تاریخ و سیره شناسی

"از آنجا که زندگی کوتاه حضرت فاطمه (علیها السلام) پس از رحلت نبی اکرم (صلی اله علیه و آله) از موارد عمده اختلافات بین شیعه و سنی است، شخصیت و حیات آن بانوی نمونه، کمتر در آینه ادبیات و شعر فارسی منعکس شده است؛ این نکته به ویژه در ادوار آغازین شعر فارسی که غلبه با اهل سنت بوده است، بیشتر صدق می کند. ناصرخسرو شاعر قرن پنجم (متوفی 481) پس از آنکه متعاقب تحول درونی و روحی به مذهب تشیع درآمد، یکی از مضامین اصلی شعرش را ذکر مناقب اهل بیت (علیهم السلام) و ستایش آن خاندان به خصوص حضرت فاطمه (علیها السلام) قرار داد. مقام و شفاعت آن بانو در قیامت و فضایل همسر و فرزندان، و مظلومیتش در دنیا در شعر او بازتاب ویژه ای دارد. حکیم سنایی غزنوی شاعر قرن پنجم و ششم (متوفی 535) جزو نخستین شاعران رسما سنی مذهبی است که به بیان منزلت و منقبت حضرت فاطمه (علیها السلام) پرداخته است. او حضرتش را با القاب زهرا، خیرالنسا، دختر مصطفی، بتول و مادر حسن و حسین معرفی کرده و به این ترتیب بخشی از شخصیت، منزلت و مظلومیت وی را منعکس نموده است. "

۱۷۵۰.

عدالت اجتماعى در حکومت علوى(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمود لطیفی

منبع: حکومت اسلامی ۱۳۷۹ شماره ۱۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۸۰

۱۷۵۱.

مسجد بنى قریظه یا مسجد فضیخ(1)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: رسول جعفریان

منبع: میقات حج ۱۳۸۰ شماره ۳۸

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی سایر

تعداد بازدید : ۱۷۷۷

۱۷۵۲.

عملکرد و سرانجام مسبّبان واقعه عاشورا

نویسنده: سید حسین اظهری لمراسکی

منبع: تاریخ نو زمستان ۱۳۹۳ شماره ۹

کلید واژه ها: عاشورا شهادت امام حسین (ع) یزید مختار عمر بن سعد ابن زیاد

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ کربلا

تعداد بازدید : ۱۷۷۹ تعداد دانلود : ۷۲۲

سرانجام عبرت آموز مسبّبان و قاتلان شهدای کربلا در این دنیا و حوادثی که برای آنان افتاد، حاوی نکات عبرت آموز و قابل توجه برای انسان ها پس از واقعة عاشوراست. از یزید بن معاویه گرفته تا ابن زیاد، شمر، عمر بن سعد و فرماندهان و سپاهیانی که با امام حسین (ع) و یارانش برخورد کردند، همه در مدّت کوتاهی پس از حادثة کربلا گرفتار عواقب کار خود شدند. یزید، بیش از چند سال، زنده نبود و پس از آن به هلاکت رسید. ابن زیاد، شمر، سنان بن انس، حرمله و سایر افراد مؤثر در سپاه کوفه نیز چند سالی به زندگی خود ادامه دادند و سرانجام همة آن ها به دست مختار ثقفی، هلاک شدند. این مقاله به شیوه توصیفی-تبیینی و براساس منابع کتابخانه ای نوشته شده است.

۱۷۵۳.

نغمه محمد (ص) (سروده ای از گوته در مدح پیامبر اسلام)

نویسنده: محمد اخگری

منبع: خردنامه همشهری بهمن ۱۳۸۵ شماره ۱۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۴ تعداد دانلود : ۷۵۸

۱۷۵۴.

پژوهشی در گسترش اسلام در آسیای مرکزی

نویسنده: غلامرضا ورهرام

منبع: تحقیقات تاریخی پاییز ۱۳۶۸ شماره ۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۴ تعداد دانلود : ۹۰۴

۱۷۵۵.

نگرشی به مؤلفه های فلسفه تاریخ ابن خلدون و نسبت سنجی آن با عقلانیت جدید

نویسنده: سید کاظم سیدباقری

منبع: حوزه و دانشگاه بهار ۱۳۸۴ شماره ۴۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۳ تعداد دانلود : ۹۶۷

۱۷۵۶.

درآمدی بر نامههای پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله)

نویسنده: مریم اسماعیلی

منبع: نامه جامعه ۱۳۸۵ شماره ۲۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۱

۱۷۵۷.

بررسی و تحلیل نقش مایه های ایرانی اسلامی گچ بری های امامزاده عبدالله اراک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید ساریخانی اکبر شریفی نیا اکرم احمدی

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱۸

کلید واژه ها: نقش مایه امامزاده عبدالله گچ بری ایرانی اسلامی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ تمدن اسلامی

تعداد بازدید : ۱۷۷۲ تعداد دانلود : ۹۶۲

نقوش گچبری امامزاده عبدالله اراک، از نقش مایه های ایرانی اسلامی رایج در دوران سلجوقی و متأثر از دوره ساسانی است. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و اطلاعات آن از مطالعات کتابخانه ای و میدانی تهیه شده است. سوال های پژوهش عبارتند از اینکه، چه میزان هنر گچ بری اسلامی وامدار دوره ساسانی بوده و تغییرات ایجاد شده بر سطوح گچ بری های اسلامی چگونه قابل تبیین است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که بنیان نقوش تزیینی بنا، متاثر از گچ بری دوره ساسانی و محتوای نقش مایه های آن متأثر از تعالیم الهی و رخدادهای مهم اجتماعی (نهضت ترجمه و گرایش به عقل گرایی) است و بالطبع چهار تغییر (حذف نقوش انسانی و حیوانی، گرایش به نقوش گیاهی و تجریدی و گرفتن نگاه اساطیری از آنان، به کارگیری نقوش کتیبه ای و ارائه نقوش هندسی چندضلعی) در مضمون نقش مایه های گچ بری امامزاده دیده می شود.

۱۷۵۸.

نخستین نظریه پرداز ارجاءبررسی تحلیلی نامه حسن بن محمد بن حنفیه درباره ارجاء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی محمد ولوی علی غلامی دهقی

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۸۸ شماره ۲ (پیاپی ۷۷)

کلید واژه ها: بنی امیه حسن بن محمد ارجا مرجثه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع کلیات

تعداد بازدید : ۱۷۷۱ تعداد دانلود : ۷۶۴

حسن فرزند محمد حنفیه، از تابعان مدینه و از نوادگان علی (ع) بود. او عالمی فقیه و آگاه به اختلاف فتاوا و محدّثی می دانند که بر عالمان عصر خویش برتری داشته است. مورخان از او به عنوان نظریه پرداز اندیشه ارجا یاد کرده اند که برای نخستین بار در یک محفل مناظره در شهر مدینه درباره کشمکش میان علی (ع)، عثمان، طلحه و زبیر و حق و باطل بودن آنها، پس از مدتی سکوت و شنیدن سخن دیگران، بهترین راه حل را در این دانست که حکم دوستی یا برائت از آنها را به تأخیر اندازیم و هیچ یک را ردّ یا قبول نکنیم. به دنبال این بحث، او نامه ای به شهرها نوشت که با قرائت آن در برخی بلاد اسلامی، تفکر ارجا قوت گرفت و در بسیاری از مناطق مسلمان نشین طرفدارانی یافت. طرح اندیشه ارجا در قالب یک نظریه کلامی از سوی فردی از خاندان علی(ع) برای معاصران وی دور از انتظار بود. بنابراین بررسی اصل نامه از جهت سند و محتوا و تحقیق درباره انگیزه وی از نگارش آن ضروری است. نگارنده پس از بررسی منابع مختلف که برخی به اجمال و برخی به تفصیل از نامه پسر محمد سخن به میان آورده اند، سند و محتوای نامه و احتمال دخل و تصرف در آن را بررسی نموده است. تحلیل انگیزه حسن بن محمد از نگارش نامه که برای وحدت میان مسلمانان یا جلوگیری از سبّ جدش علی (ع) بود و در نهایت چالش و نوع تعامل او با حاکمیت امویان از موضوعات اصلی این نوشتار است.

۱۷۵۹.

هنر و زیبایى در سیره پیشوایان‏

نویسنده: محمد محمدی اشتهاردى

منبع: نشریه پاسدار اسلام ۱۳۸۳ شماره ۲۷۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۶۹

۱۷۶۰.

بازخوانی رسمیت یافتن تشیع در ایرانِ عهد اولجایتو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: آذر آهنچی مهدی عبادی

منبع: شیعه شناسی سال هشتم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۳۰

کلید واژه ها: ایران تشیع ایلخانان رسمیت یافتن اولجایتو

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۲ تعداد دانلود : ۸۴۶

در اواسط دوره حکومت اولجایتو (حک703-716ق) که در نتیجه مجادلات مذهبی دو گروه عمده اهل سنت، حنفی و شافعی ها، مغولان ایران در آستانه رویگردانی از اسلام و مسلمانی بودند، تشیع نقش تاریخی مهمی بر عهده گرفت و با گرویدن اولجایتو به مذهب تشیع (709ق)، از تجدید آیین ها و سنن مغولی در ایران ممانعت شد. حضور فعال و مؤثر تشیع در عرصه مذهبی ایران در این برهه از زمان، علاوه بر اینکه به نفع اسلام و مسلمانان تمام شد، این فرصت را برای شیعیان فراهم آورد تا جامعه ایران را بیش از پیش با عقاید مذهبی خود آشنا سازند. اگرچه رسمیت تشیع پس از اولجایتو استمرار نیافت، اما تاثیر بسیاری در تحولات مذهبی ایران در ادوار بعد برجای گذاشت که برایند آن، رسمیت و تثبیت تشیع در عهد صفوی بود.

درخت حوزه‌های تخصصی