معرفت اخلاقی

معرفت اخلاقی

معرفت اخلاقی سال هفتم بهار و تابستان 1395 شماره 1 (پیاپی 19) (مقاله ترویجی حوزه)

مقالات

۱.

مناسبات اخلاق و حکمت عملی در اخلاق نیکوماخوس(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: اخلاق نیکوماخوس اخلاق فضیلت حکمت عملی ارسطو اخلاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۳۶۱
بحث از حکمت عملی، پرداختن به اساسی ترین پرسش های فلسفی انسان است. سؤال از اینکه «چه می توان کرد؟» یا «چه باید بکنیم؟» یا «چگونه باید عمل و اقدام کرد؟»، از مهم ترین پرسش های اساسی حیات انسانی است. توضیح عناصر اساسی نظریه حکمت عملی و هویت اخلاق از دیدگاه ارسطو، تحت عنوان توده ای از تقسیم بندی های متنوع معرفتی و وجودی به نمایش گذاشته است. این تقسیم بندی ها، به نحوی توسط ارسطو به کار گفته شده اند که وجوه مختلف کارکردها و نقش هایی که ما در تهذیب اخلاق و حکمت عملی و حتی علوم انسانی با آن مواجه هستیم، در ضمن یک نظام واحد ترسیم شده اند. این نوشتار بر آن است تا با ارائه نگاهی مستند به نظریة اخلاق ارسطو و تحلیل و بررسی آن، مناسبات بین اخلاق و حکمت عملی را از دیدگاه وی مورد واکاوی قرار دهد.
۲.

توجیه بر مبنای بدیهیات (بدیهیات اخلاقی و غیر اخلاقی)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: توجیه بدیهیات بدیهیات اخلاقی بدیهیات غیراخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۳۰۲
از بین مکاتب اخلاقی مبناگرا، برخی مکاتب معتقدند که گزاره های پایه در استدلال های اخلاقی، گزاره هایی بدیهی هستند. میان کسانی که گزاره های پایه اخلاقی را بدیهی می دانند، این اختلاف نظر وجود دارد که برخی، گزاره های پایه بدیهی را اموری اخلاقی می دانند و برخی، این گزاره ها را امور غیراخلاقی قلمداد می کنند. چگونگی تبیین بداهت گزاره های پایه اخلاقی در بین اندیشمندان معرکه آراء است. برخی جانب شهود را در این حوزه گرفته اند. برخی چون کانت، آنها را مدرَک پیشینی عقل عملی دانسته اند. برخی صرف تصور موضوع و محمول را برای حکم به بداهت آن کافی دانسته اند. برخی دیگر، با تبیین عقلانی بداهت آن را نشان داده اند. همچنین در این مورد، دو حوزه ارزش و الزام، نزد فیلسوفان اخلاقی بهره یکسانی ندارند. برخی، صرفاً حوزه ارزش را دارای گزاره های پایه بدیهی می دانند. برخی این شأن را تنها برای الزامات اخلاقی قائلند. برخی دیگر نیز، در هر دو حوزه به یکسان عمل کرده اند. در این نوشتار سعی شده تا مهمترین نظریات بداهت گرا در فرااخلاق، از جهت توجیه گزاره های اخلاقی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرند.
۳.

بررسی نظریه آیت الله صادق لاریجانی در تحلیل الزامات اخلاقی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: فلسفه اخلاق الزامات اخلاقی ماهیت و طبیعت فعل نفس الامر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۳ تعداد دانلود : ۳۴۶
تبیین چیستی «الزامات اخلاقی»، هدف اصلی نظریه فلسفة اخلاقی آیت الله صادق لاریجانی است. طبق دیدگاه ایشان، از منظر «هستی شناسی»، الزامات اخلاقی، الزاماتی حقیقی هستند که انسان بالوجدان آنها را درک می کند. متعلق این الزامات، ماهیت و طبیعت فعل است که در عالم تقرر ماهوی و نفس الامر جای دارند. از منظر «معناشناختی»، این الزامات واقعی، به دو گونه اخباری و انشائی قابلیت ابراز دارند. همچنین، راه شناخت این الزامات از منظر «معرفت شناختی»، اتحاد طبیعت فعل با نفس انسان و به تبع، درک الزام آن طبیعت می باشد. در این نوشتار ضمن توصیف دیدگاه آیت الله صادق لاریجانی، به تحلیل و بررسی دیدگاه ایشان پرداخته شده است. حاصل آنکه این نظریه از این جهت که بر پایه ماهیت استوار شده است، با برخی اشکالات اصالت ماهیت مواجه است. همچنین، عدم تحلیل طاعت و عصیان الهی و کیفیت صدور فعل قبیح، از دیگر مشکلات پیشروی این نظریه می باشد. در نهایت، به این نکته اشاره شده است که از نظرگاه توحیدی در فلسفة اخلاق، همه الزامات اخلاقی می بایست به خداوند متعال بازگشت کند.
۴.

شهودگرایی اجتماعی؛ روان شناسی استدلال اخلاقی از منظر جاناتان هید(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: استدلال اخلاقی شهود شهودگرایی اجتماعی قضاوت اخلاقی جاناتان هید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۸ تعداد دانلود : ۶۳۵
استدلال های اخلاقی، از دیرباز نقش مهمی در اخلاق ایفاء می کردند. به همین دلیل، همة نظریات اخلاقی، به نوعی درگیر با این موضوع بودند. با ورود فلسفه های مضاف به عرصه علم اخلاق، یکی از علم هایی که به غنی تر شدن این علم کمک کرد، روان شناسی اخلاق بود. روان شناسی اخلاق، مسائل مهم اخلاق، از جمله مفهوم استدلال اخلاقی و جایگاه آن را در قضاوت های اخلاقی توسعه بخشید. این علم، با کمک مطالعات ژنتیکی و در نهایت، در سال های اخیر با مطالعات عصب شناسی، استدلال اخلاقی را توسعه داد. مدل شهودگرایی اجتماعی جاناتان هید، از نتایج تحقیقات عصب شناسی قرن بیستم و دارای پس زمینه های قوی فرهنگی است که تفاوت هایی با مدل کاری پیاژه و کلبرگ دارد. این مقاله، با رویکرد تحلیلی و نظری در پی تبیین و تحلیل این نظریه و ارائة پیشنهادهایی برای چگونگی نقد این دیدگاه می باشد.
۵.

شاخصه های سرگرمی اخلاقی در سبک زندگی اسلامی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: سرگرمی سرگرمی مطلوب اوقات فراغت سبک زندگی سبک زندگی اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۸ تعداد دانلود : ۳۷۱
سرگرمی بخش مهمی از سبک زندگی است. برای داشتن سبک زندگی اسلامی، باید شاخصه های سرگرمی اخلاقی را از دیدگاه اسلامی بررسی کرد. این تحقیق، با روشی توصیفی- تحلیلی و تجویزی، در پی یافتن برخی از این شاخصه ها است تا خلأ دانشی و نظری در این زمینه برطرف گردد. در این تحقیق، به این نتیجه رسیدیم که در سبک زندگی اسلامی، برای سرگرمی اصولی کلی مطرح است. این اصول، با عناصر زمینه ای و سایر مؤلفه های سبک زندگی، ارتباط دوسویه دارد. برخی از شاخصه های سرگرمی اخلاقی عبارتند از: توحیدگرایی، توجه به قرب الهی، توجه به عالم غیب، واقع گرایی، عقلایی بودن، بیهوده و عبث نبودن، حفظ کرامت انسانی در سرگرمی، سرگرم نشدن به گناهان و اعتدال در پرداختن به سرگرمی.
۶.

بررسی تطبیقی عناصر برنامه درسی تربیت اخلاقی از دیدگاه شهید مطهری و روسو(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: تربیت اخلاقی برنامه درسی عناصر چهارگانه شهید مطهری روسو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۷ تعداد دانلود : ۴۴۰
این پژوهش، با هدف بررسی تطبیقی عناصر برنامه درسی تربیت اخلاقی (اهداف، محتوا، روش های یاددهی – یادگیری و ارزشیابی) از دیدگاه شهید مطهری و روسو تدوین یافته است. روش پژوهش، تحلیلی – اسنادی بوده و به منظور گردآوری داده های لازم برای دستیابی به اهداف پژوهش، منابع و متون موجود و مرتبط با موضوع پژوهش، با استفاده از فرم های فیش برداری از منابع جمع آوری و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در برخی از «اهداف تربیتی»، بین دو دیدگاه، هماهنگی، و در برخی موارد، اختلاف قطعی وجود دارد. در عنصر «محتوا»، شهید مطهری بهترین محتوا را محتوای قرآنی توصیه می کند، اما روسو بهترین محتوا را طبیعت و تجربه قلمداد می کند. در «روش های یاددهی – یادگیری» نیز موارد تشابهی دارند؛ اگر چه گاهی در تفسیر یک روش، برداشت ها مختلف می شود. دیدگاه تربیتی شهید مطهری در عنصر ارزشیابی شامل روش های خودارزیابی، و ارزیابی مبتنی بر عمل می باشد و در برنامه درسی روسو، مشاهده، روش ارزشیابی به شمار می آید.
۷.

بررسی برنامه درسی تربیت اخلاقی در چند کشور جهان و کشور ایران(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: تربیت اخلاقی برنامه درسی آموزش شهروندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۸ تعداد دانلود : ۴۱۲
تربیت اخلاقی یکی از مهم ترین مسائل آموزشی و تربیتی می باشد. دستیابی به این هدف، نیازمند نقشه ای است که در ادبیات علوم تربیتی، به آن «برنامه درسی» می گویند. این طرح و نقشه، زمانی می تواند آن نهاد را به اهداف مطلوب خود برساند که مبتنی بر رویکرد برآمده از اصول، شیوه ها و چشم اندازهای حاکم بر فرهنگ آن کشور باشد. این مقاله، به بررسی رویکرد حاکم بر برنامه درسی تربیت اخلاقی در چند کشور جهان و ایران پرداخته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است. به طورکلی در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی ایران، گرایش به اخلاق فضیلت وجود دارد.این رویکرد در چارچوب کتاب های درسی، تربیت اخلاقی را به یک جریان ضعیف و کم اثر تبدیل می کند. رویکرد مزبور یک نوع فروکاهش تربیت اخلاقی، به اطلاع رسانی اخلاقی است. درحالی که در کشورهای دیگر، تربیت اخلاقی ناظر بر اخلاق شهروندی است و بیشتر به آماده سازی جوانان برای نقش ها و مسئولیت خود به عنوان شهروندان می پردازد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۶