اخلاق اسلامی

یکی از مخرب ترین امراض نفسانی انسان رذیلت حسد است. حسادت این پتانسیل را دارد که مقام عبودیت و بندگی انسان را نابود کند همچنان که با موجودی به نام ابلیس چنین کرد. در مکتب اسلام، یکی از اهداف تربیتی قرآن کریم به اقتضا فرمایش الهی «وَ شِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُور ِ» درمان بیماری های نفسانی انسان است. قرآن کریم حول محور توحید و عبودیت الگویی از درمانگری نفس در بیماری هایی همچون حسد را ارائه می دهد. معرفت افزایی، الگوسازی در قالب داستان و تمثیل، وعده بهشت و جهنم، تعوذ، تغییر اراده، راهکارهای عملیاتی همچون خیرخواهی نسبت به دیگران و ابتلا از جمله روش های درمانگری حسد در نظام اخلاقی قرآن است که حول محور عبودیت و توحید ارائه می شود. در این مقاله برآنیم مدل و الگوی قرآنی در درمان حسد را با رویکردی تحلیلی بررسی کنیم و از این گذر به الگوی روشمند و بدیعی از درمانگری با محوریت عبودیت و توحید در مقایسه با مکاتب دیگر برسیم.

۶۶۳.

اندیشه های اخلاقی ابن هیثم بصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن جاهد

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال پنجم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۷

کلید واژه ها: ابن هیثم ماکیاولی فضیلت گرایی نسبت گرایی مرکب انگاری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]

تعداد بازدید : ۱۹۵۲ تعداد دانلود : ۸۵۹

ابن هیثم ریاضیدان و فیزیکدان برجسته مسلمان علی رغم شهرتش در حوزه های مذکور دارای اندیشه های اخلاقی بدیعی است که می توان آنها را در شکل گیری و بسط اخلاق فلسفی در جهان اسلام موثر دانست. نوشتار حاضر مبادی تصوری و تصدیقی وی در اخلاق را واکاوی و استخراج کرده و نشان می دهد تکیه وی بر هریک از آنها به چه میزانی است هریک از این مبادی تا چه حدّ از استحکام و انسجام برخوردارند. سپس دیدگاه های اخلاقی وی را طرح و بررسی خواهیم کرد. در اندیشه های اخلاقی ابن هیثم گاه با توصیه هایی غریب و بی سابقه مواجه هستیم، این اندیشه ها وی را به ماکیاولی بسیار نزدیک می کند. بر این اساس در این نوشتار توصیه های وی با توصیه های ماکیاولی مقایسه شده و براساس پاره ای قراین، تبیینی متفاوت از تبیین های متعارف برای توصیه های ابن هیثم و ماکیاولی ارایه می گردد.

۶۶۴.

«خودفراموشی» در بستر از خودبیگانگی با تکیه بر دیدگاه مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: انسیه ماهینی ابوالفضل کیاشمشکی عبدالحسین خسروپناه

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال هفتم بهار ۱۳۹۳ شماره ۲۳

کلید واژه ها: مولوی فنا خودشناسی ازخودبیگانگی قوس نزول و صعود ازخودفراموشی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۵۱ تعداد دانلود : ۹۹۳

مولوی با الهام از منابع دینی با زبان شعر، تمثیل و جملات نغز، سعی در واکاوی معنا، علل، پیامدها و در نهایت راهکارهایی جهت درمان آن داشته است. از نظر مولوی، انسان دارای هویتی الهی است که در اثر هبوط، از آن دورافتاده و دچار خودفراموشی شده است. آنچه این فراموشی اجباری اولیه را تشدید می کند، تعلق به ماده و مادیات و تأثیر قوای طبیعی حیوانی است که تیرگی و ظلمت را بر وی غالب می سازد. در نتیجه او در درون خود عذاب و شکنجه مرغ محبوس را احساس می کند و می نالد و هوای بازگشت به وطن اصلی خود را دارد. این سیر استکمالی آثار مولوی در قالب قوس نزول و صعود قابل تصویر است. از دید مولوی دو دسته عوامل درونی و بیرونی باعث عدم شناخت خویشتن است. از نظر وی نقطه مقابل علل خودفراموشی، راه هایی برای خودیابی و غلبه بر خودفراموشی است. و راه درمان آن چیزی جز یافتن مأوای اصلی و بازگشت به آن و در نتیجه خروج از غفلت نیست.

۶۶۵.

الزامات عقلی و اخلاقی

نویسنده: محمدصادق لاریجانی

منبع: پژوهشهای اصولی ۱۳۸۲ شماره ۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۵۰ تعداد دانلود : ۹۴۰

۶۶۶.

مبنای ادراک و اقسام آن از منظر ابن سینا و پیامدهای تربیتی

نویسنده: کمال نصرتی هشی رضاعلی نوروزی زهره متقی نفیسه عباسپور مهرنوش امینی

منبع: پژوهش های تعلیم و تربیت اسلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱

کلید واژه ها: ابن سینا روش تربیت اصول تربیت مبنای ادراک اقسام ادراک

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۵۰ تعداد دانلود : ۱۱۲۰

هدف اصلی این پژوهش، بازشناسی مبنای ادراک و اقسام آن از منظر ابن سینا و پیامدهای تربیتی آن است. در پژوهش حاضر که با بهره گیری از رویکرد کیفی و با روش توصیفی – تحلیلی و استنتاجی صورت گرفته است، پس از بازبینی منابع، مبنای ادراک و پیامدهای تربیتی آن بر اساس آرای ایشان استنباط شده است. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که در فلسفه ابن سینا نفس جایگاه والایی دارد و به عنوان مبنای ادراک شناخته می شود. در ادامه نیز بعد از بحث در باب ادراک و تعریف و معرفی انواع و مراتب آن، بحث در باب دلالت های تربیتی به ویژه در مبحث اصول و روش با توجه به مبانی ادراک موردتوجه قرار گرفت و پرورش توأم جسم و نفس، تعقل و اندیشه ورزی، تهذیب و تزکیه، ارزش گذاری به علم، تعلیم و تعلم، طرد حصر معرفت به تجربه و جامع نگری در علم، ایجاد محیط و شرایط مناسب به عنوان اصول تربیت معرفی گردید. لذا به کارگیری فعّال حواس، حفظ و به خاطر سپردن، جهت دهی تخیل و خلاقیت، سیر عقلانی، آموزش های جستجوگرایانه و تقویت فکر و اندیشه، شهود یا مشاهده حضوری و باطنی (حدس) و روش های تلفیقی نیز به عنوان روش تربیت حاصل این پژوهش بود.

۶۶۷.

معرفی کتاب: اخلاق‌حرفه‌ای

نویسنده: سکینه سلمان ماهینی

منبع: کتاب نقد ۱۳۸۳ شماره ۳۰

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق حرفه ای

تعداد بازدید : ۱۹۴۹

۶۶۸.

ویژگی های رفتاری مدیران و کارکنان در حوزه ی ارتباطات با رویکرد دینی

نویسنده: عباس شفیعی

منبع: حوزه و دانشگاه زمستان ۱۳۸۴ شماره ۴۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۷ تعداد دانلود : ۹۴۶

۶۶۹.

فلسفه اخلاق و معرفت‏شناسى

نویسنده: زهرا خزاعی

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی ۱۳۸۱ شماره ۱۳و۱۴

کلید واژه ها: طبیعت گروى ذهنى‏گروى عینى‏گروى درون‏گروى برون‏گروى تعمیم‏پذیرى تحویل‏پذیرى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۶

چکیده تحقیق درباره رابطه علوم با یکدیگر، به دلیل کارآمد بودن نتایج آن، امرى ارزش‏مند و بلکه ضرورى است. این ضرورت در فلسفه اخلاق و معرفت‏شناسى، به دلیل قدر و منزلت ویژه‏اى که دارند، بیش از بقیه علوم احساس مى‏شود. در مقاله حاضر، سعى بر آن است تا با بررسى برخى از جنبه‏هاى اختلاف و شباهت بین فلسفه اخلاق و معرفت‏شناسى، این آرزو را جامه عمل بپوشانیم که کاش روزى بشر بتواند با رفع گسستگى‏هاى علمى، آن‏چنان پیوستگى‏اى بین معارف و اندیشه‏هاى خویش ایجاد کند که راه هرگونه تفرقه و تکثّر را بر خود ببندد.

۶۷۰.

نکته هایى اخلاقى از کلمات امام خمینى (سلام الله علیه)

نویسنده: یاسر جهانى پور

منبع: نشریه پاسدار اسلام ۱۳۸۸ شماره ۱۷

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۲

۶۷۱.

ساختار شناسی جامعه ی اخلاقی مطلوب از دیدگاه علّامه ی طباطبایی (مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: سید مهدی سلطانی رنانی

منبع: اخلاق دوره جدید سال اول پاییز ۱۳۹۰ شماره ۳ (پیاپی ۲۵)

کلید واژه ها: اخلاق علامه طباطبایی قرآن کریم جامعه ی مطلوب انسانی مبانی و ویژگی های بنیادی اخلاقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۲ تعداد دانلود : ۱۴۴۳

جامعه ی اسلامی، جامعه ای است ارزشمند که در آن سعادت فرد با سعادت اجتماع پیوند خورده و میان مسؤولیت های اجتماعی و ایمان اسلامی ارتباطی قوی و ناگسستنی به وجود آمده است و اخلاق اجتماعی و جامعه ی مطلوب اخلاقی با مبانی مستحکم و ایده آل، عامل حقیقی این ارتباط می باشد؛ زیرا اخلاق با ملکات نفسانی و تزکیه ی نفس، اعمال فردی و روابط اجتماعی انسان ارتباط عمیق داشته، مستلزم همزیستی مسالمت آمیز و تعاملات پایدار عملی و درونی است. علّامه ی طباطباییاز جمله اندیشمندانی است که در تفسیرالمیزان و اندیشه های فلسفی خویش بدین موضوع در ترسیم جامعه ی مطلوب اخلاقی توجّه نموده و معتقد است: «جامعه ای که در آن مبانی ارزشی و پایدار اخلاقی، که شکل دهنده حُسن خلق و رفتارهای صحیح در رابطه و تعامل با دیگران است، به عنوان یک اصل جدایی ناپذیر ایمانی و اعتقادی مورد توجّه قرار نگیرد، عواطف انسانی اعضای آن رو به انحطاط رفته، در نتیجه منجر به عدم اعتقادشان به مبدأ هستی و توحید الهی و نیز گسترش روز افزون فساد می گردد». سعی نگارنده در این مقاله آن است که به مهم ترین مبانی ارزشی اخلاق در جامعه ی مطلوب انسانی به مثابه ویژگی های اصیل در استحکام و پایداری آن در اندیشه علّامه ی طباطبایی اشاره نماید.

۶۷۲.

آداب گفت و گو در مکتب حضرت ختمی مرتبت (ص)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: حمیدرضا رضانیا

منبع: طلوع زمستان ۱۳۸۵ شماره ۲۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۸ تعداد دانلود : ۱۰۷۲

۶۷۳.

ابعادی نظری در باب اسلام و ارتباطات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حمید مولانا مترجم: محمدحسین برجیان

منبع: معرفت سال نوزدهم تیر ۱۳۸۹ شماره ۱۵۱

کلید واژه ها: توحید امر به معروف و نهی از منکر تقوا امت تبلیغ امانت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق حرفه ای اخلاق رسانه ای

تعداد بازدید : ۱۹۳۷ تعداد دانلود : ۸۶۵

در این مقاله با تکیه بر مفاهیم حکومت و ارتباطات در اسلام، فرایند تبلیغ به مثابه شاخص ارتباطات اجتماعی در اسلاممحور بحث قرار گرفته است. اصول تعیینکننده مرزهای اخلاقی تبلیغ در اسلام پنج چیز است: 1. توحید؛ 2. امر به معروفو نهی از منکر؛ 3. تقوا؛ 4. امت یا جامعه؛ 5. امانت. ارتباط بین فرهنگی و بین المللی (در اینجا تاکید بر ملیت است نه دولت ـ ملت) عناصر ضروری امت اسلامیاند. بدین ترتیب تبلیغ نظریه ارتباطات و اخلاق در اسلام است و برای شناخت آن باید به پنج اصل مهم و پایه در اسلام اشاره کرد: «توحید» در مقام یک نظریه وحدت گرای اطلاعاتی و ارتباطاتی، «امر به معروف و نهی از منکر» به مثابه نظریه مسئولیت راهنمایی و عمل، «امت» به مثابه مفهوم جامعه جهانی، «تقوا» بیانگر نظام اخلاقی تبلیغ در اسلام، و «امانت» بیانگر شایستگی مشروط انسان برای خلافت الهی.

۶۷۴.

بررسى راه‏هاى انطباق رفتار مدیران آموزشى با معیارهاى اخلاق اسلامى

نویسنده: فرهاد شفیع پور مطلق

منبع: حوزه و دانشگاه ۱۳۸۱شماره ۳۲

کلید واژه ها: مدیران آموزشى راه‏هاى انطباق رفتار معیارهاى اخلاق اسلامى رفتار مدیران آموزشى

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق آموزش[اخلاق طلبگی(زی طلبگی) + دانشجویی]

تعداد بازدید : ۱۹۳۰

موضوع پژوهش حاضر بررسى تأثیر عوامل چهارگانه‏ى آموزشى، انگیزشى، فرهنگى و سیستم ارزشیابى در انطباق رفتار مدیران آموزشى با معیارهاى اخلاق اسلامى از دیدگاه استادان حوزه و دانشگاه است. نظرهاى استادان حوزه و دانشگاه بر حسب متغیرهاى تعدیل‏کننده‏ى: جنس، سن، سابقه‏ى تدریس، محل تدریس، سابقه‏ى مدیریتى و رشته‏ى تحصیلى مقایسه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جامعه‏ى آمارىِ این پژوهش را کلیه‏ى استادان دانشگاه‏هاى آزاد اسلامى منطقه‏ى چهار کشور و کلیه‏ى استادان حوزه‏ى علمیه‏ى اصفهان تشکیل مى‏دهند. براى انتخاب استادان دانشگاه از روش نمونه‏گیرى تک‏مرحله‏اى استفاده شد که نهایتا 233 نفر در دست‏رس قرار گرفتند. در انتخاب استادان حوزه از طریق مشورت با مدیریت حوزه‏ى علمیه، 80 تن از استادان با تجربه برگزیده شدند. ابزار تحقیق، پرسش‏نامه‏ى محقّق‏ساخته بود که با نظر متخصصان و استادان، روایى آن تأمین گردید. بر اساس ضریب آلفاى کرونباخ، اعتبار پرسش‏نامه برابر 9078/0=ò به دست آمده است. به طور کلى نتایج تحقیق نشان مى‏دهد، بنابر معنادار بودن tمحاسبه شده در جدول در سطح 01/0P>، از نظر استادان حوزه و دانشگاه عوامل چهارگانه‏ى یاد شده (آموزشى، انگیزشى، فرهنگى و سیستم ارزشیابى) در انطباق رفتار مدیران آموزشى با معیارهاى اخلاق اسلامى مؤثراند.

۶۷۵.

گشودن باب نقادی: ابزاری در خدمت تعالی افکار و آثار

نویسنده: محمود مهرمحمدی

منبع: فصلنامه تعلیم و تربیت (آموزش و پرورش) ۱۳۷۱ شماره ۳۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۲

۶۷۶.

سخن ماه: زنگ خطر یا شایعه افزایش سن ازدواج دختران

منبع: درس هایی از مکتب اسلام سال دوازدهم شهریور ۱۳۵۰ شماره ۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۹ تعداد دانلود : ۸۵۶

۶۷۷.

فلسفه اخلاق: آیا خیر و شر نسبی است؟

نویسنده: حسن احمدی

منبع: آینه معرفت ۱۳۸۳ شماره ۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۷ تعداد دانلود : ۸۹۲

۶۷۸.

بررسی مسئله روح در شبیه سازی انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سمانه اسفندانی محمدرضا امام حنانه نصرت خوارزمی

منبع: انسان پژوهی دینی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳۳

کلید واژه ها: قرآن روان شناسی روح شبیه سازی انسان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۶ تعداد دانلود : ۴۱۶

امروزه شبیه سازی انسان یکی از موضوعات مهم و چالش های دانش بشری از نظر علمی، اخلاقی و حقوقی می باشد. با توجه به تحقیقات و مطالعات انجام شده، شبیه سازی انسان به روش های مختلف با تکنولوژی های پیشرفته ایصورت گرفته است؛ یکی از این روش ها، شبیه سازی انسان از سلول های تمایزیافته یک انسان بالغ (با روح تکامل یافته) است که می توان با این روش، انسانی کاملاً شبیه از نظر ژنتیکی به وجود آورد. اما موضوع بسیار مهم تر، بحث در مورد وجود روح در انسان شبیه سازی شده است: آیا انسان شبیه سازی شده دارای روح و شخصیتی مستقل از فرد اهداکننده سلول است یا خیر؟ بررسی حقوق و تکالیف انسان شبیه سازی شده منوطبه یافتن پاسخ این سؤال است. در این مقاله سعی شده با توجه به مفهوم و ماهیت روح و شخصیت از منظر قرآن و علم روان شناسی، پاسخی برای این سؤال پیدا شود.

۶۷۹.

هویت فلسفی فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه اردبیلی سعید بهشتی

منبع: پزوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۶

کلید واژه ها: فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی فلسفه و فلسفه اسلامی رابطه فلسفه و کلام دیدگاه های مختلف در تعریف فلسفه و کلام

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۵ تعداد دانلود : ۳۳۹۲

برای بررسی «هویت فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» بر مبنای فلسفه اسلامی ناگزیر از بررسی هویت فلسفی و نیز اسلامی این مفهوم هستیم. در این مقاله به بررسی وجه نخست با عنوان «هویت فلسفی فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» می پردازیم. بدین منظور نخست «هویت فلسفی فلسفه اسلامی» بررسی شده است و ذیل دو عنوان «نسبت فلسفه اسلامی با فلسفه یونانی (از حیث فلسفه بودن)» و نیز «نسبت فلسفه اسلامی با کلام» مشخص شده که فلسفه اسلامی دارای هویت فلسفی مستقل، معتبر و موجهی است. در بخش دوم «هویت فلسفی فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی» بررسی شده است. نخست با مرور پیشینه فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی اعم، ذیل مباحث رئوس ثمانیه، حکمت عملی و مبادی علوم در فلسفه اسلامی ملاحظه شد که فلسفه اسلامی نه تنها امکان و ظرفیت ماهوی بازتولید فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی را داراست، بلکه به آن در معنای اعمّش تحققّ نیز بخشیده است. در گفتار واپسین نیز با بررسی این مفهوم از حیث چیستی فلسفه و نیز متعلق فلسفه به تبیین هویت فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی اخص پرداخته شده است.

۶۸۰.

مفهوم انصاف در اخلاق اسلامی و نسبت آن با قاعده زرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد قرائی سلطان آبادی سعید نظری توکلی

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال هشتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸

کلید واژه ها: اخلاق اسلامی انصاف سازمان قاعده زرین فرد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۲۷ تعداد دانلود : ۶۰۷

آموزه اخلاقیِ «با دیگران تنها به گونه ای رفتار کن که رضایت می دهی در همان موقعیت با تو رفتار شود»، در روایات اسلامی به «انصاف» و در نظام های اخلاقی معاصر، به «قاعده زرین» شهرت یافته است. به رغم تشابه معنایی این دو با هم و فراگیر بودن آنها در تمام ساحات رفتاری انسان، از یک سو شاهد ابهام در جهاتی از موضوع و طرح کلی آن هستیم و از سوی دیگر، تعارض ها و سوءفهم هایی مشاهده می شود که در نظام های اخلاقی معاصر همچنان محل توجه و نظر است. تحلیل و تطبیق یافته های موجود نشان می دهد که مفهوم «انصاف» با «قاعده زرین» همپوشانی دارد و با تحلیل سیستمیِ معنای مشترک آن دو، یعنی داشتن انتظار معقول و مشروع از خود و دیگری در صورت قرار گرفتن در موقعیت های فرضیِ مشابه، می توان الگوی رفتاری مناسبی برای زیست فردی و اجتماعی به دست داد.

درخت حوزه‌های تخصصی