درخت حوزه‌های تخصصی

آنچه در رابطه با استاندارد کردن کتابخانه ها انجام میشود، عمدتاً به خدمات فنی، فضای فیزیکی و تجهیزات، و محتوای اطلاعاتی (مجموعه) مربوط میشود. اما با توجه به اینکه بسیاری از حرفه مندان و صاحب نظران این حرفه، رویکرد کاربردمداری را در ارائه خدمات کتابخانه ای به مأموریت مداری و مجموعه مداری ترجیح میدهند، این شیوه نگاه به استانداردسازی، با رویکرد کاربرمدارانه همخوانی ندارد. به بیان دیگر، با وجود ادعای پایبندی به کاربرمداری، عملاً از این شیوه در جهت مأموریت مداری و مجموعه مداری استفاده میشود. این مسئله در کتابخانه های تخصصی اهمیتی افزون تر مییابد، زیرا قرار است نتیجة فعالیت این دسته از کتابخانه ها در قالب محصول پژوهش، تجسم یابد و به تولید دانش جدید منجر شود. آموزش کاربران و سوق دادن آنان در جهت تحصیل سواد اطلاعاتی مطابق با حدود هر چه بالاتری از استانداردها، موجب میشود کتابخانه ها در نیل به اهداف خود و تحقق واقعی رویکرد کاربرمدارانه موفق شوند؛ بویژه آنکه تعاریف جدید سواد اطلاعاتی در آموزشهای کتابخانه ای ریشه داشته و کتابخانه های تخصصی باید ـ با توجه به شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور ـ بیش و پیش از استاندارد کردن خدمات فنی تجهیزات و فضای کتابخانه؛ به آموزش سواد اطلاعاتی بر مبنای استانداردها به کاربران خود بپردازند تا بدین ترتیب ضمن استقلال بخشیدن به آنان در کسب اطلاعات و دانش افزایی، موجب کارآمدی بیشتر خدمات کتابخانه های تخصصی گردند. بر این مبنا، کتابخانه ها باید در درجه اول به ارزیابی کاربران خود بر مبنای استانداردهای سواد اطلاعاتی و در وهلة دوم به طراحی و اجرای برنامه های آموزشی بر مبنای این ارزیابی با هدف ارتقای سطح سواد اطلاعاتی، بپردازند.

هدف پژوهش حاضر کشف نیازهای اطلاعاتی اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است. روش پژوهش پیمایشی توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه و جامعه مورد بررسی کلید اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز است. نتایج تحقیق نشان میدهد که اعضای هیات علمی برای تامین نیازهای اطلاعاتی خود از هر دو نوع مواد چاپی و غیر چاپی استفاده میکنند. نتایج آزمون مجذور خی نشان داد که متغیرهایی چون گروه آموزشی، محل اخذ مدرک تحصیلی، جنسیت و مرتبه علمی اعضای هیات علمی بر استفاده آنها از انواع منابع اطلاعاتی چاپی موثر بوده است. اکثریت اعضای هیات علمی (1/79 درصد) جهت تقویت توان خود در جست و جوی اطلاعات تخصصی مورد نیاز و مهارت در اطلاع یابی از شبکه اینترنت و بانکهای اطلاعاتی و همچنین استفاده از امکانات کتابخانه های دانشگاه، خواستار برگزاری کارگاه های آموزشی در این زمینه ها بوده اند.

هدف، بررسی وضعیت کتابخانه های اقماری آستان قدس در مقایسه با استانداردهای کم ّی دیانی میباشد. جامعة آماری این پژوهش 14 کتابخانه اقماری آستان قدس است و اطلاعات از طریق پرسشنامه گردآوری شده. پرسش های اساسی این پژوهش در خصوص هفت مورد (وضع موجود در کتابخانه ها، نقاط قوت و ضعف، توسعة عوامل، برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت عوامل، رده بندی نُه معیار کتابخانه ها، نمونه گیری از نظرات مراجعان، و مقایسة نظرات به منظور مشخص شدن جهت حرکت) تنظیم گردیده است. نتایج به دست آمده از آزمون t نشان میدهند که کتابخانه های اقماری آستان قدس رضوی با معیارهای دیانی، در هشت مورد در سطح کتابخانه های درجه 3 قرار گرفته اند و تنها در یک مورد معیار شماره 2 (مساحت کل) دچار کمبود میباشند.

در این پژوهش نیازهای اطلاعاتی دانش آموزان و دانشجویان، منابع اطلاعاتی مورد نیاز آن ها، دلایل مراجعة آن ها به کتابخانه های آستان قدس و همخوانی مجموعة کتابخانه ها با نیازهای آنان مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش به صورت پیمایشی و جامعة آماری مورد پژوهش، دانش آموزان و دانشجویان مراجعهکننده به کتابخانه های آستان قدس در شهر مشهد بوده است. یافته های پژوهش نشان میدهد که مجموعة کتابخانه ها نیازهای بیش از 80% از مراجعان دانش آموز و دانشجو را در حد متوسط و بیشتر برآورده میکنند. بین نیازهای اطلاعاتی دانش آموزان و دانشجویان تفاوت معناداری وجود ندارد. مجموعة کتابخانه ها با نیازهای اطلاعاتی دانش آموزان در مقایسه با دانشجویان، همخوانی بیشتری دارد و مهم ترین دلیل مراجعة هر دو گروه به کتابخانه ها در دسترس نبودن کتابخانة مناسب در محل زندگی و تحصیل آن ها است.