تفسیر تربیتی

تفسیر اجتماعی از رویکردهای بسیار مهم تفسیری است که در دوره معاصر پدیدار گشته و بسیاری از اثار تفسیری مطرح، با این رویکرد نگاشته شده است. با این همه، بحث از تفسیر اجتماعی با چالشهای جدی ای در عنوان، تعریف و ویژگی ها روبروست. از این جریان تفسیری در هر یک از تفسیرپژوهی ها با عنوانی متفاوت یاد شده است. تمدنی، اجتماعی، عقلانی، تربیتی و حرکتی عناوین مختلفی هستند که برای آن به کاررفته اند، درعین حال این عناوین در برخی از نگاشته های جریان شناسانه، به عنوان جریان های موازی قلمداد شده اند. در مقام تعریف نیز معمولا تفسیر پژوهان توضیحاتی اجمالی در مورد آن ارائه داده اند که عامترین آنها مناسب-ترین تعریف انتخاب شده است. در بحث از ویژگی های تفسیر اجتماعی، محققان بیش از همه متاثر از دیدگاه ذهبی در این موضوع بوده اند. در تحقیق حاضر، با توجه به تعریف برگزیده از تفسیر اجتماعی کوشیده ایم ویژگی های تفسیر اجتماعی را در دو محور پیراستن چهره اسلام از نقائص و اثبات توانمندی آن ساماندهی کنیم؛ همچنان که به مشکلاتی که در بررسی این ویژگی ها مطرح است پرداخته ایم و استفاده از ویژگی های مکمل را پیشنهاد کرده ایم. تفسیر اجتماعی از رویکردهای بسیار مهم تفسیری است که در دوره معاصر پدیدار گشته و بسیاری از اثار تفسیری مطرح، با این رویکرد نگاشته شده است. با این همه، بحث از تفسیر اجتماعی با چالشهای جدی ای در عنوان، تعریف و ویژگی ها روبروست. از این جریان تفسیری در هر یک از تفسیرپژوهی ها با عنوانی متفاوت یاد شده است. تمدنی، اجتماعی، عقلانی، تربیتی و حرکتی عناوین مختلفی هستند که برای آن به کاررفته اند، درعین حال این عناوین در برخی از نگاشته های جریان شناسانه، به عنوان جریان های موازی قلمداد شده اند. در مقام تعریف نیز معمولا تفسیر پژوهان توضیحاتی اجمالی در مورد آن ارائه داده اند که عامترین آنها مناسب ترین تعریف انتخاب شده است. در بحث از ویژگی های تفسیر اجتماعی، محققان بیش از همه متاثر از دیدگاه ذهبی در این موضوع بوده اند. در تحقیق حاضر، با توجه به تعریف برگزیده از تفسیر اجتماعی کوشیده ایم ویژگی های تفسیر اجتماعی را در دو محور پیراستن چهره اسلام از نقائص و اثبات توانمندی آن ساماندهی کنیم؛ همچنان که به مشکلاتی که در بررسی این ویژگی ها مطرح است پرداخته ایم و استفاده از ویژگی های مکمل را پیشنهاد کرده ایم.

یکی از مهم ترین کارکردهای آیات قرآن، تربیت و تهذیب نفوس است. از این رو، تفسیر قرآن با رویکرد تربیتی یکی از غنی ترین رویکردهای تفسیری است. این رویکرد با توجه به اهداف تربیت دینی، که همان ایجاد رفتار صحیح، حذف رفتار ناصحیح و نیز اصلاح برخی رفتارها است، در صدد است تا با الهام از قرآن این اهداف را تحقق و تعالی بخشد. قرآن کریم هم در سبک و ساختار بیان و هم در درون مایه و محتوایش، منبع مهمی برای مربّیان و متربّیان است. این مقاله می کوشد با اندیشه در آیه ششم سوره تحریم و با توجه به اصول و روش های تربیت دینی، به آنچه این آیه بدان اشاره دارد و یا می تواند الهام بخش آن باشد، دست یابد. نویسندگان امیدوارند که نوع نگاه عرضه شده، تعالی بخش حرکت در جهت ساماندهی رویکرد تربیتی در تفسیر باشد.

تفسیر تربیتی گرایشی جدید در تفسیرنگاری معاصر است که با رویکرد به جنبه های هدایتی، تربیتی و اجتماعی قرآن کریم آغاز شد، اما در خصوص چیستی، مفهوم و مصادیق آن، دو دیدگاه سنتی با نگاه عام به موضوع تربیت و دیدگاه جدید با توجه خاص به مسائل علوم تربیتی و بسترهای علمی و پژوهشی آن در منابع تفسیرشناسی طرح شده است. در تعاریف موجود از تفسیر تربیتی، گستره علم تربیت، مسائل و موضوعات قابل تحقیق در آن و روش شناسی پژوهشی آن مبهم و نامشخص است. راه شناخت منطقی و جامع از چیستی آن، استفاده از روش تحلیل مفهوم تربیت و تفسیر، نسبت بین آنها و تبیین قلمرو آن می باشد. مفهوم و مصادیق تربیت در این ترکیب به طور مطلق به کار رفته و همه پژوهش های گذشته و جدید آن را شامل می شود. در نتیجه در این روی آورد، امکان بهره مندی از گستره وسیع دو حوزه تفسیر و تربیت فراهم است، به ویژه در روش شناسی این گرایش، امکان استفاده از روش های متنوع وجود دارد. هدف این پژوهش، بازنگری در تعاریف، مفهوم، مصادیق و تبیین جایگاه، روش شناسی و قلمرو وسیع پژوهش های تفسیری تربیتی با استفاده از روش ها و یافته های تازه در این دو دانش می باشد که کمتر به آنها توجه شده است.

تمسک به آیات قرآن بهترین راه دستیابی به الگویی صحیح در تربیت انسان و رسیدن به سعادت دنی وی و اخروی است، ازجمله آموزه های تربیتی بحث از اصول و شرایطی است که در ضمن به کارگیری روش های تربیت، باید مورد توجه قرار گیرد تا مقدمه ای برای رسیدن به اهداف تربیتی باشد؛ چراکه نتیجه بخشی روش های تربیتی مبتنی بر شرایطی است که باید در هر سه عنصر اساسی محتوا، مربی و متربّی در فرآیند تربیت وجود داشته باشد، در غیر این صورت، روش تربیتی عقیم یا از میزان ثمردهی آن کاسته می شود. در این پژوهش، تلاش شده تا با تتبّع در آراء تفسیری سید فضل الله و ابن عاشور به عنوان دو مفسّر داعی اصلاح اجتماعی دینی در جهان معاصر، شرایط تاثیرگذار در اتخاذ روش های تربیتی مورد بررسی قرار گیرد تا در برابر مکاتب غربی، تصویری از مکتب تربیتی اسلام ارائه شود و زمینه ای برای نشر نظام تربیتی اسلام فراهم گردد. از دیدگاه تفسیری ایشان، قابل فهم بودن، تداوم، حکمت و بصیرت، فروتنی، شرح صدر، تعقل و احساس مسئولیت از جمله شرایط بسترساز برای به کارگیری روش های تربیت است.

در این مقاله آرامش توحیدی در خانواده  به عنوان یک راهبرد تربیتی در قرآن بررسی گردیده است. در آیات قرآن هدف از تشکیل خانواده آرامش معرفی شده است و خدای متعال آینه تمام نما، واقعی و انحصاری آرامش است. انسان در جستجوی گمشده خویش به سوی او شتافته و آرام می گیرد. آرامش این نماد کمال از  طریق حکمت تحقق می یابد. آنگاه که تزکیه و تعلیم صبغه بینشی و بصیرتی پیدا کند، آرامش با معرفت توحیدی تجلی و در قلب و رفتار انسان به نمایش در می آید. قرآن کریم راهبرد تربیتی خانواده یکی از هنرهای تربیتی هنرکده هستی را در سیمای آفاقی و انفسی به نمایش گذاشته است. رمز این هنرنمایی، تربیت از طریق معرفت به هستی و آرامش در خانواده است؛ زیرا تربیت هدف اصلی خلقت است. در این تصویرپردازی همه راهبردها به راهبرد کلان توحید معرفتی و ربوبی منتهی می گردد و راهبرد تربیتی خانواده راهبردی مقدس از راهبرد کلا ن و بیانگر هدفدار بودن آفرینش است که نتیجه کاربردی آن توجه دادن به نقش قرآن در آرامش فردی و اجتماعی است

با طرح موضوع «تفسیر تربیتی» در دهه های اخیر در عرصه علوم حوزوی و علوم تربیتی، آثار متعددی درباره انواع و طبقه بندی آن نگاشته شده است؛ ولی تاکنون هیچ یک از این آثار، به صورت اختصاصی به بررسی گونه شناسی ها و انواع تفسیر تربیتی به طور همه جانبه نپرداخته است. این پژوهش با هدف بررسی انواع مختلف تفسیر تربیتی و ارائه طبقه بندی مفهومی شمول گرایانه و جامع به منظور معرفی تفسیر تربیتی به عنوان یک رشته علمی انجام شد. تحقق این هدف، طی دو مرحله اصلی، پیگیری شد: در مرحله نخست، دیدگاه های موجود درباره انواع تفسیر تربیتی احصاء، شرح، نقد و بازنگری شدند؛ در مرحله دوم، پس از ارائه طبقه بندی های جدید، از طریق باهم نگری طبقه بندی های جدید و بازنگری طبقه بندی های موجود به ارائه گونه شناسی جامع و شمول گرایانه از تفسیر تربیتی براساس معیارهای متعدد اقدام شد. سرانجام، براساس سه شاخصه اساسی هر رشته علمی −غایت، موضوعات و مسائل، و روش− تفسیر تربیتی به مثابه یک رشته علمی مطرح می شود که براساس سه شاخص یادشده، گونه شناسی شمول گرایانه و جامع جدید و متمایز دیگری از تفسیر تربیتی ارائه شد. این پژوهش می تواند با نمایاندن افق ها و اضلاع و برداشت های جدید از تفسیر تربیتی، سمت و سوی جدیدی در حوزه های پژوهشی و آموزشی ایجاد کند.

باسمه تعالی مبانی تفسیر تربیتی قرآن محمد حسین خوانین زاده1،محمدد انصاری راد2،معصومه واسعی3 چکیده قرآن کتاب جاویدان است که برای هدایت بشر نازل شد. این کتاب آسمانی با سبک مختلف قابل تفسیر است که یکی از آنها تفسیر تربیتی است که می تواند دست آوردهای مهمی داشته باشد. از تفسیر تربیتی چند نوع برداشت می شود؛ الف: بیان و تفسیر آیاتی است که مستقیماً به مسأله تربیت و ابعاد و اهداف و مبانی و روش ها و عوامل و موانع آن اشاره دارد. ب: استخراج نکات، نظریه ها، یا نظام جامع تربیتی از آیات قرآن است. ج: نگاه برون متنی به قرآن به این معنا که ببینیم گزاره ها و نظریات علمی ثابت شده در علوم تربیتی تا چه میزان به کار تربیت می آید. مرحوم علامه طباطبائی بیان می دارد:تمامی آیات قرانی که نازل شده اند،اعم از محکمات ومتشابهات،عام وخاص،مطلق ومقید،مجمل ومبین،ناسخ ومنسوخ و...همگی آیات الهی برای هدایت بشر نازل شده اند. در آیات قران کریم برخی ایات آمده که بیانگر جنبه هدایتی قران است .مانند:هدی للناس،هدی للمتقین،هدی للمومنین :قرآن باعث هدایت همه انسانها،باعث هدایت پرهیزکاران و باعث هدایت انسانهای مومن است. واژه های کلیدی:مبانی،تفسیر،قرآن،تربیت،تفسیر تربیتی 1-دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی khavaninzadeh@atu.ac.ir 2-ددانشجوی دکتری علوم قران وحدیث دانشگاه تربیت مدرس dr.ansarirad@gmail.com 3-کارشناس ارشد علوم وتحقیقات تهران vasei_h@yahoo.com

زبان قرآن، زبان آموزش تربیت مدار با نگاه تربیت عملی است. هدف نزول قرآن تربیت و تحول فرهنگی همه جانبه است. تربیت، دارای ابعاد، اصول، فروع، عوامل و لوازمی است. در تربیت قرآنی فقط به جنبه شکوفایی فرد و جامعه توجه نشده، بلکه برای به بار نشستن انسان و کمال یافتن او، به چالش های پیش رو، آفت ها و آسیب ها و روش های تربیت و آماده سازی رهبر جامعه و مبلغان نیز عنایت تمام شده است؛ زیرا امر تربیت با همه این ها پیوند دارد و محققان باید تلاش کنند تا آنها را از لابه لای آیات و سوره ها استخراج نمایند. در این مقاله تلاش شده، بنیادی ترین عوامل تربیت در پنج سوره آغازین نزول مورد بررسی قرار گیرد. رابطه متقابل انسان با خدا، تقوا، اصلاحات فردی و اجتماعی، انذار و بشارت، تذکر و یادآوری، رابطه فقر مطلق با غنی مطلق، پیش بینی تهدیدها و راهکارهای مقابله با آن، توجه ویژه به راهنما در مراحل گوناگون، از جمله عواملی است که به آن توجه شده است.

در دوره معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، مسئولیت، تفرد، اضطراب، معنای زندگی و... دال بر شکل گیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر متون دینی است. در این مقاله پس از تحلیل وبررسی، این رویکرد به مثابه یک گرایش جدید تفسیری معرفی شده است. برای تبیین زوایای مختلف این گرایش، به مقایسه گرایش وجودگرایی با گرایش های عرفانی، اجتماعی و تربیتی در تفسیر پرداخته شده است و نسبت هریک با گرایش وجودگرایی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج باهم نگری این سه گرایش تفسیری با گرایش وجودگرایانه حاکی از آن است که ضمن اشتراک این گرایش ها در برخی ویژگی ها، نسبت همسویی بینشان برقرار است و هیچ یک در مقابل این گرایش قرار ندارند. معرفت نفس، اهمیت تدبرگرایی در تفسیر، تأکید بر خودسازی، نحوه تعامل با عقل و عدم اعتماد مطلق بر آن و... از مشترکات گرایش تفسیری عرفانی با گرایش وجودگرایی است. اهمیت دادن به بعد عملی زندگی، داشتن رویکرد انتقادی، استفاده از نثر جذاب و قابل فهم برای عموم و همچنین تقلیدناپذیری از ویژگی های مشترک گرایش اجتماعی با وجودگرایی است اما از جهت جایگاه عقل و اعتماد بر عقل در تفسیر با گرایش وجودگرایی همسو نبوده تا جایی که برخی به تفسیر اجتماعی، تفسیر عقلانی نام نهاده اند. لزوم توجه به انسان شناسی صحیح قرآنی، اهتمام به نیاز انسان عصر حاضر و مسئولیت های فردی و توجه به انسان به عنوان موجودی مختار از مسائل مشترک میان گرایش وجودگرایی و گرایش تربیتی است.

قرآن کریم، کتابی جامع و جاودانه است و برنامه های تربیتی خود را در قالب آیات و شیوه های متنوع و متناسب با نیازها، امیال و ویژگی های انسان، ارائه کرده است. اتخاذ شیوه های متفاوت از قرآن کریم، به منظور پرورش فضائل و اجتناب از رذایل و ارائه راهکارهای صحیح تربیتی، از ضرورت های جامعه اسلامی است. یکی از این شیوه ها انذار و تبشیر است که در این شیوه به وسیله اعلام خطرکردن و بیم دادن در مورد عواقب کارهای بد و نیز مژده دادن و تشویق در مورد پیامدهای نیک رفتارهای خوب، انگیزش لازم برای اجتناب از کارهای حرام و مکروه و انجام کارهای واجب و مستحب در انسان ایجاد می شود. بررسی ارتباط میان تبشیرهای قرآن به بهشت و زمینه های انسان شناختی رفتار، مسئله مورد پژوهش در این تحقیق است. دستاورد این پژوهش آن است که خدای حکیم، این گونه بشارت ها را با توجه به زمینه ها و عوامل درون فردی و برون فردی مؤثر بر انگیزه های رفتاری در انسان ارائه نموده است تا به این وسیله انسان ها برای دستیابی به یک الگوی مناسب تربیتی و طی مراحل تکامل و سعادت، از آن بهره گیری کنند.

سلامت معنوی از مباحث نوپدید در حوزه سلامت در عصر حاضر است که از آغاز دعوت نبی مکرم اسلام| در آموزه های اسلامی جایگاه ویژه ای داشته و در دوران معاصر نیز توسط سازمان جهانی بهداشت مورد توجه قرار گرفته است. از آنجایی که مبانی سلامت معنوی در تفسیر قرآن نوعی حیات برتر و ملکوتی برخاسته از فطرت الهی است، کشف و تحلیل محتوایی می تواند به گشوده شدن رهیافتی متفاوت در حوزه سلامت معنوی برای پژوهشگران باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا به روش تحلیلی توصیفی، مهم ترین مبانی سلامت معنوی در تفسیر قرآن را با تکیه بر اندیشه های علامه جوادی آملی تبیین نماید. پژوهش حاضر نشان داد مبانی سلامت معنوی در قرآن با نگاه توحیدی، در سه بعد نگرشی، عاطفی و رفتاری، با ابعاد مختلف سلامت پیوستگی دارد. نگاه جامع آیت الله جوادی آملی در تبیین و تفسیر مبانی سلامت معنوی می تواند به عنوان الگویی از معنویت الهیاتی و اسلامی جهت ارتقای سلامت در جوامع انسانی باشد.

طلاق و گسست خانواده در دین اسلام، امری نکوهیده و مورد غضب خداوند است ولی اگر تداوم زندگی مشترک به خاطر ناسازگاری شدید و پایدار، میسر نباشد، جدایی همسران موجه می نماید. تعبیر قرآنی «سراحا جمیلا» (احزاب/ 28، ۴۹)، بر ضرورت زیبا و اخلاق مدارانه بودن شیوه تعامل همسران با یکدیگر در فرایند طلاق دلالت دارد تا ضمن رهایی زن، کرامت وی نیز مخدوش نگردد. این پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته، پس از بررسی مفهوم «سراح جمیل»، به بازخوانی و مستندسازی دیدگاه های مفسران در مورد این آموزه قرآنی پرداخته تا شاخصه های ایجابی و سلبی طلاق زیبا را ارائه نماید. یافته های پژوهش بیان گر آن است که واژه «جمیل» در قرآن کریم در مورد راهبرد شایسته و زیبای انسان ها در شرایط طاقت فرسا به کار رفته و انگیزه مثبت، رعایت مقررات طلاق، ایفای شایسته حقوق مادی و معنوی، یأس از اصلاح و آشتی، خوش گفتاری و خوش رفتاری، مشورت و توافق سازنده، پاسداشت حرمت یکدیگر و احترام به حق انتخاب همسر آینده، بخشی از شاخصه های ایجابی طلاق زیبا است و در مقابل، خشونت های گفتاری و رفتاری، ضرر رسانی و ستم بر یکدیگر، کتمان حقایق، بهتان و رفتارهای گناه آلود، بخشی از شاخصه های سلبی طلاق زیبا است.

عبارت «فَمَنِ ابْتَغَی وَرَاءَ ذَلِکَ فَأُولَئِکَ هُمُ الْعَادُونَ» ناظر بر تربیت جنسی است که پیوسته خانواده ها و جوامع را تحت تأثیر قرار می دهد. پژوهش حاضر با توجه به تأثیرپذیری موضوع این آیه از رویکردهای مذهبی، فقهی و اجتماعی در صدد پاسخ گویی به این سؤال است که هم پای تحوّل موضوع آیه، کتب تفسیری فریقین چه رویکردی اتخاذ کرده اند؟ بدین منظور نوشتار حاضر با پذیرش این پیش فرض که به موازات رخداد پدیده های جدید مرتبط با موضوع آیه، نگرش های تفسیری فریقین نیز تحول را تجربه می کنند، نکات مفهومی، مصداقی و فقهی تفاسیر فریقین درباره «وَراءَ ذلِکَ» را بررسی کرده و در نهایت به دو دیدگاه تفسیری عمده: قول به محدودیت مدلول آیه به روابط جنسی حرام و قول به اطلاق و عمومیت آیه و شمول آن بر همه رفتارهای شهوانی نامشروع، دست پیدا کرد. نتایج پژوهش نشان می دهد هر دو دیدگاه مورد توجه مفسران فریقین قرار گرفته است و اختلاف اندک در برخی از مصادیق در حدی نیست که دیدگاه فریقین مخالف همدیگر تلقی شود، ولی تحلیل مصادیقی که مفسران شیعه و سنی برای گناهان جنسی مستفاد از آیه بیان کرده اند بر غلبه تدریجی دیدگاه شمول و اطلاق در گذر زمان، دلالت می کند.

در شماری از روایات اسلامی از سه دوره رشد و تربیت کودک و نوجوان سخن گفته شده است و حسب اطلاع، این احادیث به صورت مفصل و روشمند موردبررسی حدیثی و فقهی قرار نگرفته است. نوشتار حاضر درصدد است احادیث «سه هفت سال» را مبتنی بر روش شناسی اجتهادی و با رویکرد فقه تربیتی بررسی نماید. برای این منظور در ابتدا احادیث گردآوری و تک تک موردبررسی دقیق سندی و رجالی قرار گرفت و در ادامه مباحث دلالی در سه محور حکم (واجب و مستحب)، متعلق حکم (کودک و نوجوان) و موضوع حکم (تجویزات تربیتی) مطرح شد. در بحث حکم از مباحث بنیادینی چون مولوی یا إرشادی بودن این روایات و نیز إخباری یا إنشایی بودن آنان و نیز حکم مستَنبط آن بحث شد و این نتیجه حاصل شد که این روایات دارای مولویّت است و می تواند حاوی تجویز تربیتی شرعی باشد. در محور دوم معنای کودک در این روایات به مثابه متعلق حکم موردبررسی قرار گرفت. و در محور سوم موضوع حکم و تکالیف و تجویزات تربیتی مربوط به هر مرحله به تفصیل موردبررسی و نسبت سنجی قرار گرفت و براساس روایات فوق چنین نتیجه گیری شد: آزاد نهادن کودک و ایجاد شرایط بازی وی در هفت سال اول استحباب دارد؛ ملازمت و همراهی با کودک و آموزش قرآن در هفت سال دوم مستحب است؛ آموزش و پرورش ارزش های دینی و تاکید بر تربیت خانوادگی در هفت سال سوم، دارای استحباب است.

با رویکرد به اعجاز تربیتی و تاثیر گذاری آیات قرآن، پرداختن به آموزه های تربیتی این الهی نامه در زمینه ها و ابعاد مختلف آن ضرورت یافته است. تصویرسازی تقابلی یکی از جذاب ترین و تأثیرگذارترین قالب ها در انتقال مفاهیم تربیتی است که در آیات متعددی از قرآن به کار گرفته شده است. پژوهش پیش رو به جهت کارآمدی بالای این قالب، درصدد بررسی این گونه تصویرسازی در سوره زمر و کشف کارکردهای تربیتی آن است. در این مسیر با تکیه بر منابع تفسیری و علوم تربیت اسلامی، اطلاعات با روش کتابخانه ای جمع آوری شده و به شیوه تحلیلی-توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است. در سوره زمر، در 3 بخش حالات روحی و معنوی انسان ها، پاداش و جزای اعمال، گفتگوهای مربوط به دوزخیان و بهشتیان، از تصاویر تقابلی به صورت برجسته ای استفاده شده است. کارکرد اصلی به کارگیری عنصر تقابل صحنه ها، انتقال عمیق و مؤثر آموزه های تربیتی معارف الهی و کارکردهای فرعی آن ایجاد بستر مناسب برای ارائه الگوهای صحیح، معرفت بخشی، ایجاد انگیزه و شوق و رغبت نسبت به یک غایت سعادتمند و تشدید نفرت و بغض درباره فرجام شوم بدکاران است.

ویژگی های جغرافیایی طور سینا ذیل مباحث تفسیر تربیتی و با روشهای به کار رفته در این رشته نوپدید، به منظور تزکیه و تربیت فرد بیان شده است. هدف: هدف از انجام این تحقیق، تفسیر تربیتی آیات مربوط به طور سینا از طریق بررسی ویژگی های جغرافیایی این مکان بوده است. روش: روش این پژوهش، تلفیقی از تفسیر تربیتی به روش موضوعی و میان رشته ای بوده که مهم ترین عنصر آن، بررسی قراین محتمله و سپس کشف واقعی پیام تربیتی آیه بوده است. یافته ها: صحرای سینا شامل کوههایی بوده که مشهورترین آنها «طور سینا» نامیده شده و به همین علت، کل جزیره به این نام نسبت داده شده است. به لحاظ زمین شناسی، تغییرات شبه جزیره سینا چنان تدریجی بوده که محققان قایل اند به اینکه شبه جزیره سینا به نسبت زمانی که بنی اسرائیل در بیابان سرگردان بوده اند، تغییرات کمی پیدا کرده است. بررسی ها نشان داده که خاستگاه زیتون در جهان کهن، حوزه دریای مدیترانه بوده و اهمیت شبه جزیره سینا از نظر تاریخی، به عنوان یک مسیر حمل و نقل از آسیا به آفریقا و بالعکس بوده است. نتیجه گیری: مؤلفه های چهارگانه تربیتی، نشان از مناسب بودن صحرای سینا برای تربیت، تقدّس و بزرگداشت حضرت موسی(ع) به عنوان مربی، رحمت و مهرورزی مربی نسبت به تربیت شونده و مجازات در مواقع لزوم بوده است.

هدف: نشر معارف متصدی تدوین کُتب درسی تفسیر در دانشگاه است، تاکنون این کتب حول محور غُرر آیات تدوین شده است؛ اما کتاب درسی بر محور «تربیت» نوشته نشده است. روش: روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است. یافته ها: بر اساس یافته پژوهش، نوشتن تفسیر تربیتی با در نظر گرفتن روش های عام تفسیر، و نیز روش های خاص تفسیر تربیتی مانند: توضیح آیات با عنایت به فرایند تربیت، استخدام علوم تربیتی برای توضیح آیات، توجه به بعد تربیتی قرآن در بیانات تفسیری، نظریه پردازی های تربیتی بر اساس قرآن و ضرورت توجه به مبانی عام تفسیر، و نیز مبانی خاص تفسیر تربیتی مانند: وجود آموزه های تربیتی در قرآن، توجه به اصل تزکیه و تربیت قبل از آموزش، جامع نگری قرآن به تربیت و توجه آن به همه ابعاد انسان، هماهنگی قرآن با فطرت انسان، توجه به الگوهای تربیتی مطرح شده در قرآن و استفاده از ابزارهای معرفتی متفاوت در شناخت تربیت، و در نظر گرفتن قواعد عام تفسیر مانند: قاعده بطن آیت الله معرفت مورد نیاز بوده است، نتیجه گیری: با توجه به نیاز تربیتی دانشجویان در حوزه های معرفتی، فطری، اخلاقی و رفتاری از یک سو و نگاه به روش شناسی، مبانی و قواعد تفسیر موضوعی تربیتی، ضرورت نگارش این تفسیر به ویژه برای دانشجویان رشته علوم تربیتی نمایان شده است.