درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله سه بخشی، حضور مترجم را به واسطه تبدیل ها در متون روایی ترجمه شده از دیدگاه لوون- زوآرت بررسی می کند. در بخش اول (حری، 1387) به پیشینه بحث، مبحث تبدیل ها از دیدگاه کتفورد و وینی و داربلنه و به رویکرد لوون- زوآرت اشاره کردیم. زوآرت ضمن بررسی ترجمه آلمانی رمان دن کیشوت، دو الگو برای بررسی متون روایی ترجمه شده ارایه می دهد: الگوی تطبیقی و توصیفی. در الگوی تطبیقی (که در بخش اول و دوم آمد)، زوآرت اقلام دو زبان را در سطح خرد- ساختاری بررسی می کند. آنگاه، زوآرت بن ترجمه (بت) را کوچک ترین واحد معنادار ترجمه در نظر گرفته و سربن ترجمه (سبت) را واحد مشترک میان بن ترجمه ها معرفی می کند. سپس، زوآرت بر اساس رابطه میان بن ترجمه و سربن ترجمه دو زبان مبدا و مقصد، چهار رابطه ارایه می دهد: عدم تبدیل، مدولاسیون (تغییر بیان)، تعدیل و جهش. در مقاله دوم (حری، 1388)، انواع تبدیل های پیشنهادی زوآرت به تفصیل بررسی شد. در جستار کنونی تاثیر تبدیل ها در سطح خرد - ساختاری بر کلان- ساختار متون روایی در الگوی توصیفی بررسی می شود.

مقاله حاضر به بررسی ترجمه فارسی یکی از مقالات دانشنامه ایرانیکا تحت عنوان «تأثیر رباعیّات عمر خیّام بر ادبیّات و جامعه غرب» (۲۰۰۸) می پردازد که مصطفی صداقت رستمی آن را با عنوان «عمر خیّام؛ در صحنه ادبی و اجتماعی آن سوی آب ها»، ترجمه کرده و در ماهنامه گلستانه، تیرماه ۱۳۹۳، شماره ۱۳۱، ص ۶۷- ۶۹ منتشر شده است. متأسفانه خطاهای پُرشمار و متنوّعی به این ترجمه راه یافته است که برخی از آن ها عبارتند از: ضبطِ نادرست نام افراد، توجّه نکردن به ضبط اشهر عناوین کتاب ها، ترجمه نکردن برخی عناوین، ترجمه نادرست برخی جملات و مواردی از این دست. نویسنده حاضر این موارد را در هفت فقره دسته بندی و در هر مورد پیشنهاد و توضیحی مناسب عرضه کرده است. این موارد عبارتند از: ۱) تلفظ و ضبط نام های فرانسوی، ۲) تلفظ و ضبط نام های آلمانی، ۳) تلفظ و ضبط نام های انگلیسی، ۴) تلفظ و ضبط نام های هلندی، ۵) عناوین ترجمه نشده، ۶) عناوینی که غلط ترجمه شده اند و ۷) ترجمه های نادرست برخی از جملات. ناگفته نماند که این گونه ترجمه های شتاب زده مصداقِ کوششِ بی فایده است و نه تنها باری از دوشِ مشتاقانِ این عرصه بر نمی دارد، بلکه می تواند مبتدیّان و خوانندگانِ نوسفر را نیز به کژراهه بیفکند.

"آنچه معمولا به عنوان ""ادبیات فارسی"" شناخته می شود همان است که بعد از فتح ایران به دست اعراب در این سرزمین متداول شده است. همین ادب فارسی بعد از اسلام است که به انگلیسی ترجمه شده، و با معمول شدن در ادبیات انگلیسی برخی از ادیبان برجسته آن را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. گرچه بیان مجدد تمام محسنات شعری اشعار فارسی در ترجمه انگلیسی امکان پذیر نیست اما انعکاس افکار و عقاید ادب فارسی در ادبیات انگلیسی نشانگر این حقیقت است که دانشمندان انگلیسی بسیاری عمیقا تحت تاثیر سروده های غزل سرایان نامی ایران به ویژه سعدی و حافظ شیرازی قرار گرفته اند. مقاله حاضر تلاشی است در جهت تبیین موقعیت ترجمه شعر فارسی در ادبیات انگلیسی، و نیز بیان اینکه چگونه و چرا برخی از شرق شناسان نام آور بریتانیا، مانند سر ویلیام جونز و همکاران و پیروان وی، سعی کردند وسایل آشنایی با زبان و فرهنگ فارسی را برای کارکنان کمپانی هند شرقی فراهم کنند. "

از گذشته، دربارة ساختار و معنا اختلاف نظر میان مترجمان و صاحب نظران ترجمه بوده است. عده ای معتقد هستند ابتدا، سبک و سپس، مفهوم نویسنده در درجة اول اهمیت قرار دارند؛ بنابراین، ترجمة ساختار را مقدم بر مفهوم می دانند و روش ترجمة تحت اللفظی را انتخاب می کنند. برخی نیز انتقال مفهوم را در اولویت قرار می دهند و به سبک اهمیت نمی دهند؛ درنتیجه، ترجمة آزاد را برمی گزینند. این پژوهش تلاشی است برای بررسی دو ترجمه، از دیدگاه خوانندگان که برای ارزیابی کارآمدی دو شیوة ترجمة تحت اللفظی و آزاد انجام شده است. متن موردارزیابی در این تحقیق، بخشی از رمان Thousand Splendid Suns A، اثر خالد حسینی است که به همراه دو ترجمه از مهدی غبرایی و نفیسه معتکف ارائه شده است. مقایسه ازطریق پرسش نامه و گروهی شامل سی نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی رشتة مترجمی زبان انگلیسی دانشگاه بیرجند انجام شد. پس از بررسی و تحلیل داده ها، نتایج حاصل نشان داد که باوجود سوگیری های فراوان به ترجمة تحت اللفظی به عنوان روشی نامناسب برای ترجمه، از دید خوانندگان، این روش توانست علاوه بر حفظ سبک نویسنده، مفهوم را نیز به خوبی انتقال دهد؛ البته رساندن مفهوم همیشه در اولویت است؛ اما کاربرد روشی که بتواند سبک و نیز مفهوم را انتقال دهد، از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.

بخشی از دانش و علمی که به آن دست یازیده ایم حضوری و بخش دیگر آن حصولی است. ترجمه فنی است که باید با تمرین و ممارست و با انبانه ای از دانش های جنبی حاصل گردد. منظور این است که برای تربیت یک مترجم قابل، اسباب و لوازمی ضروری است و فرایند مشخصی را باید پیمود. همزمانی یادگیری زبان بیگانه و فراگیری فنون مترجمی و آگاهی از زیر و بم های آن، آنگونه که تاکنون مرسوم بوده است، میسر نیست. در نوشته حاضر، صفات یک مترجم خوب و دانشی که باید بر آن مسلط باشد فهرست شده و در پایان، به صورت پیشنهادی، برنامه جامعی برای رشته مترجمی ارائه گردیده است.

در این مقاله مباحث مهم ترجمه از جمله ترجمه پذیری، چگونگی ترجمه، ارزشیابی ترجمه، محدودیتهای ترجمه و امانت داری در ترجمه از این منظر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این مقاله استدلال شده است که تعریف ترجمه از دیدگاه زبانشناسی زایشی علاوه بر امکان ترجمه، امید به حل برخی از مباحث ترجمه از جمله ترجمه ماشینی را افزایش می دهد. در بخشی از این مقاله به دستاوردهای این بررسی در آموزش ترجمه نیز اشاره شده است. این مقاله صرفا فرم و یا ساخت زبان را مدنظر قرار داده است و بحث ترجمه را از این منظر پیگیری می نماید.

پژوهش حاضر به بررسی ترجمه آزمایی به عنوان یکی از بحث برانگیزترین مسایل در پژوهشهای زبان می پردازد. سوال پژوهشی این بررسی آن است که آیا میان شکل آزمون و عملکرد بهتر ترجمه آموزان در آزمون رابطه ای وجود دارد یا خیر. برای پاسخ به این سوال، 45 دانشجوی سال آخر تربیت مترجم زبان انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی تنکابن انتخاب و به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند. هر گروه با آزمونی متفاوت در ترجمه (ولی محتوای یکسان) مورد آزمایش قرار گرفتند. داده ها توسط روش آماری تحلیل واریانس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و نتیجه گرفته شد که میان متغیرهای این پژوهش رابطه وجود دارد.

"توانش و کنش افراد دوزبانه همواره مورد بحث جامعه شناسان زبان، و به ویژه پژوهشگران حوزه دوزبانگی و نیز ترجمه شناسان بوده است. بسیاری از جامعه شناسان زبان و ترجمه شناسان بر این باورند که افراد دوزبانه بالقوه مترجمند. این باور در نگرشی کلی نیز کاملا درست می نماید، زیرا یکی از ویژگیهای افراد دوزبانه از نگاه فرد غیر متخصص همانی است که مترجم نیز خواه در ترجمه مکتوب و خواه در ترجمه شفاهی انجام می دهد. در این مقاله سعی بر آن است تا عملکرد افراد دوزبانه و مترجمان را در چارچوب عمل ترجمه با یکدیگر مقایسه کنیم تا معلوم شود، کدام دسته از افراد دوزبانه و با چه درجه و سطحی از توانش زبانی برای دوره های تربیت مترجم مناسب تر اند."

به اعتقاد گیدئون توری، ترجمه رفتاری مبتنی بر هنجار است: مترجم در جریان آموزش های مستقیم و غیرمستقیم خود، هنجارهای زبانی، فرهنگی و اجتماعی متداول میان مترجمان عصر خود را می آموزد و آن ها را آگاهانه یا ناآگاهانه در شیوه ترجمه خویش بکار می برد؛ به عبارت دیگر، ترجمه تحت تأثیر محدودیت های زبانی، اجتماعی و فرهنگی که فرهنگ مقصد بر ترجمه اعمال می کند صورت می گیرد. بااین حال، به اعتقاد توری، مترجمان در پذیرش یا رد هنجارها آزادی دارند هرچند که عموماً تمایل دارند از هنجارها تبعیت کنند؛ چون تبعیت از هنجارها پاداش به دنبال دارد و نقض هنجارها ممکن است با طرد و مخالفت روبرو شود. این تحقیق بر اساس این فرضیه است که در دوره معاصر، عمدتاً بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، سبکی جدید در ترجمه قرآن پدید آمده که ریشه های اجتماعی و فرهنگی دارد. این سبک جدید بر خلاف سبک تحت اللفظی پیش از خود و در تقابل با آن مشخصاً سبکی ادبی است. تا قبل از انتشار ترجمه مرحوم قمشه ای ترجمه ها تحت اللفظی بودند و هنجارهای ترجمه و انتظارات خوانندگان قرآن بر یکدیگر منطبق بود. پس از انتشار ترجمه مرحوم قمشه ای، حرکتی متفاوت به سوی سبکی جدید آغاز شد؛ سبکی ادبی که رد پای آن به وضوح در تمامی ترجمه های معاصر قرآن دیده می شود. بنا بر فرضیه تحقیق، ترجمه های متعددی که در این دوره به چاپ رسیده اند مثالی از تأثیر هنجارها بر ترجمه است. اگرچه انتظار می رود که هر ترجمه قرآن تجربه ای زبانی و سبکی متفاوتی باشد، ولی تحقیق نشان می دهد که همه ترجمه ها در سبک اشتراک دارند و در تفسیر معنی قرآن است که با یکدیگر متفاوت اند و با توجه به اینکه کسانی که به ترجمه قرآن پرداخته اند غالباً ادیب به حساب می آیند می توان ترجمه های معاصر قرآن را طبع آزمایی ادبی مترجمان ادیب در حوزه ترجمه قرآن نامید.

ساخت اطلاع به عنوان یکی از بخش­های دستور زبان (Lambrecht, 1994) به میزان بجایییک صورت زبانی در یک موقعیت ارتباطی و کلامی خاص مرتبط می­شود. به عبارت دیگر، در ساخت اطلاع مسئله این است که در یک موقعیت خاص از بین چندین صورت زبانی با معنای گزاره­ای و تحلیلی مشابه، کدام صورت زبانی بجا و کدام نابجاست. در این پژوهش برخی از پیامدهای عملی نظریه ساخت اطلاع برای ترجمه تبیین شده است. برای تحقق این هدف، پرسش نامه­ای طراحی شد که در آن آزمودنی­ها در دو مرحله پیش­آزمون و پس­آزمون به سؤال هایی درمورد صرف و نحو جواب دادند. نتایج به دست آمده از به کارگیری آزمون T4 جفتی روی داده­ها نشان می دهد در آزمون صرف تفاوت مشاهده شده بین عملکرد آزمودنی­ها در دو مرحله آزمون معنا­دار بوده؛ درحالی که در آزمون نحو تفاوت معنا­دار نبوده است. پیامد این پژوهش برای ترجمه این است که ترجمه تحت اللفظی صورت­های زبانی به ویژه در حوزه صرف به تولید صورتی نابجا منجر می­شود؛ اما در حوزه نحو ممکن است به تولید ساختی بینجامد. پیامد دیگر این است که برای ارائة ترجمه ای با ارزشِ نقشی برابر، مانند دیگر حوزه­های دستور زبان، مترجمان به آموزش صوری ساخت اطلاع نیاز دارند.

فرهنگهای متفاوت، گفتمان های متفاوت دارند و هر گفتمانی را نمی توان بی هیچ مشکلی و بدون دستکاری در قالب گفتمان دیگر ریخت. این تعدیل یا دستکاری به بومی گرایی منتهی می شود. ونوتی و توری هر دو معتقدند که زبان برتر(فرا دست)، خصوصیات خود را به زبان(فرودست) تحمیل می کند.به عبارتی زبانهای دیگر خود را به قالب انگلیسی نزدیک می کنند. در این مقاله ثابت می شود که این مسئله،یک قاعده ی کلی نیست و هدف اثبات این امر است که مترجم به عنوان اولین کسی که در معرض واژگان و فرهنگ بیگانه قرار می گیرد با به کار گرفتن استراتژی های مناسب ترجمه، می تواند از نفوذ عناصربیگانه زبان فرادست جلوگیری نماید و در نتیجه ی معادل یابی صحیح واژگانی و فرهنگی از امر سلطه ی فرهنگی در زبان فرو دست ممانعت به عمل آورد.در بررسی انجام شده از ترجمه “The scarlet letter” اثر ناثانیل هاثورن و ترجمه ی آن از ""سیمین دانشور"" تحت عنوان ""داغ ننگ""مشخص شد که مترجم به شیوه ای هنرمندانه به استانداردسازی و در نتیجه بومی گرایی پرداخته و بدین ترتیب از تداخل زبانی و فرهنگی در زبان مقصد ممانعت به عمل آورده است.

مفهوم نهضت ترجمه بحث انگیز است و سوالهای متعددی در ذهن متبادر می کند. در این مقاله سعی می شود مباحثی که پیرامون این مفهوم در طول تاریخ ترجمه مطرح بوده و هست بررسی شود و ضمن بررسی تاریخی این پدیده در ایران و جهان درباره تعریف، ضرورت، تاثیر (فواید یا مضرات)، عوامل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زمینه ساز نهضت ترجمه جستجو شود.

مقاله حاضر تلاشی است در راستای بررسی نمود هویت ها و روابط جنسیتی در زبان در نسخه اصلی فیلم «ساعت ها» (انگلیسی) و نسخه دوبله شده آن ( فارسی)– فیلمی که مولفه جنسیت در آن نقش بسزایی ایفا می کند.

در این مقاله ابتدا به شناخت زبانگونه ما از هستی و مراحل آن پرداخته شده است. سپس در مرحله دوم، زبانی کردن هستی، "نمادین سازی"، در قالب نشانه های زبانی و ماهیت این نشانه ها در اثر زبانی و ادبی بحث شده است. در ادامه به پدیدار شدن نقشهای متفاوت زبان پرداخته شده است از جمله نقش ارتباطی یا ابزاری که پدید آورنده آثار زبانی است و نقش ناابزاری یا زیباشناختی که پدید آورنده آثار ادبی است. نقش دوم در ارتباط با پدیده برجسته سازی و ماهیت انگیخته ای نشانه ها و ادبیت متن تبیین شده است. بر این اساس ترجمه نقش محور با در نظر گرفتن معیارهای ذکر شده راهی به سوی ترجمه آثار زبانی و به ویژه ادبی معرفی شده است. در آخر نیز ترجمه به مثابه مکالمه ای بین دو زیست جهان زبان مبدا و مقصد مطرح شده است

پیش بینی به عنوان یک راهکار پویا در فرایند ترجمه همزمان به ارائه مطلبی توسط مترجم در زبان مقصد قبل از دریافت معادل اولیه آن در زبان مبدا اطلاق می گردد. مجموعه ای از سرنخهای راهگشا، هر چند ناچیز، معمولا نقطه اتکائی برای مترجم جهت فرضیه پردازی در مورد جملات ناتمام سخنران محسوب می شود. مقاله حاضر کار خود را با این پیش فرض اساسی آغاز می کند که پیش بینی در ترجمه همزمان به خصوص در مورد دو زبان نامتقارن از نظر ساختاری امری ضروری است. این تحقیق با قبول چنین فرضی و سپس با ارائه یک مقدمه، توضیحی تفصیلی در خصوص چگونگی و ماهیت انواع مختلف اطلاعات موجود در دست مترجم در لحظه پیش بینی و هنگام ترجمه ارائه می دهد و با ذکر مثالهای مختلف از ترجمه های زنده، روند کلی را به اثبات می رساند. در پایان از جنبه ارائه پیشنهاد، این مقاله نکاتی را در خصوص نحوه تقویت راهکار فوق برای یک پیش بینی صحیح پیشنهاد می کند.