هر گاه بحثی در مورد ترجمه به میان می آید، شماری از مساءل بدیهی انگاشته می شوند و در نتیجه علی رغم اهمیتی که می توانند داشته باشند، شاید هرگز به بحث کشیده نشوند و همچنان در توده ای از ابهام باقی بمانند. این در حالی است که بررسی هر یک از آنها چه بسا مسائلی را روشن کند که به دلیل بدیهی انگاشته شدن مبهم باقی مانده اند. برخی از این مسائل جنبه نظری ترجمه را در بر می گیرد و برخی دیگر فارغ از مسائل نظری، صرفا به جنبه های عملی می پردازد که شاید با بحث در مورد آنها بتوان راهکارهایی را بدست داد و از این طریق دست اندرکاران بتوانند از بعد عملی، مسائل مربوط به ترجمه را حل کنند و گامی مثبت برای آموزش ترجمه بردارند. پدیده "سویه گی" [directionality] یکی از همین مسائل است که تقریبا هرگز مورد بحث و بررسی قرار نمی گیرد. در این مقاله سعی بر آن است تا با توجه به عملکرد ترجمه، به زبانگونگی [linguality] در ترجمه پرداخته شود و از این طریق بحثی در باره تعیین اهداف آموزش ترجمه مطرح گردد تا معلوم شود مساله "سویه گی" در ترجمه چگونه امکان بررسی می یابد.
"توانش و کنش افراد دوزبانه همواره مورد بحث جامعه شناسان زبان، و به ویژه پژوهشگران حوزه دوزبانگی و نیز ترجمه شناسان بوده است. بسیاری از جامعه شناسان زبان و ترجمه شناسان بر این باورند که افراد دوزبانه بالقوه مترجمند. این باور در نگرشی کلی نیز کاملا درست می نماید، زیرا یکی از ویژگیهای افراد دوزبانه از نگاه فرد غیر متخصص همانی است که مترجم نیز خواه در ترجمه مکتوب و خواه در ترجمه شفاهی انجام می دهد.
در این مقاله سعی بر آن است تا عملکرد افراد دوزبانه و مترجمان را در چارچوب عمل ترجمه با یکدیگر مقایسه کنیم تا معلوم شود، کدام دسته از افراد دوزبانه و با چه درجه و سطحی از توانش زبانی برای دوره های تربیت مترجم مناسب تر اند."
بخشی از دانش و علمی که به آن دست یازیده ایم حضوری و بخش دیگر آن حصولی است. ترجمه فنی است که باید با تمرین و ممارست و با انبانه ای از دانش های جنبی حاصل گردد. منظور این است که برای تربیت یک مترجم قابل، اسباب و لوازمی ضروری است و فرایند مشخصی را باید پیمود. همزمانی یادگیری زبان بیگانه و فراگیری فنون مترجمی و آگاهی از زیر و بم های آن، آنگونه که تاکنون مرسوم بوده است، میسر نیست. در نوشته حاضر، صفات یک مترجم خوب و دانشی که باید بر آن مسلط باشد فهرست شده و در پایان، به صورت پیشنهادی، برنامه جامعی برای رشته مترجمی ارائه گردیده است.
برای طراحی درسها و سرفصل آنها جهت تربیت مترجم، لازم است بدانیم که مترجم برای برگرداندن یک متن نوشتاری از زبانی به زبان دیگر به چه دانشی نیازمند است. دانش لازم برای درک مطلب خواندن، و دانش لازم برای انتخاب واژه ها و ساختارهای دستوری جهت به رمز درآوردن آنچه که مترجم از خواندن متن درک کرده است تا آن را به زبان مقصد بازگو کند مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاد شده است که در گزینش دانشجوی مترجمی و تربیت وی چه اقداماتی باید صورت گیرد.
متون مطبوعاتی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل ایفاگر نقش در بررسی مسائل زبانی همواره مدنظر بوده اند چه باعث می شوند فراگیرندگان زبان با مهارتهای مختلف ارتباطی آشنا گردند و آنها را به کار ببرند (بداک 1988). ترجمه متون مطبوعاتی برای دانشجویان رشته مترجمی زبان انگلیسی نوعی تمرین محسوب می گردد. تجربه و مشاهدات در کلاس نشان داده است که برای اینگونه دانشجویان گاهی اوقات ترجمه متون مطبوعاتی خارج مشکل تر از متون مطبوعاتی انگلیسی زبان داخلی به نظر می رسد. مقاله حاضر به بررسی این مشکل می پردازد. سوال پژوهشی مورد نظر آن است که آیا بین دانش زمینه مربوط به متون مطبوعاتی انگلیسی زبان چاپ داخل و ترجمه بهتر آنها در مقایسه با متون مطبوعاتی خارجی رابطه ای وجود دارد یا خیر. برای پاسخ به این سوال 40 دانشجوی رشته مترجمی زبان انگلیسی انتخاب شدند ودو بار مورد آزمون قرار گرفتند: بار اول ترجمه یک مقاله مطبوعاتی انگلیسی زبان چاپ داخل و بار دوم ترجمه یک مقاله مطبوعاتی انگلیسی زبان خارجی از آنها خواسته شد. داده ها با استفاده از آزمون تی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نشان داده شد که دانش زمینه مربوط به متون مطبوعاتی داخلی در بهتر ترجمه نمودن اینگونه متون موثر است
"این مقاله به بررسی کاربرد رایانه در ترجمه می پردازد. متخصصان انتظارات مختلفی از رایانه دارند: برخی در حد یک ماشین تحریر هوشمند که بنواند در وقت آنها صرفه جویی کند از آن انتظار کمک دارند و برخی دیگر از ماشین انتظار ترجمه کامل یک متن را دارند و می خواهند با کمک ماشین، کلا از مترجم انسانی بی نیاز شوند. از حدود ده سال پیش تا به حال، به دلایل مختلف، بخصوص تولید انبوه رایانه های شخصی، پژوهش در سخت افزارها و نرم افزارهای رایانه به سرعت رو به رشد است و امید به یافتن روشهای برتر ترجمه ماشینی در برخی پژوهشگران افزایش یافته است.
در این مقاله، علاوه بر پیشینه ترجمه ماشینی، مدلها و روشهای مختلف به کار رفته در ترجمه ماشینی و مشکلات موجود در این روشها، تحولات صورت گرفته در فن آوری رایانه و تهیه نرم افزارهای مترجم، و همچنین شکستها و موفقیتهای حوزه ترجمه ماشینی مرور و بررسی می شود."
در میان روشهای مختلف ترجمه، معمولا دو روش "لفظ به لفظ" و "معنی به معنی" به عنوان دو قطب ترجمه به حساب می آیند. در روش اول که صورت گرا و قدیمی است مطابقت کلمه به کلمه ترجمه با متن اصلی از اولویت و اهمیت برخوردار است، در حالی که در روش دوم که معنی گرا و روش جدید در ترجمه است مطابقت کلام در دو زبان بر مطابقت کلمه به کلمه ترجیح داده می شود. موضوع ترجیح دادن محتوا بر صورت و یا بر عکس، با توجه به نوع متن، هنوز یکی از مباحث مهم در بررسی مسائل ترجمه می باشد. بعضی ها از روش صورت گرا، به ویژه در ترجمه متون ادبی و دینی، طرفداری می کنند، اما برخی دیگر به برتری محتوا بر صورت اعتقاد دارند و روش معنی گرا را ترجیح می دهند تا اینکه پیام یا معنی متن اصلی در اثر سرهم بندی ناشی از ترجمه لفظ گرا مورد تحریف قرار نگیرد. مقاله حاضر تلاشی در جهت بررسی این نظرات در مطالعات ترجمه است
این مقاله جنبه های عملی و راهکارهای اجرایی فرایند ترجمه را بررسی می کند یعنی مسایل و مشکلات واقعی که مترجم با آنها سر و کار دارد. برای این منظور و برای افزایش هر چه بیش تر خود آگاهی مترجمان و برآوردن انتظارات آنان در امر یادگیری مهارت ها و فنون کاربردی ترجمه، پژوهشگر بر آن شد که یک بررسی پیکره ای مقابله ای بر ترجمه یکی از مقولات دستوری به نام «عبارت مصدری» از زبان انگلیسی به فارسی انجام دهد و بر اساس تجزیه و تحلیل تغییرات (shift analysis). هنجارهای متداول (norms) که معادل ترجمه ای عبارات مصدری انگلیسی در زبان هدف هستند کشف کند. در نتیجه این تحلیل، پژوهشگر توانست به چهار الگوی مختلف تعادلی متداول در زبان هدف دست یازد و بر اساس آنها، راهکارهایی را که مترجم در انجام این ترجمه به کار برده بود، مشخص نماید و سرانجام برای برجسته سازی تغییرات، هنجارهای متداول و راهبردهای ترجمه، به توصیف آنها پرداخت تا از این طریق توجه ترجمه آموزان، مترجمان آماتور و حتی مترجمان حرفه ای را هر چه بیشتر به این نوع مشخصه های عملی فرآیند ترجمه جلب نماید تا آنان این گونه آگاهی ها را برای عملکرد آینده و تصمیم گیریهای بعدی خود در معادل یابی ترجمه مورد استفاده قرار دهند و بدین ترتیب توانایی و مهارت ترجمه ای خود را افزایش دهند.
هدف از نگارش مختصر حاضر، اشاره به فرایند برگردان آن گونه از زبان ادبی است که تحت عنوان "شعر" طبقه بندی می شود. برای دستیابی به این هدف ابتدا به چگونگی آفرینش "شعر" توجه خواهد شد و شیوه برجسته سازی زبان خودکار برای رسیدن به این گونه ادبی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس سعی بر آن خواهد بود تا به توصیف روشهایی پرداخته شود که مترجمان در برگردان "شعر" پیش رو دارند و برای دست یازیدن به این مهم به کار می گیرند. بر این اساس، ابتدا به چگونگی آفرینش شعر در زبان مبدا اشاره خواهد شد. در بخش بعد، فرایند ترجمه آن گونه که در این مختصر مورد نظر است معرفی خواهد گردید تا از این طریق معلوم گردد که انتخاب های مترجم به هنگام برگردان شعر چگونه صورت می پذیرد و فرایند برگردان شعر از چه نوع عملکردی برخوردار است.
در این مقاله ضمن تحلیل گفتمان شعری در چارچوب زبان شناسی سیستمی - نقش گرای هلیدی (هلیدی، (1994, 1985، بر اهمیت مفاهیم «سیستم» و «نقش» در تحلیل، تاویل و ترجمه شعر تاکید خواهیم کرد و با ارایه مصادیقی از ترجمه شعر انگلیسی به فارسی و بالعکس، بر ضرورت انعکاس رویکرد شاعر به فرانقشهای سه گانه زبان و مشخصا فرانقشهای اندیشگانی و متنی صحه خواهیم گذاشت. استدلال خواهیم نمود که گزینشهای مترجم از نشانه های زبانی و نحوه ترکیب آن گزینه ها در نظام مقصد حتی المقدور باید با فرازهای اندیشگانی و الگوهای متنی شعر مبدا هم راستا (و نه لزوما منطبق) باشند. ضمن اینکه لازم است محصول نهایی ترجمه با معیارهای مقبولیت متنی و تجربه بینامتنی خوانندگان نظام مقصد از ژانر زبانی شعر همخوانی داشته باشد.
"بررسی و توصیف وضعیت کنونی آموزش ترجمه می تواند وزن و سمت و سوی هر رشته و همچنین کاستیها و کمبودهای موجود در راه رسیدن به اهداف را روشن کند. با مروری بر کلیات و آمار و ارقام دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد چند مساله به وضوح نمایان می شود. نکته اول نفوذ زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی و همچنین زبان عربی به عنوان زبان دوم در ایران است. مساله دیگر پراکندگی درسها و تداخل اهداف سایر رشته ها در رشته مترجمی است. ظاهرا واژه «مترجمی» به مفهوم «تربیت مترجم» است. ولی با نگاهی به رشته مترجمی در دوره کارشناسی ارشد متوجه می شویم که این رشته در واقع همان «مطالعات ترجمه» است و به نظر تمام دانشجویان کارشناسی ارشد، اطلاق عنوان رشته «مترجمی» به این رشته فریب دهنده است.
در این بررسی توصیفی این نتیجه حاصل می شود که رشته «دبیری» دیر یا زود به علت اشباع بازار کار، رو به تعطیلی می رود و رشته های «تربیت مترجم» و «مترجمی»، به خاطر کاربردی بودن آنها و نیاز جامعه، محبوبیت بسیاری یافته است و رو به شکوفایی می رود. این بررسی همچنین نیاز فراوان دانشگاههای کشور به ترتیب مدرس پژوهشگر جهت تدریس و تحقیق در رشته ترجمه را نشان می دهد. از علل جذابیت رشته «تربیت مترجم» نیاز جامعه و تخصصی و کاربردی بودن آن، و درآمدزایی رشته برای دانشگاهها است.
"
