نقش تاریخ در مجادلات کلامی شیخ مفید پیرامون واقعه جمل (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

کتاب الجمل با هدف اثبات حقانیت امام علی(ع) در جنگ جمل نگاشته شد. نظرات کلامی فرقِ معاصر شیخ مفید نسبت به این واقعه، در ترغیب او برای تألیف این تک نگاری وگزینش او از روایات تاریخیِ نبرد جمل مؤثر بود. پرسش این است که شیخ مفید متأثر از کدام شرایط فکریِ زمانه و با تأکید بر چه شاخصه هایی روایات جنگ جمل را گرد آورد و هدف خود را از تألیف کتاب تحقق بخشید؟ نتیجه این پژوهش، متکی بر تحلیل متنِ کتاب الجمل است و حاکی از اینکه شیخ مفید در تقابل با دو باورِ در حال گسترش در جامعه آن روز، در خصوص حقانیت عملکرد صحابه حاضر در رأس دو سپاه و نیز نظریه «سران بر حق/ یاران بر باطل» اثر خود را بر سه محور نگاشت: عدول آشکار اصحاب جمل از دستورات دین اسلام؛ پافشاری آنها بر جنگ، رد اجتهاد و توبه آنها؛ فضائل امام علی(ع).