درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: تعیین میزان کلی رعایت استانداردهای ایزو در نشریه های علمی-پژوهشی فارسی در رشته کتابداری و اطلاع رسانی. روش/ رویکرد پژوهش: پیمایشی از نوع توصیفی. داده ها با استفاده از سیاهه وارسی از صفحه های عنوان، فهرست مندرجات، عناوین مکرر، پانویس ها، چکیده ها، اطلاعات صفحه اول مقالات در نشریه، ساختار استناد به منابع، و فهرست منابع در 9 نشریه ایرانی گردآوری شده است. یافته ها: میانگین میزان همخوانی در 9 نشریه مورد بررسی 42/63 بود. نشریه گنجینه اسناد با 31/72 درصد بیشترین میزان همخوانی را نشان داده است. میزان رعایت استانداردها نسبت به قبل بیشتر شده است.

هدف: بررسی مفاهیم مرتبط با خواندن در آیات قرآن کریم و احادیث معصومین (ع)، تبیین شیوه های بهره گیری مطلوب از مطالعه و کتابخوانی، و تحلیل راهکارهایی برای اثربخش نمودن فرایند مطالعه صحیح. روش/ رویکرد پژوهش: تحلیل محتوا. یافته ها: تعداد قابل توجهی از آیات و احادیث معصومین (ع) استخراج شد که از جنبه های مختلف، به طور مستقیم و غیرمستقیم مفاهیم مرتبط با مطالعه را مطرح می کنند. نتیجه گیری: خواندن مورد توجه شارع مقدس بوده است و برای چگونگی اثربخشی آن در زندگی فردی و اجتماعی آدمی، راهکارهایی ارائه شده است.

انتخاب استراتژی مناسب مدیریت دانش به عنوان یکی از مهمترین عوامل موفقیت پیاده سازی مدیریت دانش یاد شده است. انتخاب استراتژی مدیریت دانش یک مسئله تصمیم گیری است که نیاز به ملاحظه تعدادی عوامل پیچیده دارد. در ارزیابی و انتخاب استراتژی مناسب مدیریت دانش ، عوامل مختلفی در سازمان باید مورد توجه قرار بگیرند. این در حالی است که عوامل شناسایی شده و نحوه تاثیر آنها بر استراتژی مدیریت دانش در ذات خود دارای ابهام می باشند. در این پژوهش ابتدا مروری بر مبانی نظری تحقیق در ارتباط با استراتژی های مختلف مدیریت دانش شده و عوامل تاثیر گذار بر انتخاب استراتژی مدیریت دانش سازمانی از چارچوب ها و مدل های مفهومی موجود استخراج شده اند. نحوه تاثیر این عوامل بر انتخاب استراتژی مدیریت دانش از طریق دلفی فازی استخراج شده است. سپس یک سیستم خبره فازی جهت انتخاب استراتژی مناسب مدیریت دانش با توجه به عواملی که بر استراتژی مدیریت دانش تاثیر دارند ، طراحی شده است. عواملی که در این سیستم بر انتخاب استراتژی مدیریت دانش در سازمان تاثیر گذار هستند شامل موارد : استراتژی عمومی کسب و کار، ساختار سازمانی ، عوامل فرهنگی ، استراتژی های فناوری اطلاعات ، استراتژی های مدیریت منابع انسانی، سطح اجتماعی سازی، انواع دانش و فرآیندهای خلق و انتشار آن می باشند. با توجه به عوامل تاثیر گذار شناسایی شده بر استراتژی های مدیریت دانش ، استراتژی نهایی بر اساس طیفی از انسان گرایی تا سیستم گرایی و با هدف حفظ توازن سطح دانش آشکار و ضمنی سازمان پیشنهاد می شود. عملکرد سیستم طراحی شده با اطلاعات مربوط به سه سازمان ایرانی مورد تست و ارزیابی قرار گرفته است.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی چالش های موجود در ارزیابی درونی گروه های علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران از دیدگاه اعضای هیئت علمی بود. روش: روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش را 20 گروه آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه های دولتی ایران تشکیل می دهد با توجه به تعداد اندک جامعه، همگی آنها مورد پژوهش قرار گرفتند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته و به منظور تجزیه و تحلیل آنها، از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد استقبال کم گروه های آموزشی به دلیل زیاد بودن ملاک ها و نشانگرهای ارزیابی درونی و استفاده کم از نتایج ارزیابی در تصمیم گیری ها، از جمله چالش های ساختاری در ارزیابی درونی این گروه هاست. نداشتن تجربه و تخصص کافی برای اجرا، و نبود ثبات مدیریتی در سطح گروه آموزشی و دانشگاه، از جمله چالش های اجرایی ارزیابی درونی بیان شده اند. همچنین، مهم ترین چالش های انگیزه ای در ارزیابی درونی گروه ها به ترتیب شامل: نبود سازو کارهای تشویقی و پاداش دهنده برای اعضای هیئت علمی و مشغله های اعضای هیئت علمی از قبیل تراکم واحدهای تدریس و فعالیت های اجرایی بود. نتیجه گیری: ارزیابی درونی به عنوان پایه و اساس تضمین کیفیت، در گروه های آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی نظام مند نیست؛ لذا فعالیت های ارزیابی درونی به شائبه ظاهری بودن دچارند.    

هدف: این پژوهش درصدد بررسی و تحلیل وضعیت موجود پژوهش سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگ ترین مراکز کتابخانه ای و آرشیوی ایران است. برای این منظور، وضعیت موجود پژوهش این سازمان از چهار بعد برنامه راهبردی یعنی نگرشی، سیاست گذاری، مدیریتی و نیروی انسانی از دیدگاه کارشناسان ارشد این سازمان مورد بررسی قرار گرفته است. روش شناسی پژوهش: این پژوهش از نوع کاربردی است و باروش پیمایشی انجام شد. جامعه پژوهش دربرگیرنده کارشناسان ارشد سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که تعدادشان در زمان انجام پژوهش (مرداد 1389) 34 نفر بود. برای گردآوری اطلاعات و نظرسنجی از افراد جامعه پژوهش، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. یافته ها: داده های این پژوهش نشان داد که در مجموع، رضایت نسبی از برنامه های توسعه پژوهش (با توجه به 4 بعد نگرشی، سیاست گذاری، مدیریتی و نیروی انسانی) در این سازمان وجود دارد. از نظر نگرشی، وجود نگاه مثبت کارشناسان ارشد به مقوله پژوهش فرصت مغتنمی برای توسعه پژوهش است. همچنین یافته ها نشان داد که یکی از مهم ترین مشکلات و مسائل موجود در راه پژوهش در این سازمان ، ضعف در بعد سیاست گذاری است و نظرهای اعلام شده در این مورد نشان دهنده مشکلاتی است که در زمینه بهبود عملکرد سیاست پژوهشی در سازمان وجود دارد. همچنین با وجود مسائل مدیریتی که در امر پژوهش در سازمان وجود داشته است، رضایت نسبی کارشناسان ازکمیت و کیفیت طرح های پژوهشی می تواند نویدی برای امکان تغییر در ساختار پژوهشی باشد. با این حال، برخی از مشکلات سازمان در زمینه پژوهش می توان به کمبود بودجه پژوهشی و تعرفه های پایین پژوهشی، لزوم فراهم آوری تسهیلات و شرایط پژوهشی مناسب، لزوم تشویق پژوهشگران به انتخاب و اجرای طرح های پژوهشی، چالش های موجود در معرفی دستاوردهای پژوهشی، ناکارآمدی ساختار اداری پژوهش، مشکلات مربوط به انتشار یافته های پژوهش و عدم اجرای آنها، عدم تخصیص امکانات و تجهیزات مناسب برای پیشبرد امور پژوهش و عدم وجود محیط مناسب برای توسعه پژوهش، اشاره کرد. در رابطه با نیروی انسانی پژوهشگر نیز کارشناسان ارشد سازمان معتقدند سازمان در جذب پژوهشگران خارج سازمانی و تعامل با سایر نهادها و موسسات پژوهشی آنچنان که انتظار می رود موفق عمل نکرده است. همچنین در رابطه با ارتقاء کارکنان، نوعی نارضایتی از تاثیر کم پژوهش و فعالیت های پژوهشی در این زمینه مشاهده می شود؛ به ویژه با توجه به این نکته که برخی از سازمان های مشابه، پست هیأت علمی و امتیازات ویژه ای برای پژوهشگران خود در نظر گرفته اند. نتیجه گیری: نگاهی همه جانبه به پژوهش در سازمان ها و مراکز اطلاعاتی بزرگ در راستای تدوین برنامه راهبردی الزامی به نظر می رسد. به همین دلیل توجه به ابعاد چهارگانه نگرشی، سیاست گذاری، مدیریتی و نیروی انسانی در تدوین برنامه راهبردی پژوهش به عنوان ابعاد مهم در توسعه پژوهش در این سازمان ها پیشنهاد می شود.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی انگیزه های استناد به ویکی پدیا در مقالات مجلات علمی انجام شد؛ همچنین میزان استناد به ویکی پدیا، محل استناد (قسمتی از مقاله که استناد در آن استفاده شده است)، نوع مقالات استناد کننده، موضوع مقالات استناد کننده و مورد استناد قرار گرفته تعیین شد و در حوزه های موضوعی مختلف مورد مقایسه قرار گرفت. روش: جامعه آماری شامل مقالات انگلیسی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس در دو سال 2007 و 2012 که به مقاله ای از ویکی پدیا استناد کرده اند، بود. در مجموع 602 مقاله به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد. برای انجام پژوهش از روش های تحلیل محتوا و کتاب سنجی استفاده شد. یافته ها: نشان داد که 35 انگیزه برای استناد به ویکی پدیا وجود دارد؛ مهم ترین آن ها ارائه اطلاعات کلی، تعریف، آمار و مفاهیم بود، میزان استناد به ویکی پدیا در سال 2012 در مقایسه با سال 2007 بیشتر بود، استناد به ویکی پدیا اغلب در قسمت های مقدمه، بدنه اصلی، مواد و روش و مبانی نظری صورت گرفته بود، مقالات استناد کننده اغلب از نوع پژوهشی بودند، موضوعات پر استناد در ویکی پدیا مربوط به رایانه، اینترنت و شیمی بود. این نتایج نشان می دهد که استناد به ویکی پدیا اغلب در قسمت های ابتدایی مقالات و به منظور ارائه حقایق، تعریف ها، مفاهیم و اطلاعات زمینه ای صورت می گیرد؛ و میان حوزه های علمی مختلف از نظر علت استناد به ویکی پدیا و محل استناد به آن در قسمت های مختلف مقاله تفاوت هایی وجود دارد.

هدف : پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر کتاب درمانی بر مهارت های اجتماعی دختران و پسران 12-7 سال اعضای فعال کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام گرفته است. روش : این مطالعه از نوع پژوهش های کاربردی است و به روش تجربی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل انجام شده است. 60 عضو فعال کتابخانه با به کارگیری روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند، انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه مهارت های اجتماعی «گرشام و الیوت» (1999) بود. جلسات کتاب درمانی بر روی گروه آزمایش به مدت 14 جلسه 45 دقیقه ای، دو بار در هفته اجرا شد. یافته ها : نتایج حاصل به وسیله آزمون t مستقل بررسی شد و یافته های حاصل در سطح معناداری (0.05 p<) نشان داد که کتاب درمانی بر مهارت های اجتماعی کودکان به طور کلی و در ابعاد همکاری، همدلی، خویشتن داری و ابراز وجود مؤثر بوده و بین میزان تأثیر این جلسات بر مهارت های اجتماعی دختران و پسران، تفاوت معناداری وجود نداشته است. نتیجه گیری : با توجه به یافته های پژوهش، می توان از جلسات کتاب درمانی به عنوان روش ارتقای سطح ابعاد مختلف مهارت های اجتماعی کودکان بهره گرفت و آن را در مراکز مختلف مانند مدارس، مراکز پیش دبستانی، مهدهای کودک، کانون پرورش فکری و ... به کار برد.  

هدف پژوهش حاضرتحلیل و مقایسه میزان استفاده اعضاء هیات علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده علوم دانشگاه شیراز از مجلات الکترونیکی و مجلات چاپی اشتراکی است. این پژوهش از نوع توصیفی و روش آن پیمایشی است و داده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری شد. جامعه آماری شامل 65 نفر از اعضاء هیات علمی و130 نفر از دانشجویان دانشکده علوم دانشگاه شیراز می باشد. یافته ها نشان داد که استادان و دانشجویان از مجلات الکترونیکی در حد زیاد و از مجلات چاپی در حد متوسط استفاده می کنند، و اطلاعات روزآمد با عث شده است آنان از مجلات الکترونیکی بیشتراستفاده کنند و 7/79 درصد آنان مجلات الکترونیکی را جایگزین مناسبی برای مجلات چاپی بدانند. مجلات الکترونیکی در حد زیاد و مجلات چاپی کمتر از حد متوسط نیازهای اطلاعاتی پاسخ گویان را برآورده می سازند. مهمترین انگیزه پاسخ گویان در استفاده از مجلات الکترونیکی و چاپی، کسب اطلاعات تخصصی، تالیف و ترجمه کتاب و مقاله و انجام طرح های پژوهشی است . مهمترین عوامل بازدارنده عدم آگاهی از وجود مجله الکترونیکی، عدم آگاهی از منابع موجود در مجلات الکترونیکی و عدم وجود مجله الکترونیکی در رشته مربوط از سوی پاسخ گویان عنوان شده است. مهمترین عامل بازدارنده در استفاده از مجلات چاپی، عدم دسترسی آسان یا عدم آگاهی از وجود مجله موردنظر در کتابخانه بوده است. 4/64 درصد پاسخ گویان در استفاده از مجلات الکترونیکی به آموزش نیاز دارند.

در این پژوهش عملکرد پنج موتور جستجوی معنایی که به صورت رایگان در وب قابل دسترس هستند، با استفاده از 45 معیار مشخص، در قالب یک سیاهه محقق ساخته مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت. معیارهای ارائه شده در سیاهه وارسی در دو بخش ویژگی های عادی و معنایی تدوین گردیدند. بخش اول حاوی معیارهایی است که جهت ارزیابی اکثر موتورهای معمولی و متعارف مورد استفاده قرار می گیرد و معیارهای ارائه شده در بخش دوم سیاهه وارسی، به منظور ارزیابی دقیق امکانات و قابلیت های معنایی موتورهای جستجوی مورد بررسی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که موتورهای جستجوی مورد بررسی در شاخص ویژگی های عادی و معنایی، عملکرد مطلوب و کارآیی مورد انتظار را نداشتند. موتور جستجوی DuckDuckGo، با کسب 21 امتیاز بیشترین امتیاز را پیرامون ویژگی های عادی بدست آورد. Cluuz با 20 امتیاز در جایگاه دوم قرار گرفت و Hakia با 18 امتیاز رتبه سوم را از آن خود کرد.Lexxe و Factbites، به ترتیب با امتیاز 15 و 10 در رده های بعدی قرار گرفتند. در شاخص ویژگی های معنایی، موتور جستجوی DuckDuckGo، با کسب 75/10 امتیاز، در رتبه اول قرار گرفت. Hakia با 99/9 امتیاز، رتبه دوم را به خود اختصاص داد و پس از آن به ترتیب موتورهای جستجوی Cluuz با 66/8 امتیاز، Lexxe با 65/8 امتیاز و Factbites با 32/7 امتیاز، رده های بعدی را به خود اختصاص دادند. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که در مجموع ویژگی های عادی و معنایی، موتورهای جستجوی DuckDuckGo با 65/31 امتیاز، Cluuz با 66/28، Hakia با 99/27 امتیاز، Lexxe با 65/23 امتیاز و Factbites با 32/17 امتیاز، به ترتیب بیشترین امتیازها را از آن خود کردند.

  هدف: هدف پژوهش بررسی رابطه بین چندنویسندگی و ضریب تأثیر در نشریات علمی فارسی حوزه فنی و مهندسی ایران طی سال های 1380 - 1389 است. روش: روش پژوهش تحلیل استنادی بوده و نوع پژوهش توصیفی - تحلیلی است. جامعه پژوهش، 9296 مقاله از 77 نشریه در حوزه فنی و مهندسی ایران در بازه زمانی 1380 - 1389 بود. داده ها با استفاده از پایگاه های مختلف مانند پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و مگ ایران گرد آوری شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که میانگین هم نویسندگی در بازه زمانی مورد بررسی تغییر محسوسی نداشته است. اگرچه طی سال های مختلف پژوهش های مشارکتی غالب هستند، روند ثابتی داشته اند. یافته های مرتبط با رابطه هم نویسندگی با ضریب تأثیر نشان داد که بین الگوهای تک نویسندگی و چند نویسندگی و ضریب تأثیر، در سال 1380 و 1385 (اوایل و اواسط دوره) رابطه ای وجود نداشته است، اما در پایان دوره ده ساله یعنی سال 1389 رابطه وجود دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که روند هم نویسندگی طی بازه زمانی مطالعه تغییر نکرده و گرایش به سمت نوشتن مقالات توسط دو و سه نویسنده بیشتر بوده است. با توجه به مشاهده رابطه معنادار بین تعداد نویسندگان و ضریب تأثیر در اواخر دوره، می توان گفت چندنویسندگی با ضریب تأثیر نشریات رابطه دارد. آنچه می توان به طور کلی از سنجش رابطه دو متغیر مطالعه دریافت این است که نقش تعداد نویسندگان یک مقاله برای افزایش احتمال دریافت استناد به وسیله مقالات نشریات حوزه فنی و مهندسی ایران حدود 17 درصد است.  

توسعه شرط بقا و حیات یک جامعه است. دنیای امروز با سرعت در حال حرکت و تکامل است، در چنین شرایطی موفقیت از آن جوامعی است که همگام با این تحولات حرکت می کنند. در دنیای رقابتی امروز برای عقب نماندن از قافله پیشرفت و توسعه، کشورها یا باید توان اقتصادی بالایی داشته باشند و یا سرمایه های فکری خویش را دستمایه پیشرفت و توسعه خود سازند. به نظر می رسد اقتصاد دانش محور در کشورهای جهان سوم که توان اقتصادی ضعیفتری در مقایسه با جوامع توسعه یافته دارند نقش مؤثرتری در پیشرفت و تحول جامعه به عهده دارد. یکی از مشکلاتی که در بیشتر کشورهای جهان سوم و در حال توسعه وجود دارد پدیده فقر مطالعاتی است که تهدید بزرگی برای کشورها به شمار می آید. ایرانیان با وجود سابقه درخشان و دیرینه فرهنگی و همچنین تأکید دین مبین اسلام بر مطالعه، کمتر از حد انتظار به این امر می پردازند (معرف زاده و ایرجی، 1389، ص. 144). تا کنون طرح ها و برنامه های مختلفی از سوی نهادهای فرهنگی برای افزایش جذب افراد به کتابخوانی صورت گرفته است تا اگر مردم رغبتی برای مراجعه به کتابخانه ندارند حداقل برنامه ای پیاده شود کتاب و کتابخانه در بین مردم راه پیدا کند. نوشتار حاضر بر آن است ضمن معرفی این طرح، به تاریخچه و روند شکل گیری آن در کشورهای مختلف از جمله ایران بپردازد.

هدف: هدف این پژوهش، تعیین میزان تسهیم دانش و سطح خلاقیت و تعیین رابطه آن ها در میان کتابداران کتابخانه های دانشگاه تربیت مدرس در سال 1392 است. روش پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی و به روش پیمایشی- همبستگی به بررسی نظر 50 نفر از کتابداران و مدیران کتابخانه های دانشکده های علوم انسانی، فنی و مهندسی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تربیت مدرس پرداخته است. یافته ها: وضعیت تسهیم دانش در میان کتابداران کتابخانه های دانشگاه تربیت مدرس نامطلوب است اما خلاقیت کتابداران مذکور در وضعیت مطلوبی قرار دارد. ضریب همبستگی رابطه تسهیم دانش و خلاقیت با کسب 8/0 نشان می دهد همبستگی و رابطه معناداری میان آن ها وجود ندارد. نتیجه گیری: کتابخانه ها باید نسبت به بهبود و تقویت تسهیم دانش با انجام فعالیت های آموزشی و پژوهشی در مسیر رشد علم و دانش گام بردارند، از ترویج و اشتراک اطلاعات و دانش در میان کتابداران حمایت کرده و زیرساخت های لازم برای تسهیم دانش در کتابخانه را فراهم کنند.

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی قابلیت های کارآفرینی کتابداران کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی می باشد. روش: پژوهش حاضر، از نوع توصیفی پیمایشی می باشد. جامعه ی آماری، شامل کلیه ی کتابداران کتابخانه ی مرکزی آستان قدس رضوی (67 ) می باشد، و به منظور انتخاب نمونه ی آماری، از روش سرشماری استفاده شد. در این پژوهش ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ی محقق ساخته ی سنجش قابلیت های کارآفرینی بود. تحلیل داده های گردآوری شده در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که قابلیت های کارآفرینی کتابداران در زمینه ی خلاقیت، ریسک پذیری، توفیق طلبی، مرکز کنترل درونی و تحمل ابهام بالاتر از حد میانگین است، اما نمرات استقلال طلبی کتابداران از متوسط نمره معیار پایین تر می باشد. این یافته ها همچنین نشان می دهد که بین قابلیت های کارآفرینی کتابداران با کارآفرینی آنان رابطه ی مستقیم و معناداری وجود دارد. در نهایت یافته های پژوهش نشان می دهد که بین قابلیت های کارآفرینی کتابداران برحسب جنسیت، سابقه ی کاری و سطح تحصیلات تفاوت معناداری وجود ندارد. یافته های پژوهش نشان می دهد که کتابداران مورد بررسی، قابلیت های کارآفرینی را دارا هستند، این می تواند به عنوان فرصتی استثنائی برای سیاست گذاران حوزه کتابداری به منظور بهره برداری و برنامه ریزی توسعه کارآفرینی در جامعه ی کتابداری و اطلاع رسانی مورد استفاده قرار گیرد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارتقای سطح کیفی و کمی طراحی کتابخانه های عمومی شهر تهران انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با رویکرد کیفی و کمی است. جمعآوری داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. دامنه مکانی پژوهش، کتابخانه های عمومی شهر تهران و دامنه زمانی آن اردیبهشت و خرداد سال ۱۳۹۱ است. پس از جمعآوری داده ها، مصاحبه ها مکتوب و برای تحلیل آنها از روش تحلیل محتوای کیفی و پرسشنامه ها نیز با استفاده از روش های آماری و به کمک نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان دادکتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی تهران از وضعیت طراحی کتابخانه رضایت ندارند و میزان اشتیاق خود را به طراحی کتابخانه ابراز داشتند. علی رغم میزان اشتیاق کتابداران در طراحی کتابخانه ها نه تنها از آنها نظرخواهی نمی شود؛ بلکه به پیشنهادهایی که برای جذابسازی کتابخانه ارائه می دهند نیز بهایی داده نمی شود. کتابداران مهم ترین موانع موجود بر سر راه طراحی کتابخانه را سازمان مادر و وسایل و تجهیزات کتابخانه بیان داشتند. همچنین نتایج نشان داد میزان رضایت کاربران از مؤلفه هایی که در طراحی کتابخانه ها الزامی هستند در اکثریت موارد پایین و در موارد کمتر در حد متوسط بوده است و به ندرت از مؤلفه های در نظر گرفته در طراحی رضایت داشتند. اصالت/ارزش: بررسی پیشینه ها حاکی از آن است که تاکنون پژوهشی با موضوع طراحی کتابخانه های عمومی و بررسی میزان رضایت کتابداران و کاربران انجام نشده است.

بر اساس روش تجزیه و تحلیل هم رخدادی واژگان می توان موضوعات علمی را استخراج و ارتباط میان آنها را به صورت مستقیم از محتوای موضوعی کشف کرد. با این دیدگاه این پژوهش در صدد است با استفاده از روش هم واژگانی به این مسئله که دانش اطلاع سنجی از چه زیرحوزه های موضوعی تشکیل شده است و ارتباط این زیرحوزه ها با یکدیگر چگونه است؟ پاسخ داده و بدین ترتیب کاربرد این روش و میزان کارآیی آن را در ترسیم ساختار حوزه های علمی بررسی نماید. این پژوهش از نظر نوع کاربردی است و در آن از روش های مختلف علم سنجی، تحلیل هم واژگانی و تحلیل شبکه استفاده می شود. به منظور احصای مفاهیم اصلی حوزه اطلاع سنجی و جنبه های مختلف موضوعی آن، پس از استخراج کلیه مقالات علمی محققان حوزه اطلاع سنجی در عرصه بین المللی (نمایه شده در پایگاه «وب آو ساینس» از سال 1991 تا 2012 شامل 7375 رکورد) و انجام پالایش های لازم بر روی کلیدواژه های این مقالات واستانداردسازی آنها، فهرست منتخبی از واژه ها تهیه شد. با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها، ابتدا روند رشد انتشارات در حوزه اطلاع سنجی و هریک از زیرحوزه های آن شناسایی شد. سپس با ترسیم نقشه موضوعی این حوزه به کمک نرم افزارهای Vosviewer و Nodexl ، کار تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از نقشه ها، ساختار و خوشه های تشکیل شده و روابط درونی آنها و نیز پردازش هایی برای رسیدن به نقشه های مطلوب تر، انجام شد. بر اساس نقشه های حاصل شده از تحلیل مدارک مورد مطالعه، مفاهیمی از قبیل: علم اطلاعات، کتابخانه، تحلیل کتاب سنجی، نوآوری و متن کاوی از جمله پرکاربردترین موضوعات در حوزه اطلاع سنجی در سطح بین المللی بشمار می روند. ترسیم نقشه های هم واژگانی در مقاطع زمانی مختلف مورد بررسی، تغییرات و پایداری هایی را در مفاهیم و واژه های مرتبط با حوزه اطلاع سنجی نشان می دهد. برخی از واژه ها نظیر «تحلیل کتاب سنجی» در تمامی سال های مورد مطالعه حضور دارند درحالی که برخی دیگر در طول زمان ناپدید می شوند. مفاهیم جدید بعنوان بازترکیبی از واژه های موجود و در تعامل با تحولات و فناوری های جدید پدید می آیند.

هدف: هدف آن است که با آگاهی از فعالیت های صورت گرفته برای به کارگیری آر.دی.ای.، روند به کارگیری آر.دی.ای. در ایران تسهیل شود. روش: این مقاله با رویکرد تحلیلی و تاریخی به بیان علت ها، زمینه ها و روند تغییر قواعد فهرست نویسی در جهان پرداخته و در ادامه اقدامات کمیته مشترک راهبردی و کتابخانه کنگره به عنوان متولیان این امر آورده شده است. یافته ها: تولید پیشینه های کتابشناختی، به منظور توصیف و تحلیل منابع اطلاعاتی، از مهم ترین فعالیت هایی است که از گذشته های دور در کتابخانه ها انجام است. با پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات، تغییراتی در محمل های اطلاعاتی پدید آمد که این امر منجر به ایجاد تغییراتی در شیوه های دسترسی به اطلاعات شد و به تبع آن تغییراتی در شیوه های بازیابی اطلاعات از سوی کاربران در جهت بازیابی هرچه سریعتر و در عین حال دقیق منابع اطلاعاتی به وجود آورد که فهرستهای رایانه ای را نیز دستخوش تغییر کرد. بر این اساس، تغییر در روش های سازماندهی اطلاعات و به کارگیری روش های جدیدی برای توصیف و تحلیل مدارک ضروری می نمود. متخصصان حوزه سازماندهی اطلاعات، همزمان با رواج فن آوری ها به فکر تغییر و تحول در شیوه های سازماندهی اطلاعات افتادند و اقدامات متعددی طی سالیان اخیر در این زمینه انجام شده است. در این راستا استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.) برای فهرست نویسی توصیفی منابع اطلاعاتی در محیط جدید ارائه شده و کتابخانه های گوناگون در سطح جهان جایگزینی آن با قواعد انگلوامریکن را در دستور کار خود قرار داده اند. مقاله حاضر به بررسی این تحولات در جهان با تأکید بر کتابخانه کنگره، پیشگام این عرصه، می پردازد. در پایان، پیشنهادهایی در رابطه با فراهم کردن زمینه به کارگیری آر.دی.ای. از جنبه های نیروی انسانی، بستر فناوری و پیشینه های کتابشناختی ارائه شده است.

با توسعه و گسترش فناوری، کتابخوان های دیجیتال و ابزارهای همراه روزبه روز با اقبال عمومی بیشتری مواجه می شوند. ماهیت فناوری و تغییر روندهای رفتار مصرف کننده نه تنها تعاریف و مفاهیم کلیدی صنعت نشر را دگرگون کرده و به کمرنگ شدن تمایز بین محورهای تولید و توزیع منجر شده است، بلکه ناشران را وادار به بازنگری در ساختار کسب و کار خود کرده است. ناشران باید از خود بپرسند «ارزش افزوده ای که برای مشتریان و جامعه در جهان دیجیتالی شده ایجاد می شود چیست؟ و چه مدل های جدیدی در کسب و کار نشر دیجیتال وجود دارد؟» مقالة حاضر تلاشی است برای افزایش میدان دید و ایجاد بینشی مختصر جهت پاسخ دهی به این سؤالات. بدین منظور در ابتدا ساختار تغییرات و نوآوری در بازار نشر مورد توجه قرار گرفته است، سپس با توضیحی بر مدل کسب و کار سه مؤلفة اصلی آن یعنی معماری محصول، مدل درآمدی، و معماری خلق محصول بررسی شده و در پایان با موشکافی الگوی رایجِ «پرداخت در ازای محتوا»، سایر مدل های کسب و کار در نشر دیجیتال بیان شده اند.

هدف از این پژوهش شناسایی و تحلیل امکانات و قابلیت های راهنمایی و کمک در نرم افزارهای کتابخانه دیجیتالی ایرانی بر پایه پنج معیار- بازنمون، محتوا، قالب، سبک، و دسترسی به اطلاعات راهنماها- است. پژوهش حاضر یک پژوهش پیمایشی- توصیفی و از نوع کاربردی است. سیزده کتابخانه دیجیتالی ایرانی به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش یک سیاهه وارسی پژوهشگرساخته است. میانگین وضعیت کلی امکانات و قابلیت های راهنمایی و کمک کتابخانه های دیجیتالی مورد بررسی (39 از 100) نشان دهنده وضعیت ضعیف این امکانات و قابلیت ها در کتابخانه های دیجیتالی ایرانی است. در بررسی تک تک معیارهای تعریف شده مشخص شد که تنها وضعیت امکانات کمک و راهنمایی کتابخانه های دیجیتالی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی و آستان قدس از منظر معیار بازنمون بهتر از سطح متوسط (50 درصد) است. همچنین در میان 13 کتابخانه دیجیتالی ایرانی مورد بررسی در رابطه با معیار «محتوا»، شش کتابخانه، از منظر معیار «قالب» پنج کتابخانه، هفت کتابخانه از منظر معیار «سبک»، و در معیار «دسترسی به اطلاعات راهنما» تنها سه کتابخانه دارای شرایطی بهتر از سطح متوسط هستند. کتابخانه دیجیتالی مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، آستان قدس، و نور در رتبه های بالا قرار گرفته اند. دیگر کتابخانه های دیجیتالی مورد بررسی با داشتن درصدهای پایین تر از متوسط در رتبه های بعدی قرار دارند، که نشان دهنده وضعیت ضعیف این کتابخانه های دیجیتالی از نظر قابلیت ها و امکانات کمکی است.

هدف: در پژوهش حاضر به بررسی جایگاه کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگی شهرستان بیرجند پرداخته شده است. روش ها: پاسخگویان این پژوهش کلیه اعضای کتابخانه های عمومی نهادی زیر پوشش اداره کل کتابخانه های عمومی خراسان جنوبی بودند که در زمان اجرای پژوهش (مهرماه 1391) عضو فعال کتابخانه و حداقل 15 ساله بوده اند. حجم نمونه بر اساس جدول اندازه جامعه و نمونه کرجسی و مورگان تعداد 357 نفر تعیین شد. از این تعداد 271 پرسشنامه برگشت داده شد که فقط 240 (22/67 درصد) از آن ها کامل پر شده بود. برای سنجش روایی از روایی محتوایی و نظر 5 نفر متخصص استفاده و برای محاسبه پایایی، روش آزمون-بازآزمون به کار گرفته شد. یافته ها: نتایج نشان داد از نظر پاسخگویان، نقش کلی کتابخانه های عمومی شهرستان بیرجند در توسعه فرهنگی بیش ازحد متوسط (28/3 از 5) بود. اما این میزان در مؤلفه های مختلف توسعه فرهنگی تا حدودی با هم متفاوت بود. در تمامی مؤلفه ها به جز یک مؤلفه (گسترش آموزش های فرهنگی و هنری) این نقش از دیدگاه کاربران کتابخانه های عمومی شهرستان بیرجند بیش ازحد متوسط (3 از 5) بود. هرچند به نظر می رسید متغیرهایی مانند سن، سطح تحصیلات و گروه های شغلی کاربران در دیدگاه آن ها در خصوص نقش کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگی تفاوتی ایجاد کند، ولی در این پژوهش تفاوت معناداری در خصوص این متغیرها یافت نشد. این مقاله کمک مؤثری به درک جایگاه کتابخانه عمومی در توسعه فرهنگی و در نتیجه توجه به جایگاه آن در بافت جامعه می کند.

هدف: هدف این پژوهش، شناسایی میزان و نحوه انتشار و انعکاس حوزه های موضوعی رشته کتابداری و اطلاع رسانی در روزنامه های کثیرالانتشار سال 1390 است. روش: در پژوهش حاضر، به منظور بررسی روزنامه های کثیرالانتشار به جهت پرداختن به موضوعات کتابداری و اطلاع رسانی، از شیوه تحلیل محتوا استفاده شده است. ابزار اندازه گیری، یک سیاهه وارسی جهت تحلیل موضوعی محتوای روزنامه های کثیرالانتشار و سیاهه وارسی دیگری جهت تحلیل حجم، سبک و رویکرد مطالب مرتبط بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی شماره های روزنامه های کثیرالانتشار ایران در سال 1390 است. برای تعیین نمونه مورد بررسی ابتدا ده عنوان روزنامه کثیرالانتشار پرمخاطب با نظرسنجی از 100 نفر از افراد در سطح جامعه انتخاب شده و سپس برای هر عنوان روزنامه، دو هفته آماری یکی برای شش ماهه اول سال 1390 و دیگری برای شش ماهه دوم ساخته شده است. یافته ها: یافته های حاصل از بررسی 120 نسخه روزنامه در سال 1390 نشان داد که بیشترین مطالب مربوط به کتابداری و اطلاع رسانی در روزنامه اطلاعات و جام جم به چاپ رسیده است. روزنامه ها، بیشتر مطالب خود درباره موضوع مورد بررسی را در حجم کوتاه و در سبک خبر و گزارش های خبری منتشر کرده اند. درصد عمده ای از مطالب مربوط نیز رویدادگرا بوده است. تقسیم مفاهیم موضوعات کتابداری و اطلاع رسانی نیز در روزنامه ها به درستی صورت نگرفته و درصد بیشتری از مدخل ها، مربوط به موضوع رویدادهای کتابداری است. اصالت/ارزش: تا کنون پژوهشی به بررسی میزان و نحوه انعکاس موضوعات حوزه کتابداری و اطلاع رسانی در روزنامه های کثیرالانتشار ایران نپرداخته است. از طریق این پژوهش می توان تصویر روشنی از وضعیت موجود در روزنامه های کشور در توجه آن ها به حوزه های موضوعی رشته کتابداری و اطلاع رسانی به دست آورد. نتایج این تحقیق می تواند به دست اندرکاران و مسئولین روزنامه ها کمک کند که توازن پرداخت به موضوعات گوناگون در روزنامه ها را مورد بازنگری قرار دهند.