درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۹۸۱ تا ۲٬۰۰۰ مورد از کل ۱۳٬۲۰۵ مورد.
۱۹۸۱.

رابطه معنایی نکاح با ایمان در قرآن و نقش آن در تشکیل خانواده قرآنی (بر اساس نظریه وایسگربر-تریر)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۲)

کلید واژه ها: نکاح ایمان حوزه معنایی رابطه همنشینی و متداعی رابطه متقابل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۲۹۶
مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی بر آن است در یک فرایند منظم و منطبق بر نظریه حوزه معنایی (وایسگربر تریر)، رابطه حوزه معنایی «نکاح» با مقوله «ایمان» را در آیات مربوط به نکاح بررسی نماید. واژه نکاح در قرآن از نظر معنای اساسی در همان معنای عصر پیش از نزول به کار رفته است. واژگان حوزه معنایی «نکاح» در قرآن شامل «أیامی، ازواج، ذریه، طلاق، زنا و...» با مقوله ایمان و حوزه معنایی آن نظیر «تقوا، عفاف، سکینه، خبیث، شرک و...»، گاهی به شیوه همنشینی و گاهی به شیوه متداعی و گاهی نیز بر اساس تقابل معنایی با یکدیگر پیوند خورده و از بار عاطفی اخلاقی و حقوقی ویژه ای برخوردار گردیده و دستخوش توسعه معنایی شده است و بدین ترتیب بافت درون متنی آیات، چگونگی گسترش لایه های معنایی امر نکاح و معیار حقیقی تشکیل خانواده قرآنی را نشان می دهد.
۱۹۸۲.

تبیین روشمند و علمی بودن «بی تأثیری اختلاف قرائات بر تحریف قرآن» از دیدگاه استاد معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 259 - 284

کلید واژه ها: قرائات اختلاف قرائات تحریف قرآن قرائات مشهور قرائت عاصم آیت الله معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۹ تعداد دانلود : ۷۴۷
ر مطالعات قرآن پژوهی بررسی ارتباط میان اختلاف قرائات قرآن و تحریف آن همواره یکی از مسائل بحث برانگیز بوده و هست. آیت الله معرفت( ره)، همچون برخی از دیگر اندیشمندان مسلمان، با دفاع از تحریفناشدگی قرآن، و با تأکید بر وجود تنها یک قرائت معتبر برای قرآن، دیگر قرائاتِ نقل شده را نامعتبر و بیارتباط با مسئله تحریف قرآن میداند و در تفسیر اثری خود نیز بر این دیدگاه پایبند است. اما از سوی مخالفان این دیدگاه، سه اشکال اساسی بر این دیدگاه وارد شده است که عبارتند از: 1 مستدل نبودن این دیدگاه، بر اساس ادله صحیح تاریخ قرائات و ادله قرآنی و روایی؛ 2 نادیده گرفتن تأثیر اختلاف قرائاتِ معتبر در تحریف لفظی قرآن؛ 3 نادیده گرفتن تأثیر اختلاف قرائاتِ معتبر در تحریفِ معنویِ ناشی از تحریف لفظی قرآن. این مقاله سعی دارد تا در دو مرحله، از دیدگاه آیت الله معرفت( ره) در این مسئله دفاع کند: 1 اثبات برخوردار بودن آن از پشتوانه استدلالی مطلوب و روشمند بودن، با تکیه بر شواهد تاریخی، روایی و قرآنی؛ 2 تکمیل دیدگاه وی، به منظور پاسخگویی به برخی اشکال ها.
۱۹۸۳.

ملاحظاتی در باب زبان قرآن: تحلیلی نقشگرا، تبیینی شناختی-رده شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 167 - 190

کلید واژه ها: زبان قرآن وجهنمایی سلسه مراتب نشان داری گرینبرگ فرانقش بینافردی نظریه سرنمون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۴۱۵
یکی از بحث های عمده و دامنه دار در حوزه علوم قرآنی، به مسأله زبان قرآن برمی گردد. تاکنون مطالعات بی شماری در مورد ویژگی های زبان قرآن از جنبه های گوناگون صورت گرفته است. با وجود این، عمدتاً نتایجِ این مطالعات مبتنی بر تحلیل های دقیقِ برآمده از نظریه های نوین زبان شناختی نیست. ازاین رو، پژوهش حاضر، جهت بررسی جنبه های معینی از زبان قرآن، با کارکردی دوگانه، نخست، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در چهارچوب زبان شناسی نقشگرای نظام مند هلیدی و متیسن (2014) به بررسی ساخت وجهی در جریان گفتگوی خداوند متعال و ابلیس در چهار سوره «أعراف»، «حجر»، «إسراء» و «ص» می پردازد و سپس، طبق نتایج حاصل از این بررسی، با استفاده از مفهوم شناختیِ سرنمونِ رُش (1978)، سلسله مراتب نشان داری گرینبرگ (1966) و معیار بسامد کاربرد کرافت (2003)، به تبیین شناختی و رده شناختیِ این نتایج در راستای فهم بهتر ویژ گی های ساختاری زبان قرآن اشاره می کند. نتایج عمده پژوهش نشان می دهد که زبان قرآن، از همان سازوکارهای رایج و قواعد حاکم بر تعاملات زبان بشر بهره گرفته است و به لحاظ زبان شناختی، اساساً زبانی ساده است نه ادبی و خاص.
۱۹۸۴.

مرجعیت قرآن و گستره آن در اندیشه علامه سیدمحمدحسین فضل الله

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال اول پاییز ۱۳۹۸ شماره ۱ 39 - 58

کلید واژه ها: قرآن مرجعیت قرآن علامه فضل الله علوم انسانی علوم طبیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۳۴۳
قرآن خود را «تبیان کل شیء» خوانده است که ظاهرش مرجعیت قرآن در همه علوم است. مسئله قرآن پژوهان این است که چگونه چنین برداشتی قابل دفاع است و دلایل مرجعیت عام قرآن برای همه علوم چیست؟ بعضی مانند علامه فضل الله با توجه به هدف قرآن که هدایت انسان به مقصد الهی است، قرآن را بی نیاز از شمول بر علوم غیرانسانی می دانند. پژوهش به این پرسش که وجود مباحث متنوع اعم علوم طبیعی در قرآن بر خلاف نظر ایشان است پاسخ داده که هدف از آمدن داده های محدود طبیعی، برانگیختن عقل و رساندن انسان از معلول به علت و تحریک اندیشه برای یافتن نشانه های خدا در جهان است. نوع بیان قرآنی ذیل این دسته آیات برهان ایشان بر صحت نظر است، زیرا در معارف انسانی خدای متعال دستور اطاعت داده و بایدها و نبایدها را آورده است. این پژوهش که پیشینه خاص ندارد، به روش توصیفی تحلیلی و کشفی انجام شده، هدفش یافتن نظریه علامه فضل الله در مورد محدوده مرجعیت قرآن در علوم است. نتیجه پژوهش این است که نظریه مرجعیت عمومی، قابل دفاع نیست و مرجعیت قرآن محدوده خاصی دارد؛ یعنی فضل الله وحی الهی را مرجع در نیازهای هدایتی انسان، مانند: قانون گذاری، شکل دهی سبک زندگی و منهج حیات (تقلید ها و عادت ها) دانسته و معتقد است انسان باید در باور ها، گرایش ها ، وابستگی ها و نوع تعلقات، سبک زندگی و روابط انسانی، به قرآن رجوع کند.
۱۹۸۵.

بررسی دیدگاه ابن رشد و ابن عربی پیرامون معناشناسی و ضرورت تأویل قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 91 - 115

کلید واژه ها: ابن رشد ابن عربی تأویلات دینی عقل شهود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۵۷۴۳
یکی از مسائلی که برخی اندیشمندان در تفسیر آیات قرآن کریم مورد بررسی قرار داده اند، تأویل است. به دلیل کاربرد متعدد واژه تأویل در این کتاب مقدس، بابی در این مورد در آثار اندیشمندان مسلمان گشوده شد که اشتراکات و افتراقاتی به چشم می خورد. یکى از اندیشمندان اسلامی که با ترجمه و شرح آثار ارسطو تأثیر فراوانى در مغرب زمین گذاشته ابن رشد است. وی که به قلم فرسایی در پاسخ به غزالی مشهور است توانست خردورزی در متون مقدس را از راه های گوناگون مانند عقل و نصوص دینی مطرح نموده و یکی از نمونه های آن را تأویلات دینی معرفی می کند. در همان منطقه و مدتی اندک پس از ابن رشد، ابن عربی که اندیشه هایی بس عمیق و بنیادین در عرفان مطرح می کند نیز به تأویلات دینی توجه می کند. این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی در صدد است اندیشه های ابن رشد و ابن عربی درباره بایسته های اهل تأویل را مورد بررسی قرار دهد. یافته های بحث عبارت از اشتراک دیدگاه ابن رشد و ابن عربی درباره توجه به باطن برخی متون دینی که به واسطه اهل تأویل شکل می گیرد. اختلافاتی که در روش عقلی و شهودی آنان در تأویل وجود دارد. ابن رشد به فیلسوف به عنوان اهل تأویل اشاره دارد و ابن عربی به عارف به عنوان مصداقی جامع برای تأویل نمودن توجه می کند.
۱۹۸۶.

جایگاه و حوزه تفکّر انسان در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 161 - 182

کلید واژه ها: قرآن کریم انسان تفکر جهان خلقت احکام الهی تحولات تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۳۰۹
یکی از مسائل اساسی در باب فکر، جایگاه آن در وجود آدمی و به عبارت دیگر یافتن نسبت میان اندیشه و هستی انسان است. در منابع و معارف اسلامی و به ویژه شیعی از عقل به عنوان محبوب ترین مخلوق الهی و رسول باطنی یاد و اساس شخصیت آدمی و وجه تمایز او با سایر موجودات تلقی شده و از طرفی پر رنگ ترین نقش قرآن کریم در شکل دهی به نظام فکری بشر، ارائه موضوع است؛ یعنی قرآن اساسی ترین حوزه هایی را که اندیشیدن و کاوش در آنها، روشن کننده راه هدایت و تحول آفرین در زندگی فردی و اجتماعی انسان تلقی می-شود، به بهترین شکل معرفی نموده است، حوزه هایی مانند جهان خلقت، احکام الهی و تحولات تاریخی. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی ضمن تبیین نقش و جایگاه تفکر در ساختار وجود آدمی از منظر قرآن کریم، به واکاوی مهم ترین و اساسی ترین حوزه ها و موضوعات پیشنهادی این منبع وحیانی برای اندیشه آدمی و پیشبرد جامعه بشری می پردازد.
۱۹۸۷.

ماهیت تأویل قرآن در آیات و روایات و بررسی دیدگاه های مشهور بر اساس آن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 68 - 96

کلید واژه ها: معنای تأویل تأویل قرآن روایات تأویلی ابن تیمیه علامه طباطبایی آیت الله معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۸۷
مفسران و دانشمندان علوم قرآنی درباره ماهیت تأویل قرآن دیدگاه های متفاوتی ارایه نموده اند. علت این اختلاف نظرها آن است که ماهیت تأویل قرآن به صراحت در آیات و روایات تعریف نشده است؛ لذا بهترین راه برای معناشناسی تأویل قرآن رجوع به آیات و روایات است تا بر اساس کاربردهای قرآنی و روایی این اصطلاح، ماهیت تأویل قرآن کشف شده و تعریفی جامع برای آن ارایه گردد. از این رو در این پژوهش برآنیم تا با روش توصیفی – تحلیلی، ضمن بررسی آیات و روایاتی که در مورد «تأویل قرآن» وارد شده است، ماهیت تأویل قرآن را کشف نموده و سپس بر اساس آن به بررسی و نقد دیدگاه های مشهور درباره چیستی تأویل قرآن بپردازیم. مهم ترین نتیجه این تحقیق آن است که طبق آیات و روایات، تأویل قرآن در معنای خاص به شش معنا می باشد که عبارتند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق)، مصداق عموم یا اطلاق آیه، تحقق مفاد آیه (مصداق خبرهای غیبی و پیش گویی های قرآن) و معنای آیه متشابه . همچنین تأویل قرآن در معنای عام علاوه بر شش معنای یادشده دو معنای دیگر را نیز در بر می گیرد که عبارتند از: معنای ظاهری و مصداق ظاهری آیه. بر این اساس، دیدگاه های ابن تیمیه، علامه طباطبایی و آیت الله معرفت در مورد ماهیت تأویل قرآن قابل نقد خواهد بود.
۱۹۸۸.

خوانشی نو از تأویل در قرآن بر اساس اصل لغوی آن

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 97 - 116

کلید واژه ها: تأویل قرآن معنا اصل لغوی باطن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۷۷
تأویل، مهمترین مفهوم درحوزه فهم و شناخت قرآن خواهد بود، وقتی روشن شودکه این لفظ دو سویه معنایی دارد؛ یکی ابتدا و دیگری انتهای یک امرکه همه امور و پدیده های هستی را شامل می شود. تقریبا در همه منابع لغوی و تفسیری به معنای بازگرداندن یک چیزی به اصل خود معنا شده است. اما همچنان در اینکه مثلا آیات قرآن باید به چه چیزی بازگردانده شوند تا تأویل آنها روشن شود یا اینکه توسط چه کسانی این کار باید صورت گیرد، اتفاق نظری وجود ندارد. در این گفتار سعی شده است تا با تمرکز بر دیدگاه های موجود و تطبیق وتحلیل داده های پیش رو و با توجه به همان دو معنای لغوی ابتدا و انتهای امور، برداشتی متفاوت و جهان شمول از تأویل به دست داده شود تا روشن شود که اوّلا مراد از تأویل احاطه یافتن به حقیقت ابتدا و انتهای هر آیه یا هر امر دیگری است؛ ثانیا وجه تشابه یافتگی آیات و امور را باید در ناحیه عدم اشراف انسانها به بواطن و معانی آیات وعلت این احاطه نایافتگی را هم می بایست در زبانی ولایه ای بودن معانی ومدالیل قرآنی دنبال کرد. ثالثا رسوخ در علم صفت کسانی خواهد بود که به سبب آشنایی با سطوح زبانی قرآن، بیشترین اطلاعات ومعلومات را درباره ابتدا و انتهای آیات دارند، مثلا می دانندکه ابتداءا قصد ومراد خدای سبحان از تشریع احکام و وضع سنن چه بوده است و در نهایت بر عمل وپذیرش آن احکام و سنن چه مصالح ومنافعی مترتب است. آن گونه که حضرت خضر و حضرت یوسف در تأویل حوادث و احادیث به واسطه تفضّل الهی از خود بروز دادند.
۱۹۸۹.

مروری بر سیر تاریخی تدوین کتب اعجاز قرآن کریم

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 89 - 105

کلید واژه ها: قرآن سیر تاریخی اعجاز فصاحت و بلاغت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۷۱۱
در فرهنگ اسلامی انگاره اعجاز قرآن، ابتدا در محافل کلامی شکل گرفت و سپس وارد حوزه مباحث علوم قرآنی شد. از این رو در طول سده های اسلامی عالمان این دو حوزه به بحث و بررسی در اعجاز قرآن پرداخته و کتب متعددی را درباره ابعاد مسئله اعجاز قرآن به رشته تحریر درآورده اند. هدف این نوشتار مروری بر سیر تاریخی تدوین این کتب و تبیین فراز و فرود های سیر این تدوین است. در اهمیت و ضرورت بررسی سیر تاریخی تدوین کتب اعجاز، همین بس که، انجام هر گونه تحقیق و پژوهشی در حوزه اعجاز قرآن مترتب بر شناخت و آگاهی کامل از سیر تاریخی و نقاط عطف و شناخت منابع مهم و اثرگذار در این حوزه است. این پژوهش با رویکرد توصیفی_ تحلیلی کوشیده سیر تدوین کتب را مورد بررسی قرار دهد. تالیف در باره اعجاز قرآن، به صورت علمی مدون در قرن سوم هجری به وقوع پیوست. تدوین کتب اعجاز در قرون چهار تا پنج به علت شرایط سیاسی و فرهنگی، به وجود آمدن و رویارویی فرقه های مختلف و توان مندی دولت اسلامی، به اوج خود رسید. از قرن هفت به بعد با حمله مغول ها و شرایط نابسامان، تدوین کتب به دوران افول و ایستایی خود رسید. در سده های دهم تا سیزدهم، به علت رواج بحث درباره حجیت ظواهر کلام خدا و مسئله تحریف، تدوین کتب در باب اعجاز کاهش داشت. در تمام این دوران، گفتمان غالب، وجه اعجاز فصاحت و بلاغت قرآن بود. با شروع سده چهارده و با توجه به پیشرفت علوم در مغرب زمین رویکرد علمی اعجاز علمی گسترده تر شد.
۱۹۹۰.

مدل سازی مطالعاتی انسان شناسی عرفانی اسلامی مبتنی بر روش پدیدارشناسی

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 97 - 118

کلید واژه ها: انسان شناسی عرفانی پدیدارشناسی خداشناسی الاهیات ادیان ابراهیمی اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۳۳۴
انسان شناسی دانشی است که از آغاز خلقت انسان، مأموریت خود را پیدا نموده است و برای زیست بهتر مادی و معنوی انسان، می کوشد تا به بررسی بینش ها، گرایش ها، حرکت ها و رفتارهای او بپردازد. یکی از گرایش های این دانش، انسان شناسی عرفانی است که نسبت آن با عرفان و ارتباط آن با دین و خداشناسی (الاهیات)، لااقل در ادیان ابراهیمی، روشن است. از سوی دیگر، روش پدیدارشناسی به عنوان یکی از روش های مطالعاتی معتبر در حوزه دین، ناظر به نمود (فنومن) پدیدارها است و به هیچ روی به بود (نومن) آن ها نمی پردازد و از این حیث، به واقعیت های موجود، نظر دارد. این پژوهش توصیفی تحلیلی، با مراجعه به منابع معتبر، کوشش نموده تا با ارائه مُدلی تازه به این پرسش پاسخ دهد که: چگونه می توان برای دستگاه انسان شناسی عرفانی اسلامی، مدل مطالعاتی پدیدارشناسانه طراحی کرد و اجزاء و عناصر این مطالعه کدام است؟ یافته ها نشان داد که برای این مکتب فکری می توان اجزایی مانند موضوع، مبادی، مآخذ، مسائل، مبانی، منابع و مصادیق درنظر گرفت و برای هریک از آن ها، عناصری را برشمرد و در نهایت می توان با عنایت به اجزاء یادشده، تصویری نزدیک به واقعیت، از انسان شناسی عرفانی اسلامی با روش پدیدارشناسی ارائه نمود..
۱۹۹۱.

تبیین نسبت همزمان هدایت و اضلال به خداوند و به انسان بر اساس آموزه های قرآنی

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 29 - 48

کلید واژه ها: آموزه های قرآنی هدایت ضلالت جبر و اختیار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۳ تعداد دانلود : ۳۴۰
در برخی آیات قرآن، هدایت و ضلالت بشر به خداوند نسبت داده شده است و از سوی دیگر، انسان دارای اراده و اختیار است و هدایت و ضلالت او به دست خودش اتفاق می افتد. هدف این مقاله، بررسی این تناقض ظاهری و امکان جمع بین این دو نسبت است. سوال اصلی این است که: نسبت دادن هدایت و ضلات هم به انسان و هم به خداوند سبحان چکونه قابل تبیین است؟ بحث هدایت و اضلال الاهی از آن جهت اهمیت دارد که شبهه معروف جبر در هدایت و ضلالت را حل می کند، چرا که ظاهر اضلال و هدایت الاهی این است که انسان اختیاری در گمراه شدن خود نداشته و خداوند افراد را مجبور به پیمودن راه درست یا نادرست می نماید. این پژوهش از نوع تحلیل محتواست و با بررسی آیات و روایات مرتبط و مراجعه به منابع موجود و تفاسیر قرآن انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که هدایت و اضلال الاهی دو نوع است: ابتدایی و جزایی؛ و هیچ یک از این دو نوع منافاتی با اختیار انسان ندارد چرا که یا قابل استناد به خداوند نیست و یا اگر هست، اختیار انسان را سلب نمی کند. هم چنین هدایت ابتدایی (به معنای نشان دادن راه کمال و سعادت به انسان) و هدایت جزایی ( به عنوان نتیجه بهره گیری اختیاری انسان از اسباب هدایت ابتدایی خداوند) و نیز اضلال جزایی ( به عنوان نتیجه سوء اختیار خود انسان)، در عین این که این سه قسم قابل استناد به خداوند است منافاتی هم با اختیار انسان ندارند. اما اضلال ابتدایی قابل استناد به خداوند نیست.
۱۹۹۲.

راهکارهای اجتماعی پیشگیری از طلاق از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵ 110 - 146

کلید واژه ها: قرآن طلاق جوامع اسلامی پیش گیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۴ تعداد دانلود : ۳۵۷
از منظر قرآن نهاده خانواده که هسته اصلی جامعه محسوب می گردد به دلیل نقشی که در سعادت و شقاوت جامعه و کمال انسان دارد، مورد توجه خاصی قرارگرفته است. آموزه های وحیانی تصریح دارند که ازدواج آرامش و آسایش جسم و جان، کامل شدن زن و مرد، صفا و صمیمت، تعاون و تعاضد و یکی شدن را به همراه دارد؛ درحالی که طلاق چیزی جز آثار و پیامدهای منفی برای فرد و جامعه ندارد. با این وجود در جوامع در حال توسعه طلاق به شدت در حال توسعه و گسترش بوده و زن و شوهر به راحتی از یکدیگر جدا می شوند.  با توجه اهمیت و ضرورت موضوع و عدم تحقیقات منسجم و نظام مند درباره آن، نگارندگان را بر آن داشت که با استفاده از روش مفهومی و مروری اطلاعات مورد نیاز را از اسناد و منابع موجود درباره طلاق و راهکاری های قرآنی پیش گیری از آن، با تکیه بر جوامع اسلامی جمع آوری نموده مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. نتایج و یافته های پژوهش نشان می دهد که ازدواج از منظر کلام وحی یک پیوند مقدس بوده و فوایدی بسیاری را به همراه دارد؛ امّا طلاق منفورترین حلال الهی بوده که راهکارهای را جهت پیش گیری از وقوع آن ارائه نموده اند. برجسته ترین راهکارهای قرآنی عبارت اند از: مودّت، رحمت بین زوجین، شناخت حقوق متقابل، ایثار و فداکاری زوجین، داوری صلح جویانه، عدم دخالت اطرافیان، صبر و خویشتن داری، تأمین نیازهای جنسی، آگاهی از اهمیت و شرایط ازدواج، تعدیل کردن توقعات و پرهیز از ازدواج اجباری.
۱۹۹۳.

تبیین و ارائه مدل رفتاری طغیان از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵ 184 - 215

کلید واژه ها: قرآن مدل مدل رفتاری طغیان قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۴۴۸
گونه ای از رفتار که ممکن است در برخی شرایط از سوی مدیر یا کارمند در سازمان سر بزند طغیان است. طغیان به دلیل پیامدهای ناگواری همچون: ایجاد اختلاف میان اعضای سازمان، ایجاد نابسامانی و ناکارآمدی و... باعث دور ساختن سازمان از اهداف خود می گردد. بنابراین شناخت دقیق آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مؤلفه اصلی در مفهوم واژه طغیان، تجاوز از حد است. این مؤلفه که پایه محوری نسبت به سایر مؤلفه ها در این واژه است ارتباط تنگاتنگی با مفهوم قدرت دارد به طوری که طغیان، بدون داشتن قدرت قابل تصور نیست. افراد با توجه به منبع و میزان قدرت خود در سازمان، ممکن است دچار طغیان شوند. بنابراین شناخت منابع قدرت در سازمان، در فهم، شناسایی و کنترل طغیان در سازمان مؤثر است. در پژوهش پیش رو با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی و منابع لغوی و تفسیری مفهوم دقیق گونه ی رفتاری «طغیان» شناسایی و عناصر و مؤلفه های اساسی آن استخراج و یک مدل لغوی از آن ارائه شده است. هرکدام از مؤلفه ها به گونه ای اخذ شده اند که حذف هرکدام و یا اضافه نمودن چیز دیگری به آن ها باعث تغییر در مفهوم واژه می گردد. سپس مدل این واژه از منظر چند تفسیر مورد بررسی قرار گرفته است. با جستجو درآیات، ابعاد دیگری از این مفهوم تبیین شده است. به این ترتیب جایگاه دقیق این واژه نسبت به سایر کلماتی که به مفهوم این واژه نزدیک هستند مشخص گردیده است. در ادامه به تطبیق مطالب به دست آمده با مباحث دانش مدیریت در قالب تبیین قدرت در سازمان و نقش آن در طغیان پرداخته شده است.
۱۹۹۴.

نسبت گرایش تفسیری وجودگرایانه با سایر گرایش های تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال سوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیایی ۹) 1-23

کلید واژه ها: روش تفسیری گرایش تفسیری تفسیر وجودگرایی تفسیر عرفانی تفسیر اجتماعی تفسیر تربیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۳۵۱
در دوره معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، مسئولیت، تفرد، اضطراب، معنای زندگی و... دال بر شکل گیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر متون دینی است. در این مقاله پس از تحلیل وبررسی، این رویکرد به مثابه یک گرایش جدید تفسیری معرفی شده است. برای تبیین زوایای مختلف این گرایش، به مقایسه گرایش وجودگرایی با گرایش های عرفانی، اجتماعی و تربیتی در تفسیر پرداخته شده است و نسبت هریک با گرایش وجودگرایی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج باهم نگری این سه گرایش تفسیری با گرایش وجودگرایانه حاکی از آن است که ضمن اشتراک این گرایش ها در برخی ویژگی ها، نسبت همسویی بینشان برقرار است و هیچ یک در مقابل این گرایش قرار ندارند. معرفت نفس، اهمیت تدبرگرایی در تفسیر، تأکید بر خودسازی، نحوه تعامل با عقل و عدم اعتماد مطلق بر آن و... از مشترکات گرایش تفسیری عرفانی با گرایش وجودگرایی است. اهمیت دادن به بعد عملی زندگی، داشتن رویکرد انتقادی، استفاده از نثر جذاب و قابل فهم برای عموم و همچنین تقلیدناپذیری از ویژگی های مشترک گرایش اجتماعی با وجودگرایی است اما از جهت جایگاه عقل و اعتماد بر عقل در تفسیر با گرایش وجودگرایی همسو نبوده تا جایی که برخی به تفسیر اجتماعی، تفسیر عقلانی نام نهاده اند. لزوم توجه به انسان شناسی صحیح قرآنی، اهتمام به نیاز انسان عصر حاضر و مسئولیت های فردی و توجه به انسان به عنوان موجودی مختار از مسائل مشترک میان گرایش وجودگرایی و گرایش تربیتی است.
۱۹۹۵.

بررسی تطبیقی چندمعنایی واژه «یَد» در قرآن کریم و نهج البلاغه در پرتو نظریه استعاره شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 131 - 148

کلید واژه ها: معناشناسی چندمعنایی ید قرآن کریم نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۶۶
«چندمعنایی» یکی از شاخه های دانش معناشناسی است. این شاخه از دانش به واکاوی وجوه متعدد معنایی با توجه به روابط هم نشینی واژگان در سطح جمله و بستر کلام می پردازد. واژه «ید» از اندام واژه هایی است که در سخن خداوند متعال مورد توجه قرار گرفته است. همچنین پیشوای خطیبان و ادیبان امام علی(ع) از این واژه در خطبه های خود استفاده کرده است. ایشان با ظرافت خاص از این واژه برای مقاصد خود سود جسته اند. نوشتار حاضر چندمعنایی واژه «ید» را از میان واژگان چندمعنایی در قرآن کریم و نهج البلاغه مورد بررسی تطبیقی قرار می دهد. بدین منظور برخی از عبارات استعاری و مجازی موجود در قرآن کریم و نهج البلاغه که بر این واژه دلالت دارند، جمع آوری و بررسی شده است تا وجوه متعدد معنایی واژه «ید» مشخص شود. بی تردید فهم و دریافت معانی قرآن و نهج البلاغه، بدون شناخت و درک معانی واژگان، ممکن نیست. با توجه به چنین ضرورتی، این پژوهش، با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و استخراج شواهد، به توصیف و تحلیل سیر تحول معنایی واژه «ید» در قرآن کریم و نهج البلاغه پرداخته است. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که معنای اصلی واژه «ید» به دلیل کاربردهای استعاری و مجازی دچار توسیع های معنایی و در نتیجه چندمعنایی شده است.
۱۹۹۶.

رهیافت تربیتی در بررسی آیات 14 و 32 سوره مریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 173 - 199

کلید واژه ها: قرآن شقاوت عصیان مادر نیکوکاری جری و تطبیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹ تعداد دانلود : ۹۸
در قرآن کریم به شباهت های حضرت یحیی(ع) با عیسى(ع) از لحاظ معنای نام، نوع خلقت، اعطای کتاب در کودکی، عدم ازدواج، نبی بودن و جزء صالحان بودن ایشان، اشاره شده است و در این زمینه جملات یکسانی در مورد هر یک از آن دو به کار رفته است؛ ولی تعبیر دو آیه از سوره مریم درباره آن ها مختلف است. در چهاردهمین آیه از این سوره در مورد یحیی(ع) آمده است که نسبت به والدینش جباری عصی نبود و در آیه سی و دوم از عیسی(ع) نقل شده که خداوند او را نسبت به مادرش جباری شقی قرار نداده است. پس از معنا شناسی واژه «عصی» و «شقی» می توان گفت که با توجه به اینکه حضرت عیسی(ع) پدر نداشت، عدم نیکوکاری او نسبت به مادرش عواقب سنگین تری برای او در پی داشت و بدین جهت چنین تعبیری به کار برد، زیرا عیسی(ع) پدری ندارد که در صورت بی مهری او، پشتیبان مادر باشد. با تطبیق آیه با مصادیق جدید، می توان نتیجه گرفت اشخاصی که پدر خویش را از دست داده اند، مسئولیت بیش تری نسبت به مادر خویش دارند.
۱۹۹۷.

قالب های خطابی در سوره ابراهیم(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 255 - 283

کلید واژه ها: قرآن بلاغت اسلوب پیامبر مردم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۹۲
در سوره های قرآن خطاب های مختلفی وجود دارد که هر یک از آن ها در قالب های خاص خود به کار رفته و دارای نشانه های مخصوص به خود هستند. از سویی دیگر گاهی در هر یک از خطاب ها از اسلوب های بلاغی نیز به منظور تحریک عواطف و احساسات مدد گرفته می شود. در این مقاله سعی بر آن است که انواع خطاب ها و نشانه هایی که در این قالب ها به کار رفته در سوره مبارکه ابراهیم(ع) مورد بررسی قرار گیرد و همچنین اسلوب های بلاغی مورد استفاده در هر یک از این نوع خطاب ها بررسی شود. از نتایج حاصله در این مقاله می توان به موارد زیر اشاره کرد: خداوند متعال گاه خود مستیقماً افراد و اقوام را مورد خطاب خویش قرار می دهد و گاه از خطاب سخنان دیگران با یکدیگر یا درخواست آن ها از خدا با اسلوب دعا پرده برمی دارد و نیز در هر یک از آن ها از انواع تصاویر بیانی و اسلوب های بلاغی به مناسبت حال و مقام استفاده می کند. همچنین از مقایسه خطاب پروردگار به پیغمبران و دیگر خطاب ها می توان نتیجه گرفت که در این نوع خطاب از اسلوب های بلاغی بیش تری استفاده شده است.
۱۹۹۸.

جایگاه سعادت در سبک زندگی قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 285 - 309

کلید واژه ها: سعادت حیات طیبه قرآن کمال انسان فلسفه ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۹۰
این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی از نوع اسنادی انجام گرفته است؛ به بررسی رابطه مفهوم سعادت با حیات طیبه در قرآن کریم می پردازد. در منابع روایی و تفسیری بارها از حیات طیبه به سعادت تعبیر شده است. اما مفهوم دینی- فلسفی «سعادت» دارای ابهام است و مکاتب دینی و فلسفی گوناگون، تعاریف متفاوتی از آن را به دست داده اند و لذا هرگونه داوری راجع به ارتباط سعادت با حیات طیبه مستلزم تبیین روشنی از مفهوم سعادت است. از سوی دیگر وجه اشتراک تمام تعاریف سعادت با حیات طیبه در طریقیت و غایت محور بودن آن هاست. یعنی هم حیات طیبه و هم تمامی تعاریف ارائه شده از سعادت، از یک سو بر نحوه زندگی خوب و از سوی دیگر بر غایت زندگی انسانی تکیه دارند. از آنجایی که طبق جهان بینی قرآن انسان موجودی مرکب از جسم و روح است و زندگی دنیوی مقدمه ای برای زندگی اخروی است؛ لذا از منظر قرآن سعادت حقیقی، دربردارنده تمام اموری است که هدف اصلی خلقت، یعنی قرب خداوند و کمالات معنوی انسان را تأمین کند.
۱۹۹۹.

امر به معروف و نهی از منکر؛ بایدها و نبایدها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 361 - 392

کلید واژه ها: قرآن احادیث امر به معروف نهی از منکر عصر حاضر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۸۸
انسان همواره به دنبال تمدن و مدنیت بوده، هرچند در برخی از زمان ها ره به جایی نبرده است این نیاز فطری بشر است که جامعه ایده آل و منطقی داشته باشد و در مدینه فاضله به حیات چند روزه خود ادامه دهد. اولین چیزی که ضامن بقای جامعه ایده آل است قانون است به عبارت دیگر قانون صحیح اولین سنگ بنای جامعه برین به حساب می آید. خدای متعال قانونی را بر بشر ارزانی داشته که عموم شمول است و سعادت همگان را تضمین می نماید. با توجه به آیات و روایات فطرت آدمی به گونه ای است که میل به کارهای خیر داشته و از اعمال زشت تنفر دارد، اما عواملی باعث سرکوبی امیال فطری آدمی شده و او را از مسیر اصلی بازمی دارد. ضعف اعتقادات، مسائل تربیتی، مسائل اقتصادی و سیاست حاکمیت از جمله مسائلی هستند که به عنوان آسیب اجرای امر به معروف و نهی از منکر قابل ذکرند و در صورت عدم سوق آن ها به جوانب مثبت موجب تعطیلی امر به معروف و نهی از منکر شده و آثار منفی آن متوجه فرد و جامعه خواهد شد. در این مقاله ما قصد داریم با گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه ای با متد توصیفی- تحلیلی امر به معروف و نهی از منکر را در عصر حاضر مورد بررسی قرار دهیم.
۲۰۰۰.

بررسی اعیاد در ادیان هندو و بودا و اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 107 - 126

کلید واژه ها: جشن لذت و شادی نشاط سالم قرب الهی ادیان شرقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۷۶
هدف مقاله حاضر آن است تا نشان دهد، در بررسی تطبیقی، اهداف، اصول و روش های برگزاری جشن و شادی از نظر ادیان شرقی و اسلام چگونه است. روش تحقیق مورد استفاده کیفی بوده و برای پاسخگویی به پرسش تحقیق، متون، مقالات و یا کتبی که به نحوی با اندیشه های این ادیان مربوط بود، مطالعه شد؛ این مقاله در واقع در برگیرنده نگاه دین به ویژه دین مبین اسلام به مقوله جشن و عید و در نتیجه آن شادی و نشاط افراد یک جامعه است، دین اسلام نه تنها نشاط را نفی نکرده است بلکه با تأکید بر استفاده از نشاط سالم و در چارچوب مشخص آن را باعث پیشرفت در زمینه های معنوی و مادی می داند. در نهایت از نظر اسلام، شادی یکی از نیازهای اساسی انسان و لازمه زندگی است، اساساً خلقت هستی و از جمله انسان به گونه ای است که خود به خود شادی هایی برای آدمی فراهم می آورد، ادیان شرقی از جمله هندوئیسم و بودائیسم نیز ادیانی هستند که دارای اعیاد و جشن های گوناگون و متنوعی هستند، که علاوه بر تفاوت هایی که در زمان و نحوه و اصول برپایی اعیاد و جشن ها با دین اسلام دارند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان