درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات عرب

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
شعر صرف علوم بلاغه کلیات لغت نثر نحو
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۶۱ تا ۲۸۰ مورد از کل ۱٬۶۹۶ مورد.
۲۶۱.

دراسه روایه "لعبه النسیان" لمحمد براده فی ضوء نظریه سیغموند فروید النفسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی السردانیة العربیة جلد ۲ الربیع و الصیف ۱۴۴۳ شماره ۲ (پیاپی ۴) 111-139

کلید واژه ها: الروایه النقد النفسی فروید لعبه النسیان محمد براده السردانیه العربیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۱۶۸
الیوم أصبح النقد النفسی جزءا لا یتجزأ من الأدب. ولفهم النص الأدبی بشکل صحیح، یقتضی بالضروره، الحدیث عن الحالات النفسیه والوجدانیه للکاتب ویتم تحدیده فی سیاق کلمات وسلوک شخصیات الروایه لذلک، لفحص عقلیه الکاتب وحالاته النفسیه والروحیه، یجب علینا أن نفحص کیف یتم التعبیر عن أفعال وکلام الشخصیات خلال الروایه. من أشهر علماء النفس "سیغموند فروید" الذی یؤمن بوجود ثلاثه أقسام للجهاز النّفسی؛ هی الشّعور وما قبل الشعور واللاشعور. والقسم الثالث یحتوی على الدوافع الغریزیه البدائیه الجنسیه والعدوانیه؛ أی أنّ الحیاه النفسیه مکوّنه من الأنا، الهو، والأنا الأعلى وهو یلعب دوراً هاما فی تکوین حیاه الفرد. تعتبر روایه "لعبه النسیان" من أهم أعمال الکاتب محمد براده (1987م.) التی هی موضع دراستنا فی ضوء النقد النفسی حسب نظریه فروید- ومتمسکا بالمنهج الوصفی – التحلیلی. وقد أوحی بعض النتائج من خلال هذا البحث على أن یتحدث محمد براده فی روایته عن الألم والصراع النفسی بین الناس والمجتمع. الموضوع الرئیس للروایه هو حاله بعض أفراد الأسره النفسیه بعد وفاه والدتهم والمشاکل والمصاعب التی یواجهونها فی مجتمعهم. ونرى من خلال التحلیل النفسی أنّهم یعانون من الکآبه والحزن والصراع النفسی والحنین إلى الماضی. یعد الصراع النفسی والشعور بالنقص والنوستالوجیا والحب والأحلام من أهم الأغراض النفسیه فی الروایه ویصوّر الراوی حیاه شخصیات مجتمعه من خلال هذه الأغراض. توجد داخل الشخصیات العقد والأمراض والآلام بسبب مصائب الحیاه أو نتیجه ندم على خطاء یرتبکونهم.
۲۶۲.

تکرار الضمیر فی شعر ابن مقبل، سیاقاته، دلالاته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 161 - 186

کلید واژه ها: التکرار السیاق الدلاله الإطناب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۹۴
التکرار ظاهره أسلوبیّه تفنن العرب فی استخدامه، إذا أرادوا معنًى إضافیّاً، لا یتحقّق بغیره، ویربط بین أجزاءٍ معنویّه متعلّقهٍ بمرجعٍ واحدٍ یقع علیه التکرار، وله لطائفه البلاغیّه والمعنویّه التی یحدّدها السّیاق الذی جاء فیه، والمقام الذی فرضها، ومقتضى الحال. ویکون التکرار فی اللفظ والمعنى معاً، وربّما یقع فی اللفظ من دون المعنى، أو فی المعنى من دون اللفظ، سواءٌ أکان فی الجمله أم فی اللفظ المفرد. فمن تکرار اللفظ المفرد الذی رسم به ابن مقبلٍ لوحاته الفنیّه کان تکرار الضمیر؛ إذ بدأ کلاًّ منها بالمرجع الذی یشکّل أساسها، ثمّ عدل عنه إلى ضمیره ال مُغنی عنه، یستکمل به أوصافه المتعدّده، أو یذکِّر به بعد طول فصلٍ، أو یؤنس به نفسه، أو یؤکّد معنًى أراد تقریره فی نفس المتلقی، أو یظهر لوعهً وحسرهً ملأت قلبه، إلى غیر ذلک من المعانی التی جادت بها کیفیات التعبیر الشعریّه لدیه، وتوقّف البحث عندها.
۲۶۳.

منهجیّه ترجمه الصور الکنائیّه عن القیامه فی القرآن الکریم وفق نظریه لارسون ترجمه مکارم الشیرازیّ وحسین أنصاریان نموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 29 - 54

کلید واژه ها: المنهجیه القرآن صور کنائیه للقیامه نظریه لارسون الترجمه الفارسیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۸ تعداد دانلود : ۱۲۴
إن ترجمه النصوص المختلفه وخاصّه المقدّسه منها والصور الأدبیّه المستخدمه فیها، بما فی ذلک الکنایه، تتطلّب حلولاً أساسیّه. ولارسون هی واحده من اللغویّین الذین قدّموا استراتیجیات عملیّه لترجمه الصور المجازیّه، حیث تؤکّد، من خلال تقدیم ثلاث ااستراتیجیات والتمییز بین الأسس الدلالیّه والبنى الفوقیّه النحویّه والمعجمیّه والصوتیّه للغه، على اکتشاف المعانی الأصلیّه من خلال فحص البناء اللغویّ ثم إعاده التعبیر عنه فی إطار اللغه الهدف؛ إذ ترجمتها الدلالیّه هی ترجمه وفیّه للغه المصدر وتعتبر طریقه موثقه لترجمه النصوص المختلفه وخاصه النصوص الدینیّه. والغرض من هذا البحث هو التعرّف على طرق الترجمه فی نموذج لارسون ودراسه مدى فعالیّه الاستراتیجیات المقترحه فی هذا النموذج ونسبه توافقها مع ترجمه "مکارم الشیرازی" و"حسین أنصاریان" فی ترجمه کنایات النصف الأول من القرآن الکریم. تم تنظیم هذا البحث من خلال طریقه مراجعه الترجمات بناءً على نهج لارسون، حیث اختیرت اثنتا عشره صوره کنائیّه من إحدى وعشرین صوره موجوده عن موضوع القیامه فی هذا القسم. ومن أهمّ نتائج البحث التی تجدر الإشاره إلیها هی أنّ أداء المترجمَیْن کان مختلفاً فی مکوّنات الترجمه الدلالیّه، إذ کان "مکارم" فی ترجمه المعانی المجازیه أکثر دقّه من أنصاریان، واتّصف الأخیر فی ترجمه المکوّنات المعجمیّه المهمّه ونقل المعلومات الضمنیّه والصریحه للنصّ بأداء أکثر دقّه وحساسیّه. ولکنهما فی ترجمه العلاقات العامّه والخاصّه للکلمات یتّبعان نهجاً مشابهاً.
۲۶۴.

علم الدلاله البنیوی لکلمه "الرساله" فی القرآن الکریم بناءً على البحث الموضوعی

نویسنده:
منبع: التنظیرات و النقد فی الادب العربی سال اول زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 99 - 118

کلید واژه ها: لقرآن الکریم الرساله علم الدلاله البنیوی البحث الموضوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۷۸
یمثل علم الدلاله الدراسه العلمیه للمعنى. یعنى هذا العلم بدراسه الوحدات اللغویه بناءً على الدلاله المفاهیمیه، أی العلاقات التلاؤمیه أو الترکیبیه والعلاقات الاستبدالیه فی اللغه نفسها. وتخضع هذه الوحدات للدراسه أیضًا وفقًا لدلالتها المصداقیه. علم الدلاله البنیوی هو نوع من أنواع علم الدلاله، وهو یولی الاهتمام لکل من المعانی داخل اللغه والمعانی خارج اللغه کذلک؛ وبناءً على ذلک، تم استخدام هذا النوع من علم الدلاله فی دراسه مفهوم الرساله فی آیات القرآن الکریم. کما تمت الاستعانه بمنهج البحث الموضوعی فی القرآن الکریم من أجل الدراسه المنهجیه للمفاهیم، حیث تتم فی هذا المنهج دراسه المفاهیم القرآنیه بالنظر إلى العلاقات الدلالیه فی الآیات، کما یمکن کذلک فحص الارتباط بین المفاهیم والعالم خارج اللغه بأخذ السیاقات القرآنیه بعین الاعتبار. تکرر استعمال کلمه «الرساله» بشکل کبیر فی آیات القرآن الکریم. وحسب جذر هذه الکلمه وهو "رَسَلَ"، فإن کلمات "الرسالات" و "الرسول" و "الرُّسُل" و "المُرسَل" و "المرسلین" تتسم کذلک بالموضوعیه. بالنظر إلى مکانه استخدام کلمه "الرساله" و "الرسول" وبدراسه الکلمات ذات العلاقه الترکیبیه ، فإن الرساله هی حقیقه إلهیه تشتمل على جمیع الجوانب المتعلقه بالحیاه الاجتماعیه للإنسان والحیاه التکوینیه للکائنات. وقد لاحظنا فی هذا البحث أن العلاقه الترکیبیه أو التلاؤمیه لکلمه الرساله والرسول کانت مع کلمات "الله" و "الرب" وضمیر "الهاء" المتصل أکثر من غیرها، وفی معظم الحالات کان مرجعها کلمه "الله"ونلاحظ کذلک أن کلمتی « الرساله » و « الرسول » ترتبطان بعلاقه تلاؤمیه ترکیبیه مع کلمات مثل « الأمه »، «الناس » وضمائر« هم » و « کم ». کما أن عبارات مثل «فیکم»، «أنفسکم»، «أنفسهم»، «منکم» و «منهم» ترتبط بعلاقه تلاؤمیه.
۲۶۵.

دراسه فی القصّه القرآنیّه من المنظور التربویّ قصّه نوح (ع) أنموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۴۸) 43-67

کلید واژه ها: القرآن الکریم التربیه القصه نوح (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۲۴
أنزل الله القرآن الکریم علی رسوله محمّد (ص) لیهدی الناس إلی الحقائق ویخرجهم من الظلمات إلی النور، و قد خاطب الله الناس فیه علی قدر مدارکهم، وبالأسالیب التی تجذبهم، والوسائل التی تحرّک مشاعرهم، واتّخذ وسائل وأسالیب متنوعهً للوصول إلی أهدافه. ومن أهمّ أسالیبه أسلوب القصّه، فللقصّه أثرٌ بالغٌ فی التربیه، وهی من الأسالیب الأدبیّه القادره علی تنمیه الفضائل فی النفس. تحتلّ القصّه مساحهً واسعهً فی القرآن الکریم علی اعتبار أنّها أسلوبٌ من أسالیب التبلیغ والتربیه. والقصّه فی القرآن الکریم ما جاءت لتقرّر هدفاً واحداً، بل لها أهدافٌ کثیرهٌ وغایاتٌ متعددهٌ. لهذا تعدّ القصّه القرآنیّه من الوسائل الهامّه التی تسهم فی تربیه الإنسان، وتعمل علی تحقیق الأهداف التی تسعی إلیها التربیه الإسلامیّه. قصص الأنبیاء علیهم السّلام من أعظم القصص فی القرآن الکریم، وقصّه نوح (ع) تعتبر من القصص القرآنیّه الملیئه بالأسالیب التربویّه. هذا البحث یهدف إلی دراسه قصّه النبیّ نوح (ع) من المنظور التربویّ، من خلال المنهج الوصفیّ التحلیلیّ. فیقوم باستخراج الأسالیب التربویّه التی استخدمها نوح (ع) فی دعوه قومه إلی الله، وتحلیلها. تشیر نتائج البحث إلی أنّ نوحاً (ع) استخدم فی دعوه قومه إلى الله أسالیب متنوعهً کالترغیب والترهیب والتحبّب والإشفاق والصبر والتحدّی والحوار. فتعدّد الأسالیب فی العملیّه التربویّه عاملٌ مشوّقٌ هامٌّ. وعنصر التصویر الفنّیّ فی قصّه نوح (ع) برز کأسلوب موصل إلی تحقیق الغرض الدینیّ والتربویّ من القصّه.
۲۶۶.

دراسه لتاریخ تعلیم الشیعه الإمامیه فی القرون الخمسه الأولی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم یهار و تابستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۷) 289-318

کلید واژه ها: الشیعه الإمامیه النظام التعلیمی مکونات تعلیمیه للشیعه مضامین تعلیمیه للشیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۲۰۰
قام أئمه الشیعه إثر وفاه رسول الله الأعظم (ص) بمهمه تعلیم أتباعهم أحکام الدین وما إلى ذلک فی کل مکان وزمان وعلى قدر المستطاع صیانه لدین الله وهدایه للمجتمع الإسلامی. لذا أصبح للمساجد والکتاتیب والأمکنه المقدسه أهمیه خاصه فی مجال التعلیم. لقد ذکرت فی الحقب التالیه من التاریخ الشیعی أسماء لمراکز أخرى للتعلیم إضافه إلى ما بینا للتو إلا أنها لم یتم بعد بشأنها الدراسات الکافیه حتى یتسنى لنا إمکانیه الکشف عن مکامن ضعفها وقوتها فی ظل مقارنتها مع أوضاعها الحالیه. والفکره الشائعه أن الشیعه مدینه بمراکزها التعلیمیه للآخرین إذ لم یکن لها أی ابتکار أو إبداع فیها. وفی هذا السیاق یرمی بحثنا الحاضر إلى تسلیط الضوء على الأمکنه والأزمنه التی وظفها أئمه الشیعه لتعلیم أتباعهم فی القرون الهجریه الأولى وکذلک المراحل التعلیمه التی مرت بها عملیه التعلیم وذلک فی ضوء دراسه تاریخیه وروائیه واعتمادا على المنهج الوصفی-التحلیلی وأخیرا إعطاء صوره واضحه عن التطور التاریخی الذی شهدته الأنشطه التعلیمیه للشیعه فی الفتره ذاتها. ولم یفتنا لتحقیق أهدافنا هذه مراجعه المصادر التاریخیه الموثوق بها والقریبه من الفتره نفسها. ومن أبرز المعطیات التی توصلنا إلیها من خلال هذا البحث هی أن المذهب الشیعی استطاع أن یسبق المذاهب الإسلامیه کلها فی المشوار التعلیمی وتدشین مراکز حدیثه لتعلیم أفکاره ورؤاه التی لم یسبق لها مثیل ولا نظیر.
۲۶۷.

الأنماط الزمنیه، مفارقاتها وجمالیاتها فی روایه "وکان مساء" لعبد الحمید جوده السحار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی بهار ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 73 - 88

کلید واژه ها: الروایه الأنماط الزمنیه جوده السحاره روایه وکان مساء المفارقات والجمالیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۱۴۸
یعتبر السرد أحد الرکائز الرئیسیه للنصوص القصصیه، والزمن یعد من مواصفاته عناصره الأصلیه. نظریه جیرار جینیت حول الزمن الروائی، تعد من أکمل النظریات حول هذا العنصر السردی الهام. حسب هذه النظریه نجد فرقاً بارزاً بین زمن القص وزمن النص؛ تقسّم المنظر الفرنسی الزمن إلی ثلاثه أنماط رئیسیه فهی علی التوالی: الترتیب والمده والتواتر. روایه "وکان مساء" کتبها عبدالحمید جوده السحار، من الروائیین المصریین الذین اهتموا بالزمن السردی وتوظیفه بحساسیه کبیره فی الروایه. هذا الروائی یسرد فی روایته هذه، الأفکار والهواجس والآلام والتفاعلات العاطفیه والنفسیه للرجل الذی فشل فی حبه و فی الوصول إلی حبیبته وفهو یلعب دور الراوی والبطل أو الشخصیه الأصلیه فی الروایه. فی الدراسات السردیه، من الضروی أن نتحدث عن الأنماط الزمنیه فی الروایات التقلیدیه التی کتبت بالصیغه الحکائیه المألوفه. من الواضح أن الزمن فی الروایه الجدیده تتسم بالمفارقات والثنائیات العدیده، لکن کیفیه استخدامه فی الروایه التقلیدیه غیر مکشوفه؛ إذ لاندری بوضوح أ هو الزمن الخطی القدیم أم غیر ذلک. تهدف المقاله دراسه الأنماط الزمنیه فی روایه "وکان المساء" من الروایات العربیه التقلیدیه وتکشف عن جمالیاتها ومفارقاتها فی ضوء نظریه جیرار جینیت. أما نتیجه البحث هی أن الکاتب ینتمی إلی المدرسه الواقعیه واستفاد من جمیع الأرضیات الموجوده لعنصر الزمن، فهو قى استخدم المفارقات الزمنیه المتمایزه عبر توظیف الترتیب الخطی لسرد أحداث الروایه وکذلک استفاد من المؤشرات الزمنیه المألوفه لدى نمطَی المده والتواتر. کذلک اهتم السحار بکسر حاجز الزمن وتحطیمه وکأهم میزات الزمن فی الروایه الحدیثه، قد لجأ به الروائی لتقدیم الشخصیات والأحداث  وکذلک لخلق حاله التعلیق ولتقدیم العقده والحل ولخلق الصراعات المتعدده على صعید النص السردی. اضافه إلی ذلک شاهدنا الاهتمام البالغ بسرد الأحداث الماضیه والمستقبله عبر استعاره تقنیه الإسترجاع والإستباق.
۲۶۸.

شگردهای تمرکززدایی و رابطه میان متن و تصویر در «مجموعه قصص الحیوانات فی القرآن» نوشته وارث الکندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم بهار و تالستان ۱۴۰۰ شماره ۲۲ (پیاپی ۸۰) 169 - 206

کلید واژه ها: رابطه متن و تصویر ادبیات کودکانه قصه های قرآنی تمرکززدایی تمرکزگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۱۴۵
کودک فطرتی تمرکزگرا و همچنین توانایی تمرکززدایی نیز دارد. استفاده از شگرد تمرکززدایی در ادبیّات داستانی کودکان، زمینه ساز تفکّر خلّاق است و آن ها را آماده می کند که بدانند چگونه منطقی بیندیشند و با چه روشی فکر کنند تا به نتیجه برسند. پژوهش گران ادبی در زمینه تمرکززدایی مباحثی داشته اند، امّا به ادبیّات قرآنی کودک نپرداخته اند؛ درحالیکه پژوهش و واکاوی ادبیّات قرآنی کودک بسیار ضروری است. هدف ما در این پژوهش این است که با واکاوی مجموعه داستانی قصص الحیوانات فی القرآن که در حوزه ادبیّات قرآنی کودک نگاشته شده است، پیشگام پژوهش های بیشتر در حوزه ادبیّات علوم قرآنی کودک باشیم. پژوهش پیش رو  با رویکرد توصیفی – تحلیلی به واکاوی شگردهای تمرکززدایی پرداخته است و به رویکرد آماری نیز توجّه داشته و در پردازش رابطه متن و تصویر، هر دو راه تحلیل محتوای کیفی یعنی قیاسی و استقرایی را مدّ نظر داشته است. یافته های این پژوهش نشان داد که داستان های این مجموعه از نظر رابطه میان متن و تصویر از شگردهای تمرکززدایی به طور همسان بهره نبرده و با پررنگ ساختن برخی شگردها از دیگر شگردها باز مانده است. به گونه ای که شگرد قرینه ای (31/35 %) و تقابل در زاویه دید (95/25 %)، بیشترین بسامد را دارند و شگرد پس زمینه (42/0 %) کمترین بسامد را دارد.
۲۶۹.

تحلیل واژگانی و ساختاری مجموعه داستانی «المعذّبون فی الأرض» اثر طه حسین با رویکرد بینامتنیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۳ (پیاپی ۸۱) 233 - 254

کلید واژه ها: قرآن کریم بینامتنیت ساختار المعذبون فی الأرض طه حسین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۱۰۵
طه حسین، ادیب و ناقد معاصر عرب، از پیشگامان جنبش نوگرایی در مصر بود و در ادبیات معاصر عرب، از جایگاه خاصی برخوردار گشت. طه حسین، آثار اجتماعی و تاریخی بسیاری نوشته و به دلیل مصاحبت با قرآن کریم، تحت تأثیر اسلوب قرآن کریم قرار گرفته و جلوه های مختلف این تأثیرپذیری را در شیوه ی نویسندگی خود به ودیعه گذارده است. بی گمان این تأثیرپذیری، سبک داستانی او را پویا، استوار و آهنگین ساخته است. از جمله آثار طه حسین که اقتباس از قرآن کریم در آن نمودی خاص یافته، مجموعه داستانی «المعذبون فی الأرض» است که با تأملی اندک در ساختار این کتاب، می توان بینامتنیت قرآنی را در آن ملاحظه کرد. این مقاله با تکیه بر روش توصیفی– تحلیلی، با تحلیل و واکاویِ واژگانی و ساختاری مجموعه «المعذبون فی الأرض» و تاثیر پذیری این مجموعه از قرآن کریم بر مبنای نظریه بینامتنیت می پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که: الف) نویسنده در این مجموعه داستانی، به گونه های مختلفی از متن قرآن کریم الهام گرفته است که از آن جمله می توان به تأثیر واژگانی، فواصل آیات، ساختار آیات بلند و اسالیب متنوع بیانی قرآن کریم اشاره کرد. ب) جلوه های بینامتنیت قرآنی این مجموعه داستانی را می توان در نوع نفی جزئی یا اجترار و نیز در نوع نفی کلی یا حواری که ادبی تر و دارای نوآوری بیشتری است یافت.
۲۷۰.

تصویرشناسی ایرانیان در شهرهای شرقی و غربی ایران در سفرنامه ابن بطوطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 22 - 44

کلید واژه ها: تصویرشناسی سفرنامه ابن بطوطه ایران شهرهای شرقی شهرهای غربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸ تعداد دانلود : ۱۳۷
هدف اساسی در دانش تصویرشناسی بازنمایی تصاویر اقوام و ملل در آثار ادبی ملتی دیگراست و سفرنامه ها ازجمله متون مهمی هستند که سفرنامه نویس از رهگذر سفر به کشورهای دیگر دیدگاه خود را به تصویر می کشد. این تصاویر از یک سو ویژگی های مردم آن کشورها را بازتاب می دهد و از سوی دیگر ویژگی های فردی و قومی سفرنامه نویس را آشکار می سازد.این هدف همانی است که در این جستار در پی آن بوده ایم تا با شناسایی و تحلیل سفرنامه ابن بطوطه، در جایگاه یکی از آثار مهم ادبیات سفرنامه ای در ادبیات عرب انواع تصاویر شهرهای شرقی و غربی ایران قرن هشتم را شناسایی و دلایل نگرش ابن بطوطه را تحلیل و تفسیر کنیم و تا حدّی به شناخت ابن بطوطه دست یابیم.در این راستا با روشی توصیفی مقایسه ای تصویر ایرانیان را در دو حوزه شهرهای شرقی و غربی در سه نوع تصویر مثبت، منفی و خنثی و بر اساس شاخصه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مذهبی و سیاسی تقسیم بندی کردیم.ضرورت انجام این پژوهش از این جهت است که برای نخستین بار شهرهای شرقی و غربی ایران قرن هشتم با هم مقایسه می شود و نگاه یک جهان گرد مراکشی به ایرانیان تجزیه و تحلیل می شود.نتایج این تحقیق نشانگر این است که از مجموع 48 تصویر استخراج شده نظر ابن بطوطه مراکشی در حدود 80 درصد تصاویر ایرانیان مثبت و20 درصد آن منفی است. دلایل این نگرش مثبت ریشه در شباهت های اجتماعی و فرهنگی میان ایران و طنجه دارد و نیز به سامان بودن اوضاع ایران نسبت به دیگر کشورها و سرزمین ها. هم چنین در مجموع تصاویر شاهد وضعیت مناسب تر اقتصادی شهرهای غربی ایران نسبت به شهرهای شرقی هستیم که به علت تخریب گسترده زیرساخت های اقتصادی شهرهای شرقی ایران پس از حمله مغولان از جمله بازارها و کاروان سراها بوده است.
۲۷۱.

أبنیه الزمن ودلالتها فی اللغه العربیه دراسه فی الزمن اللغوی والتقویمی والفلسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 127 - 138

کلید واژه ها: الزمن اللغوی الزمن الفلسفی الزمن التقویمی اللغه العربیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۲۹۷
للزمن مکانه کبیره فی نحو اللغات قدیما وحدیثا. ولکل لغه نظام زمنی خاص یعین مدى إدراک الناطقین بها، لأهمیه الزمن الذی یشکل جزءا من المعنى. الزمن ظاهره فیزیائیه ومجسمه من ظواهر الکون تستخدم کأصول کمیه لمحاسبه کثیر من الظواهر، وهی تقاس بأبعاد ووحدات قیاسیه معینه، کالدقیقه، والساعه، والیوم، والشهر، والسنه، وما إلى ذلک. ولکن عندما نتحدث عن الزمن فی اللغه، نواجه ظاهره نفسیه تختلف عن الزمن الکمی تماما. فی هذه الحاله، یرتبط الزمن بمقولات کیفیه وقوع الأحداث فی العالم الخارجی. ومن هذا المنظر، لیس الزمن أمرا فیزیائیا وعینیا، بل هو ظاهره خیالیه وانتزاعیه متأثره بالأحداث الخارجیه. یهدف هذا البحث مرتکزا على المنهج الوصفی التحلیلی، إلى توصیف نظام الزمن اللغوی وتبیین علاقته بالصیغ والتراکیب التی یعبر بها عن الزمن فی اللغه العربیه وبیان الفرق بین ما تدل علیه ظروف الزمان والمصادر والصفات بأنواعها وبین الزمن الذی للفعل، وفضلا عن هذا، معالجه الجمل والأفعال التی لا تحمل شیئا من مفهوم الزمن فی الکلام؛ وکذلک بیان الخلافات القائمه بین الزمن اللغوی والزمن الفلسفی والزمن الفلکی أو التقویمی. یحاول البحث دراسه موضوع الزمن فی العربیه مبینا مفهوم الزمن والزمان عند النحاه القدامى والمحدثین. والزمان اسم لقلیل الوقت أو کثیره ولا یرتبط بالحدث أبدا، یقابله فی اللغه الإنجلیزیه (time)؛ وهذا ما نسمیه الزمن التقویمی؛ والزمن تعبیر لغوی یتجلى فی الأفعال خاصه، وله صله وثیقه بالحدث، ویسمیه النحاه الزمن اللغوی. لیس الزمان هو الصوره الفریده المقصوده من الفعل دائما؛ والفعل قد یدل على محض تمام الحدث أو عدم تمامه، بغض النظر عن إراده الوقت الذی وقع فیه. تختلف الصیغ والتراکیب فی دلالتها عن الزمن فی اللغه العربیه؛ فإن دلت کلمه بالمطابقه على الزمن فقط، فهی ظرف؛ بعباره أخرى، الزمن یستفاد من الظرف بالمطابقه ومن الفعل بالتضمن.
۲۷۲.

بررسی روشمند ایدئولوژی در رمان «جسر بنات یعقوب» حسن حمید بر اساس راهبردهای صور نمادین تامپسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ 103 - 123

کلید واژه ها: راهبردهای ایدئولوژیکی سلطه اشغالگری حسن حمید صهیونیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۷۱
با ظهور نظریات بافت بنیادی چون تحلیل انتقادی گفتمان، پیوند میان جامعه و متون ادبی اعم از شعر و نثر و به تبع آن تأثیر و تأثر آن ها بر یکدیگر کاملاً مشهود گردیده و پرواضح است این متون تحت تأثیر نظام های ایدئولوژیک جامعه قرار دارند و بر اساس آن هویت می یابند. این جستار با روش توصیفی– تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای بر پنج روش کلی نظریه تامپسون: مشروعیت بخشی، پنهان کاری، وحدت، چندپارگی و شیء انگاری تکیه دارد به روش شناسی مطالعه ایدئولوژی های مسلط و متنازع در رمان «جسر بنات یعقوب» نوشته حسن حمید -داستان پرداز و رمان نویس معاصر فلسطینی- پرداخته؛ با توجه به اینکه این رمان بیانگر مسأله مهاجرنشینی صهیونیست ها می باشد و به عنوان گفتمانی ادبی، صورت نمادینی است که قابلیت بازنمود، ایدئولوژی را دارد و علاوه بر انتقال آن یکی از روش های متنی هدفمند برای تبیین اشکال باز تولید قدرت در جهت بازنمایی معنای پنهان نیز بشمار می آید ضرورت پرداختن به آن مشخص می گردد؛ لذا پژوهش حاضر باهدف به کارگیری راهبردهای متنی شده تامپسون در صدد آشکارسازی روابط پنهان قدرت و بازنمایی ایدئولوژی های متن می باشد و به دنبال چرایی این موضوع است که این رمان چگونه ایدئولوژی گفتمان مسلط (صهیونیست ها) را بیان می کند؛ از خلال بررسی ها مشخص گردیده که رمان با خلق شخصیت یعقوب مهاجر روایتگر زندگی مهاجران یهودی از زبان خودشان است و نویسنده تلاش کرده تا عقاید و ایدئولوژی های گفتمان سلطه را از زبان خودشان بیان کند، و نتایج پژوهش حاکی از آن است که گفتمان مسلط از راهبردهای عقلانی سازی، شیءانگاری، افتراق و مطلوب زدایی، نمادین سازی وحدت، طبیعی سازی و پنهان کاری برای تبیین و استمرار ایدئولوژی اشغالگری و مستعمره سازی صهیونیست ها در مناطق عربی، نژادپرستی، مادی گرایی شان بهره برده و ایدئولوژی متنازع نویسنده که تأکید بر هوشیاری در ارتباط با دشمن، تکیه بر وحدت ملی و ترسیم اصالت عربی می باشد از خلال راهبرد پنهان کاری و بعضاً مطلوب زدایی تبیین و استمرار یافته است.
۲۷۳.

بازخوانی تطبیقی تصویر ویرانشهر در سروده ها ی سیاب و اخوان ثالث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 97 - 116

کلید واژه ها: ویرانشهر زمان مکان سیاب اخوان ثالث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۱۰
مسئله ویرانشهر و مفاهیم مرتبط با آن، همچون فرود و تباهی در جهان بینی و فلسفه اسلامی از برجستگی خاصی برخوردار است. بعد از جنگ جهانی دوم و فروریختن کاخ آمال و آرزوهای مردم، شاعران بیش از گذشته به مضامین ویرانشهری در اشعار خود پرداختند. در این میان، تاریخ و اوضاع سیاسی و اجتماعی دو کشور دوست و همسایه، ایران و عراق در دوره معاصر موجب نزدیکی و قرابت شگفت انگیزی در مضمون پردازی شاعران این دو کشور شده است. هر دو کشور طعم استعمار مستقیم یا غیرمستقیم، استبداد، جنگ، بی عدالتی و ستم را چشیده اند، ازاین رو شعر شاعران هر دو فرهنگ بخصوص بدرشاکر السیاب و مهدی اخوان ثالث، آینه مصائب و درد و رنج و آرزوهای مردمانی شده است که در ویرانشهرهای ساخته شده در اندیشه شاعرانشان زیسته اند. از آنجا که موضوع ویرانشهر حجم زیادی از اشعار دو شاعر موردنظر را به خود اختصاص داده است بررسی آن در پژوهش های معاصر ادبی اهمیت می یابد ولیکن علی رغم اهمیت این موضوع ، مساله ویرانشهر تاکنون در شعرشان، از دیدگاه تطبیقی مورد بررسی قرار نگرفته است؛ لذا نگارندگان برآن شدند که در این جستار بر بنیان توصیف و تحلیل در چهارچوب مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی، اشعار و اندیشه این دو شاعر و چگونگی ترسیم اندیشه ویرانشهر در سروده هایشان بررسی و تحلیل کنند. نتایج این پژوهش نشان می دهد: شرایط نا به سامان زندگی سیاب و اخوان باعث سرودن مضامین ویرانشهری در شعر هایشان است و همچنین استفاده از عناصر زمان و مکان و نیز تکنیک تداخل زمان در مکان به زیبایی اشعارشان افزوده است. از طرفی سیاب و اخوان کوشیده اند با استفاده از تصاویر ویرانشهری و با تکیه بر عناصر زمان و مکان به بیان وخامت اوضاع زمانه خود بپردازند.
۲۷۴.

استدعاء الشخصیّات التراثیه فی شعر تمیم البرغوثی دیوان مقام عراق أنموذجاً(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم یهار و تابستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۷) 259-288

کلید واژه ها: استدعاء التراث الموروث الأدبی الموروث الدینی مقام عراق تمیم البرغوثی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۲۲۷
عقد الشعراء المعاصرون أواصر علاقه بتراثهم العربی وتمیّزت هذه العلاقه بقدر کبیر من الاستیعاب والفهم الواعی؛ وهو ما جعل من التراث کائناً حیّاً نابضاً بکل ألوان الحیاه فی وجدانهم وخاطرهم، ومن ثمّ کان التراث أحد المصادر الأساسیّه التی نهلوا من ینابعه، بما أضفى على تجاربهم ثراءً وتنوعاً. ومن الشعراء الَذین جنحوا إلى استدعاء الشخصیّات التراثیّه ووظَفوها ضمن سیاقاتهم الشعریّه الشاعر تمیم البرغوثی. اختار البحث شعر تمیم البرغوثی لیعبّر عن طبیعه تعامل الشاعر مع تراثه وکیفیّه توظیفه لمعطیات هذا التراث، والهدف من هذه الدّراسه الّتی اعتمدت على المنهج الوصفیّ- التحلیلیّ، هو دراسه الشخصیّات التراثیّه الّتی استمدها الشاعر من التراث، والتعبیر عمّا تحمله هذه الشخصیّات من رموز فی تصویر حادثه الغزو الأمریکی للعراق. من النماذج الجیّده فی هذا المجال دیوان مقام عراق التی استخدم فیها رموزاً مستمدّه من التراث العربی؛ للإیحاء من خلالها بأکثر أبعاد رؤیته الشعریه، وهنا یتوالد التفاعل بین المدلول التراثی للرمز والمدلول المعاصر له. ظهر لنا من خلال هذا البحث أنّ أبرز الشّخصیّات والرموز الّتی قام الشاعر بتوظیفها هی الرموز الشعریّه مثل المتنبی وبشاربن برد والفرزدق والحلاج والرموز الدینیه مثل النبی (ص) والإمام الحسین(ع) وهی رموز تمتاز بعمق الرّؤیه وشمولها بما یخدم تجربته المعاصره التی تبحث فی طیّات تاریخها العربی عن عصره الذی یراه مغایراً لإشراق تلک العصور وزهوّها.
۲۷۵.

بازخوانی رمزگان شناختی اشعار محمد عفیفی مطر بر اساس سیاق سخن و طبقه بندی آن بر پایه نظریه دنیل چندلر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ 40 - 62

کلید واژه ها: شعر معاصر رمزگشایی رمزگان محمد عفیفی مطر دنیل چندلر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۳۳
رمزگان یا صورت تأویل شده رمز بر اساس سیاق سخن و چیدمان طولی و عرضی اجزای آن، یکی از مهم ترین و در عین حال پیچیده ترین طرق رسیدن به لایه های نهان هر سروده یا نوشتار ادبی و کشف وجوه نامحسوس آن به شمار می آید که شاعر یا نویسنده در آن از رمز به گستره مشهودی بهره برداری کرده باشد. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی پس از ارائه تعریفی جامع از مفهوم رمز، با تکیه بر نظریه دنیل چندلر مبنی بر آفریده شدن رمزگان تازه از بطن رمز ادبی مستعمل و امکان طبقه بندی آن در زیر مجموعه های گوناگون مانند اجتماعی، سیاسی و یا حتی تفسیری و زبانی به بازخوانی شعر محمد عفیفی مطر می پردازد. این بازخوانی به بررسی سیاقی سروده وی یعنی تبیین تأثیرپذیری هر رمز از واژگان و تعابیر هر عبارت و میزان این اثربخشی در آفرینش معانی تازه و بدیع اهتمام دارد. این پژوهش قصد دارد تا نوآوری محمد عفیفی مطر در سرودن اشعار عمیق و لایه بندی شده با به کارگیری رموز مستعمل ادبی و خلق رمزگان تازه به واسطه آن ها را شرح داده و حاصل را به یاری نظریه دنیل چندلر طبقه بندی نماید. شاعر همواره در تلاش بوده است تا از رمز تنها بهره برداری ادبی نکرده بلکه با استفاده از آن سعی داشته تا گاهی در لباس یک مصلح اجتماعی و گاه در کسوت یک ناقد سیاسی به اصلاح جامعه و نقد وضع سیاسی مواجه با خود بپردازد؛ وی در این امر تنها به شرح نقطه ضعف موجود اکتفا نکرده و به طرح راه حلی مطلوب از نظر خود نیز پرداخته است.
۲۷۶.

الجمل المصدّره ب "کان" وأخواتها اسمیه أم فعلیه؟ نظراً إلى دلالاتها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 1 - 12

کلید واژه ها: کان وأخواتها الدلاله الجمله الاسمیه الجمله الفعلیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۲۴۱
تنقسم الجمله فی اللغه العربیه اعتماداً على صدرها الأصیل إلى الاسمیه والفعلیه، أما الجمله الاسمیه فهی التی یتصدّرها اسم بالأصاله؛ وفی المقابل لها الجمله الفعلیه، وهی التی یتصدّرها فعل بالأصاله. ولکلّ واحد منهما دلاله خاصه. بما أنّ "کان" وأخواتها تلعب دوراً هاماً فی اللغه العربیه من جهه الاستخدام، فقد تطرّقنا إلى دراسه الجمل المصدّره بها؛ لنبیّن هل هذه الجمل اسمیه أم فعلیه؟ فاسمیه هذه الجمل أو فعلیتها من القضایا المهمه التی تجب معرفتها، ولا سیّما بعد أن وجدنا بعض النحویین یعُدّونها اسمیه، کما هو الحال فی الکتب النحویه التعلیمیه المعاصره. فأهمیتها مِن أهمیه إعراب الجمل نفسه؛ إذ یحتلّ مکانه مرموقه ودرجه عالیه فی اللغه العربیه، کما تبرز أهمیتها أیضاً فی تقدیم المنهج العلمی المدقّق لإعراب "کان" وأخواتها. بناءً على ما تقدّم، یهدف هذا المقال إلى تبیین الرأى السدید الراجح فی هذا المجال، کما یهدف الى کشف اللبس الذی حصل من جرّاء ذلک، ویقدّم منهجاً علمیا ینبغی أن یُتبَع فی إعراب الجمل المصدّره ب "کان" وأخواتها. ولقد بذلنا جلَّ جهودنا فی إثبات أنّ المیزان فی انقسام الجمله إلى الاسمیه أو الفعلیه هو صدرها، معتمدین على آراء النحاه، ومبدئین الرأى فی هذه المسأله، بالاستناد إلى الأدله والشواهد المعتبره. فانکشف لنا من خلال البحث أنّ الجمل المصدّره ب "کان" وأخواتها فعلیه، لا اسمیه لعدّه أسباب، أهمّها: قبولها علامات الأفعال، ووجود الإسناد المعنوی، ووقوعها بعد أدوات الشرط، ومسأله السهوله فی التعلیم ودلاله النسخ. وسنشیر إلى ذلک کلّه فی هذا المقال بصوره تفصیلیه.
۲۷۷.

دراسه أسلوبیه فی قصیده میدان الشهداء من دیوان انسکابات الربیع العربی للشاعر المصری المقاوم أحمد فرّاج العجمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 145 - 162

کلید واژه ها: الشعر المعاصر الأدب المقاوم مصر المستویات الأسلوبیه أحمد فرّاج العجمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۰ تعداد دانلود : ۲۰۱
الأسلوبیه منهج لغوی نقدی یحاول تفکیک بنیه النص اللغویه ووصف مکوّناته والکشف عن أبرز سماته. تعنی الأسلوبیه بالکشف عن المکوّنات اللغویه للنصوص الأدبیه واستکناه ما وراء الشکل له. هذه الدراسه عالجت، بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی، أبرز المستویات الأسلوبیه، أی الصوتیه، والنحویه، والبلاغیه والدلالیه، فی قصیده میدان الشهداء لأحمد فرّاج العجمی؛ وهی قصیده أنشدها الشاعر إبّان ثوره الربیع العربی فی 25 ینایر عام 2011م بمصر، وفیها حرّض الشعب على الثوره والکفاح، کما نقد حسنی مبارک وسلطته نقداً لاذعاً. ومن أهمّ ما توصّلت إلیه الدراسه فی المستوى الصوتی أن أصوات القصیده المجهوره والشدیده غلبت على المهموسه والرخوه لطبیعتها الثوریه؛ کما لاحظنا فی المستوى النحوی تقدیم ما حقه التأخیر، وتأخیر ما حقه التقدیم تکثیفاً لدلاله ما قدّم خاصی فی لفظه "الآن". کشفت الدراسه على المستوى الصرفی تکثیف الأفعال المضارعه استحضاراً لواقع الحیاه فی المجتمع المصری، کما کشفت عن غلبه نوعین من الضمائر على صیاغه القصیده، وهما "نا ک"؛ والضمائر أیضاً کانت تدور فی ثنائیه جدلیه بین الشعب والسلطه، وأضفت کل منهما على القصیده ثراء دلالیاً وإیقاعیاً؛ وعلى المستوى البلاغی، لاحظنا کثره الجمل الإنشائیه خاصه الجمل الندائیه والاستفهام ب "کم"؛ والمنادى فی أغلبیه الجمل الندائیه إما الشعب للقیام بالثوره، وإمّا حسنی مبارک للتنحی عن السلطه، کما وظّف الشاعر لفظه "کم" للإخبار عن واقع حیاه الشعب المصری وعن تجربته الإنسانیه؛ وفی المستوى الدلالی، لقد صارت مفردات القصیده منسجمه مع مضمونها الذی یدعو إلى الثوره وتصویر مظالم السلطه، والأمل بالمستقبل وإسقاط النظام.
۲۷۸.

فاعلیّه البرنامج الأدنویّ فی قصص "فقاقیع" القصیره جدًّا لجمال الدین الخضیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 55 - 82

کلید واژه ها: القصه القصیره جداً البرنامج الأدنوی جمال الدین الخضیری مجموعه فقاقیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۱۱۱
یرتکز البرنامج الأدنوی المتشعّب من علم اللسانیات على فکره الإیجاز، وعدم الإطاله فی السرد، ویُعدُّ التطرّق إلى جوهر القصه دون الالتفات إلى الزخارف الکلامیه والاستعارات المنمّقه من أصوله؛ کما یمیل إلى محاکاه الواقع أکثر من مکوثه فی عالم الخیال. تُعتبر القصه القصیره جدًّا، من الأنواع الأدبیّه التی وظّفت العناصر الأدنویه بین سطورها القلیله وبذلک تفرّدت عن سائر النتاجات متّخذه إطارًا نصیًا متمیّزًا. هناک بعض القاصّین الذین بنوا کتاباتهم على أساس المنهج الأدنوی، ک القاص المغربی جمال الدین الخضیری والذی نحن بصدد دراسه مجموعه من قصصه القصیره جدًّا، تحت مسمّى "فقاقیع". تروم هذه الدراسه، وفقًا للمنهج الوصفی – التحلیلی، إلى معالجه هذا النوع الأدبی الموجز والبحث وراء العلّه التی أجازت شیوع مثل هذا البرنامج وتسلّله فی الأعمال السردیّه المستحدثه ولاسیّما المجموعه التی سنتطرّق إلیها؛ کما تسعى هذه الدراسه العلمیّه أن تردَّ على بعض وجهات النظر المعارضه للبرنامج الأدنوی عبر تسلیط الضوء على منهجیه هذا المفهوم اللسانی والإشاده بمیّزات توظیفه فی النص القصصی القصیر جدًّا. من هذا المنظار تندرجُ المحاور ضمن البحث عبر عنصریّ الکم والماهیّه؛ إلّا أنّ اقتصادیه الحجم، والشخوص، والفضاء الزمکانی، والحبکه تنضوی تحت محور الکمّیّه والقضایا المتعلّقه بالقضایا الإنسانیه، والاجتماعیه، والسیاسیه، والعصریه، تمثّل الماهیّه. أمّا أبرز النتائج الحاصله فهی أنّ الخضیری یعتبر القصه القصیره جدًّا لقطه مکثفه ومستجیبه لسرعه العصر والمیل إلى الاختصار والنص القصصی القصیر جدًّا یتمتّع فی مجموعه الخضیری، بالکثافه والتقتیر فی أرکان القصه؛ کما یتّسم بنهایات حیّه تنبض فی فکر القارئ إذ یتقاسم الکاتب النهایهَ مع قارئه بواسطه إعطائه دورًا دینامیکیًا بدل الإستاتیکیه المعتاده فی القراءه المحضه ممّا نلاحظ فاعلیه المتلقّی باعتباره العنصر الأخیر والمکمّل الذی ینسج نتیجه القصه المعتمده على تأملاته الاستنتاجیه. وتتسم قصص الخضیری أیضًا ببناء متناغم مع البرنامج الأدنوی وثیمات فلسفیه مکلّله بنزعات واقعیه تساهم فی فتح رؤى جدیده أمام القارئ تجاه الأمور.
۲۷۹.

جنس شخصیّت ها و کارکرد تربیتی آن ها در داستان های کودک زکریا تامر (مطالعه موردی: نصائح مهمله)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 77 - 96

کلید واژه ها: ادبیات کودک زکریا تامر نصائح مهمله جنس شخصیت آموزش و تربیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳ تعداد دانلود : ۹۰
ادبیّات کودک و نوجوان خاستگاه ارزش ها و آرمان های یک جامعه می باشد که باید در روح و جان قشر مهمّی از افراد جامعه، یعنی کودکان و نوجوانان، نهادینه شود؛ چراکه آینده ساز و امید تعالی جامعه می باشند. این حوزه از ادبیّات، تفاوت های بسیاری با ادبیّات بزرگسال دارد؛ چنانکه عناصر داستان کودک باید متناسب با ویژگی ها، آرزوها و استعدادهای کودک باشد. تنها کسانی در این بخش از ادبیّات موفّق خواهند بود که به پختگی و دانش کافی دست یافته باشند. زکریا تامر، ادیب معاصر سوری، از جمله نویسندگانی می باشد که در این عرصه توفیق یافته و توانسته است داستان های ارزشمند و ماندگاری بنگارد. این پژوهش کوشیده است تا عنصر شخصیّت را از نظر جنس شخصیّت ها، در مجموعه داستانی نصائح مهمله زکریا تامر با روش توصیفی-تحلیلی، مورد مطالعه و مداقّه قرار دهد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که زکریا تامر انواع شخصیّت ها را، اعمّ از انسانی، حیوانی، پدیده های طبیعی و مصنوعی، به کار برده است. در برخی از داستان ها، یک نوع شخصیّت و در برخی دیگر تلفیقی از این انواع به چشم می خورد؛ شخصیّت های حیوانی بسامد بالاتری دارند و نقش محوری را ایفا می نمایند. علّت این امر را می توان در ویژگی های روانشناختی کودکان جست. نوع حیوانی که برمی گزیند، مطابق با ویژگی های شخصیّت آن حیوان است. تامر در پس هر داستان، پیام آموزشی و تربیتی مهمّی دارد و آن را در گفتار و کنش شخصیّت ها می پیچد. درک این پیام برای مخاطب، چندان دشوار نیست؛ زیرا استفاده از قیدها و حکمت های مندرج در گفتار و کردار شخصیّت ها، مخاطب را برای فهم پیام، یاری می نماید.  
۲۸۰.

الضروره الشعریّه عند أبی سعید السیرافی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 139 - 160

کلید واژه ها: الضروره القیاس اللحن القواعد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۷۲
یتناول البحث الضروره الشعریه عند أبی سعید السیرافی الذی شرح کتاب سیبویه، وتوقف عند باب ما یحتمل الشعر، وألّف کتاباً خاصاً بضروره الشعر، مع أن هذا المصطلح لم یرد بکتاب سیبویه، إنما وردت اشتقاقاته مثل: اضطرار، مضطر، ومرادفاته مثل: یجوز للشاعر، أو مما یجوز له. فهم السیرافی طبیعه الضروره التی تقتضی ورود الحدیث عنها فی أی باب من الکتاب، فتعقّب إشارات سیبویه ضمن أبواب الکتاب کلّها، وأشار إلى مسوّغاتها، وتوسّع فی شرح شواهد الضرورات، وقسّم الضرورات إلى سبعه أقسام هی: الزیاده، والحذف، والتقدیم والتأخیر، والإبدال، وتغییر وجه الإعراب، وتذکیر المؤنث، وتأنیث المذکر. وعرّف کل نوع، وأورد شواهده، وعلق علیها. وأشار إلى المبدأ الذی یسوِّغ الضرائر، فالضرائر تقوم على الرد إلى أصل، أو المشابهه أو القیاس، ومیّز بین ضرائر حسنه، وضرائر قبیحه، ومیّز بین الضروره واللحن، وصنّف اللحن ضمن حقل الخطأ، ولم یُدخِله فی ضروره الشعر، وفی کتابه ضروره الشعر لا یسوّغ الضرائر فقط، بل یسعى لإیجاد مخرج لکل ضروره أیضاً، ویعدّها منسجمه مع طبیعه الشعر المتمیزه عن النثر. 

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان