شکرالله خ‍اک‍رن‍د

پایه گذاری حکومت صفوی توسط شاه اسماعیل در سال 907 قمری حساسیت همسایگان سنی مذهب را برانگیخت. در این بین ازبکان با داعیه های مذهبی و توسعه طلبی های ارضی حملات مختلفی را به شهرهای مختلف خراسان از جمله مشهد تدارک دیدند که در این تهاجمات بارگاه رضوی نقش مهمی ایفا کرد. پژوهش پیش رو به روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانه ای درصدد پاسخ به این سؤال است که بارگاه رضوی در این منازعات چه جایگاهی داشته است؟ یافته ها حاکی از این واقعیت است که بارگاه رضوی نه تنها از روند این منازعات تأثیراتی پذیرفته بلکه بر جریان آن ها نیز اثر گذاشته است؛ بدین ترتیب که تهاجمات ازبکان به مشهد موجب دستبردهای گوناگون آن ها به بارگاه رضوی شد؛ اما همین تهاجمات زمینه ای برای توجه بیشتر شاهان صفوی به مسئله زیارت مشهد و بازسازی حرم مطهر را فراهم کرد. همچنین صفویان توانستند از ظرفیت های متعدد بارگاه رضوی به منظور مقابله با ازبکان استفاده کنند.

هجرت به مدینه و نزول آیات جهاد سبب تغییراتی اساسی در مفهوم غنیمت و ایجاد رفتارهایی ناهم گون در بین صحابه شد. مقاله پیش رو با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کهن تاریخی و تفاسیر قرآنی و با بهره گیری از مطالعات رفتاری در پی آن است که ضمن طبقه بندی جنگ های عصر نبوی و رفتارشناسی صحابه در مواجهه با غنایم، علل ناهم گونی رفتار آنان را تحلیل نماید و به چرایی آن پاسخ دهد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در غزوه بدر، اختلاف صحابه در توزیع غنایم، ریشه در باورهای جاهلیت آنها داشت و در غزوه احد، طمع ورزی آنها به غنیمت به شکست در این جنگ انجامید. هم چنین در غزوات تنبیهی با ناکثین، غنیمت خواهی در بین انصار و مهاجر وجود نداشت ولی در جنگ های ممانعت کننده، انصار بر پایه منافع آینده خود، لب به اعتراض جمعی در هنگام توزیع غنایم گشودند. این اعتراض ها از سوی منافقان به دلیل عدم اعتقاد قلبی به ارزش های دینی و آزمندی به دنیا و در نومسلمانان به دلیل درونی نشدن اعتقادات اسلامی به چشم می خورد

کشور عراق در سال 1921م، بر اثر تحولات جنگ جهانی اول و دخالت مستقیم استعمار به استقلال رسید. در آن دوره قدرت در دست ناسیونالیست های سنی منادی وحدت عربی بود. مسئله اصلی پژوهش این است که ناسیونالیسم عربی چه تأثیری بر گسترش شکاف های اجتماعی جامعه عراق گذاشت؟ فرضیه پژوهش این است که عامل اصلی گسترش شکاف های اجتماعی در عراق، پذیرش ناسیونالیسم عرب از سوی حاکمان عراق و تلاش آنها برای همگون سازی جامعه در ناسیونالیسم عربی بود. این پژوهش با تحلیل اطلاعات کتابخانه ای نشان می دهد که از آغاز تأسیس حکومت در عراق اقلیت سنی منادی ناسیونالیسم عرب به تدریج بر ساختار حکومت، قدرت و جامعه مسلط شدند. حاکمان عراق برای غلبه بر مشکل هویتی به دنبال جذب سایر گروه های قومی-مذهبی در ناسیونالیسم عرب برآمدند. درنتیجه کردها تحت تأثیر سیاست عربی کردن (تعریب) قرار گرفتند و شیعیان به بهانه عدم تعهد به ناسیونالیسم عربی از قدرت کنار گذاشته شدند. سیاست های حکومت در برابر هویت قبیلگی نیز بر مشکلات جامعه افزود. همچنین توجه به باستان گرایی برای غلبه بر مشکل هویتی جامعه بر شکاف اجتماعی جامعه عراق افزوده است.

امویان و عرب های مسلمان از طریق فتوح پا به درون جامعه ی ایرانی گذاشتند، درحالی که خود هنوز نتوانسته بودند تفکراتی جاهلی را که قبلاً با آن خو گرفته بودند، به کلی کنار بگذارند. بنابراین مردم این جامعه را از هر طبقه و گروه موالی خواندند. با محروم کردن بسیاری از آنها از بخش های از حقوق مدنی و اجتماعی خود که در اسلام مورد تصریح قرار گرفته بود زمینه به وجود آمدن گروهی ابتدا ناراضی و سپس منتقد و مساوات طلب، سرانجام معارض ضدعرب تحت عنوان شعوبیه را به وجود آوردند. این گروه با فعالیت های ادبی و سیاسی، و پنهان شدن در لفافه مرام و مسلک های گوناگون، امکان تعامل و حضور طبقات فرادست و فرودست ایرانی را درحرکت های مخالف دولت اموی چون قیام حارث بن سریج، قیام ابن اشعث، خوارج ... فراهم آورد. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی و شیوه ی جمع آوری داده ها از منابع تاریخی، نقش شعوبیه را در برانگیختن و حضور طبقات ایرانی(فرادست و فرودست) ایرانی در حرکت هایی که به مخالفت با دولت اموی شکل گرفت، مورد مطالعه قرار داده است.

کشور عراق از آغاز تأسیس، در سال 1921م/1300ش، در مرزهای خود مردمانی به شدت مختلط را در برگرفته بود که به صورت جاﻣﻌه سیاسی واحدی، با درک هویتی مشترک، با هم تلفیق نیافته بودند. برای حاکمان عراق، نظام آموزشی مهم ترین و بهترین ابزار برای گسترش هویت ملی مشترک در جامعه بود؛ درنتیجه، نظام آموزشی متمرکز ایجاد شد و مدارس جدید گسترش یافتند و آموزش نوین با محتوای ناسیونالیستی از بغداد به دیگر نقاط کشور انتقال یافت. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از راه منابع کتابخانه ای سامان یافته است و به دنبال پاسخ به این دو پرسش است: ملی گرایی و تزریق هویت ملی در جاﻣﻌه عراق چگونه آغاز شد و گسترش یافت؟ ناسیونالیست ها در گسترش ناسیونالیسم در عراق، به دنبال چه اهداف و انگیزه هایی بودند؟ نتایج پژوهش نشان می دهد ناسیونالیست های عرب همچون ساطع الحصری و فاضل جمالی و سامی شوکت، به همراه ناسیونالیست های سوری و فلسطینی که در عراق تدریس می کردند، در گسترش هویت ملی نقش مهمی بازی کردند. آنها هویت ملی مشترک با زیربنای عربیسم را از راه تدریس تاریخ و زبان مشترک عربی که برای برناﻣه درسی تدوین شده بود، در مدارس گسترش دادند. درنهایت، گسترش ناسیونالیسم دو انگیزه مهم ایجاد هویت مشترک در جاﻣﻌه چندهویتی عراق و تأکید بر نقش آن کشور در وحدت عربی را دنبال می کرد.

متأثر از انگاره مقبولیت یافته نزد فلاسفه علم تاریخ از معرفت آرمانی به مثابه بازنمایی عینی جهان در آیینه ذهن، هرگونه واکاوی درجه دوم در خصوص دانش تاریخی ناگزیر از بازشناسی سهم فاعل شناسا در فرآورده های معرفتی است.با عطف نظر به این شرایط، پرسش از آنکه مورخان روایت های تاریخی را کشف می کنند یا بر می سازند، گامی مهم در گره گشایی از مسائل فراروی دانش تاریخی است. راهبرد مقاله پیش رو جهت پاسخ بدین پرسش ایضاح مفهومی سازه گرایی و واقع گرایی و همچنین پرده برداری از منطق تفکر تاریخی است. واقع گرایان صورت و محتوای روایت های تاریخی را در تناظر با صورت و محتوای واقعیت های گذشته می بینند؛ درحالی که از نظر سازه گرایان، مورخان در طی فرآیند طرح اندازی، طرح های مفهومی شان را بر داده های بی شکل تحمیل و فرافکنی می کنند. به نظر می رسد با توجه به نقش نقطه نظرات و طرح های مفهومی مورخان در منطق تفکر تاریخی، دیدگاه سازه گرایان تصویر صحیح تری از ماهیت دانش تاریخی ارائه می کند

حکومت پهلوی سعی داشت ساختار سینما را در جهت خواست ها ی خود، مصادره به مطلوب کند و به خدمت گیرد، البته تا اندازه زیادی نیز موفق شد. از این رو در این پژوهش تلاش شده است بر اساس نظریه نقش اجتماعی رسانه های جمعی و تأثیر آن ها بر دگرگونی ارزش های جوامع، سینمای ایران در تحولات سیاسی و فرهنگی دوران منتهی به انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. در همین راستا، فرضیه تحقیق نیز بر این امر استوار است که سینما، به عنوان رسانه ای حکومتی، متولی سیاست گذاری های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی است و تصاویری کاریکاتورگونه و ناقص از تحولات و شرایط ایران ارائه می داد که سرانجام نیز عواملی مانند شیوع ابتذال در بدنه سینمای فارسی و حمایت این رسانه از حکومت، موجب شد تا در دوران انقلاب، سینما به عنوان یکی از عناصر اصلی ساختار فرهنگی، سیاسی و اجتماعی پهلوی، باعث سرخوردگی مردم از سیاست های فرهنگی حکومت شود و در جریان اعتراضات و مخالفت های مردمی بر علیه ابزار تبلیغی حاکمیت پهلوی و شکل گیری انقلاب، جایگاهی ویژه بیابد."

مقاله حاضر به اندیشه اصلاحی حاجی آقا مجتهد شیرازی نماینده برجسته دوره های دوم تا چهارم مجلس شورای ملی می پردازد. پرسش اصلی این تحقیق آن است که در اندیشه حاجی آقا شیرازی، جامعه آن عصر دچار انحراف از چه مبانی و اصولی شده که نیاز به اصلاحات پیدا کرده و راهبرد ایشان برای برون رفت از وضع موجود جامعه و رسیدن به وضع مطلوب چیست؟ اندیشه اصلاحی حاجی آقا شیرازی به لحاظ شکلی در چارچوب مشروطیت و قانون اساسی و به لحاظ محتوایی با طرح مفاهیمی همچون مبارزه با تبعیض، فساد، ناامنی، فقر و احیای حقوق ملت برگرفته از مفاهیم و متون اسلامی قرار دارد. وی اصلاحات را تنها وسیله نجات جامعه آن روز می داند که فقط از طریق مجلس به عنوان مرکز ثقل کشور با استفاده از تصویب قوانین و نظارت بر اجرا قابل تحقق می باشد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی تحلیلی می باشد.

“حرم” در فرهنگ اسلامی مکان یا زمانی مقدس است و بسیاری از امور مباح در شرایط دیگر در آن (حرم) ممنوع و حرام است. مفهوم و حکمت این محدودیت ها که در آداب و احکام مربوط به حرم وضع شده ، در چهارچوب انسان شناسی و هستی شناسی دینی قابل درک است. حرم ارائه دهنده الگویی از جامعه آرمانی است که در آن انسان مُحرم با تمرین در این شرایط و محیط امن به عنوان بارزترین مختصه حرم ، زندگانی خود را به سبک زندگی مطلوب اسلامی نزدیک تر می کند. تجلی این حریم داری در جان انسان مُحرم است که می تواند وی را در فضایی قدسی به عینیت مفهوم حرم برساند. در این مقاله سعی شده است با تبیین ویژگی انسان به عنوان موجودی دو بعدی در ادیان الهی، فلسفه محدودیت ها بر بعد زمینی و حیوانی برای آزاد کردن بعد ملکوتی و آسمانی و نقش حرم در تعالی معنوی انسان مورد توجه قرار گیرد . روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است و محقق در پی پاسخ به این سوال اصلی است که مفهوم حرم در فرهنگ اسلامی چیست ؟ و فلسفه اتصاف برخی مکان ها و زمان ها و خاندان ها و ... به فرهنگ و تمدن سازی دینی چه بوده است؟ آن چه به عنوان نتیجه می توان به آن اشاره کرد این است که حرم نمونه ای از آرمان شهر اسلامی ثمره و محل رویش انسان است که می توان آن را بهشتی زمینی نامید. مختصات بهشت و بهشتیان نقطه متعالی حرم و اهل حرم در آرمان شهر اسلامی است. انسان کامل و خاندان ها و خانه های مقدس که شاخص ترین آن ها اهل بیت پیامبرند (ع)، محور حرم هستند.

با مرگ سلطان ملکشاه سلجوقی (م485ق)، هرج و مرج منطقه شام را فراگرفت و حکومت های این منطقه متعدد و ضعیف شدند. این وضعیت از یک سو زمینه را برای گسترش قلمرو صلیبیان فراهم آورد و از سوی دیگر موجب سربرآوردن دولت مقتدر اتابکان زنگی (تأسیس 521ق) در سرزمین شام شد. اتابکان زنگی در طول 48 سال حکومت، 117 نبرد بر ضد حکومت های مجاور خود انجام دادند. این پژوهش می کوشد با بررسی آماری این نبردها و پراکندگی آن در عصر حاکمان اتابک زنگی، توسعه نظامی و رویکرد سیاسی این سلسله حکومتی را تبیین کند. طبق این بررسی آماری، 51 درصد (= 60 نبرد) از این نبردها در دوران حکومت بیست ساله عمادالدین زنگی، مؤسس این سلسله، رخ داده که 43 مورد از آن ها با مسلمانان و تنها 17 مورد بر ضد صلیبیان و بیزانس بوده است. قلمرو اتابکان زنگی در زمان نورالدین محمود از مرزهای لیبی تا آناطولی گسترش یافت و بیشتر جنگ های او و برادرانش بر ضد صلیبیان بود و غازی گری اتابکان در برابر صلیبیان بیشتر مربوط به همین دوره است. به بیان دیگر، جانشینان عمادالدین که بیشتر در پی تثبیت حکومت بودند از نبرد با همسایگان شرقی خود دوری می جستند.

حملات سلجوقیان به منطقه شام، به طور منسجم در زمان سلطان ملک شاه صورت گرفت. تصرف شام به دست سلجوقیان در تعاقب حملات ترکمانان و فرماندهان ترک به مرزهای شامی فاطمیان بود. پس از مرگ ملک شاه، درگیری های جانشینی وی و قدرت یابی فرماندهان محلی باعث شکل گیری حکومت های متعدد در شام شد که عموماً حکام آنها نیز پس از مدتی کوتاه تغییر می کردند. این عوامل باعث ایجاد بی ثباتی در جهان اسلام و تضعیف آن در سواحل شرقی مدیترانه شد، چنان که توان مقابله با مهاجمان صلیبی را از آنها گرفت. تضعیف قوای مسلمانان توسط یکدیگر و حملات صلیبیان موجب شد این حکومت ها به تدریج ضعیف و نابود شوند. اتابکان زنگی توانستند با از بین بردن حکومت های ضعیف باقی مانده، سراسر این منطقه را در اختیار گیرند. این پژوهش، در پی پاسخ گویی به این پرسش است که بین تعدد واحدهای تشکیل دهنده قدرت در شام و ثبات سیاسی در این برهه زمانی چه ارتباطی حاکم است و چه مسئله ای موجب تحول شرایط سیاسی از تزلزل به ثبات شد؟ روش تحقیق، بر اساس کاربرد علم آمار در تاریخ نگاری صورت گرفته که در آن، داده های آماری بر یک بستر زمانی مورد ارزیابی قرار می گیرد و دیگر عوامل مؤثر در بی ثباتی و ضعف آن در این جا مد نظر نخواهند بود.

از رویکرد نوشته ها و مطالعات غربیان دربارة وجوه گوناگون حیات فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی سرزمین های دیگر در قرن نوزدهم به عنوان «سنت شرق شناسانه» یاد می شود. شرق شناسان که گروه های متفاوتی، اعم از مأمور سیاسی تا مسافر و محقق را شامل می شوند اجزای گوناگون جوامع شرقی را از نگاه و چارچوب سنت فکری خویش مطالعه و توصیف کرده اند. یکی از گرو ه های جامعة ایران که در قرن نوزدهم از سوی شرق شناسان مطالعه شده، روحانیان شیعی ایرانی بودند. به سبب تضاد اندیشه ای این دو گروه، یعنی روحانیان حافظ سنت در جامعة ایران و شرق شناسان دلبسته و مبلغ تجدد و مدرنیته، نوعی رویارویی بین آنان رخ داد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که شرق شناسان روحانیان را به عنوان یک رقیب و دشمن فکری و سد نفوذناپذیر در مقابل تجدد مدنظر داشته و سعی کرده اند در چارچوب نظریة شرق شناسی، با یک نگاه تعمیم گرایانه و کل گرایانه، صفات غیرواقع و کارکردهای غیرواقعی را به این گروه منتسب کنند، هرچند نباید از دستاوردهای مطالعاتی این گروه در شناخت نسبی روحانیان دوره قاجار، مانند جایگاه، کارکردها، ضعف ها، و رابطة آنها با مردم غفلت کرد. هدف این تحقیق آن است که روحانیان را از دریچة نگاه شرق شناسان شناسایی و بررسی کند. روش تحقیق در این پژوهش، «توصیفی- تحلیلی» و روش جمع آوری اطلاعات «کتابخانه ای» است.

شبه جزیره ایبری، سرزمینی با اقوام مختلف است که اتحاد و یکپارچگی در آن منطقه، همواره با دشواری هایی همراه بوده است. منشأ این دشواری را می توان نژاد مشترک نداشتن ساکنان این سرزمین دانست. اسپانیا پس از دچار شدن به چالش های عمیق، ایجاد اتحاد ملی را در دستور کار خود قرار داد و یکپارچگی مذهبی برآمده از دستگاه تفتیش عقاید را به عنوان یکی از ابزارهای مناسب برای این هدف برگزید. تفتیش عقاید، به مثابه روشی برای تحقق وحدت دینی، در اسپانیا حداقل سه دوره داشته است؛ ولی دوره میانی آن که از اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم میلادی آغاز شد، از این نظر مهم است که هدف ایجاد یک دولت ملی یکپارچه را نیز تعقیب می کرد. بر همین اساس، دولت اسپانیا در این دوره، تحت پوشش دستگاه تفتیش عقاید بوده است؛ ولی در حقیقت، با انگیزه ضد سامی گری دست به مبارزه ای جدی با عرب نژادها و یهودیان به عنوان دو قوم تأثیرگذار ساکن این سرزمین زد تا بدین وسیله، وحدت ازدست رفته خود را بازیابد. مقاله حاضر، ابعاد مختلف این موضوع را کاویده است.

درباره ناکامی مشروطیت ایران، اکثر پژوهشگران گواهی داده اند. سؤال اساسی و بنیادین آن است که سرّ این ناکامی چیست؟ مقاله حاضر بر آن است که اگر سرّ ناکامی مشروطیت، در نسبت میان اندیشه ایرانی، یعنی سنت و مشروطه اروپایی، یعنی مدرنیسم، جست وجو شود پاسخی درخور و راهگشا به دست خواهد آمد. در این مقاله، تلاش شده است تا ضمن پیشبرد بحث، بر روش پدیدارشناسانه هرمنوتیک به عنوان روش مناسب پژوهش های تازه در باب مشروطیت، به لحاظ ضرورت غور در تاریخ اندیشه و توجه به مبانی و مبادی آن، تأکید شود. تذکر این نکته لازم است که درباره اندیشه ایرانی، به اعتبار حوزه معناگرایانه آن، هرمنوتیک تأویلی (کشف المحجوب) را به کار گرفته ایم. در ادامه، سعی شده است تا برای مشخص ساختن فضای تازه ای که از این منظر گشوده می شود، به دو نمونه از مبانی معرفتی، یعنی نسبت دین و سیاست که در اندیشه ایرانی امتزاج آن به لحاظ هستی شناسانه مسلم قلمداد شده و در مدرنیزم، بر تفکیک و جدایی آن تأکید شده است، اشاره ای مختصر کنیم؛ همچنین، امر قدسی و امر واقع وجوه تمایز معرفتی آن دو اندیشه را نشان دهیم. البته بر آنیم اگر از این منظر به موضوع مشروطه بنگریم، علاوه بر رهایی از مجادلات موجود، راهی برای تأملات فکری به سوی آینده نیز گشوده خواهد شد.

رادیو به عنوان یک رسانه جمعی، نقش بسیار مهمی در فرهنگ و هویت سازی هر جامعه ایفا می کند و به عنوان ابزار تبلیغاتی در جهت نیل به اهداف گفتمان های مختلف می تواند مورد استفاده قرار گیرد. رادیو در دوره رضاخان وارد ایران شد. پهلوی اول برای انتشار و تبلیغ مدرنیسم و مشروعیت حکومت ضد دینی خود از این رسانه بهره برد. او در داخل ایران گفتمان مدرنیسم و ناسیونالیسم و در خارج از کشور گفتمان ناسیونالیسم را با کمک این رسانه تبلیغ می کرد. امّا پس از اشغال ایران توسط متفقین و ایجاد فضای باز سیاسی، برنامه های رادیو نسبت به گذشته مردمی تر شد، امّا با به قدرت رسیدن پهلوی دوم برنامه های رادیو در جهت اهداف سیاسی وی، گفتمان غرب گرایی و ضدّ دینی در جامعه تبلیغ کرد. نقش رسانه رادیو در دوره پهلوی از نوآوری های این مقاله است و روش تحقیق در این مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی است.

پیداییِ بحران های سیاسی و اقتصادی نیمه دوم قرن پنجم هجری در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام به تأسیس حکومت های محلی در این منطقه انجامید. دولت بنی منقذ شیعی مذهب در شیزر، از این حکومت ها بود که میانه سال های 474-552 در شیزر (شمال غربی حماه) تاسیس شد و در تحولات سیاسی شام و تعامل با حکومت های سلجوقیان، صلیبیان و اسماعیلیان، تأثیر گذارد و سرانجام در پی وقوع زلزله ای سخت (552 ق) در شیزر از میان رفت. بر پایه یافته های پژوهش، امیران بنی منقذ با سیاستی کارآمد و بهره گیری از استحکامات شیزر، به رغم محدود بودن قلمرو خود موفق شدند استقلالشان را حفظ و پایه های حکومتشان را تثبیت کنند . این پژوهش به روش کتاب خانه ای و با استناد به منابع اصلی به دنبال بررسی تعامل سیاسی و برخوردهای این دولت با سلجوقیان، صلیبیان و اسماعیلیان شام است.

هنگامی که رضاشاه حکومت خود را در سال 1304ش/1925م. با حمایت کشورهای بیگانه از جمله استعمار انگلیس شروع کرد، به منظور تأمین منافع انگلیس به عنوان مهم ترین عامل در دست یابی رضاشاه به قدرت، و همچنین رسیدن به اهداف خود که بااهمیت ترین آن حفظ حکومت بود، در آغاز به همکاری با روحانیون و علما پرداخت به طوری که بسیاری از این جماعت در مراسم تاجگذاری او شرکت کردند. امّا رضاشاه پس از تثبیت قدرت خود در راستای جدایی دین از سیاست در ایران به اقدامات و اصلاحاتی از جمله مدرن نمودن کشور و ترویج فرهنگ غربی و اروپایی دست زد که با عکس العمل های مختلفی از سوی اقشار مختلف جامعه از جمله روحانیون و علما مواجه شد. در این پژوهش سعی بر این است تا با روشی توصیفی تحلیلی و استفاده از ابزار مطالعه کتابخانه ای سنخ شناسی روحانیون دوره پهلوی اول و عکس العمل روحانیت و جامعه مذهبی آن عصر در مقابل اقدامات و اصلاحات رضاشاه بررسی شود. در نتیجه باید گفت که روحانیون عصر رضاشاه را می توان به سه گروه مخالفان حکومت، موافقان و دسته ای که از سیاست کناره گرفتند، تقسیم کرد.

ساختار دولت اموی متأثر از چهار فرهنگ، وحیانی، قبیله ای، ایرانشهری و رومی، بوده است. درباره میزان تأثیر هریک از این گونه های فرهنگی، اتفاق نظر وجود ندارد. این مقاله، ضمن درنظر گرفتن دیگر عناصر فرهنگی، تأکیدی ویژه بر تأثیر فرهنگ ایرانشهری در ساختار دولت اموی دارد. برای سهولت بررسی، مقاله به دو بخش ساختار سیاسی و اداری دولت اموی تقسیم می شود. در بخش نخست، ضمن بررسی مؤلفه هایی چون استقرار، مشروعیت، اِعمال و انتقال قدرت، به میزان تأثیر فرهنگ ایرانی در هریک از مراحل مذکور پرداخته می شود و در بخش دوم، با برشماری نهادهای اداری مرتبط با دولت، سهم عنصر ایرانی در پیدایش یا تداوم این نهادها تحلیل می شود

یکی از مظاهر تمدن نزد هر ملتی، جشن هاست. ایرانیان در دوران باستان، جشن های دینی متعددی داشتند. با فراگیری اسلام در میان ایرانیان، برخی از جشن های گذشته فراموش شد و بعضی به حیات خود ادامه داد. عباسیان که به شدت متأثر از فرهنگ ایرانی بودند در کنار اعیاد اسلامی به جشن های گذشتة ایرانیان مانند مهرگان و نوروز نیز توجه داشتند. تأثیر خلافت عباسی از آداب الملوک ایرانی و نفوذ خاندان های معروف ایرانی چون آل برمک نیز در اهمیت یافتن این جشن ها سهم زیادی داشت. این مقاله بر آن است تا جشن های ایرانی دورة اول خلافت عباسی را بررسی کند. با توجه به ماهیت موضوع، روش تحقیق مبتنی بر تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از منابع موثق و دست اول و همچنین تحقیقات معاصر است. در این پژوهش نشان داده شده است که جشن های این دوره از فرهنگ ایرانی تأثیر بسیاری پذیرفته است و عرب ها بیش از هر چیز، برای دست یافتن به اهداف سیاسی خود و جلب مشارکت و همکاری ایرانیان کارآمد در دستگاه خلافت، با برپایی مراسم جشن ها مخالفتی نشان ندادند و دراین باره با تسامح رفتار کردند. از میان جشن های ایرانی دوران باستان، نوروز و مهرگان و سده و برخی جشن های کم اهمیت تر نظیر جشن رَکوب الکوسَج در این دوره رایج بود. هم زمانی با زمان مالیات گیری، دریافت هدایا، و خوش گذرانی رایج در این جشن ها علت پذیرش آن ها بود.