دیوانی، ضمن این که موقعیت سابق خود را حفظ کردند؛ حافظ و ترویج دهندة بسیاری از آداب و سنت های اصیل نیاکان خود در بین مسلمین شدند. خاندان نوبخت جدا از اینکه با ترجمة کتب پهلوی در انتقال و پیوند فرهنگ ایرانی به عالم اسلام نقش داشتند، همانند دیگر دبیران ایرانی عهد عباسی در مسائلی همچون آسمانی بودن مقام سلطنت و ارثی بودن آن در خاندان سلطنت، و مسئلة فره ایزدی، بین اندیشة ایرانی و اندیشة شیعی پیوند و تطبیق قابل تأملی ایجاد کردند. مقالة حاضر با استناد به منابع به دنبال شرح و بسط و تحلیل موارد فوق می باشد.
۱۰.

تبیین تاریخی رابطه سیاست، تجارت و زیارت درحجاز (قرن اول هجری قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیاست تجارت زیارت حجاز خلفا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 185 تعداد دانلود : 241
سیاست ،تجارت و زیارت در حجاز ، واژه هایی هستند که روابط بین آن ها بروز پدیده هایی را موجب شد ، که تبیین این روابط موضوع اصلی مقاله حاضر است . این پژوهش با تشریح وضعیت بازار های عرب مقارن ظهور اسلام و اهداف و چگونگی تشکیل آن ها ، کیفیت تأثیر گذاری مفاهیم سه گانه مورد نظر پژوهش در تحولات قرن اول هجری در سرزمین حجاز را مورد بررسی قرار می دهد. مسئله اصلی این است که آیا می توان بین سیاست، تجارت و زیارت در حجاز رابطه ای کشف کرد که تأثیر قابل توجهی در حوادث قرن اول هجری داشته باشد؟ و در صورت اثبات ، علل اصلی چگونگی قابل تبیین هستند؟ این پژوهش نشان داد که علیرغم برخی مخالفتهای اولیه مسلمین با بهره برداری های خاص اقتصادی و سیاسی از پدیده حج و زیارت، سرانجام اسلام به نوعی بر این کارکردها صحه گذارد و عاقبت شکل دیگر زیارت اماکن مقدس یعنی زیارت قبور اولیاء الهی بنا بر دلایلی که ذکر شده است خود به موضوع کشمکش تبدیل گردد . علاوه بر آن خلفا خصوصا در دوره بنی امیه همچون عصر جاهلیت از حج به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی خود سود بردند.
۱۱.

نقش عوامل سیاسی و مذهبی در جلوگیری از نشر تشیع در اندلس(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: فاطمیان تشیع اندلس ادریسیان امویان اندلس مذهب مالکی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان اروپا ( تا قرن 19)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
تعداد بازدید : 933 تعداد دانلود : 649
مذهب تشیع و اندیشه های شیعی در نخستین سال های ورود مسلمانان به اندلس و هم زمان با فتوحات اسلامی یا اندکی پس از آن، وارد این منطقه گردید. زمینه مناسب و پیدایش موانع گوناگون سبب گردید که تشیع در این منطقه، گسترش پیدا نکند. علل و عوامل گوناگونی سبب ناکامی شیعیان در نشر باورهای خود در این سرزمین بود. علل سیاسی مانند قیام های منسوب به شیعیان و رقابت امویان اندلس با حکومت های ادریسیان و فاطمیان و علل مذهبی مانند نفوذ مذهب مالکی و پیوند آن با سیاست و ارتباط تنگاتنگ فقهای مالکی با حاکمان، مهم ترین موانع بر سر راه اندیشه های شیعی بودند. این مقاله با اشاره به شرایط سیاسی و مذهبی اندلس در سال های نخستین ورود اسلام به آن جا، نقش این دو عامل را در جلوگیری از نشر تشیع در اندلس بررسی می کند.
۱۲.

تحولات ساختار شهری فسطاط در دورة سفیانیان(40 تا 64 ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهر اسلامی سفیانیان فسطاط مرکز ولایت مصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 433 تعداد دانلود : 792
فسطاط، نخستین شهر اسلامی در آفریقا، پس از گشودن مصر، با ویژگی های یک شهر اسلامی و برای رفع نیازهای جهادگران مسلمان ایجاد شد و به عنوان مرکز ولایت مصر و «مغرب» نقشی تأثیرگذار در دوران صدراسلام برجای گذاشت. ترکیب اجتماعی شهر و تحولات عمرانی و اقتصادی آن در دوره های مختلف همواره مورد توجه مورخان و محققان بوده است. تغییراتی که در دورة سفیانیان در این شهر پدید آمد، موجب آغاز روند گذار از یک «شهر نظامی» به سمت یک شهر تجاری و اداری گردید و در پایان حکومت سفیانیان، این شهر به صورت مهم ترین مرکز سیاسی و اداری شمال آفریقا درآمد و بازار، فعالیت های اقتصادی و ترکیب اجتماعی آن موجب گردید طی سده های متمادی و علی رغم تغییر حاکمیت ها، همچنان اهمیت خود را حفظ کند. تلاش برای یافتن علل و چگونگی تحولات این شهر، درعهد سفیانیان، موضوع این نوشتار است. پرسش اصلی پژوهش این است: شهر فسطاط در این دوره چه تغییراتی کرد و تأثیر این تحولات در ساختار شهری به چه میزان بود؟ نزدیک شدن به پاسخ هایی برای پرسش اساسی این تحقیق، نیازمند پژوهشی تاریخی با شیوه های توصیفی- تحلیلی است.
۱۳.

نقش و تأثیرگذاری گروه های تبعیدی و جابه جا شده در عصر ساسانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساسانیان بیزانس هنر و معماری تبعید و دیاسپورا طبقة انشهریک و بردگان پیشه وری و بازرگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 797 تعداد دانلود : 433
جابه جایی و پراکندگی گروه های انسانی در طول تاریخ در راستای اهداف و مطالع سیاسی- نظامی صورت گرفته است که به اصطلاح امروزی دیاسپورا نامیده می شود.در دوران ساسانی افراد و گروه های انسانی زیادی جابه جا و تبعید شدند.این مهاجران اجباری قربانی سیاست های مصلحت گرایانه دولت ساسانی بودند، ولی آنچه زمینه ساز این بحران اجتماعی گشت، رقابت های توسعه طلبانه و گرایش به قدرت نمایی دو امپراتوری ساسانی و بیزانس در منطقه بود.ساسانیان سیاست دیاسپورا و تبعید را در داخل و خارج ادامه دادند.زمینه این تبعیدها در اثر فشارهای سیاسی و سرکوب خشونت بار ایجاد شد.هدف ساسانیان از تداوم این روند، تضعیف قوای نظامی ملت ها و محروم کردن رقبا از حمایت پایه های قومی- و تا حدودی شاید استفاده از توانمندی و مهارت تبعیدیان در امور عمرانی و اقتصادی- بود که کاملاً هوشمندانه و آگاهانه صورت می گرفت.ولی بُعد دیگر این پدیده افزایش فعالیت مسیحیان و گسترش این آیین در قلمرو ساسانیان و به دنبال آن، نارضایتی روحانیان زرتشتی بود؛ به همین دلیل این پژوهش بر آن است که به بررسی این بحران اجتماعی و نقش شاهان ساسانی در راستای تداوم این سیاست و نتایج و پیامدهای آن بپردازد.
۱۴.

زمینه های «عرب شدن» مصر در صدر اسلام (21 تا 64 هجری)

کلید واژه ها: مصر زبان عربی قبطیان فتح مصر تعریب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 615 تعداد دانلود : 835
عرب شدن مردم مصر، یکی از موضوعات پژوهشی در تاریخ صدر اسلام است. مصریان که از تسلط سیاسی و فرهنگی بیزانسی ها ناخورسند بودند، هنگام ورود اعراب در برابر آنها ایستادگی نکردند و والیان مصر که از طرف خلفا برای اداره مصر اعزام می شدند، با «اهل ذمه» و به ویژه ساکنان اصلی مصر یعنی «قبطیان» براساس عهدنامه ها و پیمان ها رفتار می کردند. شرایط پیمان ها به گونه ای بود که موجب استحکام روابط اعراب فاتح با بومیان مصر می شد. پس از فتح مصر، تعداد زیادی عرب و مسلمان به این سرزمین وارد شدند. با آمدن قبایل عربی به مصر و افزایش تماس دو گروه مسلمان و قبطی، زمینه های پذیرش زبان و فرهنگ عربی در مصر فراهم شد. شماری از مصری ها تا پایان حکومت سفیانیان، مسلمان و عرب شده بودند، اما این روند، در دوره های بعدی و طی دو قرن پس از اسلام رفته رفته و تدریجی صورت گرفت تا سرانجام مصر یک مملکت عربی شد. پی گیری ریشه های عرب شدن مصری ها با یک تحقیق تاریخی به شیوه ی توصیفی- تحلیلی، هدف این نوشتار است.
۱۵.

معاییر تولیه حکّام خراسان و إقالتهم فی العهد الأموی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 189 تعداد دانلود : 326
لقد کان حکّام خراسان کلّهم فی العهد الأموی من العرب،حیث کان یتمّ تولیتهم علی حسب نوایا الخلفاء و بدافع شدّ أزر الأرحام و تقلیدهم لمناصب حکومیّه خطیره و هامّه؛ لذلک کانت الرشی تؤدّی دوراً فی هذا المجال. و تأسیساً لهذه الرؤیه کان جلّ الحکام فی هذه الفتره قرشیّین. و من الطبیعیّ أن یأتی اختیار الولاه أحیاناً حسب ما تملیه الظروف أو ما تقتضیه مصالح الدوله الأمویه، و کان بعض الخلفاء یؤثرون مصالح الدوله و اقتدارها فی الظروف الحرجه علی المصالح العائلیّه لاسیّما عبدالملک و هشام. و کان إقاله الولاه من الحکم لأسباب منها: مخاوف الخلفاء من شقّ الولاه عصا الطاعه علی الحکم المرکزیّ، و فسادهم المالیّ أو عجزهم عن إقرار الأمن فی خراسان و توفیره، و أحیاناً کانت الإقاله حسب القیم و المعاییر الدینیّه. کان أکثر ولاه خراسان یتعرّضون بعد الإقاله للسجن، و التعذیب و الإستجواب، و یُطالَبون بتسدید المبالغ المحتَمل اختلاسها طیله فتره إمارتهم.
۱۷.

مفهوم شناسی تطبیقی «جاهلیت» در قرآن و متون تاریخی و ادبی

کلید واژه ها: قرآن جاهلیت مفهوم شناسی تطبیقی متون تاریخی و ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 916 تعداد دانلود : 791
واژه ی «جهل» که اساس اصطلاح «جاهلیت» را تشکیل می دهد در نزد بیشتر واژه شناسان در مقابل «علم» و از منظر برخی از آنان در مقابل «حلم» قرار می گیرد، لکن در عرف آیات قرآن نقیض اصلی کلمه ی«عقل» است، به گونه ای که با تحلیل آیات متحدالموضوع به این مهم رهنمون می شویم که علم ماده ی تعقل است و حلم نیز از مسببات و جَلَوات عقل به شمار می رود؛ از این رو در چشم انداز قرآن جاهلیت به تمامی امور مخالف علم و عقل اطلاق می شود و اگرچه کاربرد اولیه ی آن دوره ی زمانی پیش از بعثت را مطمح نظر قرار می دهد، اما فرهنگی است که می تواند در همه ی عصرها و مصرها وجود داشته باشد.با تتبع در متون تاریخی و ادبی نیز به این نقطه ی مشترک رهنمون می شویم که عصر جاهلیت عصر بی دانشی، سفاهت، دوری از تعالیم انبیا و اموری از این دست بوده است.
۱۹.

بررسی روابط سیاسی دولت ساسانیان و امارت عربی حیره از آغاز تا سقوط این امارت(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: ساسانیان روابط سیاسی حیره لخمیان آل منذر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و عرب
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام و ایران
تعداد بازدید : 155 تعداد دانلود : 823
تقارن تأسیس امارت عربی حیره و سقوط آن با آغاز و پایان کار پادشاهی ساسانی در زمانی نزدیک به چهار قرن را نباید امری تصادفی به شمار آورد، بلکه تداوم کار این امارت در مرزهای جنوب غربی دولت ساسانی را باید در نقش هایی جست وجو کرد که امیران عرب حیره به نفع شاهان ساسانی انجام می دادند. ساسانیان در حمایت و دفاع از امارت عربی حیره، منافع خاصی را مدنظر داشته و تداوم این امارت را به نفع پادشاهی خود می دانستند و در بهره وری از این اهداف، آنچنان موفق عمل کردند که رقیب اصلی ایشان، امپراتوری روم نیز به تقلید از آنها امارت عربی غسانیان را در منطقه شام دایر کرد. امرای عرب حیره در بیشتر دوران حیات خود دولتی وابسته و دست نشانده پادشاهان ساسانی بوده و حفاظت از مرزهای امپراتوری ایران را در برابر هجوم بادیه نشینان عرب و نیز همراهی با سپاهیان ایران را در رویارویی با روم عهده دار بودند. این پژوهش سعی دارد با تکیه بر منابع و اسناد تاریخی، روابط سیاسی امارت عربی حیره را با دولت ساسانیان بررسی کند.
۲۰.

علاقه المصادر المکتوبه بالروایات الشفویه فی القرون الثلاثه الأولی من التاریخ الهجری(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 776 تعداد دانلود : 320
کانت الروایه الشفویه والطریقه الإسنادیه هی الصوره الغالبه علی کثیر من کتب الحدیث والفقه والنصوص الرجالیه والتفسیریه وحتی المصادر التاریخیّه والأدبیّه التی دوّنت فی القرون الأولی من التاریخ الإسلامیّ. سیطره هذا الأسلوب علی روایه الحدیث إلی جانب الإعتقاد الذی کان سائداً باَنّ العرب کانوا یمتلکون ذاکرات قویّه تغنیهم عن کتابه ما یتلقون من تعالیم لفتره طویله، جعل بعض الکتاب یعتقدَ بأن المصادر لهذه الکتب کانت شفویّه تماماً. وما نرمی إلیه فی هذا المقال هوالتعرف علی مصادر کتابه الحدیث والتأریخ الروائی معتمدین علی شواهد تثبت استخدام الکتابه فی عصر النبوه وشیوعها الواسع فی عصر الصحابه والتابعین، کما أوضحنا دور الکتابه التأریخی فی تسجیل وتدوین التراث العلمی والدینی للمسلمین. ثم بَینا ما أحدثته الذاکره العربیه المزعومه من إِبهامات ومشاکل فی التراث العلمی للقرون الإسلامیّه الأولی، وأوضحنا الجوانب المختلفه للنظریه القائله بأن معظم الراویات والأحادیث وصلت إلی جامعی الأحادیث وکتاب التأریخ عبر الکتابه المستمره للأساتذه والطلاب، إذاً هناک علاقه وتعامل بین الروایات الشفویّه فی القرون الأولی والمصادر المکتوبه.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان