درخت حوزه‌های تخصصی

مقدمه: توسعه شهر به تولید فضاهای شهری و هردو در هم تنیده با مساله قدرت هستند. ساختارها و فرایندهای قدرت در اغلب مواقع باعث حذف تدریجی گروهها و منافع غیرمتشکل به نفع گروهها و منافع متشکل و مسلط بر منابع می شود. فشار قدرت هایی که هستند مساله زا و خلاء قدرت هایی که نیستند باعث بروز عدم تعادل هایی درجامعه می گردد. تجزیه وتحلیل این روابط قدرت به تصمیم سازان و تصمیم گیران شهری کمک می کند تا راه حل بهتری برای مسائل شهری پیدا کنند. این پژوهش به دنبال تحلیل و سنجش روابط قدرت کنشگران تولید فضای شهری و ارائه راهکار برای حل معادله توزیع قدرت کنشگران و به عبارتی تعادل سازی در سهم های قدرت کنشگران (نظریه سازی برگرفته از تجربه) است. روش شناسی تحقیق: کنشگران تولیدفضای شهری موردنظر با مصاحبه نیمه ساخت یافته با روش نمونه گیری گلوله برفی برای دستیابی به خبرگان جامعه هدف و مشاهدات مکرر میدانی و بررسی اسنادی جهت تکمیل و تدقیق شناسایی شده اند. روابط قدرت بین این کنشگران از طریق روش تحلیل جریان با بهره گیری از نرم افزار یوسینت (UCINET) و میزان قدرت کنشگران از طریق روش تحلیل اثرات متقابل با بهره گیری از نرم افزار میک مک (MICMAC) سنجش و تحلیل گردید. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد پژوهش، فضای شهری منحصربه فرد و بسیار باارش اراضی عباس آباد به وسعت 554 هکتار واقع در بخش مرکزی کلانشهر تهران است. یافته ها: خروجی تحلیل نرم افزارها و تدقیق نتایج، یک سطح بندی از میزان ارتباطات و میزان قدرت کنشگران تولید فضای شهری عباس آباد بدست داد که مشخص نمود تعادل در قدرت کنشگران وجود ندارد و شهروندان در پایین ترین سطح تأثیرگذاری قرار داشته و  نقش و تأثیرگذاری در هیچ یک از مراحل تهیه و تصویب و اجرای طرح نداشتند و نیز  بخش خصوصی مستقل نیز در این فرایند حضور ندارد.  نتایج: از نتایج و نوآوری های این پژوهش 1. استفاده از دو نرم افزار میک مک و یوسینت برای شناسایی و تحلیل قدرت کنشگران تولید فضای شهری در یک نمونه مطالعاتی. 2. در حوزه توسعه دانش موجود در برنامه ریزی شهری، در راستای شهروندمدارتر شدن تولید فضاهای شهری، با بهره گیری از جدیدترین اندیشه های اندیشمندان حوزه برنامه ریزی شهری و قدرت، پیشنهاد مدل "دولت- فضا- مردم" وتشکیل "نهاد عمومی فضاداران شهری" (اجرایی-عملیاتی) و ارائه نظریه PIUS پیشنهاد است.

مقدمه: سکونتگاه های شهری به واسطه گسترش کالبدی وافزایش جمعیّت، با مسائل پیچیده ای مواجه هستند. در واقع با گسترش شهرها و زیادشدن مشکلات زندگی شهری، انتظارات مردم از مسئولین برای ایجادامکانات رفاهی بیشتر شده و به همین دلیل ساخت شهرهوشمند ضروری است. هدف: هدف اصلی ازانجام این پژوهش، شناسایی مؤلفه های کلیدی در توسعه شهر بجنورد با رویکرد شهر هوشمند است.روش شناسی: روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از ابزارپرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان شهر بجنورد هستند.در این پژوهش، 7 شاخص اصلی و 74 زیرشاخص در رابطه با جامعه هوشمند، مورد مطالعه قرار گرفته است. برای تحلیل اطلاعات ازآزمون t و تحلیل عاملی- تأییدی استفاده گردیده است.قلمروجغرافیایی پژوهش:  بجنورد یکی از مهمترین شهرهای استان خراسان شمالی و نیز مرکز استان، همچون بسیاری از شهرهای ایران، با استانداردها و شاخص های جامعه هوشمند اختلاف زیادی دارد.یافته ها: برونداد آزمون t نشان داد که از مجموع 74 شاخص مورد مطالعه، 62 درصد در سطح پایین تر از حد نرمال و متوسط قرار دارند. 10 درصد از  شاخص های جامعه هوشمند از دیدگاه شهروندان در سطح متوسط و 28 درصدنیز در سطح بالاتر از حد نرمال و متوسط هستند. براساس تحلیل عاملی-تأییدی، 28 زیرشاخص تأثیرگذار و کلیدی در توسعه هوشمند شهر بجنورد، شناسایی شد.نتایج: بررسی مقایسه ای واریانس تبیینی توسط عوامل هفت گانه دراین پژوهش نشان می دهدکه عوامل مشارکت در زندگی عمومی، تکثّر اجتماعی و قومی وخلاقیّت، به ترتیب دارای بیشترین واریانس،در تبیین ِعواملِ توسعه شهرِ هوشمند بجنورد هستند.

اندیشمندان مطالعات شهری مشارکت شهروندان را از زیر ساخت های افزایش توانمندی های مدیریت شهری می دانند. مشارکت شهروندان برای این که معنی دار باشد و مفهوم اصلی مشارکت را بیان کند باید در مقیاس محلی باشد و سپس به عرصه فراملی برسد. محله ها به عنوان بنیادی ترین عناصر شهر ها، در شکل دهی و سازماندهی امور شهر تهران جایگاه وی ژه ای دارند. با روی کار آمدن حکومت پهلوی و تلاش برای مدرنیزه نمودن ایران و رشد و افزایش جمعیت شهرها، ساختارهای سنتی زندگی شهری از جمله محله ها دچار دگرگونی شد. قانون انجمن های شهر قبل از انقلاب تصویب شد اما سال ها طول کشید تا با تشکیل و اجرایی شدن شوراهای اسلامی شهر در سال 1377 به زندگی محله ای توجهی دوباره شود. در سال های اخیر محله به عنوان کانون تمرکز و پیوند خدمات شهری -مردم و شهرداری- در کوچکترین حوزه ساختاری شهرداری تهران تعریف شده است. این کانون به گونه ای انتخاب شد که تمام ظرفیت های ممکن شهرداری را بتوان به آن تفویض کرد و در عین حال مشارکت ملموس و عینی شهروندان را در تمام زمینه های قابل مشارکت به آن معطوف نمود و کارکردهایی جدید و به روز را برای آن تعریف کرد، یکی از کارکردهایی که به سرای محله واگذار شده است بهبود کیفیت زندگی ساکنان محله از جمله زنان است. نظریه های جدید اجتماعی مشارکت زنان را در فرایندهای توسعه پایدار امری ضروری می دانند و از آنجا که عرصه فعالیت زنان به صورت سنتی در حوزه های خانواده و محله گسترده تر است؛ مدیریت محلی نقش خاصی را برای زنان در امور شهر متصور شده و برنامه های ویژه ای را برای بهبود کیفیت زندگی آنها اجرا کرده است. در یک رویکرد محیطی زنان توانایی ایفای نقش بیشتری به عنوان رهبران یا مشارکت کنندگان فعال در جوامع کوچک تر مانند محلات شهری را دارند. می توان گفت زنان نقش اساسی در پیوستگی اجتماعی محلی دارند. این نوع پیوستگی به ویژه برای دستیابی به طرح اجتماعی و مدیریت موفق در جوامع چند فرهنگی ضروری است. زیرا تجربه نشان داده است که زنان به ابعاد نیازهای همه گروه ها در اجتماع توجه می کنند و صرفا به دیدگاه و تمایلات اعضای قدرتمند و موثر جامعه محدود نمی شوند و اغلب در پی ایجاد پل هایی روی تقسیم بندی های اجتماعی، فرهنگ و نژادی و نیز ناسازگاری ها در اجتماع هستند، از طرفی مشارکت زنان در امور محلی و استفاده از خدمات ارائه شده در واحدهای محلی برای بهبود کیفیت زندگی زنان موثر خواهد بود و به تبع آن با بهبود کیفیت زندگی زنان، با توجه به نقشی که زن در خانواده دارد، خانواده و به تبع آن جامعه به سوی زندگی بهتری سوق پیدا خواهد کرد. بر این اساس پژوهش حاضر تلاش دارد به بررسی اثر مشارکت محلی زنان در برنامه های سازمان های فعال (سرای محله) بر بهبود کیفیت زندگی آنها بپردازد. محله های آهنگ، همایون شهر و اقدسیه به دلیل فعال بودن در این امر به عنوان نمونه توسط ستاد راهبردی مدیریت محله معرفی و انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از روش پیمایشی با دو هدف توصیف و تبیین استفاده شده است. در سطح توصیف هدف ارائه اطلاعاتی در زمینه میزان مشارکت زنان در اداره امور محله است و در سطح تبیین و تحلیل هدف، یافتن وجود یا عدم وجود رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته است. در ضمن برای تدوین مبانی نظری و مرور بر پژوهش های پیشین به شیوه اسنادی (کتابخانه ای) بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق را زنان محلات فعال تهران در زمینه مشارکت در اداره امور شهر تشکیل می دهند که بر همین اساس از بین زنان این محلات دو گروه زنان فعال و غیر فعال انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته اند. در این تحقیق حجم نمونه 240 تن هستند که بر اساس فرمول کوکران تعیین شد که به دو قسمت (124 تن فعال و 116تن غیر فعال) تقسیم می شوند. در روش نمونه گیری دو دلیل مهم انتخاب سرای محلات یکی زن بودن مدیر محله و دیگری معرفی توسط ستاد راهبردی مدیریت محله به عنوان فعال ترین سراها در سطح محلات تهران است که محله های آهنگ، همایون شهر و اقدسیه می باشند. برای انتخاب فعالین محلی از روش نمونه گیری در دسترس استفاده شده است و در مورد افراد غیر فعال روش نمونه گیری تصادفی را برگزیده ایم. برای گردآوری اطلاعات، از ابزار پرسش نامه استفاده شده است. پرسش نامه پس از احراز اعتبار و پایایی آن در مراحل مقدماتی پژوهش، برای جمع آوری داده های مورد نیاز در مرحله ی نهایی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که وجود نهاد مدیریت محله نشان می دهد که مشارکت شهروندان به عنوان ضرورت و نیاز زندگی جمعی به رسمیت شناخته شده است و زنان نیز به عنوان شهروندان جامعه از این امر مستثنی نیستند. سرای محلات به عنوان یکی از زیر نهادهای مدیریت محله فعال است که استفاده از خدمات ارائه شده در آن می تواند

توسعه گردشگری منطقه ای بر محیط اجتماعی و اقتصادی آثار مثبت بسیاری دارد که از جمله آن ها می توان به اشتغال زایی، افزایش درآمد، سود ناشی از تولید و عرضه محصولات کشاورزی،کاهش مهاجر منطقه، ارتقای سطح عمومی سواد بهداشت و رفاه اشاره کرد. گردشگری یکی از پویاترین فعالیت های اقتصادی عصر حاضر است که در توسعه پایدار محلی نقش مهمی دارد. این صنعت از طریق ترکیب و به کارگیری همزمان منابع داخلی و خارجی، منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را به همراه دارد. در بسیاری از کشورها امروزه گردشگری نیروی اصلی پیشبرد و رشد اقتصادی کشور به شمار می رود. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل تاثیرگذاری مخاطرات محیطی در میزان جذب گردشگر و توسعه اقتصادی درشهرستان اردبیل می باشد. پژوهش حاضر به صورت توصیفی و تحلیل و به کمک دو جامعه آماری مرتبط با گردشگری یعنی گردشگرهای داخلی وارد شده به شهرستان اردبیل و مسئولین فعال منطقه در زمینه صنعت ژئوتوریسم به بررسی مخاطرات انسانی تاثیرگذار در توسعه ژئوتوریسم پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داد که احتمال وقوع خطر فرهنگی واجتماعی با مجموع امتیاز 20/3 بیش ترین میزان را کسب کرده است. هم چنین طبق بررسی و محاسبات صورت گرفته مجموع احتمالات مخاطرات از دیدگاه مسئولین این نتایج حاصل شد که احتمال تهدید مخاطرات در محدوده مورد مطالعه در زمینه احتمال خطر ساختاری و عملکردی با مجموع امتیاز 25/3 بیش ترین امتیاز را کسب کرده است که این نتایج نشان می دهد که این مولفه جز تهدیدات در منطقه اردبیل به حساب می آید. بنابراین بر اساس نتایج حاصل می توان نتیجه گرفت باید زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی و هم چنین ساختاری و عملکردی توسعه یابد تا با توسعه رفاهی، اقتصادی، بهداشتی، زیرساختی و حقوقی در سال های آتی منجر به پیشرفت روزافزون صنعت ژئوتوریسم در سطح شهرستان اردبیل گردد تا در صورت امکان موجب افزایش توسعه و پایداری گردشگری منطقه مذکور گردد و درنتیجه رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی منطقه اردبیل تحقق گردد.

پیراشهری که گاهی به آن حاشیه شهری هم اطلاق می شود می تواند بر فرم شهری و چالش های برنامه ریزی فضایی قرن بیست ویک غالب شود. در کشورهای صنعتی یا پساصنعتی، پیراشهر قلمرو تغییرات اقتصادی، اجتماعی و دگرگونی ساختار فضایی است، درحالی که در کشورهای به تازگی صنعتی شده و بیشتر کشورهای درحال توسعه، غالباً منطقه شهری پر هرج ومرجی است که سبب ساز پراکندگی و توسعه ناهماهنگ شهری می شود. شناخت و تحلیل برنامه ریزی کاربری اراضی برای این مناطق می تواند به مدیریت بهتر این مناطق بیانجامد. ازاین رو، پژوهش حاضر باهدف شناخت و تحلیل این عوامل برای مناطق پیراشهری در شعاع 8 کیلومتری مابین کلانشهر تهران و شهر اسلامشهر براساس داده ها و نقشه های سال 1399 و بر مبنای 3 دسته بندی کلی کاربری اراضی یعنی شهری، کشاورزی و حفاظتی با لحاظ کردن ناسازگاری بین آن ها به انجام رسیده است. روش پژوهش مبتنی بر رویکرد کاربردی و توصیفی– تحلیلی است که با درنظر گرفتن الگوی تحلیل استراتژی تشخیص ناسازگاری کاربری اراضی (LUCIS) و پیاده سازی آن در محیط (GIS) توانست میزان مطلوبیت عوامل تأثیرگذار هر یک از کاربری های اراضی مذکور در جهت برنامه ریزی برای مناطق پیراشهری را برای محدوده موردمطالعه ارائه نماید.یافته ها به عنوان اولین نتایج این تحلیل نشان داد که از مجموع مساحت 46.335 هکتار شعاع 8 کیلومتری پیراشهری شهر اسلامشهر، 122 لکه با مجموع 12.754 هکتار دارای بالاترین مطلوبیت، 227 لکه با مجموع 21.155 هکتار دارای مطلوبیت متوسط و 139 لکه با مجموع 12.426 هکتار دارای کمترین مطلوبیت کاربری اراضی برای برنامه ریزی کالبدی – فضایی این منطقه می باشد. دومین نتیجه، موقعیت این لکه ها در جهت چگونگی آینده نگری و برنامه ریزی صحیح برای مدیریت شهری برای این مناطق است و به عنوان سومین نتیجه، تعمیم این مدل برنامه ریزی برای دیگر مناطق پیراشهری کشور را می توان در نظر گرفت.

با رشد و توسعه شهرنشینی ارتباط ساکنین شهرها با طبیعت کمتر گردیده است. ازاین روی پارک های عمومی در شهرها اهمیتی فراوانی پیداکرده اند. پژوهش حاضر با استفاده از مدل سازی، توابع تحلیل GIS و همچنین روش وزن دهی زوج معیاری به دنبال تعیین شاخص عدالت فضایی پارک های منطقه ۱ تهران خواهد بود. در این پژوهش با تبیین ۴ شاخص اصلی عدالت توزیع فضایی پارک ها شامل: سهم جمعیت پارک از حوزه نفوذ، میزان کارایی پارک ها، کشش پذیری جمعیت بلوک های حوزه نفوذ و همچنین بهره گیری از روش تحقیق مدل سازی اطلاعاتی، در می یابد که توزیع فضایی پارک ها بر اساس تقسیم بندی سلسله مراتبی در منطقه ۱ تهران به طور تصادفی است و ۳ حالت دارد: ۱- توزیع مکانی پارک های محله ای و همسایگی بافاصله کم از یکدیگر ۲- توزیع مکانی پارک های منطقه ای و ناحیه ای در یک محله به تنهایی ۳- ترکیبی از توزیع مکانی پارک های منطقه ای و ناحیه ای در نزدیکی پارک های همسایگی و محله ای. در تحلیل های انجام شده حالت اول و سوم شاخص عدالت توزیع فضایی پارک ها مقدار عددی بیشتری را نشان می دهند. این در حالی است که حالت سوم به دلیل تمرکز یک پارک منطقه ای یا ناحیه ای در یک محله، شاخص موردنظر مقدار عددی کمتری را نشان می دهد. بر همین اساس برای بررسی میزان نابرابری توزیعی در سطح محلات، این گونه دریافت شد که توزیع یک پارک در سطح منطقه ای و ناحیه ای به تنهایی موجب نابرابری در سطح محله ها ازجمله محله گلاب دره، نیاوران شده است. همچنین با استفاده از ضریب جینی درمیابیم که محلاتی همچون گلاب دره، نیاوران، هزار سنگ، دزاشیب، حکمت و... دارای بیشترین میزان نابرابری توزیع فضایی پارک ها در سطح خود هستند.

زمینه و هدف: ارتقا و تبدیل شهرها به شهرهای هوشمند از مسائل بسیار مهم و چالشهای جدیدی است که بحث و بررسی در ارتباط با آن میتواند فناوری های نوین و ارتباطات پیشرفته، سطح خدمات و کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشیده و بهره وری منابع را بالا ببرد. در این راستا این پژوهش در نظر دارد به سنجش و ارزیابی نتایج پروژه های شهرهای هوشمند در کشورهای مختلف و استخراج الگوهای برتر به منظور بهبود عملکرد پروژه های آتی بپردازد. هدف این پژوهش، سنجش و ارزیابی نتایج پروژه های شهر های هوشمند در کشورهای مختلف و استخراج الگوهای برتر به منظور بهبود عملکرد پروژه های آتی است.  که در دو قسمت کیفی و کمی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.روش بررسی: این پژوهش دو بخش دارد. در بخش اول با استفاده از 30 نفر خبره در زمینه شهرهای هوشمند، چالش ها و فرصت های پروژه های شهرهای هوشمند در کشور ایران بررسی شده است. در بخش دوم، با تکمیل پرسشنامه توسط کارکنان فرمانداری های شهری مختلف، تحلیل عاملی و بررسی ارتباط بین متغیرها با استفاده از نرم افزار Amos16 انجام شده است. با استفاده از این معیارها، الگوهای برتر و موفق با استفاده از نرم افزار تحلیل عاملی pls نیز شناسایی شدند.یافته ها و نتیجه گیری:  نتایج نشان داده است که تعداد تم های تکرار شده برای حفاظت از محیط زیست بیشترین مقدار را با 183 تم دارد. در پی آن، کارایی و بهره برداری با 181 تم و کیفیت محیط شهری با 145 تم نیز در این لیست قرار دارند. در نهایت، تعداد تم های تکرار شده برای ایمنی و امنیت کمترین مقدار را با 97 تم دارد همچنین ایجاد یک فضای همکاری بین کشورها برای به اشتراک گذاری تجربیات و دانش های مرتبط با پروژه های شهر هوشمند بسیار اهمیت دارد و می تواند بهبود عملکرد پروژه های آتی را در کشورهای مختلف تسهیل کند.

زمینه و هدف: در شهرهای پرقدمت و تاریخی ایران مانند شهر تبریز، بافت های تاریخی متعدی وجود دارند که با وجود اینکه توانسته اند ارزش های گذشته خود را حفظ کنند، اما به سبب ورود مدرنیته و سرعت بالای رشد و تغییرات، در معرض زوال می باشند. از آنجاییکه این بافت های تاریخی حافظ تاریخ و پیشینه و مانند میراثی به جا مانده برای ساکنین هستند، حفظ و جلوگیری از تخریب آنها وظیفه ی شهروندان، مسئولین، برنامه ریزان و طراحان شهری می باشد. می توان گفت در زمینه حفظ و نجات بافت و محلات تاریخی، بازآفرینی یکی از بهترین راه حل هایی می باشد که تا کنون طراحان و برنامه ریزان شهری به آن دست یافت اند و اگر امروزه راهکار های لازم جهت بازآفرینی و توسعه اقتصادی در جهت بهبود اقتصاد محلات تاریخی و احیای آنها ارائه نشود، در آینده ای نزدیک این محلات تبدیل به محلاتی متروکه خواهند شد که ارزش های خود را از دست داده و تبدیل به ضد ارزش خواهد شد، همانطور که تجربه ی سایر کشور ها نیز این امر را نشان می دهد که عدم توجه به این موضوع سبب حاشیه نشینی، از بین رفتن امنیت و مسائلی ازین دست می باشد. با برنامه ریزی و طراحی متناسب با استفاده از روش و رویکردی که تمام ابعاد بافت و محله را درگیر کند، می توان از وقوع این مسائل جلوگیری نموده، این ارزش ها را در این محلات حفظ کرد و نهایتا به بازآفرینی اقتصاد محور دست یافت.روش بررسی: مجموعه ای از نمونه های موردی بازآفرینی شهری در ایران گردآوری و از مجموعه این نمونه ها مدلی برای بهبود ساختار بازآفرینی اقتصادی خلاق ارائه شده است و نهایتا با کمک جدول تطبیقی توصیفی، میزان به عمل رسیدن این معیار های در نمونه های موجود بررسی شده است و نهایتا با استناد بر تجزیه و تحلیل اطلاعات، الگویی برای بهبود و ارتقای شرایط اقتصادی ارائه شده است.یافته ها و نتیجه گیری: از جمله راهکار هایی که در راستای تجدید حیات اقتصادی محله تاریخی جهت افزایش اشتغال، کاهش اختلافات طبقاتی، افزایش مهارت های حرفه ای نیروی کار، بهبود کالبد محدوده، حفظ میراث گذشتگان و مسائلی از این دست به کار گرفته می شود، برندسازی شهری، سرمایه گذاری داخلی و خارجی، استفاده از فناوری های نوین، تزریق کاربری های به روز و فعالیت های 24 ساعته می باشد که نهایتا بهبود شرایط فرهنگی و اجتماعی را نیز به دنبال دارد.

سکونتگاه های غیر رسمی، نماد ناپایداری در نظام های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه شهری است که پیامد  آن، افزایش میزان آسیب پذیری در ابعاد مختلف، ازجمله در زمینه کالبدی است. این مناطق با انبوهی از مشکلات، کیفیت زندگی شهروندان را تحت تاثیر قرار داده و از طرفی مدیریت بر این بخش از شهر با سایر مناطق شهری متفاوت و دشوار است. بنا بر اهمیت تهدیدات سکونتگاه های غیر رسمی در مقابل مخاطرات محیطی، هدف این مقاله شناخت عوامل مؤثر در آسیب پذیری کالبدی و مدل سازی آن در محله اسدآبادی شهر خرم آباد است. روش تحقیق به لحاظ ماهیت و روش، تحلیلی توصیفی و به لحاظ هدف، کاربردی است. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از مدل رگرسیون چند متغیره، مدل ماشینبردار پشتیبان (SVM-ԑ) و الگوریتم جنگل تصادفی (RF) استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که محله اسدآبادی، در تمام شاخص های کالبدی در وضعیت نامناسبی قرار دارد و از منظر ساکنان محله اسدآبادی، شاخص خدمات عمومی با ضریب رگرسیونی 429/0 بیشترین اثر گذاری را بر آسیب پذیری کالبدی دارد. بر اساس معیارهای ارزیابی، مدل کرنل سیگموئید ماشین بردار از سایر روش ها نتایج بهتری را ارائه می دهد و این مدل، توانایی پیش بینی آسیب پذیری کالبدی مجتمع های سکونتی غیر رسمی در برابر مخاطرات را تا بیش از 60 درصد موارد، صحیح پیش بینی می کند.

رفتار انسانی نقشی عمده در پیدایش و تداوم انواع مشکلات محیطی دارد. مدل های پیشنهادی برای اصلاح الگوهای رفتاری بر مولفه ای به نام انگیزه تاکید دارند که زمینه اولیه برای اتخاذ تصمیمات پایدار افراد می باشد. با توجه به اهمیت مسکن در توسعه پایدار، الگوهای جدید سکونت در مساکن جمعی و تاکید طراحان بر حریم خصوصی و خلوت در چیدمان های فضایی، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر قلمروپایی در مسکن بر تقویت انگیزه های رفتاری در تحقق پایداری انجام شده است. برای این منظور، نخست الگوهای چیدمان و انتظام فضای داخلی مسکن به لحاظ نحوی بررسی شده و سپس با توزیع 384 پرسشنامه فرضیه تحقیق مورد آزمون قرار گرفت. مشاهدات نشان داد مسکن معاصر دارای دو الگوی مرکزی و محوری است که ارزش فضایی قلمروهای عمومی، نیمه عمومی و خصوصی در هر یک از آن ها دارای ویژگی های نحوی متفاوتی است. در الگوی مرکزی عرصه های عمومی دارای یکپارچگی، دید، نفوذپذیری و استفاده پذیری بالاتری هستند؛ در حالی که در الگوهای محوری تفکیک های فضایی بیشتر و عرصه های خصوصی استفاده پذیری بالاتری دارند. علاوه بر تحلیل های نحوی، آزمون تحلیل واریانس نیز تفاوت رفتار قلمروپایی میان ساکنان دو الگوی نام برده را تایید کرد. نتایج با تایید رابطه مثبت میان چیدمان فضایی، قلمروپایی و انگیزه رفتارهای پایدار، نشان داد طراحی مرکزگرا و تقویت محرک های فضایی برای استفاده از فضاهای جمعی، می تواند به میزان 28 درصد پیش بینی کننده رفتارهای پایدار باشد. در حالی که داشتن قصد و نیت رفتاری در زمینه پایداری 29 درصد پیش بینی کننده انگیزه است، قلمروپایی و چیدمان فضایی با 28 درصد پیش بینی کنندگی فاکتور مهم و قابل کنترلی خواهد بود.

مقدمه: با اختراع خودروی شخصی و تولید روزافزون آن، چهره شهرها و نوع زندگی مردم دچار تغییرات اساسی شد؛ به طوری که تا آن زمان فضای شهری براساس مقیاس انسانی و باتوجه به حرکت کند عابر پیاده و سطح ادراک او تعریف می شد؛ اما با تبدیل به پیاده راه، احساس امنیت و هویت و حیات اجتماعی را برای ساکنین شهر به همراه می آورد.داده و روش: این پژوهش، از نوع همبستگی و در چارچوب روش های تحلیلی است. در جمع آوری اطلاعات، از ابزار پرسشنامه طیف لیکرت پنج سطحی استفاده شده است. جامعه آماری، به صورت نمونه گیری خوشه ای از بین کارشناسان و شهروندان انتخاب شد و پرسشنامه ها بر اساس فرمول کوکران بین 264 نمونه توزیع و همچنین پایایی پرسشنامه براساس ضریب الفای کرونباخ 0.871 محاسبه شد. به همین منظور در این پژوهش سعی شده روابط علّی بین متغیر مستقل احساس امنیت و متغیر وابسته کیفیت فضای شهری با استفاده از مدل معادلات ساختاری است.یافته ها: نشان دهنده آن است ریسک و مخاطره (ریسک اعتماد کردن) با ضریب مسیر 0.908 اولین تبیین کننده احساس امنیت در کیفیت فضای پیاده راه شهری است. نتایج ضریب همبستگی بین متغیر احساس امنیت بر کیفیت فضای پیاده راه شهری 0.9 و دارای سطح معناداری بسیار زیاد (0.000=Sig): است، یعنی هر چقدر میزان احساس امنیت افزایش یابد، کیفیت فضای پیاده راه شهری نیز افزایش می یابد. باتوجه به مقدار ضریب تعیین تعدیل یافته 80 درصد از تغیرات کیفیت فضای پیاده راه شهری توسط احساس امنیت در پیاده راه فرهنگی- تاریخی شهر همدان قابل تبیین است.نتیجه گیری: نشان دهنده میزان ریسک اعتمادکردن و بی نظمی اجتماعی را در سطح بالایی ارزیابی کرده اند. در ارتباط با متغیر حمایت اجتماعی؛ اکثر پاسخ دهندگان نسبت به کمک دیگران در مواقع اضطراری امیدی نداشتند و امداد و یاری آن ها در امر اجتماع را در سطح پایین می دانستند.

زمینه و هدف: گردشگری آموزشی شاخه ای از گردشگری است که در چند سال اخیر، افزایش چشمگیری را تجربه کرده است. هدف این تحقیق شناسایی و استخراج مؤلفه ها و کارکردهای گردشگری آموزشی است.روش شناسی: روش پژوهش توصیفی از نوع مرورسیستماتیک می باشد. برای این منظور  مقالات ارائه شده به زبان انگلیسی در پایگاه های Springer, Science direct, Google Scholar & Taylor در بازه زمانی سال های 2023-2000 با کلیدواژه های Educational tourism, components of educational tourism, study abroad, international student,  Functions of educational tourism  مورد جست وجو قرار گرفت. در مجموع 58 مقاله در بازه زمانی مذکور توسط محققین یافت شد و پس از لحاظ معیارهای ورود و خروج و فرآیند غربالگری 35 مقاله (23 مقاله در زمینه مؤلفه های گردشگری آموزشی و 12 مقاله در زمینه کارکردهای گردشگری آموزشی) مورد مطالعه قرار گرفت.یافته ها: مهم ترین مؤلفه های گردشگری آموزشی شامل: تسلط بر زبان به ویژه زبان انگلیسی، کیفیت آموزش، یادگیری های تجربی، قرابت فرهنگی، میزان تحرک اجتماعی، تمایل و انگیزه شخصی، صرفه اقتصادی و سهولت دسترسی می باشد و کارکردهای گردشگری آموزشی شامل: کارکرد آموزشی و یادگیری، کارکرد تجربه و تمرین، کارکردهای ارتباط و همکاری، کارکرد عاطفی، کارکرد اقتصادی، کارکرد اجتماعی و کارکرد دانش فرهنگی می باشد.نتیجه گیری و پیشنهادها: نتایج این مقاله در افزایش درک عوامل مختلف شناسایی شده در مورد مؤلفه ها و کارکردهای گردشگری آموزشی کمک می کند. پیشنهاد می شود سیاست گذاران نظام تربیتی و آموزشی ایران سازوکارهای واقع بینانه جهت تحقق و تسهیل گردشگری آموزشی را تدارک ببینند و از این طریق بستر یادگیری های بین فرهنگی و فرامکانی را فراهم سازند.نوآوری و اصالت: اصالت و نوآوری این  پژوهش غنا بخشیدن به فقر مبانی نظری و تجربی منسجم پیرامون تعیین مؤلفه ها و کارکردهای گردشگری آموزشی در ادبیات پژوهش داخلی و فراهم کردن مبنایی برای ترغیب و رونق پدیده گردشگری آموزشی است.

زمینه و هدف: اهمیت بوم گردی، می تواند درگیرکردن جوامع محلی در فعالیت های گردشگری، توسعه گردشگری با رویکرد توسعه پایدار، قابل استفاده بودن در تمام فصول و افزایش طول مدت اقامت گردشگران را در بر داشته باشد. هدف کلی از پژوهش حاضر، شناسایی و سطح بندی مناطق اولویت دار بوم گردی روستایی استان چهار محال و بختیاری بر اساس مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش آراس فازی است. روش شناسی این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از تحقیقات توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارشناسان و خبرگان در حوزه گردشگری و کسب وکارهای روستایی استان چهار محال و بختیاری می باشند که با بهره مندی از روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از تکنیک گلوله برفی، 10 نفر شناسایی شد. به منظور جمع آوری اطلاعات: الف) از مطالعات اسنادی اعم از کتب، پایان نامه ها و مقالات و ب) مطالعات میدانی با بهره مندی از ابزار پرسش نامه استفاده شد. پرسش نامه بر مبنای چارچوب مفهومی تحقیق طراحی و در اختیار پاسخ گویان قرار گرفت. به منظور اهمیت و وزن دهی شاخص ها از روش آنتروپی شانون فازی و جهت تعیین اولویت بندی مناطق (شهرستان های ده گانه استان) از روش آراس فازی بهره گرفته شد و در نهایت با بهره مندی از روش درون یابی کریجینگ عمومی در نرم افزار ARC GIS، با استفاده از داده های معلوم (اقامتگاه های موجود بوم گردی) پهنه بندی در گستره استان انجام گرفت که در ادامه با استفاده از فعال کردن لایه روستاها، امکان استخراج مناطق براساس استعداد آن ها نیز مهیا گردید.یافته ها: به طورکلی نتایج حاصل از وزن دهی شاخص ها با روش آنتروپی شانون فازی نشان داد که سه شاخص تناسب معماری احیاشده در بخش فیزیکی با وزن 0945/0، شاخص حداقل آسیب به محیط زیست و استفاده بهینه از منابع با محوریت مفاهیم توسعه پایدار در بخش زیست محیطی با وزن 0943/0 و شاخص تناسب معماری احیاشده در بخش زیرساختی با وزن 926/0، مؤثرترین شاخص ها در شناسایی مناطق بوم گردی روستایی استان چهار محال و بختیاری می باشند.نتیجه گیری و پیشنهادات: نتایج اولویت بندی مناطق بوم گردی روستایی استان چهار محال و بختیاری نشان داد که روستاهای شهرستان فارسان با امتیاز قطعی 116/0 اولویت اول، بروجن با امتیاز قطعی 115/0 اولویت دوم، شهرکرد با امتیاز قطعی 113/0 اولویت سوم، سامان با امتیاز قطعی 112/0 اولویت چهارم، کوهرنگ با امتیاز قطعی 109/0 اولویت پنجم، لردگان با امتیاز قطعی 101/0 اولویت ششم، اردل با امتیاز قطعی 096/0 اولویت هفتم، کیار با امتیاز قطعی 095/0 اولویت هشتم، بن با امتیاز قطعی 094/0 اولویت نهم و خانمیرزا با امتیاز قطعی 087/0 اولویت دهم را کسب کرده اند؛ همچنین نقشه حاصل از سطح بندی گستره استان چهار محال و بختیاری نشان داد که روستاهای موجود در پهنه شمال شرقی استان از نظر فعالیت بوم گردی در اولویت بالاتر قرار دارند و هرچه به سمت غرب و جنوب غربی استان حرکت می کنیم، روستاها از نظر فعالیت بوم گردی در اولویت پایین تری قرار می گیرند.نوآوری و اصالت: با توجه به اینکه بوم گردی یکی از رویکردهای قابل توجه در بحث گردشگری می باشد، لذا توجه به این مقوله، حائز اهمیت بوده و در منطقه مورد مطالعه با توجه به توان طبیعی آن ضرورت می یابد. تنوع تکنیک های مورد استفاده در تحقیق می تواند به عنوان نوآوری این پژوهش محسوب شود.

مقدمه:  صنعت حمل و نقل مصرف کننده بخش قابل توجهی از انرژی تحت تأثیر عوامل مختلف تبعات مخرب فراوانی در ابعاد مختلف و به ویژه زیست محیطی دارد. هدف:  تحقیق حاضر به بررسی اختلاط کاربری با رویکردهای ترکیب، تراکم و توزیع به بررسی تأثیر اختلاط کاربری و برنامه ریزی کاربری زمین بر مصرف انرژی با تأکید بر حمل و نقل در تبریز پرداخته است. روش شناسی:  ژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش پژوهش آن توصیفی- تحلیلی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات و داده ها از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی، طرح های جامع و نهادها و سازمان های مرتبط استفاده شده است. برای محاسبه اختلاط کاربری از روش های آنتروپی، شاخص کثرت، شاخص توزیع و آماره کانونی و برای بررسی وضعیت انرژی از آمار مصرف انرژی در تبریز، ضریب مالکیت خودرو، میزان جذب و تولید سفر، سرانه سواره و پیاده و میزان استفاده از انواع حمل و نقل عمومی و شخصی استفاده شده است. بررسی رابطه متغیرهای تحقیق با استفاده از همبستگی پیرسون انجام گرفته است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محدوده مورد مطالعه در این پژوهش کلانشهر تبریز می باشد. بر اساس اخرین سرشماری عمومی جمعیت شهر تبریز 1558693 نفر می باشد و  بزرگ ترین شهر منطقه شمال غرب ایران می باشد. یافته ها و بحث:  میزان اختلاط کاربری در شهر تبریز در حد متوسط قرار دارد به گونه ای که این اختلاط در روش افت برابر با 6/0 و در روش اختلاط کاربری، تقریباً برابر با 72/0 و در روش HHI برابر با 61/0 است. دامنه تغییرات آماره کانونی در مناطق مختلف شهری تبریز (5/0) نشان دهنده توزیع نامناسب کاربری ها در سطح شهر تبریز است. از نظر شاخص کثرت، 6 کاربری در سطح بسیار مناسب، 6 کاربری در سطح متوسط و مناسب و 6 کاربری در سطح نامناسب از نظر تراکم قرار دارند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از همبستگی پیرسون با شدت 712/0 در سطح معناداری 95% همبستگی بسیار قوی بین اختلاط کاربری و مصرف انرژی در حمل و نقل تبریز وجود دارد. در بین شاخص های حمل و نقل بیشترین همبستگی با مصرف انرژی به ترتیب شاخص های تولید و جذب سفر، سرانه سفر پیاده، سرانه سفر سواره، طول معابر و ضریب مالکیت خودرو با ضرایب همبستگی 649/0، 632/0، 621/0، 425/0 و 293/0 می باشد.

مقدمه:  صنعت گردشگری در حال حاضر، در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری است، به طوری که بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گزاران توسعه از آن به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. در این راستا گردشگری تجاری نیز جزئی از صنعت گردشگری به حساب می آید که می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزئیت ها و محدودیت های آن، نقش موثری در توسعه مناطق روستایی مرزی داشته باشد. هدف:  مطالعه حاضر در چارچوب برنامه ریزی استراتژیک ضمن شناخت عوامل درونی و بیرونی اثرگذار بر شکل گیری و توسعه گردشگری تجاری، به ارائه راهبردهای مناسب در زمینه توسعه پایدار روستایی تحت تاثیر شاخص های گردشگری تجاری می پردازد. روش شناسی: روش تحقیق توصیفی–تحلیلی است. در راستای پیشبرد اهداف تحقیق 16 قوت، 9 ضعف، 16 فرصت و 8 تهدید فراروی گردشگری تجاری از طریق واکاوی سیاست های دولت، مصاحبه با فعالان حوزه گردشگری تجاری و تعدادی از نخبگان محلی، شناسایی گردید. واحد تحلیل 25 نفر از اساتید، نخبگان و صاحب نظران حوزه گردشگری تجاری و 235خانوار از روستاها در منطقه مورد مطالعه بوده است. در این مطالعه از ابزارهای برنامه ریزی استراتژیک SWOT و QSPM استفاده شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی در پژوهش حاضر شامل 13 روستای قرار گرفته در محدوده تجاری دهشیخ- سیگار در دهستان سیگار از توابع بخش مرکزی شهرستان لامرد قرار گرفته است. یافته ها و بحث:  با توجه به امتیاز نهایی (33/3) IFE و (58/3) EFE در ماتریس SWOT، استراتژی تهاجمی SO به عنوان راهبرد مناسب برای رسیدن به توسعه گردشگری تجاری در منطقه تجاری دهشیخ-سیگار در افق 1410 یعنی دست یافتن به سناریوی طلایی تعیین گردید. نتیجه گیری: نتایج حاصل از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی(QSPM) نشان داد که، راهبرد «دسترسی به امکانات و تسهیلات اضافی خرید با توجه به نزدیکی منطقه مورد مطالعه به دریا و بازارهای تجاری در کشورهای جنوب خلیج فارس»، با امتیاز 084/4 به عنوان راهبرد مطلوب پیش روی توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی شناسایی گردید.

امروزه مدیریت شبکه های توزیع مواد غذایی با هدف پاسخ گویی سریع به تقاضای مصرف کنندگان، کاهش هزینه توزیع و افزایش سود در مقایسه با رقبای تجاری اهمیت بسیاری یافته است. فروشگاه های “شهرما” شبکه گسترده توزیع محصولات کشاورزی در شهر مشهد هستند که با هدف عرضه مستقیم محصولات کشاورزی و فراهم نمودن امکان دسترسی ارزان و سریع تر شهروندان به میوه و تره بار شکل گرفته اند. در این مقاله، مسیرهای توزیع بهینه و به موقع محصولات فروشگاه هایی با نام تجاری “شهرما” از مبدأ تا میدان میوه و تره بار مورد بررسی قرار می گیرد. به این منظور از الگوریتم های تکاملی ژنتیک و ازدحام ذرات برای بهینه کردن زمان توزیع استفاده شده است. برای توزیع عادلانه و به موقع محصولات میان تمام فروشگاه ها یک قید زمانی سه ساعته وارد مسئله شده است. به این معنی که اگر توزیع میان تمام فروشگاه ها در زمان کمتر از سه ساعت صورت نگیرد به تعداد یک وسیله نقلیه توزیع جدید به مسئله اضافه خواهد شد. این افزایش تعداد وسایل نقلیه تا جایی ادامه پیدا خواهد کرد که توزیع میان تمام فروشگاه ها کمتر از سه ساعت صورت پذیرد. به منظور تعیین زمان مسیر میان فروشگاه ها بر روی شبکه راه های شهر مشهد از آنالیز شبکه در نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. در انتها دو الگوریتم ژنتیک و ازدحام ذرات توانستند توزیع میوه و تره بار را با چهار وسیله نقلیه انجام دهند. مقایسه نتایج دو الگوریتم نشان می دهد که مجموع زمانی توزیع در الگوریتم ژنتیک در مقایسه با الگوریتم ازدحام ذرات 47 دقیقه کمتر بوده و الگوریتم ژنتیک، مسیرهای بهتری را برای توزیع پیشنهاد داده است.

پوشش گیاهی نقش مؤثری بر روی محیط زیست داشته و با بررسی روند تغییرات آن می توان گام مهمی در جهت برنامه ریزی صحیح و مدیریت اصولی برداشت. در این راستا، تصاویر سری زمانی می تواند ابزار بسیار مفیدی در زمینه ی مطالعات محیطی مرتبط با تغییرات پوشش گیاهی و کشف ناهنجاری باشد. در پژوهش حاضر تغییرات زمانی بلندمدت پوشش گیاهی شهرستان چالوس با استفاده از داده های ماهواره ای لندست 7،5 و 8 در طی سال های 1986 تا 2021 بررسی و ارزیابی شد. در راستای تحقق این هدف، 36 تصویر سری زمانی شاخص EVI به کار گرفته شد. با توجه به وسعت منطقه و غیریکنواخت بودن تغییرات، با انتخاب چند موقعیت مکانی از منطقه موردمطالعه به عنوان نقاط مهم بررسی ها صورت گرفت. نقشه تغییرات و روند تغییرات به دست آمده از این تحقیق حاکی از کاهش و رشد پوشش گیاهی، بسته به شرایط زمانی و مکانی بوده است. در برخی از مناطق ساحلی پوشش گیاهی به مرور زمان روند کاهشی داشته که تبدیل به شهرک و مناطق تجاری شده است و در برخی دیگر از نقاط شمالی، مناطقی که از پوشش گیاهی ضعیفی برخوردار بودند در طی این سال ها تبدیل به مزارع و زمین های کشاورزی شده اند. پوشش گیاهی در برخی مناطق کوهستانی به علت فاصله از مناطق مرطوب و با کاهش بارندگی روند کاهشی داشته است. درعین حال بر اساس تحلیل سری زمانی در این بازه زمانی 36 ساله روند کاهش پوشش گیاهی برای دو سال نسبت به سایر سال ها از شدت بیشتری برخوردار بوده، به گونه ای که نمودارهای آنومالی آن دارای افت زیاد و کاهش چشم گیر پوشش گیاهی نسبت به وضعیت نرمال هستند. نتایج تحقیق نشان داد که معیار آنومالی به خوبی قادر است تغییرات سالانه بین پوشش گیاهی و همچنین خشکسالی های احتمالی رخ داده را به نمایش بگذارد. همچنین برای بهره گیری بهتر از این معیار، به کارگیری معیار آنومالی نسبت به میانگین کلی با تمایز بالایی موفق به کشف ناهنجاری پوشش گیاهی در این منطقه شد و درک بهتری از سیر روند تغییرات ارائه داد.

پدیده شهرنشینی در جهان در ایجاد مفهوم منطقه شهری نقشی بسزا داشته است. نسبت بالایی از جمعیت شهرنشین در مناطق کلان شهری سکونت یافته اند و پیشرفت حمل ونقل و توسعه شبکه ریلی پرسرعت مفهوم و ابعاد منطقه شهری را تغییر داده است. با توجه به آنکه عمده تحلیل های توسعه منطقه شهری از طریق شبکه ریلی پرسرعت به مطالعات اقتصادی محدود شده، در این پژوهش بعد مطالعات جغرافیایی مفهوم منطقه شهری و اثر شبکه ریلی پرسرعت بر آن مورد توجه قرار گرفته است که به مثابه یک ابزار سیاست گذاری قدرتمند در حال استفاده است. در این مقاله، با استفاده از مرور سامان مند بر مبنای واژگان کلیدی، مقاله های مرتبط از معتبرین سایت های علمی استخراج شد و سپس، بر اساس ارزیابی چکیده و روش و نتایج، تعداد 75 مقاله منتشرشده از سال 1938 تا 2022 انتخاب شد. پس از آن، پیشینه و روند تکامل نگرش ها و مفهوم سازی منطقه شهری از ابتدا تا کنون مورد توجه قرار گرفت. منطقه کلان شهری با رویکردهای تحلیلی و هنجاری در مقیاس های درون شهری، منطقه ای، ملی، و جهانی مطرح می شود. با اتصال هسته های کلان شهری به شبکه های دسترسی پرسرعت توسعه چندمرکزی به وقوع می پیوندد. شبکه ریلی پرسرعت ظرفیت تحول شبکه شهری، ایجاد یکپارچگی منطقه شهری، و توسعه مراکز جدید را دارد. تبیین مفهومی راهبرد ایجاد مناطق کلان شهری چندمرکزی از طریق گسترش شبکه ریلی پرسرعت می تواند به گسترش و پیوند مناطق کلان شهری، تقویت یکپارچگی، ایجاد شهرهای تخصصی، به کارگیری سازنده طرح های سازماندهی فضا، و حل بخشی از مسائل توسعه ای کمک کند.

بدون شک عدم توجه به تخلیه جمعیتی آبادی ها می تواند عواقب جبران ناپذیری بر سکونتگاه های انسانی وارد آورد. بررسی و شناخت کمّ وکیف این موضوع می تواند به برنامه ریزان و تصمیم گیران در حوزه برنامه ریزی فضایی در ممانعت از تخلیه کامل جمعیتی سکونتگاه های روستایی کمک شایانی کند. مطالعه حاضر از نوع کاربردی با روش توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری آبادی های کمتر از 100 نفر سکنه در استان خراسان رضوی طی سه دهه (1365 1395) بودند. به منظور بررسی ابعاد فضایی از تحلیل فضایی محلی موران و به منظور بررسی جهت و محدوده پراکنش از تحلیل میانگین مرکزی و توزیع جهت دار استفاده شد. نتایج نشان داد در سرشماری های سال های 1365، 1375، 1385، 1395 به ترتیب 2/92، 1/90، 8/94، 7/79 درصد آبادی های تخلیه شده در دهه قبل جمعیتی کمتر از 100 نفر داشته اند. نتایج تحلیل خودهمبستگی فضایی موران نشان داد الگوی پراکنش آبادی های در معرض تخلیه طی سه دهه خوشه ای است. همچنین، نتایج تحلیل میانگین مرکزی و توزیع جهت دار نشان داد 68 درصد از آبادی هایی که در معرض تخلیه جمعیتی قرار دارند در محدوده بیضی قرار گرفته اند و جز دهه 1365 1375 که جهت توزیع آبادی های در معرض تخلیه شمال غربی جنوب شرقی بوده در سایر مقاطع زمانی، یعنی 1375 1395، شمال شرق جنوب غرب بوده است.

ازن نزدیک به سطح زمین یکی از آلاینده های بسیار خطرناک است که تأثیرات زیان بار درخور توجهی در سلامت ساکنان مناطق شهری دارد. هدف از این مطالعه شناسایی عوامل مؤثر در غلظت ازن و مدل سازی تغییرات آن، با استفاده از داده های ماهواره ای و روش های گوناگون یادگیری ماشین در شهر تهران است. بدین منظور داده های غلظت آلاینده ها، داده های هواشناسی و دمای سطح خاک، طی بازه زمانی بین سال های 2015 تا 2021، به کار رفت. پس از محاسبه همبستگی بین غلظت ازن و پارامتر های مستقل، طی پنج حالت متفاوت، با پارامترهای ورودی و روش یادگیری متفاوت و به کارگیری پالایش داده ها، غلظت ازن مدل سازی شد. در حالت اول و دوم، مدل سازی با استفاده از داده های غلظت آلاینده ها و داده های هواشناسی با روش رگرسیون خطی چندمتغیره انجام شد. تنها تفاوت این دو حالت، پالایش داده های ورودی به شیوه WTEST در روش دوم است. در حالت سوم، دمای سطح خاک به داده های ورودی افزوده شد و در حالت چهارم و پنجم، به ترتیب مدل سازی ازن با استفاده از شبکه عصبی چندلایه ای و شبکه عصبی بازگشتی انجام شد. مقایسه این حالت ها نشان داد که مدل سازی های مراحل اول تا پنجم، به ترتیب با ضریب تعیین تعدیل شده 5/0، 64/0، 69/0، 74/0 و 8/0 توانایی بازیابی غلظت ازن را داشته اند. همچنین مشخص شد در بین آلاینده های گوناگون، مونوکسید نیتروژن، دی اکسید نیتروژن، نیتراکس و از میان داده های هواشناسی دما، رطوبت و سرعت باد بیشترین تأثیر را در غلظت ازن دارند. افزودن دمای سطح خاک به داده های ورودی نیز افزایش پنج درصدی دقت را در برآورد غلظت ازن، به همراه داشت.