جامعه شناسی دین

در این مطالعه، تلاش شده است تا با الگوی جامعه شناختی ایرانی رهیافتی بومی برای سنجش دینداری پیش نهاده و میزان دینداری یک نمونه دانشجویی مطالعه شود. روش اجرای پژوهش پیمایش بوده و نمونة 352 نفر از دانشجویان سمنانی بوده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که میانگین دینداری نمونة مذکور در سطحی بالاتر از متوسط قرار دارد. در میان ابعاد چهارگانة دینداری، بعد اعتقادات دینداری دانشجویان در سطحی بالاتر از سایر ابعاد دینداری قراردارد. در مقابل، میانگین دینداری در بعد عبادات کمتر از سایر ابعاد دینداری و در سطح متوسط است. همچنین، میانگین مؤلفه های ابعاد دینداری در الگوی سنجش دینداری بومی نشان میدهد که میانگین مولفه های فردی دینداری پایین تر از مؤلفه های جمعی آن است.

۶۴۴.

هویت دینی و جوانان (نمونه آماری، جوانان شهر شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالحسین کلانتری جلیل عزیزی سید سعید زاهد زاهدانی

منبع: تحقیقات فرهنگی ایران ۱۳۸۸ شماره ۲

کلید واژه ها: هویت جهانی شدن بحران هویت هویت دینی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۹۱ تعداد دانلود : ۱۶۹۶

"هویت دینی به دلیل ماهیت و محتوایی که دارد تقریباً مهمترین بُعد هویت است که نقش بسیار تعیین کنندهای در هویت یابی افراد یک جامعه بازی میکند. میتوان ادعا داشت تقویت این بُعد از هویت موجب دوام و قوام سایر ابعاد آن شود و از سوی دیگر، چالش در این حوزه می تواند زمینه ساز بحران در سایر ابعاد هویت شود. این ادعا در جوامعی که دین رکن اساسی اداره آن را مشخص میکند، کاملاً صادق است. مقاله حاضر که نتیجه پژوهشی تجربی در این زمینه است، به دنبال بررسی میزان احساس تعلق به هویت دینی و عوامل مؤثر بر آن است. جامعه آماری این تحقیق، دانش آموزان مقطع سال سوم متوسطه نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شهر شیراز هستند که نمونهای 400 نفره شامل دختران و پسران مورد مطالعه را دربر میگیرند. نتایج نشان داده 88 درصد دانش آموزان دارای هویت دینی قوی هستند و تنها 4 درصد پاسخگویان، در این حوزه دارای مشکل یا بحران هستند. "

۶۴۵.

انفطار صورت: مهدویت در رسانه ملی

نویسنده: نغمه خلیل بیگی

منبع: رواق هنر و اندیشه آذر ۱۳۸۸ شماره ۴۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۳۰ تعداد دانلود : ۴۶۲

۶۴۶.

بازار و اسلام گرایی

نویسنده: غلام خیابانی مترجم: داوود حیدری

منبع: رواق هنر و اندیشه آذر ۱۳۸۸ شماره ۴۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۶۰ تعداد دانلود : ۸۳۴

۶۴۷.

بررسی وضعیت دین داری در ایران: (با تاکید بر داده های پیمایش های سه دهه گذشته)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی فرجی عباس کاظمی

منبع: تحقیقات فرهنگی ایران ۱۳۸۸ شماره ۲

کلید واژه ها: تجربه های دینی تغییرات دین داری رفتارهای دینی وضعیت دین داری پیامدهای دینی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۳۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۶۲۶

"مقاله حاضر تلاشی برای ترسیم روند تغییرات دین داری مردم ایران طی سه دهه گذشته است. برای دستیابی به این مهم بر داده های پیمایش هایی که طی سه دهه گذشته در ایران انجام شده، تکیه کرده ایم. براساس یافته های پیمایش های سنجش دین داری در ایران تغییرات و نوسانات در وضعیت دین داری مردم را که اغلب به تفکیکِ بزرگسالان، جوانان، مردان و زنان آمده است، به تصویر کشیده ایم و نشان داده ایم این تغییرات در ابعاد مختلف دین داری و در میان اقشار مختلف جامعه و در زمان های مختلف متفاوت بوده است به گونه ای که نمی توان به طور کلی از تغییرات وضعیت دین داری سخن گفت، بلکه باید به تفکیک گروه های مختلف اجتماعی و ابعاد متفاوت دین داری وضعیت دین داری را تشریح کرد. یافته ها نشان می دهد رفتارهای فردی دینی روندی باثبات یا نسبتاً صعودی داشته اند و این افزایش در اقشار مختلف اجتماعی کمی متفاوت است. اما برخی مناسک جمعی روندی نزولی داشته و وضعیت زنان در این بُعد متفاوت با سایر ابعاد است. وضعیت اعتقادات و تجربه های دینی نیز اساساً در سطح بسیار بالایی قرار دارد. "

۶۴۸.

نقش برنامه های دینی و غیردینی تلویزیون در افزایش یا کاهش دینداری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعظم راودراد

منبع: تحقیقات فرهنگی ایران ۱۳۸۸ شماره ۲

کلید واژه ها: دینداری تلویزیون برنامه دینی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۰۳۵

"هدف از این مقاله توضیح رابطه میان برنامه های دینی و غیردینی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران، با دینداری در سطح جامعه است. برای رسیدن به هدف مقاله، در ابتدا مفاهیم مورد نیاز شامل برنامه دینی، برنامه غیردینی، تلویزیون دینی و تلویزیون ایدئولوژیک توضیح داده می شود سپس با مراجعه به چند نمونه از انواع برنامه هایی که در طیفی از برنامه های غیردینی تا برنامه های دینی قرار می گیرند، چگونگی اثرگذاری آنها بر مخاطب در شکل دهی تعریفی از دین به عنوان دین منحصر در حوزه خصوصی، یا دین فعال در هر دو حوزه عمومی و خصوصی مورد بررسی و توجه قرار می گیرد. در این مقاله نشان داده می شود از انواع برنامه های صرفاً دینی، صرفاً سرگرم کننده و دینیِ رسانه ای شده، نوع سوم مطلوب تلویزیون دینی است. "

۶۴۹.

بررسی میزان پایبندی مذهبی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: مهرداد نوابخش حمید پوریوسفی مژگان میرآخورلی

منبع: پژوهشنامه علوم اجتماعی آزاد گرمسار سال سوم پاییز ۱۳۸۸ شماره ۳

کلید واژه ها: دانشجو اجتماعی مذهب پایگاه اقتصادی پایبندی مذهبی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۲۸۲۴ تعداد دانلود : ۴۶۷۴

هدف از نگارش مقاله حاضر بررسی میزان پایبندی مذهبی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار می باشد در تعیین چارچوب نظری از نظریه های کارکردی دین با نظریه های دانیل بیتس، پیتر برگر و اودا استفاده کرده و از نظریات دیگر نظریه پردازان کارکردی دین به علاوه نظریه مارکس و وبر بهره بردیم. روش تحقیق به کار برده شده در این تحقیق، روش اسنادی و پیمایشی و با ابزار پرسشنامه است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری F و Anova و کای اسکوئراستفاده شد. متغیرهای مستقل تحقیق: جنس، گروه علمی، میزان پایبندی دینی والدین و پایگاه اقتصادی و اجتماعی و متغیر وابسته میزان پایبندی مذهبی دانشجویان است. حجم نمونه تحقیق 250 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران به دست آمده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد: رابطه معنی دار بین جنسیت دانشجویان ، بین پایگاه اقتصادی- اجتماعی دانشجویان ، بین میزان پایبندی دینی والدین دانشجویان و بین میزان بهادادن دانشگاه به مراسم عبادی با میزان پایبندی مذهبی دانشجویان تایید شد

۶۵۰.

اسلام، رسانه ها و دموکراسی

نویسنده: اسمیتا میشرا مترجم: مقداد مهرابی

منبع: رواق هنر و اندیشه فروردین ۱۳۸۸ شماره ۳۳

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۸۹ تعداد دانلود : ۵۸۷

۶۵۱.

رابطه دینداری و خودکنترلی با گرایش به مصرف مواد در دانشجویان(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده: محمد خدایاری فرد سید روح الله شهابی سعید اکبری زردخانه

منبع: رفاه اجتماعی پاییز ۱۳۸۸ شماره ۳۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۱۳

۶۵۲.

مروجان رفتارهای نوین دینی : مطالعه موردی جمع های با رویکرد روان شناسی و عرفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سوسن باستانی سارا شریعتی بهناز خسروی

منبع: نامه علوم اجتماعی ۱۳۸۸ شماره ۳۶

کلید واژه ها: عرفان رفتارهای نوین دینی جامعه شناسی دین آموزه ها و آیین ها

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۱۸۳۱

طی چند سال اخیر، جمع‏ها یا کلاس‏هایی در سطح شهر تهران شکل گرفته که در آن‌ها شیوه‏های نوینی برای "چگونه بهتر زیستن"، آموزش داده می‏شود. در این جمع‏ها که اساس‏شان بر پایه‏ دیدگاه‏های گوناگونی از جمله روان‏شناسی و عرفان قرار گرفته است، افراد به دنبال آن هستند که ضمن تجربه‏ نوعی احساس معنوی و روحانی، چگونگی دست‏یابی به راه‏های خوشبختی، موفقیت و کمال را به صورت توامان تجربه کرده و در عین حال، به آرامش روحی برسند. پژوهش حاضر در پی آن بوده که ویژگی‏ها و کارکردهای کلی این جمع‏ها برای افراد شرکت‌کننده را مورد مطالعه قرار داده و مطابقت آموزه‌های آن‌ها را با رفتارهای نوین دینی بررسی کند. مبنای نظری این پژوهش بر اساس ‌نظریه‌‌های مطرح جورج زیمل، ماکس وبر و توماس لاکمن در حوزه جامعه‌شناسی دین سازمان‌دهی گشته و پژوهش با استفاده از روش‌های کمی و کیفی انجام شده است.

۶۵۳.

تبلیغ اسلامی در عصر رسانه های نوین

نویسنده: مجتبی صمدی ابوذر زارع درخشان میثم فرخی

منبع: نامه فرهنگ و ارتباطات سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۳ تعداد دانلود : ۲۷۴۶

۶۵۴.

چارچوبی مفهومی برای پیمایش دینداری در ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدرضا طالبان

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲

کلید واژه ها: دین دینداری پژوهش تجربی تعریف مفهومی تعریف عملیاتی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۶۰۱۱ تعداد دانلود : ۲۲۵۱

چکیده: محققان علوم اجتماعی در حوزة دین هنگامی که درصدد برمی آیند که حیطة گسترده و پیچیده ای چون دینداری را در سطحی وسیع و با شیوة پهنانگرانة پیمایش های اجتماعی مورد بررسی تجربی قرار دهند فقط به تعریف منطقی و مفهومی از دین و دینداری نیاز ندارند؛ بلکه، توجه اساسی آنها به تعاریف عملیاتی برای سنجش و اندازه گیری دینداری است. تعاریف عملیاتی، مفهوم کلی دین و دینداری را به اجزای تشکیل دهنده اش (ابعاد، مؤلفه ها، و معرّف/ شاخص ها) جهت انجام پژوهش تجربی تجزیه می کند. در این مقاله، با واکاوی نظری و تجربی مفهوم دین و دینداری در دین اسلام و علوم اجتماعی تلاش گردید تا ابعاد و مؤلفه هایی که این پدیده را به صورت یک کلیت تجربی یا کلیت تئوریکی شکل داده است، مشخص و معین شود. در این راستا، ابتدا، دین و دینداری با درجه ای از انتزاع و براساس سه بُعد اعتقادات، احساسات، و اعمال تعریف مفهومی شد. سپس، مؤلفه های درون هر بُعد از دینداری مشخص گردیدند. یعنی، بُعد اعتقادی دین به دو مؤلفة «اصول» و «فروع»؛ بُعد عاطفی دین به سه مؤلفة «تجربة دینی»، «علقة دینی» و «هویت دینی»؛ و بُعد رفتاری دین به سه مؤلفة «اخلاقیات»، «شرعیات» و «عبادات» تقسیم شدند. در پایان، برای ساخت سنجة دینداری در هر یک از مؤلفه های فوق الذکر، معرّف/ شاخص های معینی براساس آموزه های اسلام ارائه گردید.

۶۵۵.

علی شریعتی و کویر

نویسنده: کلاوس وی . پدرسن مترجم: ثریا پناهی

منبع: جهان کتاب سال چهاردهم آبان و آذر ۱۳۸۸ شماره ۸ و ۹ (پیاپی ۲۴۷)

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین

تعداد بازدید : ۱۰۴۷ تعداد دانلود : ۵۹۸

۶۵۶.

زبان از منظر فقه اصولی

نویسنده: احمد علوی

منبع: چشم انداز ایران آبان و آذر ۱۳۸۸ شماره ۵۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۱۵ تعداد دانلود : ۶۱۸

۶۵۷.

دو جهانی شدن ها و حساسیت های بین فرهنگی: مطالعه موردی روابط بین فرهنگی اهل تسنن و تشیع در استان گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعیدرضا عاملی حمیده مولایی

منبع: تحقیقات فرهنگی ایران ۱۳۸۸ شماره ۲

کلید واژه ها: اهل تسنن فرهنگ جهانی شدن ارتباطات ارتباطات میان فرهنگی اهل تشیع حساسیت های بین فرهنگی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۲۸ تعداد دانلود : ۱۲۶۱

"این مقاله به بررسی حساسیت های بین فرهنگی اهل تشیع و ترکمن های اهل تسنن در استان گلستان می پردازد. به منظور تبیین حساسیت های بین فرهنگی دو گروه، از سنجه های حساسیت های بین فرهنگی براساس مدل نظری شش مرحله ایِ حساسیت های بین فرهنگی میلتون بنت، استفاده شده است. بر مبنای نظریه حساسیت های بین فرهنگی، توسعه ارتباطات عامل مهمی در کاهش حساسیت های بین فرهنگی است. در این تحقیق به رویکرد دوفضایی توجه شده و با هدف سنجش توسعه ارتباطات، از دو قلمرو سنجش مجازی و سنجش حضوری استفاده شده است. با توجه به گسترش وسایل ارتباط جمعی و رسانه ها که مهم ترین بستر جهانی شدن ارتباطات را فراهم آورده اند، در ابتدا توسعه ارتباطات افراد از طریق رسانه ها مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور به بررسی رابطه بین میزان استفاده افراد از رسانه ها ـ به ویژه اینترنت و ماهواره ـ با حساسیت های بین فرهنگی افراد پرداخته شده است. در مرحله دوم، توسعه ارتباطات افراد در محیط واقعی با توجه به محل سکونت آنها سنجیده شده و رابطه آن با میزان حساسیت های بین فرهنگی مورد توجه قرار می گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد توسعه ارتباطات مجازی (ارتباط افراد از طریق رسانه ها) و ارتباطات فیزیکی (تعامل افراد در محل سکونت) منجر به کاهش حساسیت های بین فرهنگی می شود. از این منظر می توان یکی از منابع و عوامل اصلی توسعه حساسیت های بینِ دینی و بینِ قومی را ناشی از عدم تعامل اجتماعی دانست که برای کاهش آن، توسعه زمینه ارتباطات اجتماعی در میان اقوام و پیروان مذاهب توصیه می شود. "

۶۵۸.

درباره ی عقل آزاد

نویسنده: بختیار علی مترجم: مهدی رضایی

منبع: زریبار سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۷۱ و ۷۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۹۶ تعداد دانلود : ۱۲۲۶

۶۵۹.

توسعه و عرفی شدن در ایران(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: حسین بستان (نجفی)

منبع: اسلام و علوم اجتماعی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲

کلید واژه ها: ایران توسعه مدرنیزاسیون عرفی شدن

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۲۳ تعداد دانلود : ۷۹۹

چکیده: هدف این مقاله، شناسایی راهکارهای تأثیرگذاری فرآیند توسعه، بر عرفی شدن احتمالی ایران است و برای این منظور، از رویکردی نظری و تبیینی بهره گرفته شده است. یافتة اصلی این تحقیق، عبارت است از یک الگوی نظری سامان یافته و متشکل از مجموعه ای از فرضیه ها، که تا حد امکان کوشش شده است که در یک سطح کلی به واقعیات عینی مستند باشند. بر حسب این الگو، توسعه در محورهای گوناگون آن، از طرق متعدد، از جمله: علم گرایی، نسبیت گرایی، سودپرستی، نابرابری، نفی اقتدارهای سنتی، دنیا گرایی، تجمل گرایی، محو اجتماعات محلی و اشاعة فرهنگ مدرن، می تواند باعث عرفی شدنِ احتمالی ایران گردد. با توجه به کمبود جدّی پیشینة تحقیق، دربارة موضوع این مقاله، امید است این کار بتواند گامی هر چند کوچک در جهت پیشبرد ادبیات بحث عرفی شدن به شمار آید.

۶۶۰.

نظریه هم فرهنگی و گروه های هم فرهنگ: مطالعه مناسبات مسلمانان در آمریکا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن بشیر محمدرضا روحانی

منبع: تحقیقات فرهنگی ایران ۱۳۸۸ شماره ۲

کلید واژه ها: اسلام آمریکا مسلمانان نظریه هم فرهنگی گروه هم فرهنگ

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۵۱ تعداد دانلود : ۱۰۸۷

"یکی از واقعیت های دنیای امروز حضور اسلام در نقاط گوناگون جهان است موضوعی که نه تنها مسلمانان بلکه پیروان سایر ادیان نیز روزبه روز بیشتر نسبت به آن آگاهی پیدا می کنند. بر این اساس اقلیت مسلمان در آمریکا نیز مانند سایر نقاط جهان شکل گرفته و در تعامل و یا حتی تقابل با اکثریت غالب قرار می گیرد. در میان نظریه پردازان ارتباطاتِ میان فرهنگی، مارک اورب و ریجینا اسپلر به بررسی چنین تعامل یا تقابلی در نظریه «هم فرهنگی» می پردازند. لذا می توان با رویکردی پدیدار شناسانه و مبتنی بر نظریه «گروه خاموش» و نظریه «نقطه نظر» رفتار کنشگران مسلمان را به عنوان گروه هم فرهنگ در برابر گروه سلطه که از لحاظ سلسله مراتب هویتی در موقعیت بالاتری قرار دارند، مورد بررسی قرار داد. در چنین وضعیتی مسلمانان آمریکایی، استراتژی های خاصی برای ایجاد ارتباط با یکدیگر و نیز با ساختار غالب ایجاد می کنند که این امر براساس تجربیات و مصاحبه های عمیق به عمل آمده از آنان، گاه به شکل انزوا و قطع رابطه با گروه سلطه، گاه به شکل تعامل پایاپای با آنان و گاه به صورت انطباق کامل با ساختار غالب معنا می یابد. "

درخت حوزه‌های تخصصی