اخلاق اسلامی

نمایش ۳۲۱ تا ۳۴۰ مورد از کل ۲٬۹۲۳ مورد.

۳۲۱.

روش شناسی قرآنی سرّ الاِسراء در استنباط آموزه های عرفانی و اخلاقی مأثور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی همدانی

منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۴

کلید واژه ها: قرآن کریم عرفان مأثور اخلاق مأثور روش استنباط سعادت پرور سر الاسراء

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۳۱۵

قرآن کریم در جایگاه رهبر تفکر اسلامی، مهم ترین منبع در استخراج آموزه های اسلامی از جمله تعالیم عرفانی و اخلاقی است؛ اما متأسفانه در کاربست های نظریات عرفانی و اخلاقی کمتر حضور دارد و در بسیاری از تفاسیر معنوی موجود از قرآن کریم نیز تفسیرهایی غیر روشمند و در نتیجه نادرست ارائه شده است. این نوشتار از نوع توصیفی تحلیلی است که با تلفیقی از روش های تحلیل مستندشناختی، تحلیل محتوا و روش کتابخانه ای، روش ها و رهاوردهای کتاب «سرّ الاِسراء» تألیف استاد عرفان و اخلاق معاصر، آیةاللّٰه سعادت پرور را به عنوان یک متن عرفانی و اخلاقیِ روشمند مطالعه کرده است. هدف این تحقیق، کشف روش های مٶلف در تفسیر آموزه های عرفانی و اخلاقی مأثور با محوریت قرآن کریم است. یافته های پژوهه فرارو عبارت اند از: لزوم فحص گسترده از کل قرآن برای استخراج هر آموزه عرفانی و اخلاقی و بیان مبانی این فحص، کارکرد قرآن کریم در اعتبارسنجی سند روایات عرفانی و اخلاقی، راهبردسازی قرآن کریم در تفسیر روایات عرفانی و اخلاقیِ دارای اختلاف و نیز لزوم استفاده از قواعد ادبی و قوانین علم اصول استنباط در استنباط آموزه های عرفانی و اخلاقی

۳۲۲.

مدارای مذهبی و برادری جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مصطفی محقق داماد منصور پهلوان

منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و نهم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱

کلید واژه ها: اسلام نهج البلاغه امام علی مدارای مذهبی برادری جهانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۶۰ تعداد دانلود : ۹۴۷

هدف این مقاله بررسی مفهوم و اهمیت مدارای مذهبی و اخوت و برادری جهانی در آموزه های امام علی(ع)، به خصوص در نهج البلاغه است. اسلام آزادی اندیشه، آزادی بیان عقاید و اعمال قضاوت مستقل در مسائل دینی را تایید می کند. آن همچنین مدارای مذهبی در میان پیروان ادیان، جوامع مذهبی، اقوام و ملل را تصدیق نموده و به درک متقابل و همکاری میان تمامی مردم استدلال می نماید. حضرت علی (ع)، در راستای آموزه های اسلامی، مردم را برادر در دین یا خلقت می داند. بنابراین، او به حفظ امنیت همه مردم، به خصوص غیرمسلمانان معتقد است. او اصل برابری برای تمام مردم به عنوان حق مادرزادی تاکید ورزیده و نابرابری و تبعیض مبتنی بر قبیله، ملیت و خانواده را ناشایست می داند. او به برادری همه انسان ها به عنوان آفریدگان خدا توصیه می نماید. این جهان شمولی بر روی سه پایه استوار است، یعنی جهانشمولی پیام حضرت محمد (ص)، یگانگی خداوند و در نتیجه وحدت ادیان و وحدت بشر. خدا پیامبر را فرستاده تا دستورات او را آشکار کرده و به ذکر خدا فرا خواند. امام علی معتقد است که فرمانروا باید با رحمت و مدارا با همه افراد تحت حکومت خود رفتار نماید.

۳۲۳.

بررسى مفهوم دین در رویکرد سنت گرایى و دلالت هاى آن در حوزه تربیت دینى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بابک شمشیرى شیما نقیبى

منبع: معرفت سال بیست و پنجم آذر ۱۳۹۵ شماره ۲۲۸ «ویژه علوم تربیتی»

کلید واژه ها: سنت دین تربیت دینى سنت گرایى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۳۰۰

امروزه یکى از نحله هاى فکرى که به سوى دین و معنویت گرایش پیدا کرده اند، رویکرد سنت گرایى مى باشد. سنت گرایان، یکى از خصایص عمده فرهنگى عصر جدید تجدد را «بحران معنوى» مى دانند که حاصل از دست رفتن منابع سنتى آن یعنى دین است. این نوشتار، به روش تحلیلى استنتاجى سعى دارد پس از بررسى مفهوم دین در رویکرد سنت گرایى و رابطه دین با سنت، دلالت هاى تربیتى آن در حوزه تربیت دینى مورد توجه قرار گیرد. بدین صورت، که ابتدا با استفاده از منابع معتبر، به استخراج آراء و اندیشه هاى سنت گرایان در خصوص دین پرداخته، سپس با نگاه ترکیبى به این آراء، نسبت به تلخیص و با هم نگرى آنها اقدام نموده و مفاهیم مختص فرایند تربیت دینى پردازش شده است. از مهم ترین یافته هاى پژوهش این است که به اعتقاد سنت گرایان، دین قابلیت نفوذ بر همه ابعاد زندگى بشر را دارد. آنها بر دفاع عقلانى از دین تأکید مى کنند و تضعیف دین دارى را نتیجه مستقیم تجددگرایى مى دانند. براین اساس، معتقدند که بهترین راه براى مواجهه با این چالش، شناخت عمیق و هوشمندانه دنیاى متجدد بر مبناى نگرش عقلانى است و قرآن و حدیث، سرچشمه هاى توأمان سنت اسلامى اند و تعالیم این دو منبع لایزال، کلید هدایت، قرب الهى و سعادت هر دو جهان است.

۳۲۴.

تأثیرات میراث اخلاقی ایرانیان بر اخلاق اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر تیموری فریدنی

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال نهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۲

کلید واژه ها: عدالت اطاعت تفرد تأثیرپذیری نظام طبقاتی اخلاق فارسی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۹۰ تعداد دانلود : ۳۸۳

در اواخر حکومت اموی و آغاز حکومت عباسی، دبیران و کاتبان به دربار حاکمان وارد شده و با توجه به اصالت ایرانی و آشنایی آنان با سنت اخلاق فارسی، این میراث کهن را به دنیای اسلام منتقل کردند. آنان علاوه بر استفاده از آموزه های اخلاق فارسی در نامه نگاری های خود، به ترجمه و تألیف کتب فراوانی که متأثر از اخلاق فارسی بود پرداختند. آثار نگاشته شده آنان بعدها به عنوان یکی از منابع اخلاقی شناخته شد و نویسندگان بعدی تلاش کردند با استفاده از آیات و روایات، میراث برجای مانده از دبیران را مشروعیت ببخشند. بدین ترتیب اخلاق فارسی جزء منابع اخلاق پژوهان مسلمان قرار گرفته و نظام اخلاقی آنان را تحت تأثیر قرار داد. اما کدام یک از خصوصیت ها و آموزه های اخلاق فارسی به اخلاق اسلامی رسوخ کرد؟ این مقاله برآن است تا با استفاده از شیوه توصیفی تحلیلی، به این پرسش پاسخ داده و پنج خصوصیت استقرا شده که عبارتند از: تفرد پادشاه، نظام طبقاتی، اطاعت از پادشاه، عدالت و ارزش های اخلاقی متفاوت، را شرح دهد. ورود اخلاق فارسی در دنیای اسلام بازتاب های متفاوتی داشته و سه رویکرد متفاوت در قبال آن بوجود آمد؛ برخی آن را بتمامه پذیرفتند و برخی دیگر تلاش کردند آن را تعدیل کنند و گروهی دیگر نیز با توجه به دیدگاه عقل واحد و خرد جاودان، آن را در کنار دیگر نظام های اخلاقی جای داده و از برخی آموزه های آن بهره بردند.

۳۲۵.

شهودگرایی اجتماعی؛ روان شناسی استدلال اخلاقی از منظر جاناتان هید(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: صالح قربانیان

منبع: معرفت اخلاقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلید واژه ها: استدلال اخلاقی شهود شهودگرایی اجتماعی قضاوت اخلاقی جاناتان هید

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی

تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۶۲۲

استدلال های اخلاقی، از دیرباز نقش مهمی در اخلاق ایفاء می کردند. به همین دلیل، همة نظریات اخلاقی، به نوعی درگیر با این موضوع بودند. با ورود فلسفه های مضاف به عرصه علم اخلاق، یکی از علم هایی که به غنی تر شدن این علم کمک کرد، روان شناسی اخلاق بود. روان شناسی اخلاق، مسائل مهم اخلاق، از جمله مفهوم استدلال اخلاقی و جایگاه آن را در قضاوت های اخلاقی توسعه بخشید. این علم، با کمک مطالعات ژنتیکی و در نهایت، در سال های اخیر با مطالعات عصب شناسی، استدلال اخلاقی را توسعه داد. مدل شهودگرایی اجتماعی جاناتان هید، از نتایج تحقیقات عصب شناسی قرن بیستم و دارای پس زمینه های قوی فرهنگی است که تفاوت هایی با مدل کاری پیاژه و کلبرگ دارد. این مقاله، با رویکرد تحلیلی و نظری در پی تبیین و تحلیل این نظریه و ارائة پیشنهادهایی برای چگونگی نقد این دیدگاه می باشد.

۳۲۶.

شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی در اندیشه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم تقوایی مجید ملایوسفی

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال نهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: عقل ابن سینا اراده فعل اخلاقی معرفت اخلاقی عبادت حقیقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۷۰ تعداد دانلود : ۸۰۳

سقراط بر این باور بود که میان معرفت و فعل اخلاقی، هیچ شکافی وجود ندارد؛ چراکه معرفت انسان، موجب تحقق فعل می شود. ارسطو ضمن انتقاد از این نگرة سقراط، علت شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی را ضعف اراده می دانست. ابن سینا نیز برخلاف سقراط، معرفت را شرط کافی فعل در نظر نمی گرفت؛ اما برخلاف ارسطو، تأثیر میل بر اراده را هم علت شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی نمی دانست؛ بلکه از نظر او، ارادة ناشی از معرفت عقلانی، موجب تحقق فعل اخلاقی می شود. وی در تبیین مسئله شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی، چندین علت درونی و بیرونی را برمی شمرد که مانع از تحقق معرفت عقلانی در انسان می شوند. بنابراین اگر معرفت بر پایه سستی نظیر وهم و خیال ابتنا داشته باشد و از جنس عقل نباشد، فعل تحقق نمی یابد و اگر هم تحقق یابد، غیراخلاقی است. علاوه بر این، ابن سینا با تفسیر عقلی از آیات و روایات، بر گفته های خویش شاهد می آورد و درنهایت معتقد می شود که عواملی نظیر عبادت حقیقی، حاکمیت عقل بر سایر قوا و تحقق معرفت یقینی، موجب رفع شکاف میان معرفت و فعل اخلاقی می شوند.

۳۲۷.

توجیه بر مبنای بدیهیات (بدیهیات اخلاقی و غیر اخلاقی)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: علی احمدی امین

منبع: معرفت اخلاقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۹)

کلید واژه ها: توجیه بدیهیات بدیهیات اخلاقی بدیهیات غیراخلاقی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی

تعداد بازدید : ۳۱۷ تعداد دانلود : ۲۸۴

از بین مکاتب اخلاقی مبناگرا، برخی مکاتب معتقدند که گزاره های پایه در استدلال های اخلاقی، گزاره هایی بدیهی هستند. میان کسانی که گزاره های پایه اخلاقی را بدیهی می دانند، این اختلاف نظر وجود دارد که برخی، گزاره های پایه بدیهی را اموری اخلاقی می دانند و برخی، این گزاره ها را امور غیراخلاقی قلمداد می کنند. چگونگی تبیین بداهت گزاره های پایه اخلاقی در بین اندیشمندان معرکه آراء است. برخی جانب شهود را در این حوزه گرفته اند. برخی چون کانت، آنها را مدرَک پیشینی عقل عملی دانسته اند. برخی صرف تصور موضوع و محمول را برای حکم به بداهت آن کافی دانسته اند. برخی دیگر، با تبیین عقلانی بداهت آن را نشان داده اند. همچنین در این مورد، دو حوزه ارزش و الزام، نزد فیلسوفان اخلاقی بهره یکسانی ندارند. برخی، صرفاً حوزه ارزش را دارای گزاره های پایه بدیهی می دانند. برخی این شأن را تنها برای الزامات اخلاقی قائلند. برخی دیگر نیز، در هر دو حوزه به یکسان عمل کرده اند. در این نوشتار سعی شده تا مهمترین نظریات بداهت گرا در فرااخلاق، از جهت توجیه گزاره های اخلاقی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرند.

۳۲۸.

فرایند شکل گیری نظام عمل صالح از منظر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه مولودی مرتضی ایروانی نجفی سهیلا پیروزفر

منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلید واژه ها: قرآن ولایت نظام عمل صالح

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۸۴ تعداد دانلود : ۱۰۶۸

این مقاله می کوشد تا با رویکردی نو با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوا به بررسی چگونگی فرایند شکل گیری عمل صالح بپردازد. تا کنون پژوهش های گوناگونی درباره پیوندهای متقابل عمل صالح با مفاهیمی دیگر همچون ایمان، تقوی، قلب و... صورت گرفته است. اما این پژوهش بر آن است تا با گردآوری، ارزیابی و پردازش مجموعه این روابط متقابل، نظام و روند رخداد عمل صالح را بر پایه قرآن و روایات مبین پیدا نماید. به سخن دیگر، در این مقاله، فرایند بروز عمل صالح در گذر از ساختار روانی انسان جستجو می شود. نتایج این پژوهش نشانگر آن است که از دیدگاه قرآن و روایات، روند رخداد عمل صالح طی شش مرحله زیر و در گذر از اجزای گوناگون ساختار روانی انسان مؤمن رخ می دهد: 1. پیدایش حاجت (در صدر)، 2. طلب و دعا (در قلب)، 3. ظهور نیت (در قلب و نفوذ آن در صدر)، 4. علم (در فکر)، 5. اراده عمل (در عزم) و 6. بروز خارجی عمل صالح (در قوه). بر این مبنا، عمل صالح همان نور ایمان است که تحت ولایت الهی در گذر از اجزای ساختاری روان، ظهورهای مختلفی می یابد تا آنجا که به صورت عمل بیرونی در قوای حرکتی انسان در عالم مادی بروز می یابد و باعث صعود انسان به مراتب عالی می شود.

۳۲۹.

مفهوم شناسی وجدان اخلاقی و گستره تأثیرگذاری آن در نظم عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه منتظر بهروز محمدی منفرد

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال نهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: حقوق قانون نظم عمومی امنیت اجتماعی وجدان اخلاقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۹۲ تعداد دانلود : ۷۸۸

حاکمیت نظم و قانون مداری از مهم ترین مؤلفه های اجتماعِ به سامان است که بستر امنیت و آرامش را برای سیر افراد در جهت اه داف ف ردی و جمعی امکان پذیر می سازد. دستی ابی به جامع ة بهره مند از نظم عمومی، نیازمند وجود قوانین مربوط و مابازای قانونی مناسب برای اجرای این قوانین است. بی شک مهم ترین ضامن اجرای قوانینِ دارای جنبه نظم عمومی، دولت ها و نهادهای اجتماعی قضایی و انتظامی هستند؛ اما توجه به اخلاقیات، حاکی از وجود مابازای اخلاقی و درونی برای رعایت قوانین یادشده است. ازاین رو هماهنگی و همراهی الزامات خارجی و درونی، مهم ترین دستاورد برای رسیدن به نظم عمومی خواهد بود. در تحقق این هدف، مفهوم وجدان اخلاقی با توجه به کارکردهای آن، نقش اساسی دارد. در این نوشتار با مراجعه به آرای اندیشمندان، ضمن مفهوم شناسی «وجدان اخلاقی»، تأثیر این عاملِ در دسترس و همگانی برای تربیت افراد اخلاقی و به تبع آن تشکیل جوامع اخلاقی که نظم داری و قانون مداری را سرلوحه فعالیت های خود قرار دهند، بررسی شده و تلاش گردیده است تا مفهوم اخلاقی وجدان به صورتی کاربردی تر ارائه شود.

۳۳۰.

گفتارهای قرآنی امام جواد (ع)

نویسنده: الیاس کلانتری

منبع: بینات سال بیست و سوم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) ویژه نامه قرآن و امام جواد (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۱۲ تعداد دانلود : ۴۹۵

۳۳۱.

اسلام و پرورش شخصیت از دیدگاه ابن مسکویه(مقاله علمی وزارت علوم)

مترجم: سیده فاطمه موسوی

منبع: رویش روان شناسی سال پنجم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۵)

کلید واژه ها: اسلام شخصیت فضیلت ابن مسکویه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و..]

تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۹۰۰

عفت فراتر از لباس و یا تعاملات بین فردی، حالتی است که فرد را در تمامی ابعاد زندگی تحت تاثیر قرار داده، شامل دسته ای از رفتارها و حالات چون لباس، حفظ فاصله بین فردی، و رفتار با دیگران، به خصوص رفتار با پروردگار است. ابن مسکویه، نظریه پیچیده ای در باب کسب فضیلتِ وابسته به اعمال بدنی، درونی سازی تمایلات، و تعاملات عمومی فراهم می کند. چارچوب نظری وی، هنگامی که در مورد پوشش و عفت به کار می رود، در رسانه ها و گفتمان سیاسی مشهور بوده، که طبق آن پوشش صرفاً به عنوان یک نماد ما را ترغیب می کند تا آن را وسیله ای ببینیم که توسط آن فضیلت ها ساخته می شوند. به علاوه، حجاب مدرن نشان می دهد که چگونه پرورش فضیلت دربرگیرنده تحول نه تنها در سطح شخصی، بلکه در سطوح بین فردی و اجتماعی می شود. از این زاویه، عفت و پوشش به ایجاد «منطقه فضیلت عمومی» و درونی سازی تمایلات جنسی مناسب در همه افراد از جمله مردان کمک کرده، مانع از آشفتگی و هرج و مرج میل جنسی خارج

۳۳۲.

نقد کتاب مقدس: خاستگاه تاریخی معرفتی و تأثیر آن بر مطالعات قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نفیسه امیری دوماری جعفر نکونام

منبع: معرفت ادیان سال هشتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۲۹)

کلید واژه ها: عصر روشنگری رنسانس نهضت اصلاح دینی مطالعات قرآنی نقادی کتاب مقدس

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۵۷ تعداد دانلود : ۷۶۱

رهیافت انتقادی به کتاب مقدس، پدیده ای نوظهور و از نتایج عصر روشنگری بود. کتاب مقدس، که تا آن زمان به عنوان منبع قدسی دین تلقی می شد، همچون سایر متون کهن با تکیه بر ابزارهای علمی مورد قضاوت و استنطاق واقع شد. مهم ترین پیامد این رویکرد، مناقشه و اختلاف در مورد اعتبار کتاب مقدس است. تعمیم کاربست شیوه های مختلف نقد کتاب مقدس به قرآن، چالش هایی را در حوزة مطالعات قرآنی ایجاد کرده است که باید پیش از استفاده از این روش ها، کارآمدی یا عدم کارآمدی آنها دربارة قرآن بررسی و تحلیل شود. در این مقاله، ابتدا عوامل و زمینه های نقادی کتاب مقدس به تصویر کشیده شده، سپس کاربست برخی روش های انتقادی برگرفته از کتاب مقدس در مورد قرآن، معرفی و تحلیل شده اند. بررسی ها نشان می دهد، متن قرآن کریم، بر خلاف کتاب مقدس، به نحو متواتر و از طریق قرائت و حفظ نسل ها نقل شده و متن آن، بی کم و کاست حفظ گردیده است. لذا نمی توان متن قرآن را همانند متن کتاب مقدس، به نقد کشید و دربارة متن آن، زیادت و نقصان ادعا کرد.

۳۳۳.

حقیقت و چیستیِ «از خود بیگانگی»، از دیدگاه اندیشمندان مسلمان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید عابدین بزرگی

منبع: آیین حکمت سال هشتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۷

کلید واژه ها: نفس مراتب نفس خود ازخودبیگانگی فراموشی خدا

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۱۵ تعداد دانلود : ۸۳۹

یکی از مسائل انسان شناسی که برخی از متفکران درباره آن پژوهش نموده اند «ازخودبیگانگی» است. در اینکه «ازخودبیگانگی» چیست و چگونه به وجود می آید، هر کس با توجه به دیدگاهی که درباره ماهیت و حقیقت انسان اتخاذ نموده، جواب خاصی به آن داده است. در تحقیق حاضر، با بررسی و تحلیلِ تعاریف مختلفِ «ازخودبیگانگی»، ماهیت و چیستی این مفهوم بیان شده، و با بهره گیری از آیات و روایات به این نتیجه رهنمون گردیده است که حقیقت انسان همان نفس اوست که با تعابیری مانند «من» و «خود» از آن یاد می شود. رشد و تعالی این حقیقت وابسته به ارتباط داشتن با خداست، به طوری که اگر آدمی خدا را فراموش نماید و با او بیگانه شود، «خود» را فراموش نموده، از آن نیز بیگانه می شود. از این جهت، «ازخودبیگانگی» را باید در «بیگانگی از خدا» جستجو نمود.

۳۳۴.

شیعیان واقعى؛ برخوردار از ملکات و فضایل ناب انسانى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدتقى مصباح یزدی

منبع: معرفت سال بیست و پنجم فروردین ۱۳۹۵ شماره ۲۲۰ «ویژه فلسفه»

کلید واژه ها: عمل عمل صالح گناه فضایل فواضل

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۲۷۹

این مقال، به شرح و تفسیر صفات مؤمنان و شیعیان در باب فضایل و ملکات اخلاقى مى پردازد. فضایل بیشتر درباره ملکات راسخ و صفات ثابت کاربرد دارد و فواضل به رفتارهاى اخلاقى مانند احسان به دیگران که هنوز به صورت ملکه راسخ درنیامده، اطلاق مى شود. فضایل از امور تشکیکى و داراى مراتب و درجات کمّى و کیفى هستند. براى تشخیص برترى و مرتبه کیفى و سنجش رفتار از نظر کیفیت، دو معیار و ملاک وجود دارد: یکى معرفت فردى است که آن عمل را انجام مى دهد. دوم اخلاص او، هرچه معرفت و اخلاص فرد بیشتر باشد، ارزش و کیفیت عمل فرد به مراتب فزونى مى یابد. از سوى دیگر، همین معرفت و اخلاص هم متلازم هم هستند. هرکس معرفتش بیشتر باشد، اخلاصش در عمل نیز بیشتر است.

۳۳۵.

دین دارى و نقش آن در مسئولیت پذیرى اجتماعى دانشجویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیف الله فضل اللهى قمشى افسانه فداکار

منبع: معرفت سال بیست و پنجم اسفند ۱۳۹۵ شماره ۲۳۱ «ویژه جامعه شناسی»

کلید واژه ها: دین دارى مسئولیت پذیرى اجتماعى انجام عبادات واجبه انجام عبادات مستحب رعایت نشانه هاى دین دارى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۵۱ تعداد دانلود : ۶۲۹

هدف تحقیق، پیش بینى نقش دین دارى در مسئولیت پذیرى دانشجویان است. روش تحقیق، توصیفى همبستگى، و جامعه آمارى، دانشجویان دانشگاه پیام نور قم مى باشد. نمونه آمارى نیز 320 نفر از دانشجویان بودند که به شیوه تصادفى طبقه اى انتخاب شدند. ابزار جمع آورى اطلاعات، دو پرسشنامه استاندارد «دین باورى» و «مسئولیت پذیرى» به ترتیب با پایایى 73.0 و 71.0 براساس آلفاى کرانباخ بود. براى تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش هاى آمار توصیفى و استنباطى در حد آزمون همبستگى پیرسون و Tبراى مقایسه میانگین دو گروه مستقل و Z فیشر استفاده شد. نتایج نشان داد: 1. بین نشانه هاى دین دارى با مسئولیت پذیرى اجتماعى به میزان 154/0 همبستگى مثبت و معنى دار وجود دارد. 2. بین انجام عبادات واجب و مسئولیت پذیرى اجتماعى دانشجویان رابطه معنى دارى وجود دارد 3. بین انجام عبادات مستحب و مسئولیت پذیرى اجتماعى دانشجویان رابطه معنى دارى برقرار است. 4. بین رعایت نشانه هاى دین دارى و مسئولیت پذیرى اجتماعى دانشجویان رابطه معنى دارى وجود دارد. 5. رابطه بین ابعاد دین دارى با مسئولیت پذیرى اجتماعى در دانشجویان دختر و پسر متفاوت نیست.

۳۳۶.

جایگاه پژوهش تربیتی در پرتو رویکرد پسا ساختار گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ایراندخت فیاض حسین شرفی

منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و چهارم دوره جدید زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۳

کلید واژه ها: ساختارگرایی پساساختارگرایی واسازی پژوهش تربیتی اندیشه فوکو

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۵۴ تعداد دانلود : ۳۶۲

ظهور و نشر اندیشه پسا ساختارگرایی با جهتگیریها و رویکردهای خاص خود در رویارویی با شناخت در حوزه های علوم انسانی، اجتماعی، از جمله علوم تربیتی از طریق سنتهای فرهنگی و زبانی، روش شناسی های متعدد و گوناگونی را پیش پای پژوهشگران حوزه های یاد شده قرار داده است به گونه ای که ظاهراً نوعی آشفتگی روش شناختی را به دنبال داشته است؛ لذا در این مقاله، که با روش تحلیلی و توصیفی صورتبندی شده است، پس از تحلیل و تشریح رویکرد ساختارگرایی به عنوان زمینه پیدایش جنبش پسا ساختارگرایی، اشتراکات و افتراقات آنها تبیین شده است. در نتیجه آن ، فضای پژوهش تربیتی در پرتوی نگرش پساساختار و از دریچه الگوی واسازی دریدایی و نیز الگوهای انتقادی و ساخت زدای فوکو یعنی ، ""دیرینه شناسی""، ""تبار شناسی"" و ""تحلیل گفتمان انتقادی"" ترسیم شده است.

۳۳۷.

الگوی تربیت شهروندی فضیلت گرای ارتباطی: الگویی برای تربیت سیاسی و اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن فرمهینی فراهانی

منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال بیست و چهارم دوره جدید تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: تربیت سیاسی اجتماعی الگوها و رویکرد رویکرد شهروندی فضیلتگرای ارتباطی آموزش و پرورش در دوران معاصر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۵۲ تعداد دانلود : ۱۱۶۴

هدف این مقاله ارائه الگویی برای تربیت سیاسی و اجتماعی متناسب با وضعیت کشور است. در این راستا سؤال اصلی پژوهش این است که در ادبیات نظری ساحت تربیت سیاسی اجتماعی، مهمترین الگوها و رویکردهای نظری کدام است؟ و الگوی نظری مناسب برای تربیت سیاسی اجتماعی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی چیست. روش تحقیق، تحلیل کیفی (غیر تجربی) است. در این زمینه شانزده الگوی نظری از جمله رویکرد آموزش مستقیم سیاسی مدنی، رویکرد مدارس دموکراتیک، رویکرد آسیب شناسی اجتماعی، رویکرد قانون محور، رویکرد نظامدار، الگوی فردگرایانه و لیبرالی، الگوی جمهورگرایانه و نولیبرالی، الگوی فمینیستی، الگوی شهروند جهانی، الگوی شهروند زیست بومی، رویکرد انتقال فرهنگی، رویکرد شهروندی دموکراتیک و رویکرد تغییر اجتماعی شناسایی شد که کلا در دو رویکرد جامع ""محافظه کار"" و ""پیشرفتگرا"" قابل تقسیم است. در این میان رویکرد ""تربیت شهروندی فضیلتگرای ارتباطی"" به عنوان رویکرد پیشنهادی برای تربیت سیاسی اجتماعی جمهوری اسلامی معرفی شده است. انتخاب تعبیر شهروندی در این رویکرد به لحاظ اهمیت کلیدی آن در مباحث مربوط به تربیت سیاسی و اجتماعی است.

۳۳۸.

عدالت بین نسلی در استفاده از محیط زیست از نگاه آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اشکان نعیمی حمیدرضا قاسمی

منبع: سراج منیر سال هفتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳

کلید واژه ها: عدالت محیط زیست عدالت بین نسلی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۷۱۵ تعداد دانلود : ۴۹۹

امروزه چگونگی استفاده از محیط زیست به یکی از مهم ترین از مسائل مورد توجه بشر تبدیل شده است، تخریب و استفاده بی رویه از آن نگرانی جدی ای نسبت به آینده بشر برای صاحب نظران به وجود آورده است، از این رو ضرورت دارد تا این موضوع را از منظر آیات و روایات و دلیل عقل مورد بررسی قرار دهیم تا مبانی فقهی این مسئله تبیین گردد. با مراجعه به آیات و روایات و ادله عقلی می توان حق بهره مندی همة بشر از محیط زیست سالم را استنباط کرد و در نتیجه آحاد بشر را مکلّف به رعایت حق سایرین در استفاده از محیط زیست دانست و از این رو تصرفات تخریب گر نسبت به آن را از نظر شرعی ممنوع دانست، از این بحث تحت عنوان عدالت بین نسلی در استفاده از محیط زیست یاد می شود، زیرا تجاوز به حق آحاد بشر نسبت به محیط زیست نوعی تضییع حق و ظلم نسبت به ایشان به حساب می آید.

۳۳۹.

تجلی قرآنی بایسته های اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: الهه هادیان رسنانی کوثر بصام

منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۱

کلید واژه ها: اخلاق اخلاق اجتماعی صحیفه سجادیه تجلی قرآنی دعاهای اخلاقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۷۷ تعداد دانلود : ۱۳۹۷

اندیشه های قرآنی امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه در تمام زمینه های معرفتی ازجمله در حوزه اخلاق اجتماعی تحت تاثیر قرآن و در این مجموعه به شکل دعا تجلی یافته است.در این آموزه معرفتی و دینی (اخلاق اجتماعی)، حضرت با بهره گیری از معارف قرآنی در این زمینه و تأثیر پذیرفتن از کلام وحیانی با توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زمانه خود به صورت مستقیم و غیرمستقیم به بیان این معارف و آیات قرآنی اهتمام ورزیده اند. ازاین رو محور اصلی این پژوهش ذکر انواعِ اثرپذیری کلام امام از قرآن در بیان بایسته های اخلاق اجتماعی است که امام سجّادعلیه السلام برای بیان این آموزه های اخلاقی در کلام خود از آن ها بهره گرفته و اندیشه حضرت در القای این معارف الهی از آن ها تأثیر پذیرفته است. برای نیل به این مهم با استفاده از روش کتابخانه ای از تفاسیر قرآن و شروح موجود از صحیفه و دیگر منابع تاریخی و اخلاقی بهره گرفته شده است.

۳۴۰.

بررسی تطبیقی اندیشه اخلاقی ارسطو و خواجه نصیرالدین طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین کلباسی مجتبی الهیان الهام محرابی

منبع: فلسفه دین سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۳ (پیاپی ۲۸)

کلید واژه ها: سعادت عدالت اخلاق ارسطو سیاست بررسی تطبیقی خواجه نصیر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۲۱ تعداد دانلود : ۱۳۷۳

این مقاله بر مبنای بررسی تطبیقی نظرات اخلاقی ارسطو و خواجه نصیرالدین طوسی و بررسی شباهت دیدگاه های اخلاقی آنان نگاشته شده است. چنانکه نشان داده خواهد شد، فضایل اخلاقی نقش مهمی را در رسیدن به سعادت ایفا می کنند. سعادت برترین خیری است که هر کس فقط به خاطر خود سعادت، به دنبال آن است. خواجه نصیر همچون ارسطو می اندیشید که اخلاقیات، مبانی و پایه های عینی و واقعی دارند؛ اما برخلاف ارسطو، باور داشت که عقل انسان به تنهایی قادر نیست که به همه این مبانی برسد و علاوه بر عقل باید در به دست آوردن معرفت کامل در مورد ویژگی های اخلاقی، از شریعت یاری جست. همچنین شریعت با معرفی جهان آخرت چشمان ما را به روی یک زندگی پایان ناپذیر باز می کند که جزییات آن جهان توسط عقل شناخته نشده است. به هر روی، شریعت در نظر خواجه نصیر برای زندگی در متن چنین جهانی، لازم و ضروری خواهد بود. «عدالت» به عنوان منشأ فضایل و سعادت بشری، نقطه مشترک اندیشه اخلاقی ارسطو و خواجه نصیر است که هم در اخلاق ناصریو هم در اخلاق نیکوماخوسبر آن تأکید می کنند. عدالت در رویکرد آنان منشأ همه فضیلت ها (و نه جزیی از آن) است و تا عدالت نباشد، سعادت میسر نخواهد شد.

درخت حوزه‌های تخصصی