فیل و بن مایه های اسطوره ای حماسی و آیینی آن در منظومه های حماسی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۵
141 - 166
حوزه های تخصصی:
شاهنامه فردوسی اثری گران سنگ در ادب حماسی ایران و مجموعه ای از فرهنگ ها و باورهای قوم ایرانی از دورترین زمان ها تا دوره فردوسی است. در شاهنامه همچنان که فردوسی به ظاهر روایت گر داستان شاهان و پهلوانان ایرانی از دوران اساطیری تا تاریخی است، با مجموعه ای از باورها، فرهنگ ها و آیین های مختلف نیز روبه رو هستیم که نقش آفرین آن ها، پهلوانان، شاهان، عناصر مختلف طبیعی و جانوران هستند. فیل از جمله این جانوران است که در قسمت های مختلف شاهنامه دیده می شود؛ از آنجا که همه بن مایه های اسطوره ای حماسی و آیینی مرتبط با این حیوان در شاهنامهذکر نشده است، برای رسیدن به جامعیتی کلی درباره این حیوان ناگزیر در کنار شاهنامه به بررسی دیگر منظومه های حماسی ایران که پس از شاهنامه و متاثر از آن سروده شده اند نیز پرداخته ایم. در این پژوهش نویسندگان با رویکرد تحلیلی تطبیقی به بررسی بن مایه های مرتبط با فیل در شاهنامهو ده منظومه حماسی (بانوگشسب نامه، برزونامه، بهمن نامه، جهانگیرنامه، سام نامه، شهریارنامه، فرامرزنامه، کک کوهزاد، کوش نامه و گرشاسپ نامه) پرداخته و مهم ترین بن مایه های مرتبط با این حیوان را استخراج، طبقه بندی و تحلیل نموده اند. از مهم ترین این بن مایه ها می توان به: اهورایی اهریمنی بودن، توتم فیل، فیل اوژنی پهلوان، پیکرینگی به سیمای فیل، حضور در سپاه، نقش آن در بازی ها، تعبیر خواب و... اشاره کرد.