نامه علوم اجتماعی

نامه علوم اجتماعی

نامه علوم اجتماعی 1388 شماره 36 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

هویت جمعی غالب کردها در کشورهای ایران و عراق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عادت واره کردها هویت جمعی سرمایه های اقتصادی و فرهنگی گستره روابط اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸۲
هویت جمعی از موضوع های اصلی مورد توجه در جامعه شناسی معاصر است. در ایران و عراق بحث درباره این موضوع با ظهور گفتمان مدرن و دولت - ملت مدرن بر آمده از آن آغاز شد و تا به امروز ادامه یافته است. با توجه به زیست چند فرهنگی و چند قومی جوامع ایران و عراق و تحولات جهانی، امروزه این گونه مباحث اهمیت فزاینده ای یافته است. پژوهش موجود در همین راستا و برای بررسی چگونگی و چرایی هویت جمعی غالب کردها در کشورهای ایران و عراق صورت گرفته است. در بخش نظری بر اساس نتایج به دست آمده از بررسی دیدگاه ها و مرور منابع تجربی موجود یک چارچوب مفهومی تنظیم گردیده و در قالب آن فرضیه های اصلی مطرح شده است. پژوهش به روش چندگانه و با استفاده از پرسشنامه های کلان و خرد در مورد 1060 نفر نمونه از کردهای ساکن در مناطق کردنشین ایران و عراق انجام گرفته است. جمعیت آماری پژوهش کلیه افراد 18 سال و بالاتر ساکن در شهرهای سنندج، سردشت، اربل و بن سلاوه بوده اند. نتایج پژوهش بر وجود مشابهت و قرابت در سلسله مراتب ترجیحات هویتی کردها دلالت دارد؛ به گونه ای که، هویت قومی در صدر تعلقات و ترجیحات هویتی کردها جای داشته و هویت های جهانی و ملی، رده ای دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. یافته ها نشان می دهد که متغیرهای سطح توسعه، میزان بهره مندی از سرمایه های اقتصادی و فرهنگی، عادت واره و گستره روابط اجتماعی، اثر کاهنده ای بر هویت قومی و تقویت کننده ای بر هویت جمعی عام در سطوح ملی و جهانی داشته و در مجموع حدود 62 درصد تغییرات هویت جمعی غالب کردها را تبیین می کنند.
۲.

بررسی جایگاه توسعه پایدار در اجتماعات روستایی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فقر رفاه اجتماعی توسعه روستایی محیط زیست توسعه پایدار نابرابری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی روستایی و عشایر
تعداد بازدید : ۱۵۸۲
بررسی وضعیت کلی اجتماعات روستایی در ایران نشان می‌دهد که برنامه‌های رفاه اجتماعی و توسعه روستایی انطباقی با الگوی توسعه پایدار ندارد. از آنجا که برنامه‌های توسعه از دستیابی به اهداف در همه زمینه‌ها دور مانده‌اند، بیشترین آثار منفی خود را بر اجتماعات روستایی گذاشته‌اند. در این پژوهش اطلاعات به‌صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای گرد‌آوری شده و سپس داده‌های ثانویه مورد تحلیل قرار گرفت و یافته‌ها و نتایج تازه‌ای در این زمینه به دست آمد. توسعه پایدار بر اساس سه محور برابری، توسعه اقتصادی و پایداری زیست‌محیطی مفهوم‌سازی شده‌است. یافته‌ها نشان می‌دهد که میزان فقر، محرومیت و نابرابری در مناطق روستایی ایران، نسبت به مناطق شهری بیشتر است و برنامه‌های رفاه اجتماعی نتوانسته در کاهش آنها نقش داشته باشد.
۳.

بازنمایی شهر از دیدگاه انسان شناختی در میدان ادبی ایران در آثار غلامحسین ساعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادبیات داستانی آثار ادبی انسان شناسی ادبیات بازنمایی شهر میدان ادبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی
تعداد بازدید : ۱۳۶۲
ادبیات، تولیدی اجتماعی است که با مطالعه آن میتوان به عناصر جدیدی از حیات فرهنگی و اجتماعی هر جامعه دست یافت. هر چند ادبیات داستانی در جهت کشف و توضیح جهان از زاویه خاص به مساله مینگرد، اما به بازتاب بیرونی و درونی مؤلف قابل کاهش نیست؛ بلکه ادبیات بازنمایی خلاق ‌آن‌هاست. پرسش اساسی این پژوهش درک وضعیت میدان ادبی و بازنمایی شهر در آثار ادبی ساعدی، در دهههای 1340 و 1350 است. پژوهشگران این مقاله از میان آثار این نویسنده، سه داستان را که به توضیح و توصیف فضای شهری و مو قعیتهای شکل گرفته پرداختهاند، انتخاب کرده و پس از مطالعه ‌آن‌ها به بررسی نظم منطقی در آثار این نویسنده پرداخته‌اند.آثار ادبی دهههای40 و50 جزو دوران شکوفایی داستان نویسی ایران محسوب می‌شوند.
۴.

مروجان رفتارهای نوین دینی : مطالعه موردی جمع های با رویکرد روان شناسی و عرفان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عرفان رفتارهای نوین دینی جامعه شناسی دین آموزه ها و آیین ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۲
طی چند سال اخیر، جمع‏ها یا کلاس‏هایی در سطح شهر تهران شکل گرفته که در آن‌ها شیوه‏های نوینی برای "چگونه بهتر زیستن"، آموزش داده می‏شود. در این جمع‏ها که اساس‏شان بر پایه‏ دیدگاه‏های گوناگونی از جمله روان‏شناسی و عرفان قرار گرفته است، افراد به دنبال آن هستند که ضمن تجربه‏ نوعی احساس معنوی و روحانی، چگونگی دست‏یابی به راه‏های خوشبختی، موفقیت و کمال را به صورت توامان تجربه کرده و در عین حال، به آرامش روحی برسند. پژوهش حاضر در پی آن بوده که ویژگی‏ها و کارکردهای کلی این جمع‏ها برای افراد شرکت‌کننده را مورد مطالعه قرار داده و مطابقت آموزه‌های آن‌ها را با رفتارهای نوین دینی بررسی کند. مبنای نظری این پژوهش بر اساس ‌نظریه‌‌های مطرح جورج زیمل، ماکس وبر و توماس لاکمن در حوزه جامعه‌شناسی دین سازمان‌دهی گشته و پژوهش با استفاده از روش‌های کمی و کیفی انجام شده است.
۵.

بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر ترس از جرم در میان زنان شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترس از جرم خشونت در فضای عمومی عدم ادغام اجتماعی قربانی شدن مناسبات قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۲
امروزه ترس از جرم و عدم احساس امنیت اجتماعی، موضوعی است که بحث امنیت در شهرها را به چالش کشانده و بدین سبب مورد توجه محققین علوم اجتماعی و جرم‌شناسی قرار گرفته است. بر اساس مطالعات انجام شده در کشورهای غربی، زنان به مراتب بیش‌تر از مردان از جرم می‌ترسند و حال آنکه کمتر از مردان قربانی جرائم مختلف واقع می‌شوند. در مقاله حاضر که مبتنی بر یک پژوهش کیفی می‌باشد، سعی شده تا با استفاده از مصاحبه‌های عمیق عوامل موثر بر ترس از جرم در میان زنان شهر تهران، شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. یافته‌های این پژوهش بر اساس مصاحبه‌های عمیق با 50 زن 19 تا 55 ساله در شهر تهران به دست آمده و هدف از این تحقیق تبیین و صورت‌بندی نظری ترس از جرم در میان زنان شهر تهران، با توجه به تجربه زیسته آنها می‌باشد.
۶.

نقض هنجارهای فرهنگ رسمی و سنتی و دلالت های مقاومتی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جوانان دانشجویان خرده فرهنگ مقاومت فرهنگی کجروی فرهنگی اعتراض فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۲
آمارها و شواهد حاکی از آن است که میزان نقض هنجارهای فرهنگ رسمی و سنتی غالب در کشور در بین بخش‌هایی از جوانان به صورت آشکار یا پنهان در حدی عمومیت یافته که ممکن است بتوان از شکل‌گیری خرده‌فرهنگی که مغایر با فرهنگ رسمی غالب در کشور می‌باشد سخن گفت. برخی بی توجهی به این هنجارها را ناشی از نوعی اظهار مخالفت با فرهنگ و نیز نظام سیاسی غالب می‌دانند به این معنی که افرادی که برای حاکمیت سیاسی و فرهنگ حاکم مشرو عیت و وجاهت قائل نیستند با بی توجهی به نمادهای فرهنگی آن، مخالفت خود را ابراز می‌دارند. گروهی نیز نقض هنجارها را ناشی از پذیرش جنبه‌هایی از یک فرهنگ جدید (غربی) می‌دانند و معنای آن از نظر کنشگران را لزوما ابراز مخالفت و اعتراض به حساب نمی‌آورند. این مقاله در پی بررسی مباحث فوق است.
۷.

گونه شناسی هیئت های مذهبی زنانه در تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هیئت های زنانه مناسک دینی هیئت های عامه پسند

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی دین
تعداد بازدید : ۲۶۸۷
یکی از ویژگی هیئت‌های مذهبی به عنوان مهم‌ترین کانون برای انجام مناسک عزاداری، آمیختگی آن با حیات اجتماعی ـ فرهنگی و اخلاقی مؤمنان است. از این‌رو ابزار مهمی در جهت بازنمایی حیات مذهبی ـ فرهنگی و حتی اقتصادی آنان نیز به شمار می‌آید. وقوع انقلاب اسلامی آغاز تحول نگرشی و سبک زندگی در میان توده مردم بوده که فهم آنان از عناصر اصلی مناسک دینی و عزاداری متحول وخود این مناسک را با تغییرات محتوایی و صوری بسیاری مواجه نموده است. به گونه‌ای که از اواخر دهه 1370 اشکال جدید هیئت‌های دینی و مداحی گسترش یافتند که ساختار و عناصر هویتی آنها با انواع سنتی تفاوت بسیار دارد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۱