مصطفی کرباسیون

زمینه و هدف: اهمیت بوم گردی، می تواند درگیرکردن جوامع محلی در فعالیت های گردشگری، توسعه گردشگری با رویکرد توسعه پایدار، قابل استفاده بودن در تمام فصول و افزایش طول مدت اقامت گردشگران را در بر داشته باشد. هدف کلی از پژوهش حاضر، شناسایی و سطح بندی مناطق اولویت دار بوم گردی روستایی استان چهار محال و بختیاری بر اساس مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش آراس فازی است. روش شناسی این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از تحقیقات توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارشناسان و خبرگان در حوزه گردشگری و کسب وکارهای روستایی استان چهار محال و بختیاری می باشند که با بهره مندی از روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از تکنیک گلوله برفی، 10 نفر شناسایی شد. به منظور جمع آوری اطلاعات: الف) از مطالعات اسنادی اعم از کتب، پایان نامه ها و مقالات و ب) مطالعات میدانی با بهره مندی از ابزار پرسش نامه استفاده شد. پرسش نامه بر مبنای چارچوب مفهومی تحقیق طراحی و در اختیار پاسخ گویان قرار گرفت. به منظور اهمیت و وزن دهی شاخص ها از روش آنتروپی شانون فازی و جهت تعیین اولویت بندی مناطق (شهرستان های ده گانه استان) از روش آراس فازی بهره گرفته شد و در نهایت با بهره مندی از روش درون یابی کریجینگ عمومی در نرم افزار ARC GIS، با استفاده از داده های معلوم (اقامتگاه های موجود بوم گردی) پهنه بندی در گستره استان انجام گرفت که در ادامه با استفاده از فعال کردن لایه روستاها، امکان استخراج مناطق براساس استعداد آن ها نیز مهیا گردید.یافته ها: به طورکلی نتایج حاصل از وزن دهی شاخص ها با روش آنتروپی شانون فازی نشان داد که سه شاخص تناسب معماری احیاشده در بخش فیزیکی با وزن 0945/0، شاخص حداقل آسیب به محیط زیست و استفاده بهینه از منابع با محوریت مفاهیم توسعه پایدار در بخش زیست محیطی با وزن 0943/0 و شاخص تناسب معماری احیاشده در بخش زیرساختی با وزن 926/0، مؤثرترین شاخص ها در شناسایی مناطق بوم گردی روستایی استان چهار محال و بختیاری می باشند.نتیجه گیری و پیشنهادات: نتایج اولویت بندی مناطق بوم گردی روستایی استان چهار محال و بختیاری نشان داد که روستاهای شهرستان فارسان با امتیاز قطعی 116/0 اولویت اول، بروجن با امتیاز قطعی 115/0 اولویت دوم، شهرکرد با امتیاز قطعی 113/0 اولویت سوم، سامان با امتیاز قطعی 112/0 اولویت چهارم، کوهرنگ با امتیاز قطعی 109/0 اولویت پنجم، لردگان با امتیاز قطعی 101/0 اولویت ششم، اردل با امتیاز قطعی 096/0 اولویت هفتم، کیار با امتیاز قطعی 095/0 اولویت هشتم، بن با امتیاز قطعی 094/0 اولویت نهم و خانمیرزا با امتیاز قطعی 087/0 اولویت دهم را کسب کرده اند؛ همچنین نقشه حاصل از سطح بندی گستره استان چهار محال و بختیاری نشان داد که روستاهای موجود در پهنه شمال شرقی استان از نظر فعالیت بوم گردی در اولویت بالاتر قرار دارند و هرچه به سمت غرب و جنوب غربی استان حرکت می کنیم، روستاها از نظر فعالیت بوم گردی در اولویت پایین تری قرار می گیرند.نوآوری و اصالت: با توجه به اینکه بوم گردی یکی از رویکردهای قابل توجه در بحث گردشگری می باشد، لذا توجه به این مقوله، حائز اهمیت بوده و در منطقه مورد مطالعه با توجه به توان طبیعی آن ضرورت می یابد. تنوع تکنیک های مورد استفاده در تحقیق می تواند به عنوان نوآوری این پژوهش محسوب شود.

امروزه تمایل مردم به استفاده از منابع طبیعی مانند گیاهان دارویی برای درمان مشکلات جسمی و روانی سبب افزایش توجه به گردشگری درمانی شده است که در حال حاضر از رو به رشدترین بخش های صنعت گردشگری است. گردشگری گیاهان دارویی با تاکید بر طب سنتی یکی از شاخه های گردشگری درمانی است. همپیوند کردن گردشگری و علوم گیاهان دارویی، می تواند استراتژی باشد برای احیا و حفظ طب سنتی که یکی از مؤلفه های ناملموس فرهنگی ایران است. در این تحقیق مجموعه ای از گیاهان دارویی استان چهارمحال و بختیاری از مطالعات گذشته جمع آوری شد و نتایج نشان داد که در مراتع این استان تعداد زیادی از گیاهان دارویی به شکل خودرو رشد می کنند. این استان علاوه بر طبیعت زیبا، با توجه به تعداد نسبتاً فراوان گیاه دارویی، و فرهنگ استفاده از آنها و روش های سنتی که در بین جوامع محلی این استان مرسوم است، دارای استعداد مناسبی در جهت جذب گردشگر میباشد. علاوه بر این با توسعه این شاخه از گردشگری در استان چهارمحال و بختیاری روحیه کارآفرینی در بین جوانان افزایش یافته، که به تبع آن شاهد توسعهاقتصادی و کاهش مهاجرت از روستاها به شهرها خواهیم بود.

توسعه اقتصادی و افزایش تقاضا برای انرژی، استفاده از منابع انرژی بی خطر و تجدیدپذیر را ضروری می نماید. پسماند جامد روستایی به عنوان یکی از منابع زیست توده به طور قابل توجهی در ایجاد یک منبع انرژی تجدید پذیر کمک می نماید. بررسی ها نشان می دهد که انرژی زیست توده می تواند یکی از گزینه های مناسب برای جایگزینی با سوخت فسیلی باشد. چراکه افزون بر آثار مخرب کمتر بر محیط زیست، می توان آن را به عنوان منبع پایان ناپذیر انرژی محسوب نمود. هدف کلی از این پژوهش تبیین چارچوب مفهومی-کاربری استفاده از انرژی تجدید پذیر در مناطق روستایی با محوریت منابع زیست توده است که به منظور عملیاتی شدن هدف مذکور، با بررسی منابع معتبر داخلی و خارجی در زمینه موضوع تحقیق، چارچوب مفهومی طراحی و سپس با استناد به چارچوب مفهومی تحقیق، میزان انرژی قابل استحصال روستا در بخش های باغی، زراعی، دامی و خانگی موردمحاسبه قرار گرفت. در ادامه با توجه به محاسبات پایه انرژی در منطقه موردمطالعه، به ارائه سناریوهای کاربردی در این زمینه پرداخته شد. نتایج حاصل نشان داد که میزان کل انرژی حاصل از زیست توده برابر با 1/ 70857266 کیلوژول است که با تعریف سناریوهای متعدد و میزان انرژی محاسبه شده از بخش زیست توده می توان 17/ 17 در صد مصرف برق خانگی ،60/ 2 درصد مصرف گاز ، 58/68 درصد در تأمین انرژی موردنیاز بخش روشنایی معابر عمومی روستا، 67/54 درصد در تأمین برق پمپ آب رسانی روستا به اراضی منابع طبیعی با ارتفاع 131 متر، 70/3 درصد در تأمین برق آبیاری بارانی و یا 60/42 برق موردنیاز آبیاری قطره ای اراضی روستای موردمطالعه را تأمین نمود.

هدف کلی از پژوهش حاضر، ارزیابی پتانسیل انرژی باد در استان چهارمحال و بختیاری و شناسایی منطقه روستایی مستعد برمبنای آن است. به منظور دسترسی به این هدف نخست سنجش پتانسیل کل گستره جغرافیایی استان (تعداد 7 ایستگاه موجود در استان در دوره 8ساله از سال 1387 تا 1394) بررسی و سپس منطقه روستایی مستعد انرژی شناسایی شد. به لحاظ روش شناسی در بخش پتانسیل سنجی از توزیع ویبول و در بخش درون یابی از روش کریجینگ استفاده و پارامترها با استفاده از روش گشتاورها و کد نوشته شده در محیط نرم افزار Maple تخمین زده شد. در این مطالعه نخست پارامترهای توزیع ویبول در ارتفاعات مختلف و سپس مقادیر ماهیانه و سالیانه چگالی توان باد و چگالی انرژی باد با بهره گیری از داده های 3 ساعت یک بار بادی در همه ایستگاه های سینوپتیک استان محاسبه و در ادامه پتانسیل بادی همه ایستگاه های سینوپتیک به تفکیک ماه و سال ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان می دهد فقط منطقه سامان برای دستیابی به انرژی از منابع بادی مناسب است و بقیه ایستگاه ها و مناطق (شهری و روستایی) سطح پذیرفته ای در این زمینه ندارند. نقشه های درون یابی پتانسیل بادی در گستره استان با پراکندگی نقاط روستایی و بدون پراکندگی این نقاط به تفکیک از دیگر نتایج پژوهش است.

در شرایطی که قرن بیستم به پایان رسیده است هنوز توسعه برخی استان ها با مسائل و چالش های متعددی مواجه است. چرا که، راهبردهای گذشته در زمینه توسعه نواحی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته اند مسائلی همچون فقر، اشتغال، بهداشت، امنیت غذایی و پایداری محیط زیست را تأمین کنند. این راهبردها در توزیع منافع حاصل از رشد و توسعه نیز موفق نبوده و سبب ایجاد مشکلات متعددی برای نواحی، به خصوص نواحی روستایی شده اند. یکی از راهبردهایی که اخیراً در اغلب کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته، توسعه و گسترش گردشگری در نواحی محروم و دارای پتانسیل های لازم برای گسترش گردشگری می باشد. هدف از انجام این پژوهش واکاوی ژرف اندیشانه متخصصان برای تدوین مدلی سامانه ای از موانع و مشکلات گردشگری در روستای شگفت سرآقاسید می باشد، لازم به ذکر است که مدل استخراجی، برگرفته از مدل پایه استخراج شده استان چهارمحال و بختیاری می باشد. مطالعه حاضر از لحاظ پارادایم، جز تحقیقات کیفی بوده و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش، از روش تئوری بنیانی (یکی از تکنیک های کیفی) استفاده شد. جامعه آماری مورد مطالعه تحقیق شامل سه دسته مطلعان روستایی[1]، گردشگران داخل و خارج استان و دسته ی سوم متخصصان گردشگری (کارشناسان میراث فرهنگی) بودند. روش نمونه گیری به صورت کاملاً هدفمند (19 نفر با روش گلوله برفی) بوده که پس از انجام مصاحبه های عمیق، مصاحبه متمرکز، مصاحبه ساختار یافته و نیمه ساختار یافته (به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات) و در نهایت رسیدن به اشباع تئوری، اطلاعات جمع آوری شده و سپس به منظور تحلیل داده ها، مراحل کدگذاری و تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوا صورت پذیرفت. نتایج حاصل از تحقیق حاضر استخراج مدل مفهومی مشکلات گردشگری روستای سرآقاسید بود که نشان داد این روستا دارای مشکلات زیرساختی، بازاریابی، بهداشت و سلامت و سایر موارد که در ادامه آورده شده است، می باشد.